Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Tolkmicko
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Andrzej Lemanowicz
Powierzchnia	208,01 km²
Liczba sołectw	10
Liczba miejscowości	19
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	6841 33 osób/km²
Strefa numeracyjna	55
Tablice rejestracyjne	NEB
TERYT	2804093
Urząd gminy ul. Portowa 2 82-340 Tolkmicko
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Tolkmicko – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części, województwa warmińsko-mazurskiego w północno-wschodniej części powiatu elbląskiego. Siedziba gminy znajduje się w Tolkmicku.

Gmina rolnicza, usytuowana na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, Wybrzeża Staropruskiego i w niewielkim stopniu Żuław Wiślanych. Charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, co jest związane z przebiegiem ciągów morenowych. Na terenie gminy występuje znaczne zróżnicowanie wysokości terenu dochodzące do 185 m. Najniżej usytuowany jest teren nadbrzeżny od strony Zalewu Wiślanego: 0,5-1,1 m n.p.m. Najwyższe wzniesienia terenowe posiadają rzędne na poziomie 185,7 m n.p.m. Szczególne położenie terytorium gminy sprawia, że łączą się tu w jedno krajobrazy pagórkowaty, lesisty i morski, roztaczając niezwykle piękne widoki. Gmina, w której ponad 50% powierzchni zajmują wody Zalewu Wiślanego.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Lemanowicz.

Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)

(1/3)▶

[[Klasztor ojców Bernardynów w Kadynach Plik:Kościół pw. św. Jakuba w Tolkmicku.jpg|290px|thumb]]
thumb

 

Powierzchnia gminy

Gmina Tolkmicko zajmuje powierzchnię 208,01km². W tym:

• Lasy: 25,65% (5335 ha)
• Użytki rolne: 20,06% (4174 ha)
• Wody: 56,76% (11807 ha)

Gmina stanowi 14,69% powierzchni powiatu elbląskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	6841	100	3417	49,95	3424	50,05
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	33		16		17

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko było dodatnie i wynosiło 10 osób (saldo migracji w mieście Tolkmicko wynosiło -3 osoby, natomiast na terenie wiejskim gminy było dodatnie - wynosiło 13 osób).

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1946 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku ziemie powiatu elbląskiego, a wraz z nimi gmina i miasto Tolkmicko zostały włączone do województwa gdańskiego. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat elbląski i powołane zostało wojewódzwo elbląskie, w skład którego weszły gmina i miasto Tolkmicko. W 1992 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 roku dokonano połączenia gminy i miasta Tolkmicko w jedną jednostkę administracyjną. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Tolkmicko w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim.

Gmina miejsko-wiejska Tolkmicko graniczy: z gminą Frombork (powiat braniewski), gminą Elbląg, gminą Milejewo i gminą Młynary oraz z Elblągiem.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Brzezina, Chojnowo, Kadyny, Kamionek Wielki, Łęcze, Nowinka, Pagórki, Pogrodzie, Przybyłowo, Suchacz.

Pozostałe miejscowości: Święty Kamień, Przylesie, Janówek, Kikoły, Rangóry, Ostrogóra, Wysoki Bór, Bogdaniec, Nadbrzeże, Pęklewo, Połoniny, Wodynia, Tolkmicko.

Gospodarka

W gospodarce gminy Tolkmicko ważną rolę odgrywają: przetwórstwo warzyw, produkcja rolnicza i hodowla zwierząt, produkcja leśna, rybołówstwo nadzalewowe. Przetwórstwem owoców i warzyw zajmuje się zlokalizowany w Tolkmicku zakład MASFROST Sp. z o.o. należący do Grupy Top Farms. Jako baza surowcowa dla tego podmiotu służą wytwórcy owoców i warzyw zlokalizowani na terenie gminy i okolic. Ważną funkcją gospodarki gminy jest rolnictwo, w którym dominują gospodarstwa rodzinne. Większość z nich prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż o zrównoważonym podziale na poszczególne rodzaje, co jest uwarunkowane m. in. różną jakością gleb. Uprawiane są również: ziemniaki, rośliny pastewne, przemysłowe. Hodowane jest bydło i trzoda chlewna.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko wynosiła w 2013 roku 573. W tym 40 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 533 tworzy sektor prywatny. 81 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 48 firm w dziale budownictwo, 92 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 53 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firm. Są to firmy małe i średnie zatrudniające od 1 do 5 osób. Swoją znacząca rolę w gospodarce gminy straciły zakłady wytwórcze (np. cegielnie - Kadyny, Suchacz i zakład produkcji majoliki i kafli w Kadynach) materiałów budowlanych, w tym głównie wyrobów ceramicznych, ze względu na utratę dostępnej bazy surowcowej.

