Olecko: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Olecka | |dopełniacz wsi = Olecka | ||
| − | |zdjęcie = Olecko | + | |zdjęcie = Olecko.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Rynek w Olecku.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Olecko ''' (niem. ''Marggrabowa'', ''Oletzko'', od 1928 r. ''Treuburg'') – miasto położone w [województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olecki|powiecie oleckim]], w [[ | + | [[image:olecko2.jpg|thumb|right|290px|Wieża ciśnień.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | + | [[image:olecko3.jpg|thumb|right|290px|Zespół Szkół Technicznych<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | |
| + | [[image:olecko4.jpg|thumb|right|290px|Budynek dawnego młynu<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | [[image:olecko5.jpg|thumb|right|290px|Krzyż misyjny przy Kościele pw. Podwyższenia Krzyża Św.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | [[image:olecko6.jpg|thumb|right|290px|Kamieniczki w Olecku<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | [[image:olecko7.jpg|thumb|right|290px|Jezioro Oleckie Wielkie<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | ''' Olecko ''' (niem. ''Marggrabowa'', ''Oletzko'', od 1928 r. ''Treuburg'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olecki|powiecie oleckim]], w [[Olecko (gmina miejsko-wiejska)|gminie Olecko]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miasto jest siedzibą gminy i powiatu. Miejscowość w 2012 roku liczyła 16 558 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał [[Karol Sobczak]].<ref>https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281304#results_vote_elect_mayor_round_2</ref> | ||
| + | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miasto jest położone na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]] nad rzeką [[ Rzeka Lega|Legą]] i jeziorem [[Jezioro Oleckie Wielkie|Oleckim Wielkim]]. Miejscowość leży w odległości 31 km od [[Ełk|Ełku]]. | + | Miasto jest położone na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], nad rzeką [[ Rzeka Lega|Legą]] i jeziorem [[Jezioro Oleckie Wielkie|Oleckim Wielkim]]. Miejscowość leży w odległości 31 km od [[Ełk|Ełku]]. |
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | W 2010 roku miasto obchodziło [[lkwim: Jubileusz 450-lecia Założenia Olecka| 450-lecie powstania]]. [[Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Olecku| | + | Miasto powstało na obszarze dawnego osadnictwa [[Prusowie|pruskiego plemienia]] [[Jadźwingowie|Jadźwingów]]. Geneza powstania Olecka wiąże się z domkiem myśliwskim, w którym zatrzymywał się [[Albrecht Hohenzollern]]. Pierwsza informacja dotycząca pomysłu założenia miasta pojawiła się w 1559 roku. Zasadźcą i pierwszym sołtysem Olecka został polski szlachcic Adam Wojnowski, który pod koniec 1559 roku sprowadził pierwszych osadników na obszar przyszłego miasta. Osadnicy pochodzili z terenu Mazowsza. Przywilej lokacyjny został wystawiony 1 stycznia 1560 roku. Nazwa miasta ''Marggrabowa'' została wprowadzona w celu upamiętnienia margrabiowskiego tytułu księcia Albrechta. Miasto otrzymało 111 włók. |
| − | + | ||
| − | + | W 1565 roku istniał w Olecku młyn wzniesiony przez sołtysa. W 1570 roku Olecko otrzymało prawo chełmińskie. Osiem lat później okręg administracyjny Margrabowa przemianowano na Olecko. W 1654 roku miała się rozpocząć budowa oleckiego zamku, siedziby starostów książęcych. W kolejnym stuleciu budowla zaczęła niszczeć. Podjęto decyzję o przekazaniu jej na potrzeby stadniny państwowej. W 1822 roku zamek spłonął. | |
| − | + | ||
| + | W czasie [[Najazd Tatarów na Prusy|najazdu tatarskiego]] (1656-1657) miasto zostało ograbione i dotkliwie zniszczone przez pożar. Na początku XVIII wieku do Olecka dotarła [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]], która zabiła 1100 mieszkańców. Kolejnym ciosem dla miejscowości były wielkie pożary w latach 1701, 1704 i 1740. Od 1714 roku w Olecko stacjonował 4. regiment kirasjerów. W roku 1752 doszło do utworzenia powiatu oleckiego. Od 1758 do 1762 roku miasto było okupowane przez wojska rosyjskie. Konfiskaty, grabieże i obowiązek utrzymania wojska poważnie nadwyrężyły lokalną gospodarkę. | ||
| + | |||
