Braniewo (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = wójt | |zarządzający = wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = |
|adres_ug = ul. Moniuszki 5 | |adres_ug = ul. Moniuszki 5 | ||
|kod_poczt_ug = 14-500 Braniewo | |kod_poczt_ug = 14-500 Braniewo | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|TERYT = 2802022 | |TERYT = 2802022 | ||
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = | + | |www = https://www.gminabraniewo.pl/cms/ |
| − | |bip = | + | |bip = https://bipbraniewo.warmia.mazury.pl/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Braniewo''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. Przygraniczna, najbardziej wysunięta na północny zachód gmina w województwie. Siedziba gminy znajduje się w [[Braniewo| Braniewie]].Gmina Braniewo położona jest nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]]. Jest gminą typowo rolniczą. Wykorzystuje korzystne położenie oraz walory przyrodnicze do rozwoju turystyki i agroturystyki. | + | '''Gmina Braniewo''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[Powiat braniewski|powiecie braniewskim]]. Przygraniczna, najbardziej wysunięta na północny zachód gmina w województwie. Siedziba gminy znajduje się w [[Braniewo|Braniewie]].Gmina Braniewo położona jest nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]]. Jest gminą typowo rolniczą. Wykorzystuje korzystne położenie oraz walory przyrodnicze do rozwoju turystyki i agroturystyki. |
| − | + | W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał [[Jakub Bornus]]. | |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl, Braniewo][04.03.2014]</ref><ref>[http://atlas.warmia.mazury.pl/index.php/opracowania/24-wykaz-powierzchni-2013-r atlas.warmia.mazury.pl][04.03.2014]</ref>, w tym: | Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf stat.gov.pl, Braniewo][04.03.2014]</ref><ref>[http://atlas.warmia.mazury.pl/index.php/opracowania/24-wykaz-powierzchni-2013-r atlas.warmia.mazury.pl][04.03.2014]</ref>, w tym: | ||
| Linia 48: | Linia 41: | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| + | [[Plik:Widoki Żelaznej Góry sprzed 1945 roku.jpg|right|290px|thumb|Widoki Żelaznej Góry sprzed 1945 roku. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/index.php?id=97 archipelag.ceik.eu] ]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Ruiny pałacu w Rudłowie.jpg|right|290px|thumb|Ruiny pałacu w Rudłowie. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/lipowina/palac-w-lipowinie.html www.archipelag.ceik.eu] ]] | ||
| + | [[Plik: Płac w Lipowinie po pożarze i zniszczeniach.jpg|right|290px|thumb|Pałac w Lipowinie po pożarze i zniszczeniach. Źródło: [http://archipelag.ceik.eu/lipowina/palac-w-lipowinie.html www.archipelag.ceik.eu] ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 6313 || 100 || 3080 || 48,79 || 3233 || 51,21 | + | |liczba ||6313 ||100 ||3080 ||48,79 ||3233 ||51,21 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 20 || colspan=2| 10 || colspan=2| 10 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|20 ||colspan=2|10 ||colspan=2|10 |
|} | |} | ||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiło -36 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [04.03.2014]</ref>, co stanowi 9,86% migracji ludności w powiecie oraz 1,39% w województwie. | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiło -36 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [04.03.2014]</ref>, co stanowi 9,86% migracji ludności w powiecie oraz 1,39% w województwie. | ||
| Linia 63: | Linia 60: | ||
