Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "{{Gmina infobox |Gmina = Nowe Miasto Lubawskie |herb_gminy = |flaga_gminy = |mapa_gminy = |mapa_powiatu = |rozmiar_mapki = |m...") |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Nowe Miasto Lubawskie | |Gmina = Nowe Miasto Lubawskie | ||
| − | |herb_gminy = | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Nowe Miasto Lubawskie.png |Herb gminy Nowe Miasto Lubawskie |
| − | |flaga_gminy = | + | |flaga_gminy = |
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
|mapa_powiatu = | |mapa_powiatu = | ||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = nowomiejski | |powiat = nowomiejski | ||
| − | |rodzaj_gminy = | + | |rodzaj_gminy = wiejska |
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = [[ | + | |wójt = [[Tomasz Waruszewski]] |
| − | |adres_ug = | + | |adres_ug = ul. Podleśna 1 Mszanowo |
| − | |kod_poczt_ug = | + | |kod_poczt_ug = 13-300 Nowe Miasto Lubawskie |
| − | |powierzchnia = | + | |powierzchnia = 138,47 |
| − | |sołectwa = | + | |sołectwa = 16 |
| − | |miejscowości = | + | |miejscowości = 22 |
|rok = 2013 | |rok = 2013 | ||
| − | |populacja = | + | |populacja = 8064 |
| − | |gęstość = | + | |gęstość = 58 |
|urbanizacja = | |urbanizacja = | ||
| − | |nr_kier = | + | |nr_kier = 56 |
| − | |tablica_rej = | + | |tablica_rej = NNM |
| − | |TERYT = | + | |TERYT = 2812052 |
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = http:// | + | |www = http://gminanml.pl/ |
| − | |bip = http://bip. | + | |bip = http://bip.warmia.mazury.pl/nowe_miasto_lubawskie_gmina_wiejska/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Nowe Miasto Lubawskie''' – gmina wiejska położona w | + | '''Gmina Nowe Miasto Lubawskie''' – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w [[Powiat nowomiejski|powiecie nowomiejskim]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Mszanowo|Mszanowie]]. |
| − | + | Gmina rolnicza, położona na [[Pojezierze Brodnickie|Pojezierzu Brodnickim]], [[Garb Lubawski|Garbie Lubawskim]] oraz w dolinie Drwęcy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. | |
| − | + | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Tomasz Waruszewski]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/nowe_miasto_lubawskie_gmina_wiejska/25/Wojt/ BIP Urzędu Gminy Nowe Miasto Lubawski ]</ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje wójt [[ | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina wiejska | + | Gmina wiejska Nowe Miasto Lubawskie zajmuje powierzchnię 138,47 km<sup>2</sup><ref name="p2">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3197 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS ]</ref>, w tym: |
| − | *użytki rolne: | + | *użytki rolne: 69% (9565 ha) |
| − | *lasy: | + | *lasy: 17% (2301,8 ha) |
| − | *wody: | + | *wody: 5% (692 ha) |
| − | Gmina stanowi | + | Gmina stanowi 31,3% powierzchni powiatu nowomiejskiego. |
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | ||
| + | [[Plik: Pomnik świętego Michała Archanioła w Tylicach.jpg|thumb|right|290px|Pomnik świętego Michała Archanioła w Tylicach.<br>Fot. Podkomorzy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tylice,_figura_%C5%9Bw._Micha%C5%82a_Archanio%C5%82a.jpg Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Tylicach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Michała Archanioła w Tylicach.<br>Fot. Podkomorzy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tylice_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny_prezbiterium.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: G.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Gryźlinach.<br>Fot. Podkomorzy. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gry%C5%BAliny_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_filialny.JPG Commons Wikimedia] | ||
| + | ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
| − | |- | + | |-- |
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || | + | |liczba ||8064 ||100 ||4029 ||49,96 ||4035||50,04 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|58 ||colspan=2|29 ||colspan=2|29 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie było dodatnie i wynosiło 8 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 6,9% przyrostu ludności w [[Powiat nowomiejski|powiecie nowomiejskim]] oraz 0,2% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
