Działdowo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Działdowo''' – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]], w gminie Działdowo. W latach | + | ''' Działdowo''' – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]], w gminie Działdowo. W latach 1975–1998 miejscowość wchodziła w skład województwa ciechanowskiego. |
| + | |||
| + | W 2011 roku miejscowość liczyła 29 894 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Grzegorz Mrowiński]]. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 36: | Linia 38: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Teren Działdowa i okolic był pierwotnie zamieszkany przez pruskie plemię [[Sasini|Sasinów]]. W latach | + | Teren Działdowa i okolic był pierwotnie zamieszkany przez pruskie plemię [[Sasini|Sasinów]]. W latach 1303–1306 załoga [[zakon krzyżacki|krzyżacka]] zajęła gród sasiński, który został przekształcony w strażnicę graniczną. Od 1340 roku trwały prace nad budową zamku. Wokół niego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. Wreszcie, 13 sierpnia 1344 roku wielki mistrz [[Ludolf König]] nadał jej prawa miejskie i nazwę ''Soldov''. W 1391 roku Działdowo zostało otoczone murami obronnymi. |
W XV wieku miasto było nękane skutkami [[Wojny polsko-krzyżackie|wojen polsko-krzyżackich]]. Ucisk podatkowy ze strony zakonu krzyżackiego w 1444 roku doprowadził do przyłączenia się Działdowa do antykrzyżackiej koalicji, tj. [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Po 1525 roku zamek stał się własnością państwową i utracił dawne znaczenie. Stał się siedzibą starosty. Mury obronne wkrótce rozebrano. W 1550 roku [[Albrecht Hohenzollern]] odnowił przywilej lokacyjny Działdowa. W tym samym okresie rozwijała się szkoła parafialna. | W XV wieku miasto było nękane skutkami [[Wojny polsko-krzyżackie|wojen polsko-krzyżackich]]. Ucisk podatkowy ze strony zakonu krzyżackiego w 1444 roku doprowadził do przyłączenia się Działdowa do antykrzyżackiej koalicji, tj. [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]]. Po 1525 roku zamek stał się własnością państwową i utracił dawne znaczenie. Stał się siedzibą starosty. Mury obronne wkrótce rozebrano. W 1550 roku [[Albrecht Hohenzollern]] odnowił przywilej lokacyjny Działdowa. W tym samym okresie rozwijała się szkoła parafialna. | ||
| Linia 42: | Linia 44: | ||
W okresie wojen polsko-szwedzkich w XVIII wieku na miejscowym zamku przebywał król Szwecji Karol X Gustaw. W 1656 roku na miasto uderzyli [[Najazd Tatarów na Prusy|Tatarzy]]. | W okresie wojen polsko-szwedzkich w XVIII wieku na miejscowym zamku przebywał król Szwecji Karol X Gustaw. W 1656 roku na miasto uderzyli [[Najazd Tatarów na Prusy|Tatarzy]]. | ||
| − | W XVIII wieku, za sprawą lokalizacji miasta przy trakcie handlowym Warszawa – [[Królewiec]] – Gdańk | + | W XVIII wieku, za sprawą lokalizacji miasta przy trakcie handlowym Warszawa – [[Królewiec]] – Gdańk – [[Elbląg]] – [[Lidzbark Warmiński]] – Olsztyn Działdowo zaczęło rozkwitać, lecz w 1794 roku miasto padło ofiarą pożaru, który strawił praktycznie wszystkie zabudowania. Na początku XIX wieku kolejnym ciosem dla Działdowa okazali się żołnierze francuscy stacjonujący w mieście w latach 1806–1807. Przymusowy kwaterunek, kontrybucje, podatki i samowola Francuzów wyniszczyły lokalną gospodarkę. |
W czasie I wojny światowej miasto było bombardowane przez rosyjskie lotnictwo. Postanowienia traktatu wersalskiego zadecydowały o przyłączeniu Działdowszczyzny do Polski. W okresie międzywojennym rozwijały się liczne stowarzyszenia, organizacje oraz inicjatywy kulturalne i polityczne zmierzające do zbliżenia miejscowych [[Mazurzy|Mazurów]] do Polski. [[lkwim:Emilia Sukertowa-Biedrawina| Emilia Sukertowa-Biedrawina]] i [[Józef Biedrawa]] doprowadzili do utworzenia [[Mazurski Dom Ludowy w Działdowie|Mazurskiego Domu Ludowego]] oraz | W czasie I wojny światowej miasto było bombardowane przez rosyjskie lotnictwo. Postanowienia traktatu wersalskiego zadecydowały o przyłączeniu Działdowszczyzny do Polski. W okresie międzywojennym rozwijały się liczne stowarzyszenia, organizacje oraz inicjatywy kulturalne i polityczne zmierzające do zbliżenia miejscowych [[Mazurzy|Mazurów]] do Polski. [[lkwim:Emilia Sukertowa-Biedrawina| Emilia Sukertowa-Biedrawina]] i [[Józef Biedrawa]] doprowadzili do utworzenia [[Mazurski Dom Ludowy w Działdowie|Mazurskiego Domu Ludowego]] oraz | ||
