Sępopol (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

	Gmina Sępopol
	Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Irena Wołosiuk
Powierzchnia	246,38 km²
Liczba sołectw	22
Liczba miejscowości	53
Liczba ludności (2013); Gęstość zaludnienia	6622; 26 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NBA
TERYT	2801063
	Urząd gminyul. 22 Lipca 7 11 -210 Sępopol
	Biuletyn Informacji Publicznej gminy

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 08:56, 28 sie 2015

Gmina Sępopol – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie bartoszyckim. Siedziba gminy znajduje się w Sępopolu. Gmina miejsko-wiejska Sępopol leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie Niziny Staropruskiej, mezoregionie Niziny Sępopolskiej. Jest to gmina rolnicza posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Irena Wołosiuk^[1].

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie. Fot. Asaf.pl. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu. Fot. Tadeusz Jędrzejewski. Źródło: www.sepopol.wm.pl

Spis treści

1 Powierzchnia gminy
2 Demografia
3 Historia gminy jako jednostki administracyjnej
4 Miejscowości na terenie gminy
5 Gospodarka
6 Kultura i turystyka
7 Religia
8 Szkolnictwo
9 Sport
10 Inne organizacje i instytucje
11 Obszary chronione i pomniki przyrody
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Bibliografia

Powierzchnia gminy

Gmina Sępopol zajmuje powierzchnię 246,38 km²^[2], w tym:

lasy: 19,4% (4777,9 ha)
wody: 0,65% (160 ha)
użytki rolne: 73,5% (18120 ha)

Gmina stanowi 18,84% powierzchni powiatu bartoszyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi^[3]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	6622	100	3292	49,7	3330	50,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	26		13		13

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiło -44 osoby^[4], co stanowi 11,08% migracji ludności w powiecie bartoszyckim oraz 1,7% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych Prus Wschodnich po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego^[5] utworzono nowy powiat bartoszycki z siedzibą w Bartoszycach. Ówczesny starosta bartoszycki podzielił ziemie powiatu na 5 gmin zbiorowych: gminy Dąbrowa, Galiny, Łabędnik z siedzibą w Sokolicy, Liski z siedzibą w Domaradach oraz Smolanka. Powołał również dwie gminy miejskie w Bartoszycach i Sępopolu. Na początku 1946 roku z powodu niewielkiej liczby ludności i braku perspektyw rozwoju administracyjnego Sępopol utracił zarząd miejski, a wraz z nim prawa miejskie. Terytorium miasta zostało włączone w obszar gminy wiejskiej Smolanka, którą przemianowano na gminę Sępopol z siedzibą w Sępopolu^[6]. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stała się ona częścią województwa olsztyńskiego^[7].

Na podstawie Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o osiedlach i radach narodowych osiedli^[8] oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku^[9] Sępopol uzyskał prawa osiedla. W 1972 roku, na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada^[10], Sępopol odzyskał prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Sępopol stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Sępopolu. W skład nowo utworzonej gminy weszły obszary następujących sołectw: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, Masuny, Ostre Bardo, Retowy, Rogielkajmy, Romankowo, Roskajmy, Różyna, Rusajny, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Śmiardowo, Turcz, Wiatrowiec, Wodukajmy^[11]. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa^[12], przestał istnieć powiat bartoszycki. Gmina Sępopol została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Z dniem 1 lutego 1977 roku do gminy Sępopol włączono obszar sołectwa Lwowiec z likwidowanej gminy Skandawa^[13].

Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa^[14] umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Sępopol w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.