| + | |||
| + | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| + | Powstające, po II wojnie światowej, granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski, opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Nowe Miasto Lubawskie w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski<ref>Dz.U. 1948 nr 12 poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19480120097 isap.sejm.gov.pl]</ref>, gmina Nowe Miasto Lubawskie stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1950 nr 28 poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl]</ref> powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Nowe Miasto Lubawskie) włączono do województwa olsztyńskiego. | ||
| + | |||
| + | W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Nowe Miasto Lubawskie przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>. W 1973 roku reaktywowano gminę Nowe Miasto Lubawskie, w jej skład weszły sołectwa: [[Bagno]], [[Bratian]], [[Chrośle]], [[Gryźliny (gmina Nowe Miasto Lubawskie)|Gryźliny]], [[Gwiździny]], [[Jamielnik]], [[Kaczek]], [[Lekarty]], [[Nawra]], [[Nowy Dwór Bratiański]], [[Pacółtowo (gmina Nowe Miasto Lubawskie)|Pacółtowo]], [[Pustki]], [[Radomno]], [[Skarlin]], [[Tylice]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w wjewództwie olsztyńskim.</ref>. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć [[powiat nowomiejski]]. Gmina Nowe Miasto Lubawskie została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego. | ||
| + | |||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Nowe Miasto Lubawskie w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski|powiecie nowomiejskim]]. | ||
| + | |||
| + | Gmina wiejska Nowe Miasto Lubawskie graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina wiejska)|Biskupiec]], [[Kurzętnik (gmina wiejska)|Kurzętnik]], [[Grodziczno (gmina wiejska)|Grodziczno]], [[Lubawa (gmina wiejska)|Lubawa]], [[Iława (gmina wiejska)|Iława]] oraz [[Nowe Miasto Lubawskie|gminą miejską Nowe Miasto Lubawskie]]. | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[ | + | Sołectwa: [[Bagno]], [[Bratian]], [[Chrośle]], [[Gryźliny (gmina Nowe Miasto Lubawskie)|Gryźliny]], [[Gwiździny]], [[Jamielnik]], [[Kaczek]], [[Lekarty]], [[Mszanowo]], [[Nawra]], [[Nowy Dwór Bratiański]], [[Pacółtowo (gmina Nowe Miasto Lubawskie)|Pacółtowo]], [[Pustki]], [[Radomno]], [[Skarlin]], [[Tylice]]. |
| − | Pozostałe miejscowości: [[ | + | Pozostałe miejscowości: [[Bagno (osada)]], [[Łąki Bratiańskie]], [[Repetajka]], [[Studa]], [[Kaczek (osada)]], [[Ruda (gmina Nowe Miasto Lubawskie)|Ruda]]. |
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | + | Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Nowe Miasto Lubawskie jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią prawie 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 80,3% (7688 ha) to grunty orne, 8,4% (1404 ha) łąki i pastwiska, 0,2% (16 ha) to sady. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną. | |
| + | |||
| + | Warunki przyrodnicze (w tym rzeki, lasy i jeziora) i krajobrazowe (duże urozmaicenie terenu pod względem wysokości) oraz liczne atrakcje turystyczne (naturalne i historyczne) oraz szlaki turystyczne sprzyjają rozwojowi turystyki, jednak brak całorocznej bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają ten proces. | ||
| − | + | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Lekarty, Radomno, Tylice<ref >[http://gminanml.pl/miejsca-noclegowe-i-agroturystyka.html UG Nowe Miasto Lubawskie ]</ref>. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | |
| − | |||
| − | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Nowe Miasto Lubawskie wynosiła w 2013 roku 506. W tym 24 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 482 tworzy sektor prywatny. 98 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 53 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 84 firmy w dziale budownictwo, 55 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 13 firm<ref name="p2"/>. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Kompasz Sp.J. - Wytwórnia Pasz w Mszanowie, Gospodarstwo Rolne "Eden" w Gwiździnach. | |