| Linia 133: | Linia 135: | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | == Zobacz też == | + | == Zobacz też ==– |
| − | *[[Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach 1939-1945]] | + | *[[Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach 1939-1945|Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach w latach 1939–1945]] |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010–2011.<br/> |
Bystrzycki Piotr, ''Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne'', Olsztyn 1997.<br/> | Bystrzycki Piotr, ''Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne'', Olsztyn 1997.<br/> | ||
''Działdowo'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.<br/> | ''Działdowo'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.<br/> | ||
| − | Lietz Zygmunt, ''Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich | + | Lietz Zygmunt, ''Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913–1945'', Warszawa 1982.<br/> |
Mogilnicki Zbigniew, ''Działdowo w latach 1344-1994: zarys dziejów'', Działdowo 1998.<br/> | Mogilnicki Zbigniew, ''Działdowo w latach 1344-1994: zarys dziejów'', Działdowo 1998.<br/> | ||
| − | Obrębska Karolina, ''Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach | + | Obrębska Karolina, ''Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939–1945'', Działdowo 2007.<br/> |
Skibicki Franciszek, ''Historia działdowskiego zamku: okres budowy i rozkwitu'', Działdowo 2011.<br/> | Skibicki Franciszek, ''Historia działdowskiego zamku: okres budowy i rozkwitu'', Działdowo 2011.<br/> | ||
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. <br/> | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. <br/> | ||
Wersja z 14:56, 23 sty 2015
| Działdowo | |||||
| | |||||
| |||||
![Działdowo z lotu ptaka, źródło: commons.wikimedia.org [14.12.2014]](/index.php/Plik:Dzia%C5%82dowo_z_lotu_ptaka.jpg) Działdowo z lotu ptaka, źródło: commons.wikimedia.org [14.12.2014]
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | działdowski | ||||
| Gmina | Działdowo | ||||
| Liczba ludności (2011) | 29 894 | ||||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Działdowo | |||||
| Położenie na mapie Polski  Działdowo | |||||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||||
Działdowo – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975–1998 miejscowość wchodziła w skład województwa ciechanowskiego.
W 2011 roku miejscowość liczyła 29 894 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Grzegorz Mrowiński.
Spis treści
Położenie
Miasto jest położone nad rzeką Działdówką, w odległości 77 km od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
Teren Działdowa i okolic był pierwotnie zamieszkany przez pruskie plemię Sasinów. W latach 1303–1306 załoga krzyżacka zajęła gród sasiński, który został przekształcony w strażnicę graniczną. Od 1340 roku trwały prace nad budową zamku. Wokół niego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. Wreszcie, 13 sierpnia 1344 roku wielki mistrz Ludolf König nadał jej prawa miejskie i nazwę Soldov. W 1391 roku Działdowo zostało otoczone murami obronnymi.
W XV wieku miasto było nękane skutkami wojen polsko-krzyżackich. Ucisk podatkowy ze strony zakonu krzyżackiego w 1444 roku doprowadził do przyłączenia się Działdowa do antykrzyżackiej koalicji, tj. Związku Pruskiego. Po 1525 roku zamek stał się własnością państwową i utracił dawne znaczenie. Stał się siedzibą starosty. Mury obronne wkrótce rozebrano. W 1550 roku Albrecht Hohenzollern odnowił przywilej lokacyjny Działdowa. W tym samym okresie rozwijała się szkoła parafialna.
W okresie wojen polsko-szwedzkich w XVIII wieku na miejscowym zamku przebywał król Szwecji Karol X Gustaw. W 1656 roku na miasto uderzyli Tatarzy.
W XVIII wieku, za sprawą lokalizacji miasta przy trakcie handlowym Warszawa – Królewiec – Gdańk – Elbląg – Lidzbark Warmiński – Olsztyn Działdowo zaczęło rozkwitać, lecz w 1794 roku miasto padło ofiarą pożaru, który strawił praktycznie wszystkie zabudowania. Na początku XIX wieku kolejnym ciosem dla Działdowa okazali się żołnierze francuscy stacjonujący w mieście w latach 1806–1807. Przymusowy kwaterunek, kontrybucje, podatki i samowola Francuzów wyniszczyły lokalną gospodarkę.