W 1954 r. na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> na terenie obecnej gminy wiejskiej Braniewo utworzono 3 gromady: [[Braniewo]], [[Rogity]] i [[Szyleny]]. W 1958 r. zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając jej teren do gromady Braniewo. Obejmowała ona wówczas 9 sołectw i 29 miejscowości: [[Gronowo]] ([[Strzyżewo]], [[Karbkowo]], [[Kalina]]), [[Klejnowo]] ([[Klejnówko]], [[Ułowo]], [[Różaniec]]), [[Nowa Pasłęka]] ([[Stara Pasłęka]]), [[Podgórz]] ([[Biała Góra]], [[Cielętnik]], [[Józefowo]]), [[Rodowo]] ([[Młoteczno]]), Rogity ([[Rogitki]]), [[Rosiny]] ([[Zgoda]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]]), [[Stępień]] ([[Prętki]], [[Działy]], [[Wikielec (gmina Braniewo) |Wikielec]], [[Garbina]]), [[Świętochowo]] ([[Dąbrowa]], [[Nowa Dąbrowa]]). | W 1954 r. na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> na terenie obecnej gminy wiejskiej Braniewo utworzono 3 gromady: [[Braniewo]], [[Rogity]] i [[Szyleny]]. W 1958 r. zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając jej teren do gromady Braniewo. Obejmowała ona wówczas 9 sołectw i 29 miejscowości: [[Gronowo]] ([[Strzyżewo]], [[Karbkowo]], [[Kalina]]), [[Klejnowo]] ([[Klejnówko]], [[Ułowo]], [[Różaniec]]), [[Nowa Pasłęka]] ([[Stara Pasłęka]]), [[Podgórz]] ([[Biała Góra]], [[Cielętnik]], [[Józefowo]]), [[Rodowo]] ([[Młoteczno]]), Rogity ([[Rogitki]]), [[Rosiny]] ([[Zgoda]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]]), [[Stępień]] ([[Prętki]], [[Działy]], [[Wikielec (gmina Braniewo) |Wikielec]], [[Garbina]]), [[Świętochowo]] ([[Dąbrowa]], [[Nowa Dąbrowa]]). | ||
| − | W 1959 r. do gromady Braniewo włączono obszar gromady Szyleny<ref>H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, ''Z dziejów gminy Braniewo'', Braniewo 2000.</ref>. W 1965 r. z terenu gromady Braniewo wyłączono część obszarów wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR [[Elżbiecin| Elżbiecin]], kolonię Braniewa i włączono je do miasta Braniewa, natomiast w 1968 r. gromada powiększyła się o wieś [[Kiersy]], [[Mikołajewo]], [[Wola Lipowska| Wolę Lipowską]], Zakrzewiec, PGR [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Lipowina|Lipowinę]] i [[Strubiny]]<ref>''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1973.</ref>. | + | W 1959 r. do gromady Braniewo włączono obszar gromady Szyleny<ref>H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, ''Z dziejów gminy Braniewo'', Braniewo 2000.</ref>. W 1965 r. z terenu gromady Braniewo wyłączono część obszarów wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR [[Elżbiecin|Elżbiecin]], kolonię Braniewa i włączono je do miasta Braniewa, natomiast w 1968 r. gromada powiększyła się o wieś [[Kiersy]], [[Mikołajewo]], [[Wola Lipowska|Wolę Lipowską]], Zakrzewiec, PGR [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Lipowina|Lipowinę]] i [[Strubiny]]<ref>''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1973.</ref>. |
W 1972 r. na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [o4.03.2014]</ref> zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie Ustawy w dniu 1 stycznia 1973 r. istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano istniejącą gromadę Braniewo i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 r.<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref> powołano gminę Braniewo z siedzibą w Braniewie. | W 1972 r. na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [o4.03.2014]</ref> zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie Ustawy w dniu 1 stycznia 1973 r. istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano istniejącą gromadę Braniewo i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 r.<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref> powołano gminę Braniewo z siedzibą w Braniewie. | ||