| − | + | Gmina Nowe Miasto Lubawskie należy do [[Związek Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"|Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"]] oraz [[LGD "Ziemia Lubawska"]]. | |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Nowe Miasto Lubawskie wynosiła 747 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 19,1% bezrobotnych w powiecie nowomiejskim. |
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 24% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. |
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[ | + | *[[Gminne Centrum Kultury w Mszanowie]] |
| − | + | *[[lkwim: Gminna Biblioteka Publiczna w Gwiździnach|Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim z siedzibą w Gwiździnach]] - filie biblioteki znajdują się w Bratianie, Jamielniku, Radomnie, Skarlinie | |
| − | *[[Biblioteka Publiczna | ||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | * | + | *[[Marsz na Grunwald]] |
| − | * | + | *[[Noc Świętojańska w Krainie Brata Jana]] |
| − | |||
| − | |||
*dożynki gminne | *dożynki gminne | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Franciszek Chabrowski|Franciszek Chabrowski]] (1899-1978) - działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz. |
| − | *[[ | + | *[[Kazimierz Wróblewski]] (1933 - 1992) - ksiądz katolicki, proboszcz w Gwiździnach, działacz sportowy i społeczny. |
| − | *[[ | + | *[[Kazimierz Sulej]] (1924 - 2006) - lokalny poeta, działacz, mieszkaniec Skarlina. |
| − | *[[ | + | *[[Józef Baczewski]] (1904 - 1975) - urodzony w Gryźlinach działacz plebiscytowy; świadek koronny procesu w Fuldzie (NRF) przeciwko członkom Selbstschutzu z Nowego Miasta Lubawskiego, winnym zamordowania około 300 Polaków. |
| − | *[[ | + | *[[Augustyn Serożyński]] (1883 - 1941) - senator, działacz społeczny, rolnik mieszkający w Lekartach. |
| − | *[[ | + | *[[Adolf Mikołaj Waraksiewicz]] (1881 - 1960) - generał brygady, zasłużony żołnierz II Rzeczpospolitej związany z Ziemią Nowomiejską; właściciel majątku w Tyliczkach. |
| − | + | ||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref><ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/nowe_miasto_lubawskie_gmina_wiejska/76/137/Plan_rozwoju_lokalnego/ Planu rozwoju lokalnego gminy Nowe Miasto Lubawskie na lata 2004 - 2006 oraz 2007-2013.]</ref>: |
| − | * | + | *pozostałości zamku zakonnego w Bratianie |
| − | *[[Kościół pw. | + | *dwór w Bratianie |
| − | + | *młyn wodny z końca XX w. i urządzenia hydrotechniczne w Bratianie | |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Gryźlinach|kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Gryźlinach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa w Radomnie|kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa w Radomnie]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | + | *[[Kościół pw. św. Bartłomieja w Skarlinie|kościół pw. św. Bartłomieja w Skarlinie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | |
| − | *[[ | + | *[[Kościół pw. św. Michała Archanioła w Tylicach|kościół pw. św. Michała Archanioła w Tylicach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | + | *zespoły dworskie w Gwiździnach, Tylicach, Mszanowie, Pustkach, Jamielniku | |
| − | + | *zabytkowe kuźnie z XIX w. w Bratianie i z XX w. w Skarlinie | |
| − | + | *cmentarze ewangelickie w Chrośle, Skarlinie | |
| − | + | *zabytkowa zabudowa wsi Tylice, Skarlin, Lekarty | |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *szlak | + | *część [[Szlak św. Jakuba: Olsztyn - Lipowiec|szlaku św. Jakuba]] |
| − | * | + | *szlak pieszy żółty: z Torunia, wzdłuż doliny Drwęcy, przez Pojezierze Brodnickie do Radomna, jego przedłużenie prowadzi na teren Pojezierza Iławskiego (szlak żółty jest fragmentem szlaku europejskiego E-11 łączącego Niemcy i Litwę) |
| − | + | *szlak pieszy [[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony]]: szlak pieszy łączący [[Nowe Miasto Lubawskie]] z opisanym wyżej żółtym szlakiem, prowadzący do Radomna | |
| − | + | *szlaki wodne i spływy kajakowe rzekami: [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]], [[Rzeka Wel|Wel]], [[Rzeka Struga|Strugą]], [[rzeka Skarlanka|Skarlanką]], [[Rzeka Kakaj|Kakaj]] | |
| − | + | *zabytkowe parki m.in. w: Gwiździnach, Jamielniku, Bagnie, Gryźlinach, Tylicach | |
