Gietrzwałd (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 11: Linia 11:
 
  |rodzaj_gminy    = wiejska
 
  |rodzaj_gminy    = wiejska
 
  |zarządzający    = Wójt
 
  |zarządzający    = Wójt
−
  |wójt            = [[Marcin Sieczkowski]]
+
  |wójt            = Marcin Sieczkowski
 
  |adres_ug        = ul. Olsztyńska 2
 
  |adres_ug        = ul. Olsztyńska 2
 
  |kod_poczt_ug    = 11-036 Gietrzwałd
 
  |kod_poczt_ug    = 11-036 Gietrzwałd
Linia 32: Linia 32:
 
Gmina rolniczo-przemysłowa o dużej powierzchni zalesienia, położona w centralnej części [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierza Olsztyńskiego]].
 
Gmina rolniczo-przemysłowa o dużej powierzchni zalesienia, położona w centralnej części [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierza Olsztyńskiego]].
  
−
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Marcin Sieczkowski]]<ref>Urząd Gminy Gietrzwałd [http://gietrzwald.pl/content/index.php/urzad-gminy-menu-w/kierownictwo-urzedu-w.html]</ref>.
+
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Marcin Sieczkowski]]<ref>[http://gietrzwald.pl/content/index.php/urzad-gminy-menu-w/kierownictwo-urzedu-w.html Urząd Gminy Gietrzwałd]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
 
== Powierzchnia gminy ==
 
== Powierzchnia gminy ==
−
Gmina wiejska Gietrzwałd zajmuje powierzchnię 172,33 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3214]</ref>, w tym:
+
Gmina wiejska Gietrzwałd zajmuje powierzchnię 172,33 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3214 Bank Danych Lokalnych GUS ]</ref>, w tym:
 
*użytki rolne: 37%  
 
*użytki rolne: 37%  
 
*lasy: 49%  
 
*lasy: 49%  
 
*wody: 4%  
 
*wody: 4%  
−
 
+
Gmina stanowi 6,1% powierzchni powiatu olsztyńskiego.
−
Gmina stanowi 6,1% powierzchni [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]].
 
  
 
== Demografia ==
 
== Demografia ==
 
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
 
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
 
{{Galeria|Nazwa=Gietrzwałd (gmina wiejska)|wielkość=300|pozycja=right
 
{{Galeria|Nazwa=Gietrzwałd (gmina wiejska)|wielkość=300|pozycja=right
−
|Plik: Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie.jpg| Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie<br/>  autor: Bogitor  
+
|Plik: Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie.jpg| Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie<br/>  fot. Bogitor  
−
|Plik: Kaplica św. Józefa w Gietrzwałdzie.jpg| Kaplica wotywna pw. św. Józefa w Gietrzwałdzie<br/> autor: Stokrotka 11  
+
|Plik: Kaplica św. Józefa w Gietrzwałdzie.jpg| Kaplica wotywna pw. św. Józefa w Gietrzwałdzie<br/> fot. Stokrotka 11  
−
|Plik: Kościół ewangelicki w Łęgutach.jpg| Kościół ewangelicki w Łęgutach<br/> autor: Filiplip123  
+
|Plik: Kościół ewangelicki w Łęgutach.jpg| Kościół ewangelicki w Łęgutach<br/> fot. Filiplip123  
 
}}  
 
}}  
 
{|class="wikitable"
 
{|class="wikitable"
Linia 61: Linia 60:
  
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
−
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Gietrzwałd były częścią [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]] w [[Województwo olsztyńskie| województwie olsztyńskim]]<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177]</ref>.<br/>
+
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Gietrzwałd były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]</ref>.
−
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191]</ref>. Gromada Gietrzwałd przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref>.<br/>
+
 
−
Nowoutworzona gmina Gietrzwałd została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład  nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Biesal]], [[Dłużki]], [[Gietrzwałd]], [[Gronity]], [[Guzowy Piec]], [[Jadaminy]], [[Łupstych]], [[Naglady]], [[Naterki]], [[Parwółki]], [[Pęglity]], [[Rapaty]], [[Sząbruk]], [[Śródka]], [[Tomaryny]], [[Unieszewo]], [[Woryty]].<br/>
+
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]</ref>. Gromada Gietrzwałd przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,  [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>.
−
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych.  [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091]</ref>, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Gietrzwałd została bezpośrednio częścią [[wojewódzwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]].<br/>
+
 
