Wilczęta (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kultura i turystyka) |
|||
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
}} | }} | ||
'''Gmina Wilczęta''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Wilczęta| Wilczętach]]. | '''Gmina Wilczęta''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Wilczęta| Wilczętach]]. | ||
| + | Jest to gmina typowo rolnicza. Południowo-zachodnia część gminy zaliczana do regionu pasłęckiego oraz północno-wschodnia część gminy obejmująca dolinę [[Rzeka Pasłęka|rzeki Pasłęki]] i tereny do niej przyległe stanowią obszar o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, charakteryzujący się zróżnicowaną rzeźbą terenu, licznymi pagórkami i kompleksami leśnymi. | ||
| + | Jest to gmina o niskim poziomie gęstości zaludnienia (21 osób na km<sup>2</sup>) oraz o wysokiej liczbie ludności korzystającej ze świadczeń pomocy społecznej. | ||
| + | W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskał Bogusław Szczerba.<ref>https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/wilczeta,2760.html</ref> | ||
| + | [[Plik:Pałac w Słobitach, widok z XIX w.jpg|thumb|right|290px|Pałac w Słobitach, widok z XIX w. Autor: Alexander Duncker (1813-1897). Źródło: [http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Schloss_Schlobitten_Sammlung_Duncker.jpg Wikipedia]]] | ||
| + | [[Plik:Kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach. Fot. Jacek Bogdan. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wilczęta_kościół_par._p.w._św._Katarzyny.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik:Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach. Źródło: [http://www.wilczeta.bil-wm.pl/index.php?inf=9&id=1 www.wilczeta.bil-wm.pl]]] | ||
| + | [[Plik:Kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku. Fot. Jacek Bogdan. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stare_Siedlisko_kościół_p.w._św._Józefa_Robotnika.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: Pałac w Gładyszach, widok z XIX w.jpg|thumb|right|290px|Pałac w Gładyszach, widok z XIX w. Autor: Alexander Duncker (1813-1897). Źrodło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Schloss_Schlodien_Sammlung_Duncker.jpg Commons Wikimedia]]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Wilczęta zajmuje powierzchnię 147,59km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina Wilczęta zajmuje powierzchnię 147,59km<sup>2</sup><ref>[http://bip.wilczeta.ug.gov.pl/ BIP Urzędu Gminy Wilczęta] [24.03.2014]</ref>. |
W tym: | W tym: | ||
| − | + | *użytki rolne: 68,2% (10067 ha) | |
| − | * | + | *lasy: 26,75% (3948 ha) |
| − | * | + | *wody: 0,22% (33 ha) |
| − | * | + | Gmina stanowi 12,25% powierzchni powiatu braniewskiego. |
| − | |||
| − | Gmina stanowi 12,25% powierzchni | ||
<br/> | <br/> | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
| Linia 64: | Linia 58: | ||
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 21 || colspan=2| 10 || colspan=2| 11 | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 21 || colspan=2| 10 || colspan=2| 11 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiło -15 osób<ref> | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiło -15 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [24.03.2014]</ref>, co stanowi 4,10% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 0,58% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Obecne tereny gminy wiejskiej Wilczęta należały po 1945 roku | + | Obecne tereny gminy wiejskiej Wilczęta należały po 1945 roku powiatu pasłęckiego. W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> istniejące gminy przekształcono w gromady. Powołana wówczas w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania gromada Wilczęta na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium, by w 1964 roku zajmować obszar 84,99 km<sup>2</sup><ref>''Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', Pasłęk 1997.</ref>. 1 stycznia 1969 roku dokonano kolejnej zmiany jej terytorium, wyłączając 50,33 ha i przyłączając do powiatu braniewskiego. |
| − | W 1972 roku | + | W 1972 roku na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> zmienił się ponownie podział administracji terytorialnej. 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano gromadę Wilczęta i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref> utworzono w powiecie pasłęckim gminę Wilczęta z siedzibą w Wilczętach. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bardyny, Bronki, Dębiny, Gładysze, Karwiny, Księżno, Kwitajny Małe, Ławki, Nowica, Słobity, Sopoty, Spędy, Stare Siedlisko, Wilczęta. |
| − | 1 czerwca 1975 roku | + | |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> przestały istnieć powiaty, w tym powiat pasłęcki. Gmina Wilczęta stała się częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref>. |
| − | Gmina wiejska Wilczęta graniczy: od północy z gminą [[Płoskinia]] ([[powiat braniewski]]), od wschodu z gminą [[Orneta]] ([[powiat lidzbarski]]), od południa z gminami [[Godkowo]] i [[Pasłęk]] ([[powiat elbląski]]), od zachodu z gminą [[Młynary]] ([[powiat elbląski]]). | + | |