Gmina miejsko-wiejska Sępopol graniczy z gminami: wiejską Bartoszyce, Korsze i Barciany w powiecie kętrzyńskim. Północna granica gminy stanowi granicę państwową z Rosją.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, Lwowiec, Masuny, Ostre Bardo, Prętławki, Rogielkajmy, Roskajmy, Romankowo, Rusajny, Różyna, Rygarby, Śmiardowo, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Turcz, Trosiny, Wiatrowiec, Wodukajmy

Pozostałe miejscowości i miasta: Dobroty, Gierkiny, Majmławki, Wanikajmy, Gaj, Melejdy, Romaliny, Smodajny, Korytki, Poniki, Liski, Miedna, Chełmiec, Pasławki, Stopki Osada, Gulkajmy, Judyty, Park, Retowy, Łobzowo, Pieny, Boryty, Domarady, Langanki, Przewarszyty, Sępopol

Gospodarka

Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych oraz znaczny udział użytków rolnych w obszarze gminy warunkują profil gospodarczy gminy miejsko-wiejskiej Sępopol. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w mieście i gminie Sępopol wynosiła w 2012 roku 310. 32 podmioty stanowią sektor publiczny, pozostałe 278 należą do sektora prywatnego. 90% podmiotów działa w sferze prywatnej, z czego największą liczbę stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w branży usług, przemyśle i budownictwie oraz rolnictwie. W gminie brak dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.

Miasto i gmina Sępopol współpracują z miastami partnerskimi: Prawdińsk w obwodzie kaliningradzkim oraz Lägerdorf w Niemczech. Gmina jest członkiem Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion Bałtyk^[15].

Ważną gałęzią gospodarki w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol jest rolnictwo. W tym dziale gospodarki, oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych, działają 34 podmioty gospodarcze. Wysoki wskaźnik bonitacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 73,8 pkt i sprzyja rozwojowi rolnictwa. Ponad 60% gospodarstw rolnych ma powierzchnię powyżej 1 ha, ponad 25% stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha. Średnia powierzchnia gospodarstw rolniczych w gminie wiejsko-miejskiej Sępopol wynosi 24,7 ha. Blisko 84% gospodarstw powyżej 1 ha prowadzi produkcję rolniczą, 68% produkuje głównie na rynek – reszta nie prowadzi produkcji rolnej lub produkuje na potrzeby własne.

Użytki rolne o dobrych glebach zajmują ponad 13,6 tys. ha. Ponad 70,6% użytków rolnych stanowią zasiewy (zboża, rośliny oleiste, ziemniaki). W hodowli ważną gałęzią jest hodowla bydła^[16].

Turystyka nie odgrywa w gminie Sępopol znaczącej roli. W związku z tym baza noclegowa jest nieduża. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowości Romankowo.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiła 948 osób ^[17], co stanowi 14% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 25,1% ludności^[18].

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu;
Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Sępopolu: filie biblioteki w Wiatrowcu i Wodukajmach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

Bazyli Trojanowski – rzeźbiarz ludowy
Jerzy Dmitruk – artysta malarz, grafik;
Jerzy Górczyński – poeta, powieściopisarz, nowelista
Paweł Ulaniuk – fotografik amator; mieszka i pracuje w Wiatrowcu
Zenobia Choma – hafciarka, mieszka w Sępopolu

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Sępopol należą^[19]:

kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu wraz z plebanią
pozostałości murów miejskich (XIV w.) z fragmentami baszty w Sępopolu
założenie urbanistyczne starówki (XIV w.)
XIX w. cmentarz ewangelicko-augsburski
kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu
kościół pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Dzietrzychowie
kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lipicy
cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ostrym Bardzie
zespół pałacowy w Judytach – majątek należący od XVI w. do rodziny von Kuenheim; tutaj w 1928 roku urodził się Eberhard von Kuenheim, jeden z twórców potęgi koncernu samochodowego BMW
Pałac w Masunach