−
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Gietrzwałd w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[wojewodzwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]].
+
Nowo utworzona gmina Gietrzwałd została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. W skład  nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Biesal]], [[Dłużki]], [[Gietrzwałd]], [[Gronity]], [[Guzowy Piec]], [[Jadaminy]], [[Łupstych]], [[Naglady]], [[Naterki]], [[Parwółki]], [[Pęglity]], [[Rapaty]], [[Sząbruk]], [[Śródka]], [[Tomaryny]], [[Unieszewo]], [[Woryty]].
 +
 +
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych,  [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [201.2.2014]</ref>, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Gietrzwałd została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
 +
 
 +
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]</ref> umiejscowiły gminę Gietrzwałd w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
  
 
Gmina wiejska Gietrzwałd graniczy z gminami: [[Stawiguda (gmina wiejska)|Stawiguda]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)| Olsztynek]], [[Ostróda (gmina wiejska)|Ostróda]], [[Łukta (gmina wiejska)|Łukta]], [[Jonkowo (gmina wiejska)| Jonkowo]] oraz z miastem [[Olsztyn]].
 
Gmina wiejska Gietrzwałd graniczy z gminami: [[Stawiguda (gmina wiejska)|Stawiguda]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)| Olsztynek]], [[Ostróda (gmina wiejska)|Ostróda]], [[Łukta (gmina wiejska)|Łukta]], [[Jonkowo (gmina wiejska)| Jonkowo]] oraz z miastem [[Olsztyn]].
Linia 75: Linia 78:
  
 
== Gospodarka ==
 
== Gospodarka ==
−
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Gietrzwałd jest rolnictwo, uzupełniane przez produkcję, usługi i turystykę.<br/>
+
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Gietrzwałd jest rolnictwo uzupełniane przez produkcję, usługi i turystykę.
 +
 
 
W gminie panują korzystne warunki przyrodniczo-glebowe dla rozwoju rolnictwa. Użytki rolne zajmują nieco ponad 37% (6453 ha) ogólnej powierzchni gminy, w tym: grunty orne 70%, łąki i pastwiska pozostałe 30%. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej hodowla drobiu.  
 
W gminie panują korzystne warunki przyrodniczo-glebowe dla rozwoju rolnictwa. Użytki rolne zajmują nieco ponad 37% (6453 ha) ogólnej powierzchni gminy, w tym: grunty orne 70%, łąki i pastwiska pozostałe 30%. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej hodowla drobiu.  
  
 
W gminie rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
 
W gminie rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
 +
 
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Gietrzwałd wynosiła pod koniec 2013 roku 611. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 592 tworzy sektor prywatny. 126 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 60 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 70 firm w dziale budownictwo, 50 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 20 firm<ref name="p1"/>. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Przedsiębiorstwo Rolno Handlowe Bynowo S.A. Oddział w Tamarynach, "Agro-Mateusz" Sp. z o. o. w Sząbruku, Zakład Wylęgu Drobiu "Grelavi" Naglady, SALMO Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, Cegielnia w Uniszewie, Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe WARBIT Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, "Dravan" Sp. z o.o. Gietrzwałd.
 
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Gietrzwałd wynosiła pod koniec 2013 roku 611. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 592 tworzy sektor prywatny. 126 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 60 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 70 firm w dziale budownictwo, 50 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 20 firm<ref name="p1"/>. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Przedsiębiorstwo Rolno Handlowe Bynowo S.A. Oddział w Tamarynach, "Agro-Mateusz" Sp. z o. o. w Sząbruku, Zakład Wylęgu Drobiu "Grelavi" Naglady, SALMO Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, Cegielnia w Uniszewie, Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe WARBIT Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, "Dravan" Sp. z o.o. Gietrzwałd.
  