| + | 25 czerwca 1807 roku do Olecka wkroczyła polska dywizja pod dowództwem gen. Zajączka. W 1821 roku w mieście powołano Powiatowe Towarzystwo dla Rozwoju Hodowli Bydła i Koni. Cztery lata później rozpoczął pracę Sąd Miejski i Okręgowy. W 1844 roku w Olecku gościł przejazdem król Fryderyk Wilhelm IV. W latach 50. powstały w mieście Powiatowa Kasa Oszczędności oraz Męskie Stowarzyszenie Śpiewacze. W 1860 roku Olecko otrzymało własny urząd pocztowy. W latach 1866-1867 na miasto spadła epidemia tyfusu, która rozprzestrzeniała się szybko za sprawą klęski głodu. W tym okresie powołano sierociniec dla dzieci im. Ballnusa. W 1879 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe [[Gołdap]]-Olecko-[[Ełk]]. | ||
| + | |||
| + | W 1880 roku działalność w Olecku rozpoczęła Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. Cztery lata później Wilhelm Czygan wydał pierwszy numer lokalnej gazety "Oletzkoer Zeitung". W 1905 roku wzniesiono budynek szpitala powiatowego. W 1914 roku otwarto natomiast średnią szkołę żeńską. | ||
| + | |||
| + | W czasie I wojny światowej Olecko było dwukrotnie zajmowane przez Rosjan, nie ucierpiało jednak szczególnie na skutek działań wojennych. W czasie [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu w 1920 roku]] w mieście bezwzględną większość głosów oddano za Niemcami. Osiem lat później zwycięstwo plebiscytowe upamiętniono poprzez zmianę nazwy miasta na Treuburg. W latach 30. wzniesiono budynek nowego szpitala i kilkadziesiąt domków robotniczych. W 1939 roku w Olecku uruchomiono zajazd "Dworek Mazurski". W styczniu 1945 roku do miasta wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. | ||
| + | |||
| + | W 2010 roku miasto obchodziło [[lkwim: Jubileusz 450-lecia Założenia Olecka| 450-lecie powstania]]. Olecko jest siedzibą [[Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Olecku|Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego]] oraz [[Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Olecku|Powiatowego Inspektoratu Weterynarii]]. | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
*[[Delphia Yachts]] | *[[Delphia Yachts]] | ||
*[[Mellody Yachts]] | *[[Mellody Yachts]] | ||
| − | |||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
| − | *[[Regionalny Ośrodek Kultury w Olecku | + | *[[Regionalny Ośrodek Kultury w Olecku "Mazury Garbate"]] |
*[[Oleckie Centrum Kultury]] | *[[Oleckie Centrum Kultury]] | ||
*[[lkiwm: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Olecku|Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna]] | *[[lkiwm: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Olecku|Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna]] | ||
| Linia 58: | Linia 71: | ||
*[[lkwim:Teatr Poezji Meluzyna|Teatr Poezji Meluzyna]] | *[[lkwim:Teatr Poezji Meluzyna|Teatr Poezji Meluzyna]] | ||
*[[lkwim:Teatr Scena Ruchliwa|Teatr Scena Ruchliwa]] | *[[lkwim:Teatr Scena Ruchliwa|Teatr Scena Ruchliwa]] | ||
| − | + | *[[Olecka Izba Historyczna]] | |
==Organizacje i stowarzyszenia== | ==Organizacje i stowarzyszenia== | ||
| Linia 68: | Linia 81: | ||
*[[Euroregion Niemen]] | *[[Euroregion Niemen]] | ||
*[[lkwim:Stowarzyszenie Twórców Ludowych Mazur i Suwalszczyzny|Stowarzyszenie Twórców Ludowych Mazur i Suwalszczyzny]] | *[[lkwim:Stowarzyszenie Twórców Ludowych Mazur i Suwalszczyzny|Stowarzyszenie Twórców Ludowych Mazur i Suwalszczyzny]] | ||
| − | + | ==Religia== | |
| − | |||
| − | ==Religia= | ||
*[[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Olecku|Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]] | *[[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Olecku|Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]] | ||
*[[Parafia pw. Świętej Rodziny w Olecku|Parafia pw. Świętej Rodziny]] | *[[Parafia pw. Świętej Rodziny w Olecku|Parafia pw. Świętej Rodziny]] | ||
*[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Olecku|Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski]] | *[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Olecku|Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski]] | ||