Szlaki i atrakcje turystyczne

Szlak Bocianich Gniazd

Przez teren gminy Sępopol przebiega Europejski Szlak Bociana Białego, a miejscowość Lwowiec to jedna z większych kolonii tego ptaka

spływy kajakowe rzeką Łyną, inauguracja sezonu kajakowego na rzece Łynie na przystani w Stopkach
szlaki rowerowe:
- szlak "Doliną rzeki Łyny" o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolankę – Liski – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol
- szlak "Pogranicza" o długości 34,0 km przebiegający przez Sępopol – Stopki – Ostre Bardo – Szczurkowo – Park Judyty – Liski – Smolankę – Sępopol
- Szlak Bociana Białego o długości 29,5 km przebiegający przez Sępopol – Romankowo – Lwowiec – Wanikajmy – Gaj – Smodajny – Dzietrzychowo – Miednę – Sepopol
zespoły parków pałacowych w Worynach, Wiatrowcu, Pasławkach, Masunach i Liskach
liczne pomniki przyrody
Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody oraz liczne atrakcje organizowane w Stadninie Koni w Liskach

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Sępopol znajduje się 5 Zespołów Wychowania Przedszkolnego w Dzietrzychowie, Wiatrowcu, Ponikach, Sępopolu. Poza wymienionymi placówkami w gminie istnieją:

Sport

LKS Łyna Sępopol
Zimowy Turniej Piłki Nożnej im. Roberta Borowskiego

Inne organizacje i instytucje

Klub Integracji Społecznej w Sępopolu (KIS) przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej

Jest to jednostka, której zadaniem jest udzielanie pomocy osobom indywidualnym oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej

Miejsko-Gminne Stowarzyszenie Bezrobotnych w Sępopolu Stowarzyszenie prowiadzi działalność związaną z pomocą osobom skrajnie ubogim, działaniami wspomagającymi rodziny (osoby samotnie wychowujące dzieci, niewydolne wychowawczo), dystrybucją darów rzeczowych, odzieży i żywności, pośrednictwem pracy, aktywizacją zawodową (np. poprzez szkolenia i kursy przekwalifikowujące, pracę chronioną, zatrudnienie socjalne);
Salezjańska Organizacja Sportowa Stowarzyszenie Lokalne „SL SALOS” w Sępopolu - zakres działań organizacji to: wychowanie młodzieży, propagowanie na boisku zasady fair play, organizacja czasu wolnego dla dzieci i młodzieży;
Polski Związek Wędkarski Koło "Kleń" w Sępopolu.

Obszary chronione i pomniki przyrody

Tereny chronione na obszarze gminy miejsko-wiejskiej Sępopol zajmują 2769,3 ha (11,2%), są to obszary chronionego krajobrazu^[20].

Obszary chronionego krajobrazu wyznaczono przede wszystkim w dolinach głównych cieków wodnych powiatu i na obszarze węzła hydrograficznego:

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (powierzchnia ogółem 16 429,9 ha);
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (powierzchnia ogółem 14 363,8 ha).

Na obszarze gminy Sępopol znajdują się 2 obszary chronione w ramach sieci Natura 2000:

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Ostoja Warmińska;
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Torfowiska źródliskowe koło Łabędnika.

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie miasta i gminy Sępopol znajdują się 23 pomniki przyrody (w tym 19 pojedynczych drzew i 4 grupy drzew). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów. Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Zajmują one na obszarze miasta i gminy Sępopol powierzchnię 4,5 ha.

Zobacz też

Miasto Sępopol

Przypisy

↑ bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
↑ stat.gov.pl[27.02.2014]
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
↑ stat.gov.pl [27.02.2014]
↑ Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
↑ Dz.U. 1977, nr 2, poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [27.02.2013]
↑ Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r., bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
↑ Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012 bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
↑ stat.gov.pl [27.02.2014]
↑ Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 27.02.2014)
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [27.02.2014]
↑ Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012[1]

Bibliografia

Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1946, nr 28, poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1977, nr 2, poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,[isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Bank Danych Lokalnych GUS stat.gov.pl [27.02.2014]
bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
stat.gov.pl [27.02.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur
Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r., bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012, bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [27.02.2014]
stat.gov.pl, portrety gmin [27.02.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych według województw Kuratorium Oświaty w Olsztynie [27.02.2014]

[1] .warmia.mazury.pl [27.02.2014]

[2] stat.gov.pl[27.02.2014]

[3] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.