−
Gmina Gietrzwałd charakteryzuje się licznymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi (urozmaicona rzeźba terenu, duża ilość lasów, jezior, rzeki, czyste środowisko i obszary chronionego krajobrazu), które czynią ją atrakcyjną turystycznie. Duże znaczenie dla rozwoju turystyki w gminie ma Zespół Pielgrzymkowy Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej. Ruch pielgrzymkowy i atrakcyjne położenie Gietrzwałdu sprawiają, że rozwija się turystyka wiejska i powstają obiekty agroturystyczne. Wiele gospodarstw z powodzeniem odnalazło się w nowych warunkach związanych z przemianami w rolnictwie i dochody z agroturystyki znacznie wspomagają ich budżet, często nawet stają się głównym źródłem utrzymania.<br/> 
+
Gmina Gietrzwałd charakteryzuje się licznymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi (urozmaicona rzeźba terenu, duża ilość lasów, jezior, rzeki, czyste środowisko i obszary chronionego krajobrazu), które czynią ją atrakcyjną turystycznie. Duże znaczenie dla rozwoju turystyki w gminie ma Zespół Pielgrzymkowy Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej. Ruch pielgrzymkowy i atrakcyjne położenie Gietrzwałdu sprawiają, że rozwija się turystyka wiejska i powstają obiekty agroturystyczne. Wiele gospodarstw z powodzeniem odnalazło się w nowych warunkach związanych z przemianami w rolnictwie i dochody z agroturystyki znacznie wspomagają ich budżet, często nawet stają się głównym źródłem utrzymania.
−
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: [[Biesal]], [[Dłużki]], [[Gietrzwałd]], [[Guzowy Piec]], [[Guzowy Młyn]], [[Kudypy]], [[Łęgucki Młyn]], [[Łopkajny]], [[Naterki]], [[Pęglity]], [[Rapaty]], [[Rentyny]], [[Siła]], [[Sząbruk]], [[Tomaryny]],  [[Unieszewo]], [[Woryty]]<ref>IT Gietrzwałd [http://it.gokgietrzwald.pl/]</ref>.
+
 
 +
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: [[Biesal]], [[Dłużki]], [[Gietrzwałd]], [[Guzowy Piec]], [[Guzowy Młyn]], [[Kudypy]], [[Łęgucki Młyn]], [[Łopkajny]], [[Naterki]], [[Pęglity]], [[Rapaty]], [[Rentyny]], [[Siła]], [[Sząbruk]], [[Tomaryny]],  [[Unieszewo]], [[Woryty]]<ref>[http://it.gokgietrzwald.pl/ Informacja Turystyczna w Goetrzwałdzie] [20.12.2014]</ref>.
  
 
Gmina Gietrzwałd należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Warmiński Związek Gmin| Warmińskiego Związku Gmin]], [[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]].
 
Gmina Gietrzwałd należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Warmiński Związek Gmin| Warmińskiego Związku Gmin]], [[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]].
Linia 103: Linia 109:
  
 
'''Ludzie związani z gminą'''
 