*[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Olecku|Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]] | *[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Olecku|Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Jan Moneta]] (1659–1735) | + | *[[Jan Moneta]] (1659–1735) – lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku, autor podręcznika do nauki języka polskiego |
*[[Krzysztof Piłat]] | *[[Krzysztof Piłat]] | ||
*[[Jan Sembrzycki|Jan Karol Sembrzycki]] | *[[Jan Sembrzycki|Jan Karol Sembrzycki]] | ||
| Linia 87: | Linia 96: | ||
*[[lkwim:Janina Anuszkiewicz|Janina Anuszkiewicz]] | *[[lkwim:Janina Anuszkiewicz|Janina Anuszkiewicz]] | ||
*[[lkwim:Zofia Nowikowska|Zofia Nowikowska]] | *[[lkwim:Zofia Nowikowska|Zofia Nowikowska]] | ||
| − | |||
| − | |||
==Sport== | ==Sport== | ||
*[[Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Olecku|Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji]] | *[[Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Olecku|Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji]] | ||
*[[Zespół rekreacyjno-sportowy w Olecku|Zespół rekreacyjno-sportowy]] | *[[Zespół rekreacyjno-sportowy w Olecku|Zespół rekreacyjno-sportowy]] | ||
| − | + | *[[KS Czarni Olecko]] | |
| − | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
| + | *[[Niepubliczne Przedszkole nr 1 w Olecku|Niepubliczne Przedszkole nr 1]] | ||
| + | *[[Niepubliczne Przedszkole nr 2 w Olecku|Niepubliczne Przedszkole nr 1 w Olecku]] | ||
*[[Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi w Olecku|Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi]] | *[[Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi w Olecku|Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa Specjalna w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Szkoła Podstawowa Specjalna w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | *[[Szkoła Podstawowa Specjalna w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Szkoła Podstawowa Specjalna w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Olecku|Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II w Olecku|Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II]] | ||
*[[Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego w Olecku|Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego]] | *[[Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego w Olecku|Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego]] | ||
*[[Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Olecku|Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika]] | *[[Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Olecku|Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika]] | ||
*[[Gimnazjum Specjalne w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Gimnazjum Specjalne w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | *[[Gimnazjum Specjalne w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Gimnazjum Specjalne w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | ||
| − | *[[Ośrodek Szkolno- | + | *[[Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Głuchych im. św. Filipa Smaldone w Olecku|Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Głuchych im. św. Filipa Smaldone]] |
*[[Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | *[[Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | ||
*[[Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | *[[Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Olecku|Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy]] | ||
| Linia 108: | Linia 118: | ||
*[[Technikum przy Zespole Szkół Technicznych w Olecku|Technikum przy Zespole Szkół Technicznych]] | *[[Technikum przy Zespole Szkół Technicznych w Olecku|Technikum przy Zespole Szkół Technicznych]] | ||
*[[Technikum nr 1 przy Zespole Szkół Licealnych i Zawodowych w Olecku|Technikum nr 1 przy Zespole Szkół Licealnych i Zawodowych]] | *[[Technikum nr 1 przy Zespole Szkół Licealnych i Zawodowych w Olecku|Technikum nr 1 przy Zespole Szkół Licealnych i Zawodowych]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
*[[Rezerwat Cisowy Jar]] | *[[Rezerwat Cisowy Jar]] | ||
*[[Szlak św. Jakuba Olecko - Kętrzyn]] | *[[Szlak św. Jakuba Olecko - Kętrzyn]] | ||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