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> umiejscowiły gminę Wilczęta w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim. | ||
| + | Gmina wiejska Wilczęta graniczy: od północy z gminą [[Płoskinia (gmina wiejska)|Płoskinia]] ([[powiat braniewski]]), od wschodu z gminą [[Orneta (gmina miejsko-wiejska)| Orneta]] ([[powiat lidzbarski]]), od południa z gminami [[Godkowo (gmina wiejska)| Godkowo]] i [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|Pasłęk]] ([[powiat elbląski]]), od zachodu z gminą [[Młynary (gmina miejsko-wiejska)|Młynary]] ([[powiat elbląski]]). | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bardyny]], [[Dębień]], [[Dębiny]], [[Gładysze]], [[Księżno]], [[Ławki (gmina Wilczęta) |Ławki]], [[Nowica]], [[Słobity]], [[Słobity Stacja]], [[Sopoty]], [[Spędy]], [[Stare Siedlisko]], [[Tatarki]], [[Wilczęta]]. | + | Sołectwa: [[Bardyny]], [[Dębień (gmina Wilczęta)|Dębień]]-[[Karwiny]], [[Dębiny]], [[Gładysze]], [[Księżno]], [[Ławki (gmina Wilczęta)|Ławki]], [[Nowica]], [[Słobity]], [[Słobity Stacja]], [[Sopoty]], [[Spędy]], [[Stare Siedlisko]], [[Tatarki]], [[Wilczęta]]. |
| + | |||
| + | Pozostałe miejscowości: Bronki, [[Chmielówka]], [[Górski Las]], [[Góry (gmina Wilczęta)|Góry]], [[Jankówko]], [[Kaginowo]], [[Karpówek]], [[Karwiny]], [[Księża Wola]], [[Lipowa]], [[Sośnica]]. | ||
| + | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | W gminie Wilczęta podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych i zespołowych. Powierzchnia gruntów rolnych w gminie wynosi ok. 7445,04 ha i wyróżnia się wysokim potencjałem agroekologicznym. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, a w szczególności uprawa żyta i pszenżyta, co jest uwarunkowane m.in. jakością gleb. Ponadto uprawiane są jeszcze: rzepak, ziemniaki, kukurydza. W hodowli zwierząt | + | W gminie Wilczęta podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych i zespołowych. Powierzchnia gruntów rolnych w gminie wynosi ok. 7445,04 ha i wyróżnia się wysokim potencjałem agroekologicznym. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, a w szczególności uprawa żyta i pszenżyta, co jest uwarunkowane m.in. jakością gleb. Ponadto uprawiane są jeszcze: rzepak, ziemniaki, kukurydza. W hodowli zwierząt w gminie dominuje hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego<ref>Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019, Wilczęta 2013.</ref>. |
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła w 2012 roku 127. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Przeważają firmy małe, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. 8 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 119 tworzy sektor prywatny. W 2012 roku w sektorze tym 16 firm było zarejestrowanych w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 34 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 21 firm w dziale: budownictwo<ref> | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła w 2012 roku 127. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Przeważają firmy małe, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. 8 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 119 tworzy sektor prywatny. W 2012 roku w sektorze tym 16 firm było zarejestrowanych w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 34 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 21 firm w dziale: budownictwo<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=18&p_nts=14&p_tery=3096 Bank Danych lokalnych GUS] [24.03.20104]</ref>. |
| − | Przemysł w gminie Wilczęta nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki. Również turystyka | + | Przemysł w gminie Wilczęta nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki. Również turystyka nie odgrywa w niej znaczącej roli pomimo wielu walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła 398 osób <ref > | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła 398 osób <ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [24.03.2014]</ref>, co stanowi 8,72% bezrobotnych w powiecie braniewskim. |
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,6% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,6% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. |
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach | + | *Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach |
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Plener Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi w Wilczętach 2009| Siedem Tłustych Dni na | + | *[[lkwim: Plener Siedem Tłustych Dni na Rzecz Wsi w Wilczętach 2009| Siedem Tłustych Dni na rzecz Wsi]] – plener artystyczny |