'''Ludzie związani z gminą'''
−
*[[Antoni Sikorski]] (1854-1939) -  działacz społeczny, poeta, korespondent.
+
*[[Antoni Sikorski]] (1854-1939) -  działacz społeczny, poeta, korespondent  
−
*[[Wojciech Turowski]] (1894-1959) - ksiądz katolicki, generał Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego czyli Księży Pallotynów, biskup nominat diecezji częstochowskiej.
+
*[[Wojciech Turowski]] (1894-1959) - ksiądz katolicki, generał Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego czyli Księży Pallotynów, biskup nominat diecezji częstochowskiej
−
*[[Jan Hanowski]] (1873-1968) - kanonik warmiński, prałat, działacz społeczno-religijny.
+
*[[Jan Hanowski]] (1873-1968) - kanonik warmiński, prałat, działacz społeczno-religijny
−
*[[lkwim:Jerzy Hajduga|Jerzy Hajduga]] (1952- ) - kapłan, okresowo pracujący w Gietrzwałdzie oraz w Ełku, poeta, dramaturg i publicysta.      
+
*[[lkwim:Jerzy Hajduga|Jerzy Hajduga]] (1952- ) - kapłan, okresowo pracujący w Gietrzwałdzie oraz w Ełku, poeta, dramaturg i publicysta     
−
*[[lkwim: Tadeusz Lenkowski|Tadeusz Lenkowski]] - nauczyciel, rzeźbiarz z Rapat.
+
*[[lkwim: Tadeusz Lenkowski|Tadeusz Lenkowski]] - nauczyciel, rzeźbiarz z Rapat
−
*[[lkwim: Janusz Połom|Janusz Połom]] (1950- ) - fotografik, operator filmowy, reżyser, poeta, wykładowca na polskich i zagranicznych uczelniach; mieszka w Uniszewie.
+
*[[lkwim: Janusz Połom|Janusz Połom]] (1950- ) - fotografik, operator filmowy, reżyser, poeta, wykładowca na polskich i zagranicznych uczelniach; mieszka w Uniszewie
−
*[[lkwim: Andrzej Samulowski (poeta)|Andrzej Samulowski]] (1840 -1928 ) - poeta ludowy, działacz oświatowy i społeczny, księgarz warmiński.
+
*[[lkwim: Andrzej Samulowski (poeta)|Andrzej Samulowski]] (1840 -1928 ) - poeta ludowy, działacz oświatowy i społeczny, księgarz warmiński
−
*[[lkwim: Władysław Umbras|Władysław Umbras]] (1937- ) – nauczyciel, publicysta, redaktor, animator kultury, popularyzator wiedzy o regionie Warmii i Mazur.
+
*[[lkwim: Władysław Umbras|Władysław Umbras]] (1937- ) – nauczyciel, publicysta, redaktor, animator kultury, popularyzator wiedzy o regionie Warmii i Mazur
 
   
 
   
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
  
−
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Gietrzwałd należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>:
+
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Gietrzwałd należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>:
 
*[[lkwim: Bazylika Mniejsza Narodzenia NMP w Gietrzwałdzie| Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie]]
 
*[[lkwim: Bazylika Mniejsza Narodzenia NMP w Gietrzwałdzie| Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie]]
 
*[[Kaplica wotywna pw. św. Józefa w Gietrzwałdzie| kaplica wotywna pw. św. Józefa]] (kaplica pogrzebowa obok kościoła)
 
*[[Kaplica wotywna pw. św. Józefa w Gietrzwałdzie| kaplica wotywna pw. św. Józefa]] (kaplica pogrzebowa obok kościoła)
Linia 127: Linia 133:
 
*budynek dawnej [[Katolicka Szkoła Polska w Worytach| szkoły polskiej]] w Worytach
 
*budynek dawnej [[Katolicka Szkoła Polska w Worytach| szkoły polskiej]] w Worytach
 
*[[Kaplica w Nowym Młynie| kaplica w Nowym Młynie]]
 
*[[Kaplica w Nowym Młynie| kaplica w Nowym Młynie]]
−
*liczne [[Kapliczki| kapliczki]] m.in. w: [[Kapliczka Objawień w Gietrzwałdzie| kapliczka objawień w Gietrzwałdzie]], [[Kapliczka w Unieszewie| Unieszewie]], [[Kapliczki w Worytach| Worytach]], [[Kapliczki w Sząbruku| Sząbruku]], [[Kapliczki w Nagladach| Nagladach]], [[Kapliczki w Gietrzwałdzie| Gietrzwałdzie]], Tomarynach   
+
*liczne [[Kapliczki| kapliczki]], m.in. tzw. [[Kapliczka Objawień w Gietrzwałdzie| Kapliczka Objawień w Gietrzwałdzie]], [[Kapliczka w Unieszewie| kapliczki w Unieszewie]], [[Kapliczki w Worytach| Worytach]], [[Kapliczki w Sząbruku| Sząbruku]], [[Kapliczki w Nagladach| Nagladach]], [[Kapliczki w Gietrzwałdzie| Gietrzwałdzie]] i Tomarynach   
−
*oraz [[Figury przydrożne| figury przydrożne]]         
+
*[[Figury przydrożne| figury przydrożne]]         
  