| − | *zabytkowe parki | + | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody |
| − | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody | + | *rzeki, lasy i jeziora |
| + | *wczesnośredniowieczne grodziska w Nowym Dworze Bratiańskim i w Radomnie | ||
| + | *osada nawodna w Skarlinie | ||
| + | *most w Radomnie | ||
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie można uzyskać na stronie internetowej [http://gminanml.pl/ gminanml.pl]. |
| + | |||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Faustyny w Jamielniku]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Tylicach]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie | + | W gminie wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | *Przedszkole | + | *Zespoły Wychowania Przedszkolnego w Bratianie, Gwiździnach, Jamielniku, Tylicach |
| − | *Przedszkole | + | *Niepubliczne Przedszkole "Magiczna Akademia" w Radomnie |
| − | *[[Szkoła Podstawowa | + | *Niepubliczne Przedszkole "Pod Wierzbą" w Bratianie |
| − | *[[Szkoła Podstawowa | + | *[[Szkoła Podstawowa w Skarlinie]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa im. | + | *[[Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Tylicach]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w | + | *[[Szkoła Podstawowa im. ks. Kazimierza Wróblewskiego w Gwiździnach]] |
| − | *[[ | + | *[[Szkoła Podstawowa w Radomnie]] |
| − | + | *[[Zespół Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie]] - Publiczne Przedszkole w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie, [[Szkoła Podstawowa im. Rodu Działyńskich w Bratianie|Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie]], Gimnazjum w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie | |
| − | *[[Zespół Szkół | + | *[[Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku]] - Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku, Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku |
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie organizowane | + | W gminie Nowe Miasto Lubawskie są organizowane różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: "MTB u Brata Jana" w Bratianie, Otwarty Amatorski Bieg Tylicki, Gminne Zimowe Igrzyska Wsi, Otwarty Amatorski Turniej Tenisa Stołowego, Turniej Wsi w Tenisa Stołowego, Turniej Piłki Nożnej dla Szkół Podstawowych, Duathlon, halowe turnieje piłki nożnej, koszykówki, turnieje szachowe i warcabowe, m.in. Mistrzostwa Powiatu w warcabach, rajdy rowerowe i spływy kajakowe. |
| − | + | Prężnie działają kluby: | |
| − | *[[ | + | *[[LZS WEL Bratian]] |
| − | * | + | *[[KS Wicher Gwiździny]] |
| − | + | *UKS "Tornado" przy [[Szkoła Podstawowa im. ks. Kazimierza Wróblewskiego w Gwiździnach|szkole podstawowej w Gwiździnach]], UKS "Sprint" przy [[Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Tylicach|szkole podstawowej w Tylicach]], UKS "Żak" przy [[Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku|zespole szkół w Jamielniku]] oraz MUKS "Jedynka" przy [[Zespół Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie|zespole szkół w Bratianie]]. | |
| − | |||
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bratian]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Wspierające Rozwój Wsi Jamielnik]] |
| − | *[[ | + | *[[Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubawskiej w Mszanowie]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie "Nawiarenka" w Nawrze]] |
| − | *[[ | + | *[[Bractwo Rycerskie XXVI Chorągwi Zamku Bratian]] |
| − | * | + | *Orkiestra dęta przy OSP w Skarlinie |
| − | + | *Chór św. Cecylii ze Skarlina | |
| − | * | ||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | ||
Rezerwaty przyrody: | Rezerwaty przyrody: | ||
| − | *[[Rezerwat | + | *[[Rezerwat Rzeka Drwęca]] (1344,87 ha) |
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny | + | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy]] (17 472,4 ha) |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu | + | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel]] (5 254,1 ha) |
| + | *[[Skarliński Obszar Chronionego Krajobrazu]] (6 349 ha) | ||
| − | Obszary Natura 2000: | + | Obszary [[Natura 2000]]: |