[4] stat.gov.pl [27.02.2014]

[5] Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[6] Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.

[7] Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[8] Dz.U. 1954, nr 43, poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[9] Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[10] Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[11] Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.

[12] Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl

[13] Dz.U. 1977, nr 2, poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]

[14] Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [27.02.2013]

[15] Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r., bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]

[16] Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012 bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]

[17] stat.gov.pl [27.02.2014]

[18] Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 27.02.2014)

[19] Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [27.02.2014]

[20] Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012[1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Gmina infobox
   |Gmina           = Sępopol
-  |herb_gminy      = Plik:Herb_gminy_Sępopol.png | Herb gminy Sępopol
+  |herb_gminy      = Plik:Herb_gminy_Sępopol.png |Herb gminy Sępopol
   |flaga_gminy     =
   |mapa_gminy      =
@@ Linia 11: / Linia 11: @@
   |rodzaj_gminy    = miejsko-wiejska
   |zarządzający    = Burmistrz
-  |wójt            = Grzegorz Mucha
+  |wójt            = Irena Wołosiuk
   |adres_ug        = ul. 22 Lipca 7
   |kod_poczt_ug    = 11 -210 Sępopol
@@ Linia 28: / Linia 28: @@
   |bip             = http://bip.warmia.mazury.pl/sepopol_gmina_miejsko_-_wiejska/
 }}
-'''Gmina Sępopol''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[powiat bartoszycki| powiecie bartoszyckim]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Sępopol| Sępopolu]].
+'''Gmina Sępopol''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Sępopol|Sępopolu]].
+Gmina miejsko-wiejska Sępopol leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie [[Nizina Staropruska|Niziny Staropruskiej]], mezoregionie [[Nizina Sępopolska|Niziny Sępopolskiej]]. Jest to gmina rolnicza posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych.
-Gmina miejsko-wiejska Sępopol leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie [[Nizina Staropruska| Niziny Staropruskiej]], mezoregionie [[Nizina Sępopolska| Niziny Sępopolskiej]]. Jest to gmina rolnicza posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych.
+Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Irena Wołosiuk]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/sepopol_gmina_miejsko_-_wiejska/25/Burmistrz/ bip.warmia.mazury.pl] [27.02.2014]</ref>.
-Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Grzegorz Mucha]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/sepopol_gmina_miejsko_-_wiejska/25/Burmistrz/ bip.warmia.mazury.pl] [27.02.2014]</ref>.
 <br/><br/>
+[[Plik: Kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie. Fot. Asaf.pl. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dzietrzychowo-Kościół.jpg Commons Wikimedia] ]]
+[[Plik: Kościół p.w. św. Michała Archanioła w Sępopolu.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Michael_Archangel_church_in_S%C4%99popol#mediaviewer/File:S%C4%99popol-ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG Commons Wikimedia] ]]
+[[Plik:Kościół p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu..jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu. Fot. Tadeusz Jędrzejewski. Źródło: [http://sepopol.wm.pl/3382-9749,Lwowiec-bociani-kosciol,79249.html? www.sepopol.wm.pl] ]]
 == Powierzchnia gminy ==
 Gmina Sępopol zajmuje powierzchnię 246,38 km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/bartoszycki/sepopol.pdf stat.gov.pl][27.02.2014]</ref>, w tym:
@@ Linia 48: / Linia 48: @@