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
Linia 136: Linia 142:
 
**żółty: Gietrzwałd - Rentyny - Gietrzwałd  
 
**żółty: Gietrzwałd - Rentyny - Gietrzwałd  
 
**czarny: Biesal - Tomaryny - Śródka - Guzowy Piec - Salminek - Jadaminy - Biesal  
 
**czarny: Biesal - Tomaryny - Śródka - Guzowy Piec - Salminek - Jadaminy - Biesal  
−
**trasa "Śladami leśnych osad": Jezioro Helgut - Jadaminy - Salminek - Guzowy Piec - Biesal
+
**trasa "Śladami leśnych osad": [[Jezioro Helgut]] - Jadaminy - Salminek - Guzowy Piec - Biesal
−
**trasa "Ścieżkami mazurskiej puszczy": Biesal - Tamaryny (most kolejowy) - Śródka - leśniczówki Mitelki - Unieszewo - (most na Pasłęce) - Makruty - Guzowy Młyn
+
**trasa "Ścieżkami mazurskiej puszczy": Biesal - Tamaryny (most kolejowy) - Śródka - leśniczówki Mitelki - Unieszewo - (most na [[Rzeka Pasłęka|Pasłęce]]) - Makruty - Guzowy Młyn
 
**trasa "W okolicy dóbr szlacheckich": Rapaty - Gietrzwałd - Podlejki - Zdrojek - Rapaty
 
**trasa "W okolicy dóbr szlacheckich": Rapaty - Gietrzwałd - Podlejki - Zdrojek - Rapaty
 
**Mazury Golf & Country Club w Naterkach  
 
**Mazury Golf & Country Club w Naterkach  
Linia 145: Linia 151:
 
*obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody  
 
*obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody  
 
*jeziora, lasy, rzeki  
 
*jeziora, lasy, rzeki  
−
*liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki| kapliczki]]
+
*liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
−
+
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Gietrzwałd można uzyskać na stronie internetowej: [http://it.gokgietrzwald.pl/ it.gokgietrzwald.pl].
−
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Gietrzwałd można uzyskać na stronie internetowej: [http://it.gokgietrzwald.pl/ IT Gietrzwałd].
 
  
 
== Szkolnictwo ==
 
== Szkolnictwo ==
 
W gminie wiejskiej Gietrzwałd istnieją następujące placówki edukacyjne:  
 
W gminie wiejskiej Gietrzwałd istnieją następujące placówki edukacyjne:  
−
*Niepubliczne Przedszkole Jaś i Małgosia w Sząbruku
+
*[[Niepubliczne Przedszkole Jaś i Małgosia w Sząbruku]]
 
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Sząbruku]] - [[Przedszkole przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Sząbruku| przedszkole]],  [[Szkoła Podstawowa w Sząbruku| szkoła podstawowa]]
 
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Sząbruku]] - [[Przedszkole przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Sząbruku| przedszkole]],  [[Szkoła Podstawowa w Sząbruku| szkoła podstawowa]]
 
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Biesalu]] - [[Przedszkole w Biesalu| przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Biesalu| szkoła podstawowa]]
 
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Biesalu]] - [[Przedszkole w Biesalu| przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Biesalu| szkoła podstawowa]]
Linia 158: Linia 163:
 
   
 
   
 
== Sport ==
 
== Sport ==
−
W gminie działa Gminna Rada Sportu, która organizuje różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminny Turniej Tenisa Stołowego o Puchar TVP Olsztyn, Gminny Turniej Piłki Siatkowej Kobiet i Mężczyzn, Halowe Grand Prix Gminy Gietrzwałd, Sołtysiada o Puchar Wójta Gminy Gietrzwałd, Otwarty Turniej w tenisie ziemnym o puchar Gazety Gietrzwałdzkiej, Gminne igrzyska najmłodszych, wyścigi kapsli, turnieje szachowe, rajdy rowerowe, zawody wędkarskie, turnieje piłki nożnej.<br/>
+
W gminie działa Gminna Rada Sportu, która organizuje różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminny Turniej Tenisa Stołowego o Puchar TVP Olsztyn, Gminny Turniej Piłki Siatkowej Kobiet i Mężczyzn, Halowe Grand Prix Gminy Gietrzwałd, Sołtysiada o Puchar Wójta Gminy Gietrzwałd, Otwarty Turniej w Tenisie Ziemnym o Puchar Gazety Gietrzwałdzkiej, Gminne Igrzyska Najmłodszych, wyścigi kapsli, turnieje szachowe, rajdy rowerowe, zawody wędkarskie, turnieje piłki nożnej.<br/>
 