W czasie I wojny światowej miasto było bombardowane przez rosyjskie lotnictwo. Postanowienia traktatu wersalskiego zadecydowały o przyłączeniu Działdowszczyzny do Polski. W okresie międzywojennym rozwijały się liczne stowarzyszenia, organizacje oraz inicjatywy kulturalne i polityczne zmierzające do zbliżenia miejscowych Mazurów do Polski. Emilia Sukertowa-Biedrawina i Józef Biedrawa doprowadzili do utworzenia Mazurskiego Domu Ludowego oraz Muzeum Mazurskiego. Pastor Ewald Lodwich w 1921 roku powołał do życia Polsko-Mazurskie Towarzystwo Ewangeliczne. W celu reprezentowania interesów ludności mazurskiej utworzono [[Związek Mazurów I], a następnie Związek Mazurów II.
W czasie II wojny światowej Niemcy założyli obóz przejściowy, przekształcony w obóz koncentracyjny. Odziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku. W latach 1968–1974 wybudowano nowy szpital. Obecnie miasto jest siedzibą Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Działdowie oraz Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Gospodarka
Kultura
- Miejski Dom Kultury w Działdowie
- "Tygodnik Działdowski"
- "Gazeta Działdowska"
- "Działdowski Almanach Poezji"
- Festiwal Piosenki Polskiej Działdowo
- Nasze Działdowo
- Ogólnopolski Młodzieżowy Festiwal Piosenki Super Hit Działdowo
- Gminny Festiwal Artystyczny Dzieci i Młodzieży Wesoła Nutka w Działdowie
- Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu. Filia w Działdowie
- Maraton Teatralny w Działdowie
- Miejska Biblioteka Publiczna w Działdowie
- Ogólnopolski Konkurs Poetycki O Miecze Króla Władysława Jagiełły
- Powiatowy Festiwal Piosenki Harcerskiej w Działdowie
- Kino "Apollo"
Organizacje i stowarzyszenia
- Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
- Ekologiczny Związek Gmin "Działdowszczyzna"
- Działdowska Agencja Rozwoju S.A.
- Lokalna Grupa Działania "Brama Mazurskiej Krainy"
- Działdowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
- armińsko-Mazurski Fundusz „Poręczenia Kredytowe” sp. z o.o.
- Bractwo Rycerskie św. Katarzyny Ziemi Działdowskiej
- Działdowska Kuźnia Słowa
Religia
- Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Działdowie
- Parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Działdowie
- Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie
- Parafia pw. św. Wojciecha w Działdowie
Ludzie związani z miejscowością
- Emilia Sukertowa-Biedrawina
- Franciszek Wiśniewski
- Ignacy Ptaszyński
- Jan Jagiełko
- August Kiwicki
- Ryszard Knosała
- Józef Biedrawa
- Jerzy Burski
- Henryk Piotrowski
- Bartłomiej Rusin
- Dariusz Szypulski
- Samuel Tschepius
- Jerzy Pajewski
- Paweł Baraszkiewicz
Sport
Edukacja
- Przedszkole Miejskie nr 1 w Działdowie
- Przedszkole Miejskie nr 3 w Działdowie
- Przedszkole Miejskie nr 4 w Działdowie
- Przedszkole Miejskie nr 5 w Działdowie
- Przedszkole Miejskie nr 1 w Działdowie
- Gimnazjum nr 2 w Działdowie
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie
- Gimnazjum nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły w Działdowie
- Niepubliczna Szkoła Przysposobienia do Pracy Polskiego Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Działdowie
- I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Działdowie
- Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy w Działdowie
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Działdowie
- Technikum nr 1 im. S. Staszica przy Zespole Szkół nr 1 w Działdowie
- Technikum nr 2 przy Zespole Szkół Zawodowych nr 1 w Działdowie
Zabytki
- założenie urbanistyczne Starego Miasta
- kościół pw. św. Wojciecha (1896–1897)
- dawny kościół ewangelicki
- cmentarz przykościelny
- zamek krzyżacki
- ratusz
- dom przy ul. Bielnikowej 4 (1922)
- dawne koszary
- dawne kasyno oficerskie
- hotel z oficyną na pl. Mickiewicza 26
- domy przy ul. Władysława Jagiełły
- hotel na ul. Zamkowej (1875)
- budynek dawnego szpitala
- dawna gazownia
Przypisy
== Zobacz też ==–
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010–2011.
Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
Działdowo, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Lietz Zygmunt, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913–1945, Warszawa 1982.
Mogilnicki Zbigniew, Działdowo w latach 1344-1994: zarys dziejów, Działdowo 1998.
Obrębska Karolina, Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939–1945, Działdowo 2007.
Skibicki Franciszek, Historia działdowskiego zamku: okres budowy i rozkwitu, Działdowo 2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wółkowski Wojciech.Działdowo i okolice, Działdowo 2006.
Danych Lokalnych GUS [22.11.2014]
dzialdowo.pl, oficjalna strona miasta [22.11.2014]
Dom Kultury w Działdowie [22.11.2014]
Baza Informacji Lokalnej [22.11.2014]