 {|class="wikitable"
-!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni
+!Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni
 |-
-|jednostka || osób || % || osób || % || osób || %
+|jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||%
 |--
-|liczba || 6622 || 100 || 3292 || 49,7 || 3330 || 50,3
+|liczba ||6622 ||100 ||3292 ||49,7 ||3330 ||50,3
 |--
-|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 26 || colspan=2| 13 || colspan=2| 13
+|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|26 ||colspan=2|13 ||colspan=2|13
 |}
 Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiło -44 osoby<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks stat.gov.pl] [27.02.2014]</ref>, co stanowi 11,08% migracji ludności w powiecie bartoszyckim oraz 1,7% w województwie warmińsko-mazurskim.
 <br/>
 == Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
-Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych [[Prusy Wschodnie| Prus Wschodnich]] po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego<ref>Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19450330196  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> utworzono nowy powiat: powiat bartoszycki z siedzibą w [[Bartoszyce| Bartoszycach]]. Ówczesny starosta bartoszycki podzielił ziemie powiatu na 5 gmin zbiorowych: gminy [[Dąbrowa]], [[Galiny]], [[Łabędnik]] z siedzibą w [[Sokolica| Sokolicy]], [[Liski (gmina Sępopol) |Liski]] z siedzibą w [[Domarady| Domaradach]] oraz [[Smolanka]]. Powołał również dwie gminy miejskie w [[Bartoszyce| Bartoszycach]] i Sępopolu. Na początku 1946 roku, z powodu niewielkiej liczby ludności i braku perspektyw rozwoju administracyjnego, Sępopol utracił zarząd miejski, a wraz z nim prawa miejskie. Terytorium miasta zostało włączone w obszar gminy wiejskiej [[Smolanka]], którą przemianowano na gminę Sępopol z siedzibą w Sępopolu<ref>''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987''.</ref>. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stała się ona częścią województwa olsztyńskiego<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>.
+Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego<ref>Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19450330196  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> utworzono nowy powiat bartoszycki z siedzibą w [[Bartoszyce|Bartoszycach]]. Ówczesny starosta bartoszycki podzielił ziemie powiatu na 5 gmin zbiorowych: gminy [[Dąbrowa]], [[Galiny]], [[Łabędnik]] z siedzibą w [[Sokolica|Sokolicy]], [[Liski (gmina Sępopol) |Liski]] z siedzibą w [[Domarady|Domaradach]] oraz [[Smolanka]]. Powołał również dwie gminy miejskie w [[Bartoszyce|Bartoszycach]] i Sępopolu. Na początku 1946 roku z powodu niewielkiej liczby ludności i braku perspektyw rozwoju administracyjnego Sępopol utracił zarząd miejski, a wraz z nim prawa miejskie. Terytorium miasta zostało włączone w obszar gminy wiejskiej [[Smolanka]], którą przemianowano na gminę Sępopol z siedzibą w Sępopolu<ref>''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987''.</ref>. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stała się ona częścią województwa olsztyńskiego<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>.
-Na podstawie Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o osiedlach i radach narodowych osiedli<ref>Dz.U. 1954, nr 43 poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430192  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku<ref>Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> Sępopol uzyskał prawa osiedla.
+Na podstawie Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o osiedlach i radach narodowych osiedli<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430192  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku<ref>Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref> Sępopol uzyskał prawa osiedla.