Na terenie gminy działa klub:
 
Na terenie gminy działa klub:
 
*[[GKS Gietrzwałd-Unieszewo]]
 
*[[GKS Gietrzwałd-Unieszewo]]
−
 
 
==Inne organizacje i instytucje==
 
==Inne organizacje i instytucje==
 
*[[Fundacja Przyjaciół Sanktuarium Matki Bożej Getrzwałdzkiej]]  
 
*[[Fundacja Przyjaciół Sanktuarium Matki Bożej Getrzwałdzkiej]]  
Linia 170: Linia 174:
 
*[[lkwim: Wspaniały Teatr Bez Nazwy|Wspaniały Teatr Bez Nazwy]]
 
*[[lkwim: Wspaniały Teatr Bez Nazwy|Wspaniały Teatr Bez Nazwy]]
 
*[[lkwim: M5| zespół M5]]
 
*[[lkwim: M5| zespół M5]]
−
 
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
−
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>:  
+
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>:  
  
 
Rezewaty:
 
Rezewaty:
Linia 189: Linia 192:
 
==Zobacz też:==
 
==Zobacz też:==
 
*[[lkwim: Oratorium Gietrzwałdzkie| Oratorium Gietrzwałdzkie]]
 
*[[lkwim: Oratorium Gietrzwałdzkie| Oratorium Gietrzwałdzkie]]
−
*[[lkwim: Gazeta GietrzwałdzkaGazeta Gietrzwałdzka]]
+
*[[lkwim: Gazeta Gietrzwałdzka|"Gazeta Gietrzwałdzka"]]
 
*[[Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]]  
 
*[[Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]]  
 
*[[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)]]
 
*[[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)]]
 
*[[Kiermas]]
 
*[[Kiermas]]
 
*[[Polski ruch teatralny na Warmii]]
 
*[[Polski ruch teatralny na Warmii]]
−
 
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
+
Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
−
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
−
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
−
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.10.2014]<br/>
−
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
−
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
−
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
+
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
 
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.<br/>
 
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.<br/>
 
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3214 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/>
 
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3214 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/>
Linia 211: Linia 213:
 
[http://bip.warmia.mazury.pl/gietrzwald_gmina_wiejska/ BIP Urzędu Gminy Gietrzwałd] [20.10.2014]<br/>
 
[http://bip.warmia.mazury.pl/gietrzwald_gmina_wiejska/ BIP Urzędu Gminy Gietrzwałd] [20.10.2014]<br/>
 
[http://gietrzwald.pl/ Urząd Gminy Gietrzwałd] [20.10.2014]<br/>
 
[http://gietrzwald.pl/ Urząd Gminy Gietrzwałd] [20.10.2014]<br/>
−
[http://it.gokgietrzwald.pl/ IT Gietrzwałd] [20.12.2014]<br/>
+
[http://it.gokgietrzwald.pl/ Informacja Turystyczna w Gietrzwałdzie] [20.12.2014]<br/>
 
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/>
 
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/>
 
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/>
 
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/>
 
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/>
 
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/>
 
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.10.2014]<br/>
 
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.10.2014]<br/>
 +
 +
 
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Gietrzwałd (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]
 
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Gietrzwałd (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]

Wersja z 10:56, 23 sty 2015

Gmina Gietrzwałd
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Marcin Sieczkowski
Powierzchnia 172,33 km²
Liczba sołectw 20
Liczba miejscowości 33
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		6348
37 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NOL
TERYT 2814052
Urząd gminy
ul. Olsztyńska 2 11-036 Gietrzwałd
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Gietrzwałd – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w zachodniej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Gietrzwałdzie.