| − | *[[Natura 2000 | + | *[[Natura 2000 Dolina Drwęcy |Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy]] (12 561,56 ha) |
| − | *[[ | + | *[[Natura 2000 Dolina Kakaju|Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Kakaju]] (1 427,97 ha) |
| + | *[[Natura 2000 Jezioro Karaś|Specjalny obszar ochrony siedlisk Jezioro Karaś]] (814,84 ha) | ||
| + | *[[Natura 2000 Ostoja Radomno|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Radomno]] (929,37 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie znajdują się 4 pomniki przyrody<ref name="p3"/>. |
| − | + | ==Ciekawostki== | |
| − | + | *''Skarlińska legenda'' | |
| − | + | Z Jeziorem Skarlińskim wiąże się ludowa legenda. W niewielkiej odległości od półwyspu zwanego do dnia dzisiejszego "Kuchnią" był niegdyś piękny, wyniosły zamek. Mieszkał w nim bogaty hrabia wraz z żoną i dorodną córką, o rękę której ubiegało się wielu młodych kandydatów. Gdy nadszedł dzień ślubu, wyznaczony na święto Trzech Króli, goście weselni udali się do klasztoru w Łąkach Bratiańskich. Kiedy orszak ślubny przeprawiał się przez jezioro, słaby lód załamał się, a ludzie zginęli w odmętach wód. Wraz ze śmiercią właścicieli zamek skarliński popadł w ruinę i został zapomniany. | |
| + | *''Tylicki archanioł'' | ||
| + | Pierwotnie pomnik świętego Michała Archanioła w Tylicach stał na usypanym kopcu nieopodal kościoła; po nastaniu okupacji Niemcy zniszczyli pomnik. Po zakończeniu II wojny światowej z inicjatywy proboszcza tylickiej parafii, księdza Kurowskiego, powstała nowa, rzeźbiona i pokryta kolorową polichromią figura świętego Michała. Usytuowana dziś w sąsiedztwie domu parafialnego zwraca uwagę swoją oryginalnością i niespotykaną formą. | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | == Bibliografia== | + | Dz.U. 1948 nr 12 poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19480120097 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| + | Dz.U. 1950 nr 28 poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | ||
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760393 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | ||
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | ||
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.10.2014]<br/> | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.10.2014]<br/> | ||
| Linia 195: | Linia 204: | ||
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | ||
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| − | [http:// | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/nowe_miasto_lubawskie_gmina_wiejska/76/137/Plan_rozwoju_lokalnego/ Planu rozwoju lokalnego gminy Nowe Miasto Lubawskie na lata 2004 - 2006 oraz 2007 - 2013]<br/> |
| − | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery= | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3197 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/> |
| − | [http://bip.warmia.mazury.pl/ | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/nowe_miasto_lubawskie_gmina_wiejska/ BIP Urzędu Gminy Nowe Miasto Lubawskie] [20.10.2014]<br/> |
| + | [http://gminanml.pl/ Urząd Gminy Nowe Miasto Lubawskie] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/> | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/> | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/> | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.10.2014]<br/> | ||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat nowomiejski]][[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat nowomiejski]][[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | ||
Aktualna wersja na dzień 17:50, 14 kwi 2015
| Gmina Nowe Miasto Lubawskie | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | nowomiejski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Tomasz Waruszewski | ||
| Powierzchnia | 138,47 km² | ||
| Liczba sołectw | 16 | ||
| Liczba miejscowości | 22 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
8064 58 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 56 | ||
| Tablice rejestracyjne | NNM | ||
| TERYT | 2812052 | ||
| Urząd gminy ul. Podleśna 1 Mszanowo 13-300 Nowe Miasto Lubawskie
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Nowe Miasto Lubawskie – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie nowomiejskim. Siedziba gminy znajduje się w Mszanowie.