-W 1972 roku, na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada<ref>Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast,[http:///DetailsServlet?id=WDU19720500327  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>, Sępopol odzyskał prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Sępopol stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Sępopolu. W skład nowo utworzonej gminy weszły obszary następujących sołectw: [[Długa]], [[Dzietrzychowo]], [[Kinwągi]], [[Lipica]], [[Masuny]], [[Ostre Bardo]], [[Retowy]], [[Rogielkajmy]], [[Romankowo]], [[Roskajmy]], [[Różyna]], [[Rusajny]], [[Smolanka]], [[Stopki]], [[Szczurkowo]], [[Śmiardowo]], [[Turcz]], [[Wiatrowiec]], [[Wodukajmy]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>.
+W 1972 roku, na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada<ref>Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast,[http:///DetailsServlet?id=WDU19720500327  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>, Sępopol odzyskał prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Sępopol stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Sępopolu. W skład nowo utworzonej gminy weszły obszary następujących sołectw: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, Masuny, Ostre Bardo, Retowy, Rogielkajmy, Romankowo, Roskajmy, Różyna, Rusajny, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Śmiardowo, Turcz, Wiatrowiec, Wodukajmy<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>.
-czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych,  [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091  isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat bartoszycki. Gmina Sępopol została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Z dniem 1 lutego 1977 roku do gminy Sępopol włączono obszar sołectwa [[Lwowiec]] z likwidowanej gminy [[Skandawa]]<ref>Dz.U. 1977, nr 2 poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19770020011  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>.
+czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych,  [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091  isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat bartoszycki. Gmina Sępopol została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Z dniem 1 lutego 1977 roku do gminy Sępopol włączono obszar sołectwa [[Lwowiec]] z likwidowanej gminy Skandawa<ref>Dz.U. 1977, nr 2, poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19770020011  isap.sejm.gov.pl] [27.02.2014]</ref>.
 Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [27.02.2013]</ref> umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Sępopol w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.
-Gmina miejsko-wiejska Sępopol graniczy z gminami: wiejską [[Bartoszyce (gmina wiejska)|Bartoszyce]], [[Korsze (gmina miejsko-wiejska)|Korsze]] i [[Barciany (gmina wiejska)]] w [[powiat kętrzyński| powiecie kętrzyńskim]]. Północna granica gminy stanowi granicę państwową z Rosją.
+Gmina miejsko-wiejska Sępopol graniczy z gminami: wiejską [[Bartoszyce (gmina wiejska)|Bartoszyce]], [[Korsze (gmina miejsko-wiejska)|Korsze]] i [[Barciany (gmina wiejska)|Barciany]] w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]]. Północna granica gminy stanowi granicę państwową z Rosją.
 <br/>
 == Miejscowości na terenie gminy ==
-Sołectwa: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, [[Lwowiec]], Masuny, Ostre Bardo, [[Prętławki]], Rogielkajmy, Roskajmy, Romankowo, Rusajny, Różyna, [[Rygarby]], Śmiardowo, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Turcz, [[Trosiny]], Wiatrowiec, Wodukajmy
+Sołectwa: [[Długa]], [[Dzietrzychowo]], [[Kinwągi]], [[Lipica]], [[Lwowiec]], [[Masuny]], [[Ostre Bardo]], [[Prętławki]], [[Rogielkajmy]], [[Roskajmy]], [[Romankowo]], [[Rusajny]], [[Różyna]], [[Rygarby]], [[Śmiardowo]], [[Smolanka]], [[Stopki]], [[Szczurkowo]], [[Turcz]], [[Trosiny]], [[Wiatrowiec]], [[Wodukajmy]]