Gmina rolniczo-przemysłowa o dużej powierzchni zalesienia, położona w centralnej części Pojezierza Olsztyńskiego.

Władzę w gminie sprawuje wójt Marcin Sieczkowski[1].

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Gietrzwałd zajmuje powierzchnię 172,33 km2[2], w tym:

  • użytki rolne: 37%
  • lasy: 49%
  • wody: 4%

Gmina stanowi 6,1% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:

Gietrzwałd (gmina wiejska)
Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie fot. Bogitor
Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie
fot. Bogitor
 
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 6348 100 3163 49,8 3185 50,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		37 18,5 18,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Gietrzwałd było dodatnie i wynosiło 125 osób[2].

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Gietrzwałd były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim[3].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Gietrzwałd przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy[5].

Nowo utworzona gmina Gietrzwałd została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biesal, Dłużki, Gietrzwałd, Gronity, Guzowy Piec, Jadaminy, Łupstych, Naglady, Naterki, Parwółki, Pęglity, Rapaty, Sząbruk, Śródka, Tomaryny, Unieszewo, Woryty.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Gietrzwałd została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Gietrzwałd w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina wiejska Gietrzwałd graniczy z gminami: Stawiguda, Olsztynek, Ostróda, Łukta, Jonkowo oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Biesal, Cegłowo, Dłużki, Gietrzwałd, Gronity, Guzowy Piec, Jadaminy, Łajsy, Łęguty, Łupstych, Naglady, Naterki, Parwółki, Pęglity, Rapaty, Śródka, Sząbruk, Tomaryny, Unieszewo, Woryty.

Pozostałe miejscowości: Grazymy, Kudypy, Guzowy Młyn, Salminek, Łęgucki Młyn, Łopkajny, Barduń, Smoleń, Podlejki, Siła, Barwiny, Rentyny, Nowy Młyn.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Gietrzwałd jest rolnictwo uzupełniane przez produkcję, usługi i turystykę.

W gminie panują korzystne warunki przyrodniczo-glebowe dla rozwoju rolnictwa. Użytki rolne zajmują nieco ponad 37% (6453 ha) ogólnej powierzchni gminy, w tym: grunty orne 70%, łąki i pastwiska pozostałe 30%. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej hodowla drobiu.

W gminie rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Gietrzwałd wynosiła pod koniec 2013 roku 611. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 592 tworzy sektor prywatny. 126 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 60 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 70 firm w dziale budownictwo, 50 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 20 firm[2]. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Przedsiębiorstwo Rolno Handlowe Bynowo S.A. Oddział w Tamarynach, "Agro-Mateusz" Sp. z o. o. w Sząbruku, Zakład Wylęgu Drobiu "Grelavi" Naglady, SALMO Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, Cegielnia w Uniszewie, Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe WARBIT Sp. z o.o. w Gietrzwałdzie, "Dravan" Sp. z o.o. Gietrzwałd.

Gmina Gietrzwałd charakteryzuje się licznymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi (urozmaicona rzeźba terenu, duża ilość lasów, jezior, rzeki, czyste środowisko i obszary chronionego krajobrazu), które czynią ją atrakcyjną turystycznie. Duże znaczenie dla rozwoju turystyki w gminie ma Zespół Pielgrzymkowy Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej. Ruch pielgrzymkowy i atrakcyjne położenie Gietrzwałdu sprawiają, że rozwija się turystyka wiejska i powstają obiekty agroturystyczne. Wiele gospodarstw z powodzeniem odnalazło się w nowych warunkach związanych z przemianami w rolnictwie i dochody z agroturystyki znacznie wspomagają ich budżet, często nawet stają się głównym źródłem utrzymania.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Biesal, Dłużki, Gietrzwałd, Guzowy Piec, Guzowy Młyn, Kudypy, Łęgucki Młyn, Łopkajny, Naterki, Pęglity, Rapaty, Rentyny, Siła, Sząbruk, Tomaryny, Unieszewo, Woryty[9].