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[Mirosław Dziewiałtowicz]] – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi | + | *[[Mirosław Dziewiałtowicz]] – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi Stare Siedlisko; jego prace prezentowane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, zakupiły je również muzea etnograficzne w [[Olsztynek|Olsztynku]] i Toruniu. Artysta jest także znany jako organizator plenerów i innych przedsięwzięć artystycznych. Od 1985 roku organizuje "Siedem Tłustych Dni na rzecz Wsi" – międzynarodowe spotkania artystyczne gromadzące malarzy, rzeźbiarzy, poetów i muzyków z kraju i zza granicy. |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Wilczęta należą<ref> | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Wilczęta należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref>: |
| − | *[[ | + | *[[zespół pałacowy w Gładyszach]] – pochodzący z I poł. XVIII wieku: ruiny pałacu, park, stajnia, kuźnia |
| − | * | + | *kaplica grobowa rodziny zu Dohna – znajduje się w lesie, nieopodal drogi Gładysze-Wilczęta |
| − | *ruiny kościoła w | + | *ruiny kościoła w Karwinach wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *ruiny kościoła w | + | *ruiny kościoła w Ławkach wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią (obecnie dom mieszkalny) |
*zespół pałacowy w Ławkach – pałac, oficyna i park | *zespół pałacowy w Ławkach – pałac, oficyna i park | ||
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Nowicy]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach]] wraz z cmentarzem rodowym rodziny zu Dohna |
| − | *[[zespół pałacowy w Słobitach]] – pałac w ruinie, park, oficyna, budynki gospodarcze przy oficynie | + | *[[zespół pałacowy w Słobitach]] – pałac (w ruinie), park, oficyna, budynki gospodarcze przy oficynie |
*zespół folwarczny w Słobitach | *zespół folwarczny w Słobitach | ||
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[Mikołaj | + | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]] |
*rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody | *rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody | ||
| − | |||
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie, ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo oraz na stronie [http://www.it.braniewo.pl/ it.braniewo.pl] | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie, ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo oraz na stronie [http://www.it.braniewo.pl/ it.braniewo.pl] | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Nowicy]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Wilczętach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie wiejskiej Wilczęta istnieją nastepujące placówki edukacyjne: | W gminie wiejskiej Wilczęta istnieją nastepujące placówki edukacyjne: | ||
| − | * | + | *punkt przedszkolny w Wilczętach |
| − | *[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach]] | + | *[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Nowicy]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Nowicy]] |
| − | *[[Gimnazjum Publiczne w Wilczętach]] | + | *[[Gimnazjum Publiczne w Wilczętach]] |
| + | |||
== Sport == | == Sport == | ||
*[[KS Piast Wilczęta]] | *[[KS Piast Wilczęta]] | ||
| Linia 131: | Linia 135: | ||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody<ref>Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.</ref>. Należą do nich: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody<ref>Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.</ref>. Należą do nich: | ||
| − | * | + | *rezerwaty przyrody: |
| − | **[[Ostoja | + | **[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic [[Braniewo| Braniewa]] wraz z jeziorami [[Jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Zalew Pierzchalski| Zalewem Pierzchalskim]]; rezerwat o powierzchni 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra. Jest to rezerwat faunistyczny. |
| − | **[[Rezerwat | + | **[[Rezerwat Osiek II]] – ochroną rezerwatową objęte jest torfowisko wysokie z fragmentami torfowiska przejściowego, a przedmiotem ochrony są stanowiska [[malina moroszka|maliny moroszki]], reliktowej rośliny z epoki postglacjalnej; rezerwat o powierzchni 43,60 ha |
*obszary chronionego krajobrazu: | *obszary chronionego krajobrazu: | ||
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki]] (15265 ha) | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki]] (15265 ha) | ||
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy]] (5488 ha) | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy]] (5488 ha) | ||
**[[Stołbicki Obszar Chronionego Krajobrazu]] (3417 ha) | **[[Stołbicki Obszar Chronionego Krajobrazu]] (3417 ha) | ||
| − | *obszary chronione Natura 2000: | + | *obszary chronione [[Natura 2000]]: |
| − | ** | + | **Specjalny Obszar Ochrony siedlisk [[Natura 2000 Rzeka Pasłęka]] (6233,4 ha) |
**[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki]] (19405,9 ha) | **[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki]] (19405,9 ha) | ||
W gminie Wilczęta zarejestrowanych jest 78 pomników przyrody. Są to pojedyncze drzewa (dęby, buki, lipy) oraz 5 grup drzew. | W gminie Wilczęta zarejestrowanych jest 78 pomników przyrody. Są to pojedyncze drzewa (dęby, buki, lipy) oraz 5 grup drzew. | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| + | <references/> | ||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]<br/> |