-Pozostałe miejscowości i miasta: [[Stopki]], [[Dobroty]], [[Gierkiny]], [[Majmławki]], [[Wanikajmy]], [[Gaj (gmina Sępopol)|Gaj]], [[Melejdy]], [[Romaliny]], [[Smodajny]], [[Romankowo]], [[Korytki]], [[Poniki]], Liski, [[Miedna]], [[Chełmiec]], [[Pasławki]], [[Stopki Osada]], [[Gulkajmy]], [[Judyty]], [[Park]], [[Retowy]], [[Łobzowo]], [[Pieny]], [[Boryty]], [[Domarady]], [[Langanki]], [[Przewarszyty]], [[Sępopol]]
+Pozostałe miejscowości i miasta: [[Dobroty]], [[Gierkiny]], [[Majmławki]], [[Wanikajmy]], [[Gaj (gmina Sępopol)|Gaj]], [[Melejdy]], [[Romaliny]], [[Smodajny]], [[Korytki]], [[Poniki]], [[Liski (gmina Sępopol)|Liski]], [[Miedna]], [[Chełmiec]], [[Pasławki]], [[Stopki Osada]], [[Gulkajmy]], [[Judyty]], [[Park]], [[Retowy]], [[Łobzowo]], [[Pieny]], [[Boryty]], [[Domarady]], [[Langanki (gmina Sępopol)|Langanki]], [[Przewarszyty]], [[Sępopol]]
 <br/>
 == Gospodarka ==
-Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych oraz znaczny udział użytków rolnych w obszarze gminy, warunkują profil gospodarczy gminy miejsko-wiejskiej Sępopol.
+Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych oraz znaczny udział użytków rolnych w obszarze gminy warunkują profil gospodarczy gminy miejsko-wiejskiej Sępopol.
 Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w mieście i gminie Sępopol wynosiła w 2012 roku 310. 32 podmioty stanowią sektor publiczny, pozostałe 278 należą do sektora prywatnego. 90% podmiotów działa w sferze prywatnej, z czego największą liczbę stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w branży usług, przemyśle i budownictwie oraz rolnictwie. W gminie brak dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.
@@ Linia 91: / Linia 92: @@
 Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 25,1% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 27.02.2014)</ref>.
-W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji.
+W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji.
 <br/>
 == Kultura i turystyka ==
 '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy'''
-[[Plik: Kościół p.w. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie.jpg|thumb|righ|300px|Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie]]
 *[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Sępopolu]];
 *[[Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Sępopolu]]: filie biblioteki w Wiatrowcu i Wodukajmach
@@ Linia 103: / Linia 103: @@
 *[[Festyn rodzinny w Sępopolu]]
 *[[Noc Świętojańska w Sępopolu]]
-*[[Dożynki gminne]]
+*dożynki gminne
 '''Ludzie związani z gminą'''
-[[Plik: Kościół p.w. św. Michała Archanioła w Sępopolu.jpg|thumb|righ|300px|Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]]
+*[[lkwim: Bazyli Trojanowski|Bazyli Trojanowski]] – rzeźbiarz ludowy
-*[[lkwim: Bazyli Trojanowski| Bazyli Trojanowski]] – rzeźbiarz ludowy
+*[[lkwim: Jerzy Dmitruk|Jerzy Dmitruk]] – artysta malarz, grafik;
-*[[lkwim: Jerzy Dmitruk| Jerzy Dmitruk]] – artysta malarz, grafik;
+*[[lkwim: Jerzy Górczyński|Jerzy Górczyński]] – poeta, powieściopisarz, nowelista
-*[[lkwim: Jerzy Górczyński| Jerzy Górczyński]] – poeta, powieściopisarz, nowelista
+*[[lkwim: Paweł Ulaniuk|Paweł Ulaniuk]] – fotografik amator; mieszka i pracuje w Wiatrowcu
-*[[lkwim: Paweł Ulaniuk| Paweł Ulaniuk]] – fotografik amator; mieszka i pracuje w Wiatrowcu
+*[[lkwim: Zenobia Choma|Zenobia Choma]] – hafciarka, mieszka w Sępopolu
-*[[lkwim: Zenobia Choma| Zenobia Choma]] – hafciarka, mieszka w Sępopolu
 '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
-[[Plik:Kościół p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu..jpg|thumb|righ|300px|Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu, fot. Tadeusz Jędrzejewski]]
 Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Sępopol należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków] [27.02.2014]</ref>:
-*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu| kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]] wraz z plebanią
+*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu|kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]] wraz z plebanią