Gmina Gietrzwałd należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Warmińskiego Związku Gmin, Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich - obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Gietrzwałd wynosiła 401 osób[2], co stanowi 4,5% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 9,7% ludności[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Filie biblioteki znajdują się w Biesalu, Sząbruku.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

  • Antoni Sikorski (1854-1939) - działacz społeczny, poeta, korespondent
  • Wojciech Turowski (1894-1959) - ksiądz katolicki, generał Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego czyli Księży Pallotynów, biskup nominat diecezji częstochowskiej
  • Jan Hanowski (1873-1968) - kanonik warmiński, prałat, działacz społeczno-religijny
  • Jerzy Hajduga (1952- ) - kapłan, okresowo pracujący w Gietrzwałdzie oraz w Ełku, poeta, dramaturg i publicysta
  • Tadeusz Lenkowski - nauczyciel, rzeźbiarz z Rapat
  • Janusz Połom (1950- ) - fotografik, operator filmowy, reżyser, poeta, wykładowca na polskich i zagranicznych uczelniach; mieszka w Uniszewie
  • Andrzej Samulowski (1840 -1928 ) - poeta ludowy, działacz oświatowy i społeczny, księgarz warmiński
  • Władysław Umbras (1937- ) – nauczyciel, publicysta, redaktor, animator kultury, popularyzator wiedzy o regionie Warmii i Mazur

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Gietrzwałd należą[11]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • Szlak św. Jakuba
  • szlaki rowerowe:
    • niebieski: Gietrzwałd - Woryty - Nowy Młyn - Stękiny - Porbady - Wrzesina - Gietrzwałd
    • żółty: Gietrzwałd - Rentyny - Gietrzwałd
    • czarny: Biesal - Tomaryny - Śródka - Guzowy Piec - Salminek - Jadaminy - Biesal
    • trasa "Śladami leśnych osad": Jezioro Helgut - Jadaminy - Salminek - Guzowy Piec - Biesal
    • trasa "Ścieżkami mazurskiej puszczy": Biesal - Tamaryny (most kolejowy) - Śródka - leśniczówki Mitelki - Unieszewo - (most na Pasłęce) - Makruty - Guzowy Młyn
    • trasa "W okolicy dóbr szlacheckich": Rapaty - Gietrzwałd - Podlejki - Zdrojek - Rapaty
    • Mazury Golf & Country Club w Naterkach
  • Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach
  • Ognisko Kultury Rodzinnej Hubertówka w Kudypach
  • zabytkowe parki dworskie w Barwinach, Grażymach, Łajsach
  • obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy, rzeki
  • liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Gietrzwałd można uzyskać na stronie internetowej: it.gokgietrzwald.pl.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Gietrzwałd istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie działa Gminna Rada Sportu, która organizuje różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminny Turniej Tenisa Stołowego o Puchar TVP Olsztyn, Gminny Turniej Piłki Siatkowej Kobiet i Mężczyzn, Halowe Grand Prix Gminy Gietrzwałd, Sołtysiada o Puchar Wójta Gminy Gietrzwałd, Otwarty Turniej w Tenisie Ziemnym o Puchar Gazety Gietrzwałdzkiej, Gminne Igrzyska Najmłodszych, wyścigi kapsli, turnieje szachowe, rajdy rowerowe, zawody wędkarskie, turnieje piłki nożnej.
Na terenie gminy działa klub:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:

Rezewaty:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Gietrzwałd znajduje się 32 pomniki przyrody, ochroną objeto, m.in: głaz narzutowy w leśnictwie Laski [12].

Zobacz też:

Przypisy

  1. ↑ Urząd Gminy Gietrzwałd
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bank Danych Lokalnych GUS
  3. ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
  4. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  6. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
  7. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [201.2.2014]
  8. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
  9. ↑ Informacja Turystyczna w Goetrzwałdzie [20.12.2014]
  10. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  11. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
  12. ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie


Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Gietrzwałd [20.10.2014]
Urząd Gminy Gietrzwałd [20.10.2014]
Informacja Turystyczna w Gietrzwałdzie [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Gietrzwałd_(gmina_wiejska)&oldid=107856”