| Linia 77: | Linia 74: | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bobrowiec]], [[Garbina]], [[Gronowo (gmina Braniewo)|Gronowo]], [[Grzechotki]], [[Jarocin]], [[Krasnolipie]], [[Bociania wieś w Klejnowie| Klejnowo]], [[Krzewno]], [[Lipowina]], [[Mikołajewo]], [[Nowa Pasłęka]], [[Podgórze]], [[Pęciszewo]], [[Rodowo]], [[Rogity]], [[Rusy]], [[Stępień]], [[Świętochowo]], [[Szyleny]], [[Wola Lipowska]], [[Zakrzewiec]], [[Zawierz]], [[Żelazna Góra]] | + | Sołectwa: [[Bobrowiec]], [[Garbina]], [[Gronowo (gmina Braniewo)|Gronowo]], [[Grzechotki]], [[Jarocin]], [[Krasnolipie]], [[Bociania wieś w Klejnowie|Klejnowo]], [[Krzewno]], [[Lipowina]], [[Mikołajewo]], [[Nowa Pasłęka]], [[Podgórze]], [[Pęciszewo]], [[Rodowo]], [[Rogity]], [[Rusy]], [[Stępień]], [[Świętochowo]], [[Szyleny]], [[Wola Lipowska]], [[Zakrzewiec]], [[Zawierz]], [[Żelazna Góra]] |
Pozostałe miejscowości: [[Kalina]], [[Sarniki]], [[Grzędowo]], [[Klejnówko]], Ułowo, Różaniec, Stara Pasłęka, [[Ujście]], [[Cielętnik]], Józefowo, [[Wilki]], [[Podleśne]], [[Młoteczno]], [[Rosiny]], [[Zgoda]], [[Skarbkowo]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]], Działy, [[Rudłowo]], [[Maciejewo]], [[Dąbrowa Leśna]], [[Rydzówka (gmina Braniewo)|Rydzówka]], [[Bemowizna]], [[Brzeszczyny]], [[Marcinkowo (gmina Braniewo)|Marcinkowo]], [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Stubiny]], [[Kiersy]], [[Grodzie]], [[Glinka (gmina Braniewo)|Glinka]], [[Prątnik]], [[Wielewo]]. | Pozostałe miejscowości: [[Kalina]], [[Sarniki]], [[Grzędowo]], [[Klejnówko]], Ułowo, Różaniec, Stara Pasłęka, [[Ujście]], [[Cielętnik]], Józefowo, [[Wilki]], [[Podleśne]], [[Młoteczno]], [[Rosiny]], [[Zgoda]], [[Skarbkowo]], [[Siedlisko (gmina Braniewo)|Siedlisko]], Działy, [[Rudłowo]], [[Maciejewo]], [[Dąbrowa Leśna]], [[Rydzówka (gmina Braniewo)|Rydzówka]], [[Bemowizna]], [[Brzeszczyny]], [[Marcinkowo (gmina Braniewo)|Marcinkowo]], [[Goleszewo]], [[Gronówko]], [[Stubiny]], [[Kiersy]], [[Grodzie]], [[Glinka (gmina Braniewo)|Glinka]], [[Prątnik]], [[Wielewo]]. | ||
| Linia 92: | Linia 89: | ||
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19% ludności<ref>Tamże.</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19% ludności<ref>Tamże.</ref>. | ||
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]], wymagających strategicznej interwencji. | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]], wymagających strategicznej interwencji. |
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
| Linia 101: | Linia 98: | ||
*dożynki gminne. | *dożynki gminne. | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Andrzej Urbanowicz| Andrzej Urbanowicz]] – malarz-amator, rzeźbiarz związany ze środowiskiem twórczym Braniewa; mieszka i pracuje w Lipowinie | + | *[[lkwim: Andrzej Urbanowicz|Andrzej Urbanowicz]] – malarz-amator, rzeźbiarz związany ze środowiskiem twórczym Braniewa; mieszka i pracuje w Lipowinie |
| − | *[[lkwim: Anna Kowalczyk| Anna Kowalczyk]] – projektantka mody, malarka, ilustratorka; mieszka i pracuje w Bemowiźnie | + | *[[lkwim: Anna Kowalczyk|Anna Kowalczyk]] – projektantka mody, malarka, ilustratorka; mieszka i pracuje w Bemowiźnie |
*[[Halina Bakan]] – hafciarka mieszkająca w Klejnówku | *[[Halina Bakan]] – hafciarka mieszkająca w Klejnówku | ||
*[[Bogumiła Buchwak]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie | *[[Bogumiła Buchwak]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie | ||
| Linia 109: | Linia 106: | ||
*[[Roman Hyczko]] – zajmuje się malarstwem olejnym, metaloplastyką; mieszka i pracuje w Szylenach | *[[Roman Hyczko]] – zajmuje się malarstwem olejnym, metaloplastyką; mieszka i pracuje w Szylenach | ||
*[[Janina Kowzan Janina]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie | *[[Janina Kowzan Janina]] – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie | ||