*[[lkwim:Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie z Austrią i Francją w Olecku|Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie z Austrią i Francją]] | *[[lkwim:Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie z Austrią i Francją w Olecku|Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie z Austrią i Francją]] | ||
*Teren parku miejskiego wraz z zabudową (kawiarnia, łazienki, stadion, pomost, skocznie, altana) z lat 1920-1930 | *Teren parku miejskiego wraz z zabudową (kawiarnia, łazienki, stadion, pomost, skocznie, altana) z lat 1920-1930 | ||
| − | *Domy przy ul.Armii Krajowej z | + | *Domy przy ul. Armii Krajowej z drugiej połowy XIX w. |
| − | *Cmentarz ewangelicki z | + | *Cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX w. |
| − | *Budynek starostwa wraz | + | *Budynek starostwa wraz z terenem dawnego zamku |
*[[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Olecku| Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]] | *[[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Olecku| Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]] | ||
*Domy przy ul. Grunwaldzkiej, Mazurskiej i Kolejowej z 2. połowy XIX oraz z przełomu XIX i XX w. | *Domy przy ul. Grunwaldzkiej, Mazurskiej i Kolejowej z 2. połowy XIX oraz z przełomu XIX i XX w. | ||
*Domy przy ul. Nocznickiego, koniec XIX, początek XX w. | *Domy przy ul. Nocznickiego, koniec XIX, początek XX w. | ||
*Domy przy pl. Wolności, koniec XIX, początek XX w. | *Domy przy pl. Wolności, koniec XIX, początek XX w. | ||
| − | |||
| − | == | + | ==Multimedia== |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | {{#ev:youtube|kuxIQnS4Uy4|500|left|}} | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | <references | + | <references/> |
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
*[[lkwim:Pomnik Wdzięczności w Olecku|Pomnik Wdzięczności w Olecku]] | *[[lkwim:Pomnik Wdzięczności w Olecku|Pomnik Wdzięczności w Olecku]] | ||
*[[lkwim:Pomnik Wyzwolenia w Olecku|Pomnik Wyzwolenia w Olecku]] | *[[lkwim:Pomnik Wyzwolenia w Olecku|Pomnik Wyzwolenia w Olecku]] | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/> | ||
| + | Demby Ryszard, ''Olecko: czasy, ludzie, zdarzenia'', Olecko 2000.<br/> | ||
| + | Demby Ryszard, ''W straduńskiej puszczy: z dziejów osadnictwa na ziemi oleckiej'', Olecko 1998.<br/> | ||
| + | Demby Ryszard, ''Ziemia Olecka w pierwszych latach po II wojnie światowej'', Olecko 1994.<br/> | ||
| + | ''Dziedzictwo kulturowe ziemi oleckiej'', red.Janina Anuszkiewicz, wstęp Krystyna Wiszniewska, Olecko 2003.<br/> | ||
| + | ''Dzieje Olecka 1560-2010'', kom red. Stanisław Achremczyk i in., Olecko 2010.<br/> | ||
| + | ''Olecko. Z dziejów miasta i powiatu'', kom. red. Aleksander Chilecki i in., Olsztyn 1974.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura] [14.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.olecko.pl/intro.html olecko.pl] [14.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.przystanek.pl Regionalny Ośrodek Kultury "Mazury Garbate" w Olecku] [14.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.um.olecko.pl Urząd Miasta w Olecku]] [14.12.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olecki]] [[Kategoria: | + | |
| + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Miasta]] [[Kategoria: Powiat olecki]] [[Kategoria: Olecko (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1501-1600]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:10, 15 lip 2024
| Olecko | |||||
| | |||||
| |||||
 Rynek w Olecku.
Fot. Mieczysław Kalski | |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | olecki | ||||
| Gmina | Olecko | ||||
| Liczba ludności (2012) | 16 558 | ||||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Olecko | |||||
| Położenie na mapie Polski  Olecko | |||||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||||
Olecko (niem. Marggrabowa, Oletzko, od 1928 r. Treuburg) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Olecko. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miasto jest siedzibą gminy i powiatu. Miejscowość w 2012 roku liczyła 16 558 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał Karol Sobczak.[1]
Spis treści
Położenie
Miasto jest położone na Pojezierzu Mazurskim, nad rzeką Legą i jeziorem Oleckim Wielkim. Miejscowość leży w odległości 31 km od Ełku.