Gmina rolnicza, położona na Pojezierzu Brodnickim, Garbie Lubawskim oraz w dolinie Drwęcy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.
Władzę w gminie sprawuje wójt Tomasz Waruszewski[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Nowe Miasto Lubawskie zajmuje powierzchnię 138,47 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 69% (9565 ha)
- lasy: 17% (2301,8 ha)
- wody: 5% (692 ha)
Gmina stanowi 31,3% powierzchni powiatu nowomiejskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 8064 | 100 | 4029 | 49,96 | 4035 | 50,04 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
58 | 29 | 29 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie było dodatnie i wynosiło 8 osób[2], co stanowi 6,9% przyrostu ludności w powiecie nowomiejskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Powstające, po II wojnie światowej, granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski, opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Nowe Miasto Lubawskie w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski[3], gmina Nowe Miasto Lubawskie stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa[4] powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Nowe Miasto Lubawskie) włączono do województwa olsztyńskiego.
W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Nowe Miasto Lubawskie przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy[6]. W 1973 roku reaktywowano gminę Nowe Miasto Lubawskie, w jej skład weszły sołectwa: Bagno, Bratian, Chrośle, Gryźliny, Gwiździny, Jamielnik, Kaczek, Lekarty, Nawra, Nowy Dwór Bratiański, Pacółtowo, Pustki, Radomno, Skarlin, Tylice[7].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat nowomiejski. Gmina Nowe Miasto Lubawskie została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Nowe Miasto Lubawskie w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim.
Gmina wiejska Nowe Miasto Lubawskie graniczy z gminami: Biskupiec, Kurzętnik, Grodziczno, Lubawa, Iława oraz gminą miejską Nowe Miasto Lubawskie.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bagno, Bratian, Chrośle, Gryźliny, Gwiździny, Jamielnik, Kaczek, Lekarty, Mszanowo, Nawra, Nowy Dwór Bratiański, Pacółtowo, Pustki, Radomno, Skarlin, Tylice.
Pozostałe miejscowości: Bagno (osada), Łąki Bratiańskie, Repetajka, Studa, Kaczek (osada), Ruda.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Nowe Miasto Lubawskie jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią prawie 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 80,3% (7688 ha) to grunty orne, 8,4% (1404 ha) łąki i pastwiska, 0,2% (16 ha) to sady. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną.
Warunki przyrodnicze (w tym rzeki, lasy i jeziora) i krajobrazowe (duże urozmaicenie terenu pod względem wysokości) oraz liczne atrakcje turystyczne (naturalne i historyczne) oraz szlaki turystyczne sprzyjają rozwojowi turystyki, jednak brak całorocznej bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają ten proces.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Lekarty, Radomno, Tylice[10].
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Nowe Miasto Lubawskie wynosiła w 2013 roku 506. W tym 24 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 482 tworzy sektor prywatny. 98 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 53 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 84 firmy w dziale budownictwo, 55 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 13 firm[2]. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Kompasz Sp.J. - Wytwórnia Pasz w Mszanowie, Gospodarstwo Rolne "Eden" w Gwiździnach.
Gmina Nowe Miasto Lubawskie należy do Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko" oraz LGD "Ziemia Lubawska".