 *pozostałości murów miejskich (XIV w.) z fragmentami baszty w Sępopolu
-*założenie urbanistyczne starego miasta (XIV w.)
+*założenie urbanistyczne starówki (XIV w.)
 *XIX w. cmentarz ewangelicko-augsburski
-*[[lkwim: Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Lwowcu| kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu]]
+*[[lkwim: Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Lwowcu|kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu]]
 *[[kościół pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Dzietrzychowie]]
 *[[kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lipicy]]
 *[[cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ostrym Bardzie]]
 *[[Pałac w Judytach|zespół pałacowy w Judytach]] – majątek należący od XVI w. do rodziny von Kuenheim; tutaj w 1928 roku urodził się Eberhard von Kuenheim, jeden z twórców potęgi koncernu samochodowego BMW
-*[[lkwim: Pałac w Masunach| Pałac w Masunach]].
+*[[lkwim: Pałac w Masunach|Pałac w Masunach]]
 '''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
@@ Linia 132: / Linia 130: @@
 *spływy kajakowe [[Rzeka Łyna|rzeką Łyną]], inauguracja sezonu kajakowego na rzece Łynie na przystani w Stopkach
 *szlaki rowerowe:
-**szlak "Doliną rzeki Łyny" o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolankę – Liski – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol
+**[[szlak "Doliną rzeki Łyny"]] o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolankę – Liski – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol
-**szlak "Pogranicza" o długości 34,0 km przebiegający przez Sępopol – Stopki – [[Ostre Bardo]] – Szczurkowo – Park [[Judyty]] – Liski – Smolankę – Sępopol
+**[[szlak "Pogranicza"]] o długości 34,0 km przebiegający przez Sępopol – Stopki – [[Ostre Bardo]] – Szczurkowo – Park [[Judyty]] – Liski – Smolankę – Sępopol
-** szlak "Bociana Białego" o długości 29,5 km przebiegający przez Sępopol – Romankowo – Lwowiec – Wanikajmy – Gaj – Smodajny – Dzietrzychowo – Miednę – Sepopol
+** [[Szlak Bociana Białego]] o długości 29,5 km przebiegający przez Sępopol – Romankowo – Lwowiec – Wanikajmy – Gaj – Smodajny – Dzietrzychowo – Miednę – Sepopol
 *zespoły parków pałacowych w Worynach, Wiatrowcu, Pasławkach, Masunach i Liskach
 *liczne pomniki przyrody
 *Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody oraz liczne atrakcje organizowane w Stadninie Koni w Liskach
+== Religia ==
+*[[Parafia pw. Matki Bożej Szkaplerznej we Lwowcu]]
+*[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]]
+*[[Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lipicy]]
 == Szkolnictwo ==
 W gminie miejsko-wiejskiej Sępopol znajduje się 5 Zespołów Wychowania Przedszkolnego w Dzietrzychowie, Wiatrowcu, Ponikach, Sępopolu. Poza wymienionymi placówkami w gminie istnieją:
 *[[Szkoła Podstawowa w Dzietrzychowie]]
-*[[Szkoła Podstawowa im. Adama Loreta w Ponikach]]
+*[[Szkoła Podstawowa w Poninkach|Szkoła Podstawowa im. Adama Loreta w Ponikach]]
 *[[Szkoła Podstawowa w Wiatrowcu]]
-*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Sępopolu]] – [[Szkoła Podstawowa im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu]], [[Gimnazjum im. Ireny Sendlerowej w Sępopolu]].
+*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Sępopolu]] – [[Szkoła Podstawowa w Sępopolu|Szkoła Podstawowa im. gen. Zygmunta Berlinga w Sępopolu]], [[Gimnazjum w Sępopolu|Gimnazjum im. Ireny Sendlerowej w Sępopolu]].
-<br/>
 == Sport ==
 *[[LKS Łyna Sępopol]]
@@ Linia 168: / Linia 171: @@
 Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie miasta i gminy Sępopol znajdują się 23 pomniki przyrody (w tym 19 pojedynczych drzew i 4 grupy drzew). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów.
 Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Zajmują one na obszarze miasta i gminy Sępopol powierzchnię 4,5 ha.<br/>
+==Zobacz też==
+*[[Sępopol|Miasto Sępopol]]
 {{Przypisy}}
 <references/>