Dzieje miejscowości
Miasto powstało na obszarze dawnego osadnictwa pruskiego plemienia Jadźwingów. Geneza powstania Olecka wiąże się z domkiem myśliwskim, w którym zatrzymywał się Albrecht Hohenzollern. Pierwsza informacja dotycząca pomysłu założenia miasta pojawiła się w 1559 roku. Zasadźcą i pierwszym sołtysem Olecka został polski szlachcic Adam Wojnowski, który pod koniec 1559 roku sprowadził pierwszych osadników na obszar przyszłego miasta. Osadnicy pochodzili z terenu Mazowsza. Przywilej lokacyjny został wystawiony 1 stycznia 1560 roku. Nazwa miasta Marggrabowa została wprowadzona w celu upamiętnienia margrabiowskiego tytułu księcia Albrechta. Miasto otrzymało 111 włók.
W 1565 roku istniał w Olecku młyn wzniesiony przez sołtysa. W 1570 roku Olecko otrzymało prawo chełmińskie. Osiem lat później okręg administracyjny Margrabowa przemianowano na Olecko. W 1654 roku miała się rozpocząć budowa oleckiego zamku, siedziby starostów książęcych. W kolejnym stuleciu budowla zaczęła niszczeć. Podjęto decyzję o przekazaniu jej na potrzeby stadniny państwowej. W 1822 roku zamek spłonął.
W czasie najazdu tatarskiego (1656-1657) miasto zostało ograbione i dotkliwie zniszczone przez pożar. Na początku XVIII wieku do Olecka dotarła epidemia dżumy, która zabiła 1100 mieszkańców. Kolejnym ciosem dla miejscowości były wielkie pożary w latach 1701, 1704 i 1740. Od 1714 roku w Olecko stacjonował 4. regiment kirasjerów. W roku 1752 doszło do utworzenia powiatu oleckiego. Od 1758 do 1762 roku miasto było okupowane przez wojska rosyjskie. Konfiskaty, grabieże i obowiązek utrzymania wojska poważnie nadwyrężyły lokalną gospodarkę.
25 czerwca 1807 roku do Olecka wkroczyła polska dywizja pod dowództwem gen. Zajączka. W 1821 roku w mieście powołano Powiatowe Towarzystwo dla Rozwoju Hodowli Bydła i Koni. Cztery lata później rozpoczął pracę Sąd Miejski i Okręgowy. W 1844 roku w Olecku gościł przejazdem król Fryderyk Wilhelm IV. W latach 50. powstały w mieście Powiatowa Kasa Oszczędności oraz Męskie Stowarzyszenie Śpiewacze. W 1860 roku Olecko otrzymało własny urząd pocztowy. W latach 1866-1867 na miasto spadła epidemia tyfusu, która rozprzestrzeniała się szybko za sprawą klęski głodu. W tym okresie powołano sierociniec dla dzieci im. Ballnusa. W 1879 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe Gołdap-Olecko-Ełk.
W 1880 roku działalność w Olecku rozpoczęła Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. Cztery lata później Wilhelm Czygan wydał pierwszy numer lokalnej gazety "Oletzkoer Zeitung". W 1905 roku wzniesiono budynek szpitala powiatowego. W 1914 roku otwarto natomiast średnią szkołę żeńską.
W czasie I wojny światowej Olecko było dwukrotnie zajmowane przez Rosjan, nie ucierpiało jednak szczególnie na skutek działań wojennych. W czasie plebiscytu w 1920 roku w mieście bezwzględną większość głosów oddano za Niemcami. Osiem lat później zwycięstwo plebiscytowe upamiętniono poprzez zmianę nazwy miasta na Treuburg. W latach 30. wzniesiono budynek nowego szpitala i kilkadziesiąt domków robotniczych. W 1939 roku w Olecku uruchomiono zajazd "Dworek Mazurski". W styczniu 1945 roku do miasta wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej.