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| − | Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019 | + | Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019, Wilczęta 2013.<br/> |
| − | Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.<br/> | + | ''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1973.<br/> |
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | ||
| − | Pasłęk z dziejów | + | ''Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', Pasłęk 1997.<br/> |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [24.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.wilczeta.ug.gov.pl/ BIP Urzędu Gminy Wilczęta] [24.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur]<br/> | |
| − | + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]<br/> | |
| − | + | ||
| − | |||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Wilczęta (gmina wiejska)]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Wilczęta (gmina wiejska)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 14:04, 7 lis 2018
| Gmina Wilczęta | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | braniewski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Bogusław Szczerba | ||
| Powierzchnia | 147,59 km² | ||
| Liczba sołectw | 14 | ||
| Liczba miejscowości | 23 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
3123 21 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBR | ||
| TERYT | 2802072 | ||
| Urząd gminy Wilczęta 84 14-405 Wilczęta
| |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Wilczęta – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu braniewskiego. Siedziba gminy znajduje się w Wilczętach. Jest to gmina typowo rolnicza. Południowo-zachodnia część gminy zaliczana do regionu pasłęckiego oraz północno-wschodnia część gminy obejmująca dolinę rzeki Pasłęki i tereny do niej przyległe stanowią obszar o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, charakteryzujący się zróżnicowaną rzeźbą terenu, licznymi pagórkami i kompleksami leśnymi. Jest to gmina o niskim poziomie gęstości zaludnienia (21 osób na km2) oraz o wysokiej liczbie ludności korzystającej ze świadczeń pomocy społecznej. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskał Bogusław Szczerba.[1]
Pałac w Słobitach, widok z XIX w. Autor: Alexander Duncker (1813-1897). Źródło: Wikipedia
Kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach. Fot. Jacek Bogdan. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach. Źródło: www.wilczeta.bil-wm.pl
Kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku. Fot. Jacek Bogdan. Źródło: Commons Wikimedia
Pałac w Gładyszach, widok z XIX w. Autor: Alexander Duncker (1813-1897). Źrodło: Commons Wikimedia
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Wilczęta zajmuje powierzchnię 147,59km2[2]. W tym:
- użytki rolne: 68,2% (10067 ha)
- lasy: 26,75% (3948 ha)
- wody: 0,22% (33 ha)
Gmina stanowi 12,25% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 3123 | 100 | 1523 | 48,77 | 1600 | 51,23 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
21 | 10 | 11 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiło -15 osób[4], co stanowi 4,10% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 0,58% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Obecne tereny gminy wiejskiej Wilczęta należały po 1945 roku powiatu pasłęckiego. W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5] istniejące gminy przekształcono w gromady. Powołana wówczas w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania gromada Wilczęta na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium, by w 1964 roku zajmować obszar 84,99 km2[6]. 1 stycznia 1969 roku dokonano kolejnej zmiany jej terytorium, wyłączając 50,33 ha i przyłączając do powiatu braniewskiego.
W 1972 roku na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[7] zmienił się ponownie podział administracji terytorialnej. 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Zlikwidowano gromadę Wilczęta i na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[8] utworzono w powiecie pasłęckim gminę Wilczęta z siedzibą w Wilczętach. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bardyny, Bronki, Dębiny, Gładysze, Karwiny, Księżno, Kwitajny Małe, Ławki, Nowica, Słobity, Sopoty, Spędy, Stare Siedlisko, Wilczęta.
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[9] przestały istnieć powiaty, w tym powiat pasłęcki. Gmina Wilczęta stała się częścią województwa elbląskiego[10].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[11] umiejscowiły gminę Wilczęta w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina wiejska Wilczęta graniczy: od północy z gminą Płoskinia (powiat braniewski), od wschodu z gminą Orneta (powiat lidzbarski), od południa z gminami Godkowo i Pasłęk (powiat elbląski), od zachodu z gminą Młynary (powiat elbląski).
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bardyny, Dębień-Karwiny, Dębiny, Gładysze, Księżno, Ławki, Nowica, Słobity, Słobity Stacja, Sopoty, Spędy, Stare Siedlisko, Tatarki, Wilczęta.
Pozostałe miejscowości: Bronki, Chmielówka, Górski Las, Góry, Jankówko, Kaginowo, Karpówek, Karwiny, Księża Wola, Lipowa, Sośnica.