Funkcją wyraźnie rozwijającą się (lecz nie w pełni wykorzystująca szereg walorów gminy) jest turystyka i rekreacja. Sprzyjają temu atrakcyjne usytuowanie gminy na terenach nadzalewowych oraz posiadanie dużych kompleksów leśnych o szczególnych walorach klimatycznych i widokowych, jakim jest Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Tolkmicko, Suchacz, Kamionek Wielki, Kadyny, Janówek.

W celu stworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego gminy Tolkmicko, wsparcia rynku pracy, ograniczenia bezrobocia, stworzenia atrakcyjniejszych warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla lokalnych przedsiębiorców, ochrony środowiska naturalnego oraz poprawy warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców gminy podejmowana jest współpraca z gminami sąsiadującymi: gminą Frombork, miastem Elbląg. Gmina miejsko-wiejska Tolkmicko należy także do stowarzyszeń: Komunalnego Związku Gmin Nadzalewowych, Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion Bałtyk, Związku Gmin Zlewni Jeziora Druzno i zalewu Wiślanego, Stowarzyszenia Żuławy, Lokalnej Organizacji Turystycznej-Kraina Zalewu Wiślanego, Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka "Zalew Wiślany", Lokalnej Grupy Działania - Wysoczyzna Elbląska, Szlak Wodny im. Króla Stefana Batorego.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Tolkmicko wynosiła 574 osoby , co stanowi 10,22% bezrobotnych w powiecie elbląskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,7% ludności.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. K. I. Gałczyńskiego w Tolkmicku - filie biblioteki znajdują się w miejscowościach: Łęcze, Pogrodzie

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Regionalny Przegląd Zespołów Ludowych w Tolkmicku
• Dni Jakubowe w Tolkmicku
• Cesarska Majówka w Kadynach
• Plener artystyczny „Kadyny – wioska sztuki” - kontynuacja Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne „Kadyny – Twórcze spoiwo czasu – wioska sztuki”

Ludzie związani z gminą

• Krzysztof Perwanger (ok.1700 -1785) - rzeźbiarz, burmistrz Tolkmicka; był prekursorem rokoka na Warmii
• Tomasz Błasiak – aktor teatralny i filmowy, młodość spędził w Tolkmicku

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Tolkmicko należą:

• Klasztor ojców Bernardynów w Kadynach
• Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Kadynach
• Kaplica pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Kadynach
• Kaplica przydrożna pw. Świętego Krzyża w Kadynach
• Kapliczka tzw. "Trzech Krzyży" w Kadynach
• zespół pałacowo-folwarczny w Kadynach wraz z parkiem
• zespół budynków "Białej Leśniczówki"
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Łęczu
• zespół dworski w Nadbrzeżu
• Kościół pw. św. Mikołaja w Pogrodziu wraz z przykościelnym cmentarzem i kapliczką
• kaplica cmentarna (epidemiczna), przy drodze Pogrodzie-Tolkmicko
• zespół dworski w Połoninach
• budynek hotelu "Zameczek nad Zatoką" w Suchaczu (obecnie Szkoła Podstawowa w Suchaczu) wraz z otoczeniem ogrodowym
• pozostałości zespołu budynków i urządzeń cegielni w Suchaczu
• domy podcieniowe w miejscowościach Kamionek Wielki, Łęcze, Próchnik
• Kościół pw. św. Jakuba w Tolkmicku
• układ urbanistyczny Tolkmicka oraz baszta - pozostałość murów obronnych z XIV w.
• świątynia Kościoła Polskokatolickiego Rzeczypospolitej Polskiej