| − | *[[lkwim: Teresa Krakowska| Teresa Krakowska]] – poetka, animatorka kultury, autorka scenariuszy teatralnych dla dzieci i założycielka zespołu dziecięcego "Leśne Słowiczki" przy punkcie bibliotecznym w Glince | + | *[[lkwim: Teresa Krakowska|Teresa Krakowska]] – poetka, animatorka kultury, autorka scenariuszy teatralnych dla dzieci i założycielka zespołu dziecięcego "Leśne Słowiczki" przy punkcie bibliotecznym w Glince |
*[[Irena Właszyn]] – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie | *[[Irena Właszyn]] – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie | ||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Braniewo należą: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Braniewo należą: | ||
| − | *[[lkwim: Kościół w Lipowinie| kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie]] | + | *[[lkwim: Kościół w Lipowinie|kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie]] |
*[[kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia w Nowej Pasłęce]] | *[[kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia w Nowej Pasłęce]] | ||
*[[kościół pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze]] wraz z przykościelnym cmentarzem | *[[kościół pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
*ruiny kościoła ewangelickiego w Lipowinie | *ruiny kościoła ewangelickiego w Lipowinie | ||
| − | *[[lkwim: Pałac w Lipowinie| pałac w Lipowinie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. | + | *[[lkwim: Pałac w Lipowinie|pałac w Lipowinie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. |
| − | *[[lkwim: Pałac w Rudłowie| pałac w Rudłowie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. | + | *[[lkwim: Pałac w Rudłowie|pałac w Rudłowie]] – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w. |
*ruiny kościoła w Pęciszewie wraz z przykościelnym cmentarzem | *ruiny kościoła w Pęciszewie wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
*[[Pałac w Podleśnem]] – dwór z 1890 r. | *[[Pałac w Podleśnem]] – dwór z 1890 r. | ||
| Linia 133: | Linia 130: | ||
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie (ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo) oraz na stronie [http://www.it.braniewo.pl/ it.braniewo.pl] i na stronie Bazy Informacji Lokalnej Braniewa [http://www.braniewo-ug.bil-wm.pl/ braniewo-ug.bil-wm.pl]. | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie (ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo) oraz na stronie [http://www.it.braniewo.pl/ it.braniewo.pl] i na stronie Bazy Informacji Lokalnej Braniewa [http://www.braniewo-ug.bil-wm.pl/ braniewo-ug.bil-wm.pl]. | ||
| + | ==Religia== | ||
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie]] | ||
| + | *[[Parafia prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Braniewie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. bł. Reginy Protmann w Gronowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Józefa Robotnika w Szylenach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie wiejskiej Braniewo funkcjonują następujące placówki edukacyjne: | W gminie wiejskiej Braniewo funkcjonują następujące placówki edukacyjne: | ||
| Linia 150: | Linia 154: | ||
Rezerwaty przyrody: | Rezerwaty przyrody: | ||
*[[Rezerwat Cielętnik|Rezerwat torfowiskowy Cielętnik]] – rezerwat o powierzchni 3,38 ha leżący w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i [[Czarna Grabla]] | *[[Rezerwat Cielętnik|Rezerwat torfowiskowy Cielętnik]] – rezerwat o powierzchni 3,38 ha leżący w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i [[Czarna Grabla]] | ||