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Nowe Miasto Lubawskie wynosiła 747 osób[2], co stanowi 19,1% bezrobotnych w powiecie nowomiejskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 24% ludności[11].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Gminne Centrum Kultury w Mszanowie
- Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim z siedzibą w Gwiździnach - filie biblioteki znajdują się w Bratianie, Jamielniku, Radomnie, Skarlinie
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Marsz na Grunwald
- Noc Świętojańska w Krainie Brata Jana
- dożynki gminne
Ludzie związani z gminą
- Franciszek Chabrowski (1899-1978) - działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz.
- Kazimierz Wróblewski (1933 - 1992) - ksiądz katolicki, proboszcz w Gwiździnach, działacz sportowy i społeczny.
- Kazimierz Sulej (1924 - 2006) - lokalny poeta, działacz, mieszkaniec Skarlina.
- Józef Baczewski (1904 - 1975) - urodzony w Gryźlinach działacz plebiscytowy; świadek koronny procesu w Fuldzie (NRF) przeciwko członkom Selbstschutzu z Nowego Miasta Lubawskiego, winnym zamordowania około 300 Polaków.
- Augustyn Serożyński (1883 - 1941) - senator, działacz społeczny, rolnik mieszkający w Lekartach.
- Adolf Mikołaj Waraksiewicz (1881 - 1960) - generał brygady, zasłużony żołnierz II Rzeczpospolitej związany z Ziemią Nowomiejską; właściciel majątku w Tyliczkach.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie należą[12][13]:
- pozostałości zamku zakonnego w Bratianie
- dwór w Bratianie
- młyn wodny z końca XX w. i urządzenia hydrotechniczne w Bratianie
- kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Gryźlinach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa w Radomnie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Bartłomieja w Skarlinie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Michała Archanioła w Tylicach wraz z przykościelnym cmentarzem
- zespoły dworskie w Gwiździnach, Tylicach, Mszanowie, Pustkach, Jamielniku
- zabytkowe kuźnie z XIX w. w Bratianie i z XX w. w Skarlinie
- cmentarze ewangelickie w Chrośle, Skarlinie
- zabytkowa zabudowa wsi Tylice, Skarlin, Lekarty
Szlaki i atrakcje turystyczne
- część szlaku św. Jakuba
- szlak pieszy żółty: z Torunia, wzdłuż doliny Drwęcy, przez Pojezierze Brodnickie do Radomna, jego przedłużenie prowadzi na teren Pojezierza Iławskiego (szlak żółty jest fragmentem szlaku europejskiego E-11 łączącego Niemcy i Litwę)
- szlak pieszy czerwony: szlak pieszy łączący Nowe Miasto Lubawskie z opisanym wyżej żółtym szlakiem, prowadzący do Radomna
- szlaki wodne i spływy kajakowe rzekami: Drwęcą, Wel, Strugą, Skarlanką, Kakaj
- zabytkowe parki m.in. w: Gwiździnach, Jamielniku, Bagnie, Gryźlinach, Tylicach
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
- rzeki, lasy i jeziora
- wczesnośredniowieczne grodziska w Nowym Dworze Bratiańskim i w Radomnie
- osada nawodna w Skarlinie
- most w Radomnie
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Nowe Miasto Lubawskie można uzyskać na stronie internetowej gminanml.pl.