W 2010 roku miasto obchodziło 450-lecie powstania. Olecko jest siedzibą Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego oraz Powiatowego Inspektoratu Weterynarii.
Gospodarka
Kultura
- Regionalny Ośrodek Kultury w Olecku "Mazury Garbate"
- Oleckie Centrum Kultury
- Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna
- Przystanek Olecko
- Spotkania ze Sztuką SZTAMA
- Ogólnopolski Festiwal Teatralny Szkół Społecznych STO Szkolne Spotkania z Melpomeną
- Rockofilia – Alternatywnie Uzależnieni – Olecko 2009
- Teatr AGT
- Zespół ludowy Prząśniczki
- Olecki Przegląd Otwartych Filmów OP-OF
- Nagroda Honorowa Pasjonat Przypisanych Północy
- Teatr Poezji Meluzyna
- Teatr Scena Ruchliwa
- Olecka Izba Historyczna
Organizacje i stowarzyszenia
- Koło Miłośników Ziemi Oleckiej
- Stowarzyszenie Kulturalne Przypisani Północy
- Ełckie Stowarzyszenie Aktywnych "Stopa"
- LGD "Lider w EGO"
- Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.
- Euroregion Niemen
- Stowarzyszenie Twórców Ludowych Mazur i Suwalszczyzny
Religia
- Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
- Parafia pw. Świętej Rodziny
- Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Ludzie związani z miejscowością
- Jan Moneta (1659–1735) – lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku, autor podręcznika do nauki języka polskiego
- Krzysztof Piłat
- Jan Karol Sembrzycki
- Marek Gałązka
- Wacław Klejmont
- Waldemar Bronakowski
- Władysław Żurowski
- Janina Anuszkiewicz
- Zofia Nowikowska
Sport
Edukacja
- Niepubliczne Przedszkole nr 1
- Niepubliczne Przedszkole nr 1 w Olecku
- Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi
- Szkoła Podstawowa Specjalna w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II
- Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego
- Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika
- Gimnazjum Specjalne w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy
- Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Głuchych im. św. Filipa Smaldone
- Specjalna Szkoła Przysposabiająca do Pracy w Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy
- Centrum Edukacji Specjalnej przy Środowiskowym Domu Samopomocy
- Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 przy Zespole Szkół Technicznych
- Technikum przy Zespole Szkół Technicznych
- Technikum nr 1 przy Zespole Szkół Licealnych i Zawodowych
Turystyka
Zabytki
- Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie z Austrią i Francją
- Teren parku miejskiego wraz z zabudową (kawiarnia, łazienki, stadion, pomost, skocznie, altana) z lat 1920-1930
- Domy przy ul. Armii Krajowej z drugiej połowy XIX w.
- Cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX w.
- Budynek starostwa wraz z terenem dawnego zamku
- Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
- Domy przy ul. Grunwaldzkiej, Mazurskiej i Kolejowej z 2. połowy XIX oraz z przełomu XIX i XX w.
- Domy przy ul. Nocznickiego, koniec XIX, początek XX w.
- Domy przy pl. Wolności, koniec XIX, początek XX w.
Multimedia
Przypisy
Zobacz też
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Demby Ryszard, Olecko: czasy, ludzie, zdarzenia, Olecko 2000.
Demby Ryszard, W straduńskiej puszczy: z dziejów osadnictwa na ziemi oleckiej, Olecko 1998.
Demby Ryszard, Ziemia Olecka w pierwszych latach po II wojnie światowej, Olecko 1994.
Dziedzictwo kulturowe ziemi oleckiej, red.Janina Anuszkiewicz, wstęp Krystyna Wiszniewska, Olecko 2003.
Dzieje Olecka 1560-2010, kom red. Stanisław Achremczyk i in., Olecko 2010.
Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, kom. red. Aleksander Chilecki i in., Olsztyn 1974.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
stat.gov.pl, Ludność. Stan i struktura [14.12.2014]
olecko.pl [14.12.2014]
Regionalny Ośrodek Kultury "Mazury Garbate" w Olecku [14.12.2014]
Urząd Miasta w Olecku] [14.12.2014]