| − | *[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami [[Jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Zalew Pierzchalski| Zalewem Pierzchalskim]]; rezerwat zajmuje powierzchnię 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk [[Bóbr|bobra]]. | + | *[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami [[Jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Zalew Pierzchalski|Zalewem Pierzchalskim]]; rezerwat zajmuje powierzchnię 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk [[Bóbr|bobra]]. |
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| Linia 165: | Linia 169: | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. | + | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 11:52, 4 cze 2024
| Gmina Braniewo | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Powierzchnia | 306,26 km² |
| Liczba sołectw | 23 |
| Liczba miejscowości | 54 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6313 20 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 55 |
| Tablice rejestracyjne | NBR |
| TERYT | 2802022 |
| Urząd gminy ul. Moniuszki 5 14-500 Braniewo
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Gmina Braniewo – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie braniewskim. Przygraniczna, najbardziej wysunięta na północny zachód gmina w województwie. Siedziba gminy znajduje się w Braniewie.Gmina Braniewo położona jest nad Zalewem Wiślanym. Jest gminą typowo rolniczą. Wykorzystuje korzystne położenie oraz walory przyrodnicze do rozwoju turystyki i agroturystyki.
W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał Jakub Bornus.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Braniewo zajmuje powierzchnię 306,26 km2[1][2], w tym:
Gmina wiejska Braniewo stanowi 25,41% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi[5]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6313 | 100 | 3080 | 48,79 | 3233 | 51,21 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
20 | 10 | 10 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiło -36 osób[6], co stanowi 9,86% migracji ludności w powiecie oraz 1,39% w województwie.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W 1954 r. na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[7] na terenie obecnej gminy wiejskiej Braniewo utworzono 3 gromady: Braniewo, Rogity i Szyleny. W 1958 r. zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając jej teren do gromady Braniewo. Obejmowała ona wówczas 9 sołectw i 29 miejscowości: Gronowo (Strzyżewo, Karbkowo, Kalina), Klejnowo (Klejnówko, Ułowo, Różaniec), Nowa Pasłęka (Stara Pasłęka), Podgórz (Biała Góra, Cielętnik, Józefowo), Rodowo (Młoteczno), Rogity (Rogitki), Rosiny (Zgoda, Siedlisko), Stępień (Prętki, Działy, Wikielec, Garbina), Świętochowo (Dąbrowa, Nowa Dąbrowa).
W 1959 r. do gromady Braniewo włączono obszar gromady Szyleny[8]. W 1965 r. z terenu gromady Braniewo wyłączono część obszarów wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR Elżbiecin, kolonię Braniewa i włączono je do miasta Braniewa, natomiast w 1968 r. gromada powiększyła się o wieś Kiersy, Mikołajewo, Wolę Lipowską, Zakrzewiec, PGR Goleszewo, Gronówko, Lipowinę i Strubiny[9].
W 1972 r. na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[10] zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie Ustawy w dniu 1 stycznia 1973 r. istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano istniejącą gromadę Braniewo i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 r.[11] powołano gminę Braniewo z siedzibą w Braniewie.
W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bobrowiec, Gronowo, Grzechotki, Jarocin, Klejnowo, Krasnolipie, Krzewno, Mikołajewo, Nowa Pasłęka, Pęciszewo, Podgórze, Rodowo, Rogity, Rusy, Stępień, Świętochowo, Szyleny, Wola Lipowska, Zakrzewiec, Zawierz, Żelazna Góra.