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej:
  • Okólny - żółty
  • Okrężny - niebieski
  • Ścieżka Jaszczurek - zielony
  • Święty Kamień
  • Szlak Rakowskich Lasów
  • Niebieski
  • Szlak do Miejskich Wód
  • Trasa Kadyńska
  • Szlak Fromborski
  • Szlak Młynarsko - Pasłęcki
  • Szlak Wysoczyzny Elbląskiej
• ścieżka dydaktycznej w Kadynach
• Nadzalewowa Trasa Rowerowa
• Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej (a w nim znajdziemy m. in. ścianę nieczynnego już dziś wyrobiska Iłów Elbląskich, która jest doskonałą ilustracją budowy geologicznej strefy krawędziowej Wysoczyzny Elbląskiej
• liczne rezerwaty i pomniki przyrody (Dąb Bażyńskiego)
• stadnina koni w Kadynach
• liczne plaże (dzikie lub zagospodarowane)
• szkolenia i zawody dla amatorów windsurfingu

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Tolkmicko, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Tolkmicku, ul. ul. Świętojańska ,182 - 340 Tolkmicko oraz na stronie MGOK w Tolkmicku [[6]]

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Miejskie w Tolkmicku
• Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Tolkmicku
• Szkoła Podstawowa im. 106. Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Pogrodziu
• Szkoła Podstawowa im. Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Łęczu
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Kaprów Polskich w Suchaczu wraz z oddziałem przedszkolnym
• Gimnazjum im. Jana Pawła II w Tolkmicku
• Gimnazjum Specjalne w Kamionku Wielkim przy Młodzieżowm Ośrodku Wychowawczym
• Szkoła Podstawowa Specjalna w Kamionku Wielkim przy Młodzieżowm Ośrodku Wychowawczym

Sport

W gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko organizowane są imprezy rekreacyjno-sporowe, m. in.: turniej piłki nożnej, Majówka "Przesiądźmy się na rower", Powiatowe Igrzyska Pracowników Samorządowych w Tolkmicku. Istnieją również kluby sportowe:

• MGKS Tokmicko
• KS Barkas Tolkmicko
• UKS Barkas Tolkmicko
• KS "Dąb Kadyny"
• UKS "Kaper" Kamionek Wielki

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Miłośników Suchacza i Okolicy w Suchaczu
• Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej "SALOS"
• Stowarzyszenie Przyjaciół Kadyn i okolic
• Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Kamionek Wielki "Wielki Kamień"
• Stowarzyszenie "Cesarskie Kadyny" w Kadynach
• Stowarzyszenie "Łęcze – wieś z perspektywą" w Łęczu
• Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Tolkmickiej "Lanzania" Tolkmicko
• Stowarzyszenie Suchacz "Taka Wieś"
• Stowarzyszenie "Kadyny"
• Zespół "Tolkmiczanki"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Park krajobrazowy:

• Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej (36680 ha)

Rezerwaty przyrody:

• Rezerwat Kadyński Las (8,11 ha)
• Rezerwat Buki Wysoczyzny Elbląskiej (92,12 ha)
• Rezerwat Pióropusznikowy Jar (37,78 ha)
• Rezerwat Dolina Stradanki (119,86 ha)
• Rezerwat Nowinka (74,25 ha)
• Rezerwat Ujście Nogatu (Elbląg - grunty 277,9 ha; Tolkmicko - wody Zalewu Wiślanego i grunty 78,82 ha)
• Rezerwat Zatoka Elbląska (639,00 ha)

Obszar chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód (5805,9 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (16677,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk - Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (40862,6 ha)
• Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk - Doliny Erozyjne Wysoczyzny Elbląskiej (2260,5 ha)

Użytki ekologiczne:

• Bagienne Pola (10,06 ha)
• Marszałkowe Bagna (0,74 ha)
• Bagno Edwarda (1,27 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Tolkmicko znajduje się ponad 297 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Są to głównie pojedyncze dęby, buki, lipy, aleje drzew oraz głazy. Najznamienitszym okazem wśród pomników przyrody gminy Tolkmicko jest Dąb Bażyńskiego oraz głaz narzutowy "Święty Kamień"

Ciekawostki

• W 1463 roku na Zalewie Wiślanym, nieopodal Suchacza została stoczona bitwa morska, w której starły się ze soba floty Zakonu krzyżackiego oraz połączonych sił morskich Elbląga i Gdańska.
• Na terenie "Białej Leśniczówki" kręcone były zdjęcia do filmu Ryszarda Bugajskiego "Układ Zamknięty".

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska miasta i gminy Tolkmicko na lata 2005 - 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011, Tolkmicko 2005.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.06.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Tolkmicko [06.06.2014]
GDOŚ [06.06.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.06.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.06.2014]
RDOŚ w Olsztynie [06.06.2014]
Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko [06.06.2014]
UStat w Olsztynie [06.06.2014]