Religia
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Zespoły Wychowania Przedszkolnego w Bratianie, Gwiździnach, Jamielniku, Tylicach
- Niepubliczne Przedszkole "Magiczna Akademia" w Radomnie
- Niepubliczne Przedszkole "Pod Wierzbą" w Bratianie
- Szkoła Podstawowa w Skarlinie
- Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Tylicach
- Szkoła Podstawowa im. ks. Kazimierza Wróblewskiego w Gwiździnach
- Szkoła Podstawowa w Radomnie
- Zespół Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie - Publiczne Przedszkole w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie, Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie, Gimnazjum w Zespole Szkół im. Rodu Działyńskich w Bratianie
- Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku - Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku, Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Jamielniku
Sport
W gminie Nowe Miasto Lubawskie są organizowane różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: "MTB u Brata Jana" w Bratianie, Otwarty Amatorski Bieg Tylicki, Gminne Zimowe Igrzyska Wsi, Otwarty Amatorski Turniej Tenisa Stołowego, Turniej Wsi w Tenisa Stołowego, Turniej Piłki Nożnej dla Szkół Podstawowych, Duathlon, halowe turnieje piłki nożnej, koszykówki, turnieje szachowe i warcabowe, m.in. Mistrzostwa Powiatu w warcabach, rajdy rowerowe i spływy kajakowe.
Prężnie działają kluby:
- LZS WEL Bratian
- KS Wicher Gwiździny
- UKS "Tornado" przy szkole podstawowej w Gwiździnach, UKS "Sprint" przy szkole podstawowej w Tylicach, UKS "Żak" przy zespole szkół w Jamielniku oraz MUKS "Jedynka" przy zespole szkół w Bratianie.
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bratian
- Stowarzyszenie Wspierające Rozwój Wsi Jamielnik
- Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubawskiej w Mszanowie
- Stowarzyszenie "Nawiarenka" w Nawrze
- Bractwo Rycerskie XXVI Chorągwi Zamku Bratian
- Orkiestra dęta przy OSP w Skarlinie
- Chór św. Cecylii ze Skarlina
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[14]:
Rezerwaty przyrody:
- Rezerwat Rzeka Drwęca (1344,87 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy (17 472,4 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel (5 254,1 ha)
- Skarliński Obszar Chronionego Krajobrazu (6 349 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Kakaju (1 427,97 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Jezioro Karaś (814,84 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Radomno (929,37 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie znajdują się 4 pomniki przyrody[14].
Ciekawostki
- Skarlińska legenda
Z Jeziorem Skarlińskim wiąże się ludowa legenda. W niewielkiej odległości od półwyspu zwanego do dnia dzisiejszego "Kuchnią" był niegdyś piękny, wyniosły zamek. Mieszkał w nim bogaty hrabia wraz z żoną i dorodną córką, o rękę której ubiegało się wielu młodych kandydatów. Gdy nadszedł dzień ślubu, wyznaczony na święto Trzech Króli, goście weselni udali się do klasztoru w Łąkach Bratiańskich. Kiedy orszak ślubny przeprawiał się przez jezioro, słaby lód załamał się, a ludzie zginęli w odmętach wód. Wraz ze śmiercią właścicieli zamek skarliński popadł w ruinę i został zapomniany.
- Tylicki archanioł
Pierwotnie pomnik świętego Michała Archanioła w Tylicach stał na usypanym kopcu nieopodal kościoła; po nastaniu okupacji Niemcy zniszczyli pomnik. Po zakończeniu II wojny światowej z inicjatywy proboszcza tylickiej parafii, księdza Kurowskiego, powstała nowa, rzeźbiona i pokryta kolorową polichromią figura świętego Michała. Usytuowana dziś w sąsiedztwie domu parafialnego zwraca uwagę swoją oryginalnością i niespotykaną formą.
Przypisy
- ↑ BIP Urzędu Gminy Nowe Miasto Lubawski
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1948 nr 12 poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1950 nr 28 poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w wjewództwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[1]
- ↑ UG Nowe Miasto Lubawskie
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Planu rozwoju lokalnego gminy Nowe Miasto Lubawskie na lata 2004 - 2006 oraz 2007-2013.
- ↑ 14,0 14,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [2]
Bibliografia
Dz.U. 1948 nr 12 poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1950 nr 28 poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Planu rozwoju lokalnego gminy Nowe Miasto Lubawskie na lata 2004 - 2006 oraz 2007 - 2013
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Nowe Miasto Lubawskie [20.10.2014]
Urząd Gminy Nowe Miasto Lubawskie [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]