1 czerwca 1975 r. na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[12] przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Braniewo stała się bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[13].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły gminę Braniewo w powołanym 1 stycznia 1999 r. województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina wiejska Braniewo graniczy od północy z Rosją (obwód kaliningradzki). Od północnego zachodu naturalną granicą gminy jest Zalew Wiślany. Sąsiaduje z czterema gminami: miejsko-wiejskimi Frombork i Pieniężno oraz wiejskimi Płoskinia i Lelkowo.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bobrowiec, Garbina, Gronowo, Grzechotki, Jarocin, Krasnolipie, Klejnowo, Krzewno, Lipowina, Mikołajewo, Nowa Pasłęka, Podgórze, Pęciszewo, Rodowo, Rogity, Rusy, Stępień, Świętochowo, Szyleny, Wola Lipowska, Zakrzewiec, Zawierz, Żelazna Góra
Pozostałe miejscowości: Kalina, Sarniki, Grzędowo, Klejnówko, Ułowo, Różaniec, Stara Pasłęka, Ujście, Cielętnik, Józefowo, Wilki, Podleśne, Młoteczno, Rosiny, Zgoda, Skarbkowo, Siedlisko, Działy, Rudłowo, Maciejewo, Dąbrowa Leśna, Rydzówka, Bemowizna, Brzeszczyny, Marcinkowo, Goleszewo, Gronówko, Stubiny, Kiersy, Grodzie, Glinka, Prątnik, Wielewo.
Gospodarka
Gmina wiejska Braniewo to gmina typowo rolnicza. Na jej obszarze funkcjonuje ok. 0,5 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych. Ich średnia wielkość wynosi ok. 10 ha. W 2010 r. na terenie gminy było 111 gospodarstw o powierzchni od 1 do 2 ha, 211 o powierzchni od 2-10 ha i 143 gospodarstwa o średniej powierzchni od 10-15, a o powierzchni od 15-50 ha i powyżej 50 ha – 169 gospodarstw . Liczne grunty orne, które zajmują 76,7% powierzchni użytków rolnych, wykorzystywane są głównie pod uprawy zbóż[15].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Braniewo wyniosła w 2012 r. 284. Liczba ta obejmowała 7 podmiotów należących do sektora publicznego i pozostałe 277 tworzących sektor prywatny[16]. W 2012 r. w sektorze tym 65 firm było zarejestrowanych w działach: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 63 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale: budownictwo. Jedną z większych firm na terenie gminy jest należący do Kulczyk Holding S.A. Logistic Port Braniewo Chemikals zajmujący się przeładunkiem towarów, konfekcjonowaniem i magazynowania towarów, spedycją i obsługą logistyczną. W gminie nie ma dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.
Istnienie wielu walorów krajoznawczo-przyrodniczych, takich jak rezerwaty przyrody i obszary chronionego krajobrazu, położenie na obszarze tzw. Zielonych Płuc Polski oraz dostęp do Zalewu Wiślanego stwarzają gminie wiejskiej Braniewo możliwość rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Podgórze, Szyleny, Rosiny, Rusy.
Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanej pod koniec 2012 r. w gminie wiejskiej Braniewo wynosiła 798[17], co stanowi 17,49% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19% ludności[18].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Biblioteka Publiczna Gminy Braniewo im. Marii Zientary-Malewskiej w Braniewie, filia w Lipowinie
- świetlica w Żelaznej Górze
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- dożynki gminne.
Ludzie związani z gminą
- Andrzej Urbanowicz – malarz-amator, rzeźbiarz związany ze środowiskiem twórczym Braniewa; mieszka i pracuje w Lipowinie
- Anna Kowalczyk – projektantka mody, malarka, ilustratorka; mieszka i pracuje w Bemowiźnie
- Halina Bakan – hafciarka mieszkająca w Klejnówku
- Bogumiła Buchwak – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie
- Małgorzata Hawro – hafciarka mieszkająca w Rudłowie
- Danuta Hrycyna – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie
- Roman Hyczko – zajmuje się malarstwem olejnym, metaloplastyką; mieszka i pracuje w Szylenach
- Janina Kowzan Janina – hafciarka mieszkająca w Bemowiźnie
- Teresa Krakowska – poetka, animatorka kultury, autorka scenariuszy teatralnych dla dzieci i założycielka zespołu dziecięcego "Leśne Słowiczki" przy punkcie bibliotecznym w Glince
- Irena Właszyn – hafciarka mieszkająca w Pęciszewie
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Braniewo należą:
- kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie
- kościół pw. Matki Bożej Miłosierdzia w Nowej Pasłęce
- kościół pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze wraz z przykościelnym cmentarzem
- ruiny kościoła ewangelickiego w Lipowinie
- pałac w Lipowinie – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w.