Gospodarka
W gminie Wilczęta podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych i zespołowych. Powierzchnia gruntów rolnych w gminie wynosi ok. 7445,04 ha i wyróżnia się wysokim potencjałem agroekologicznym. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, a w szczególności uprawa żyta i pszenżyta, co jest uwarunkowane m.in. jakością gleb. Ponadto uprawiane są jeszcze: rzepak, ziemniaki, kukurydza. W hodowli zwierząt w gminie dominuje hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego[12].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła w 2012 roku 127. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Przeważają firmy małe, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. 8 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 119 tworzy sektor prywatny. W 2012 roku w sektorze tym 16 firm było zarejestrowanych w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 34 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 21 firm w dziale: budownictwo[13].
Przemysł w gminie Wilczęta nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki. Również turystyka nie odgrywa w niej znaczącej roli pomimo wielu walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Wilczęta wynosiła 398 osób [14], co stanowi 8,72% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,6% ludności[15].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Siedem Tłustych Dni na rzecz Wsi – plener artystyczny
Ludzie związani z gminą
- Mirosław Dziewiałtowicz – rzeźbiarz, urodzony i mieszkający we wsi Stare Siedlisko; jego prace prezentowane były na wielu wystawach w kraju i za granicą, zakupiły je również muzea etnograficzne w Olsztynku i Toruniu. Artysta jest także znany jako organizator plenerów i innych przedsięwzięć artystycznych. Od 1985 roku organizuje "Siedem Tłustych Dni na rzecz Wsi" – międzynarodowe spotkania artystyczne gromadzące malarzy, rzeźbiarzy, poetów i muzyków z kraju i zza granicy.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Wilczęta należą[16]:
- zespół pałacowy w Gładyszach – pochodzący z I poł. XVIII wieku: ruiny pałacu, park, stajnia, kuźnia
- kaplica grobowa rodziny zu Dohna – znajduje się w lesie, nieopodal drogi Gładysze-Wilczęta
- ruiny kościoła w Karwinach wraz z przykościelnym cmentarzem
- ruiny kościoła w Ławkach wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią (obecnie dom mieszkalny)
- zespół pałacowy w Ławkach – pałac, oficyna i park
- kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Nowicy wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach wraz z cmentarzem rodowym rodziny zu Dohna
- zespół pałacowy w Słobitach – pałac (w ruinie), park, oficyna, budynki gospodarcze przy oficynie
- zespół folwarczny w Słobitach
- kościół pw. Św. Józefa Robotnika w Starym Siedlisku wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. Św. Katarzyny w Wilczętach wraz z przykościelnym cmentarzem
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
- rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Braniewie, ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo oraz na stronie it.braniewo.pl
Religia
- Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Nowicy
- Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Wilczętach
- Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Wilczęta istnieją nastepujące placówki edukacyjne:
- punkt przedszkolny w Wilczętach
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach
- Szkoła Podstawowa w Nowicy
- Gimnazjum Publiczne w Wilczętach
Sport
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody[17]. Należą do nich:
- rezerwaty przyrody:
- Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic Braniewa wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Zalewem Pierzchalskim; rezerwat o powierzchni 4258,79 ha, utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra. Jest to rezerwat faunistyczny.
- Rezerwat Osiek II – ochroną rezerwatową objęte jest torfowisko wysokie z fragmentami torfowiska przejściowego, a przedmiotem ochrony są stanowiska maliny moroszki, reliktowej rośliny z epoki postglacjalnej; rezerwat o powierzchni 43,60 ha
- obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki (15265 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (5488 ha)
- Stołbicki Obszar Chronionego Krajobrazu (3417 ha)
- obszary chronione Natura 2000:
- Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000 Rzeka Pasłęka (6233,4 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Dolina Pasłęki (19405,9 ha)
W gminie Wilczęta zarejestrowanych jest 78 pomników przyrody. Są to pojedyncze drzewa (dęby, buki, lipy) oraz 5 grup drzew.
Przypisy
- ↑ https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/wilczeta,2760.html
- ↑ BIP Urzędu Gminy Wilczęta [24.03.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, Pasłęk 1997.
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019, Wilczęta 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [24.03.20104]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019. Wilczęta 2013.
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Wilczęta na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2019, Wilczęta 2013.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, Pasłęk 1997.
Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014]
BIP Urzędu Gminy Wilczęta [24.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