- pałac w Rudłowie – ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej poł. XVIII w.
- ruiny kościoła w Pęciszewie wraz z przykościelnym cmentarzem
- Pałac w Podleśnem – dwór z 1890 r.
- zespół dworski i folwarczny w Różańcu
- ruiny zespołu dworskiego w Świętochowie[19]
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
- Transgraniczny Szlak Rowerowy R64 – szlak, którego część przebiega przez Frombork, Różaniec, Nową Pasłękę, Ułowo i Braniewo
- rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody, wśród nich okazy dębów, lip i buków
- port rybacki i przystań jachtowa w Nowej Pasłęce
- rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym
- tzw. plaża muszelkowa w Różańcu
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie (ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo) oraz na stronie it.braniewo.pl i na stronie Bazy Informacji Lokalnej Braniewa braniewo-ug.bil-wm.pl.
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie
- Parafia prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Braniewie
- Parafia pw. bł. Reginy Protmann w Gronowie
- Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie
- Parafia pw. św. Józefa Robotnika w Szylenach
- Parafia pw. Świętej Rodziny w Żelaznej Górze
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Braniewo funkcjonują następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkół w Lipowinie – Szkoła Podstawowa w Lipowinie, Publiczne Gimnazjum w Lipowinie
- Szkoła Podstawowa w Szylenach (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie)
- Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze (filia Szkoły Podstawowej w Lipowinie)
Sport
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie "Przy Granicy" powołane na rzecz rozwoju Żelaznej Góry
- Stowarzyszenie "Pod Dębem" powołane na rzecz rozwoju Bemowizny
- Związek Ukraińców w Polsce, Zarząd Koła w Pęciszewie
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody[20]. Należą do nich:
Rezerwaty przyrody:
- Rezerwat torfowiskowy Cielętnik – rezerwat o powierzchni 3,38 ha leżący w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i Czarna Grabla
- Ostoja bobrów na rzece Pasłęce – ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Zalewem Pierzchalskim; rezerwat zajmuje powierzchnię 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra.
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (5488 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Pasłęki (15579 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wybrzeża Staropruskiego (4378 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki (4828 ha)
Obszary chronione Natura 2000:
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany (32224,1 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki (20669,9 ha)
- Ostoja Warmińska (145342 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Braniewo znajduje się 39 pomników przyrody (ożywionej i nieożywionej). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów i buków, ale są tam również i głazy narzutowe, jak np. "Diabelski Kamień" koło Sarnik.
Ciekawostki
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
Przypisy
- ↑ stat.gov.pl, Braniewo[04.03.2014]
- ↑ atlas.warmia.mazury.pl[04.03.2014]
- ↑ stat.gov.pl, Ustat w Olsztynie
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011–2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013–2016, 2011
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ H.Tyszkiewicz, F.Chruściel, Z dziejów gminy Braniewo, Braniewo 2000.
- ↑ Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [o4.03.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [04.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
- ↑ stat.gov.pl [04.03.20104]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [04.03.2014]
- ↑ Tamże.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [04.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
Bibliografia
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
H. Tyszkiewicz, F. Chruściel, Z dziejów gminy Braniewo, Braniewo 2000.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska dla gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016, 2011.
Archipelag, Centrum edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur [04.03.2014]
atlas.warmia.mazury.pl [04.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS stat.gov.pl [04.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl [04.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
gminabraniewo.pl [04.03.2014]
UStat w Olsztynie stat.gov.pl [04.03.2014]
