Pozezdrze (gmina wiejska)

Gmina Pozezdrze
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Bohdan Mohyła
Powierzchnia	176,78 km²
Liczba sołectw	14
Liczba miejscowości	17
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3347 19 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NWE
TERYT	2819022
Urząd gminy ul. 1 Maja 1a 11-610 Pozezdrze
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Pozezdrze – gmina wiejska położona w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie węgorzewskim. Siedziba gminy znajduje się w Pozezdrzu. Gmina rolnicza, położona na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i pojezierza wschodnio-mazurskiego. Gmina, w której prawie połowę powierzchni zajmują lasy i jeziora. Władzę w gminie sprawuje wójt Bohdan Mohyła.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Pozezdrze zajmuje powierzchnię 176,78 km², w tym:

• użytki rolne: 44,7% (7900 ha)
• lasy: 28,1% (4961,8 ha)
• wody: 17,5% (3100 ha)

Gmina stanowi 25,5% powierzchni powiatu węgorzewskiego.

Widok na Piłackie Wzgórza. Fot. Eume. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu. Fot. Semu. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Maksymiliana Kolbego w Kutach. Fot. Janericloebe. Źródło: Commons Wikimedia

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3347	100	1661	49,6	1686	50,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	19		9,5		9,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Pozezdrze wynosiło -26 osób, co stanowi 23% migracji w powiecie węgorzewskim oraz 0,7% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy wiejskiej Pozezdrze były częścią powiatu węgorzewskiego w województwie olsztyńskim.
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Pozezdrze przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.

Gminę wiejską Pozezdrze powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Dziaduszyn, Gębałka, Harsz, Jakunówko, Kolonia Pozezdrze, Krzywińskie, Kuty, Pieczarki, Piłaki Wielkie, Pozezdrze, Przerwanki, Przytuły, Stręgielek, Wyłudy.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa przestał istnieć powiat węgorzewski. Gmina Pozezdrze została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim.

1 stycznia 2002 gmina wiejska Pozezdrze na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 roku weszła w skład reaktywowanego powiatu węgorzewskiego.

Gmina wiejska Pozezdrze graniczy z gminami: Węgorzewo, Budry, Banie Mazurskie, Kruklanki, Giżycko.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Gębałka, Harsz, Jakunówko, Kolonia Pozezdrze, Krzywińskie, Kuty, Pieczarki, Piłaki Wielkie, Pozezdrze, Przerwanki, Przytuły, Radziszewo, Stręgielek, Wyłudy.

Pozostałe miejscowości: Dziaduszyn, Okowizna, Wilkus.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Pozezdrze jest rolnictwo. Użytki rolne zajmują prawie 45% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 60% stanowią grunty orne i sady, a 40% łąki i pastwiska. W powierzchni gminy dominują dobre gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Występują one w południowej części jej obszaru, gdzie koncentrują się gospodarstwa rolne. Większość z nich prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, w hodowli zwierząt, dominuje chów trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego oraz drobiu. W gminie większość gospodarstw, to gospodarstwa małe i średnie (od 1-15 ha), co powoduje duże rozdrobnienie i nie ma dobrego wpływu na rozwój tej dziedziny gospodarki. Szansą dla małych gospodarstw jest tworzenie grup producenckich oraz alternatywnych źródeł dochodów, co daje możliwość rozwoju rolnictwa ekologicznego i agroturystyki.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Pozezdrze wynosiła pod koniec 2013 roku 196. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 185 tworzyło sektor prywatny. 33 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 8 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 21 firm w dziale budownictwo, 29 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 14 firm. W gminie przeważają firmy przetwórstwa rolno-spożywczego, drzewnego, są to, m.in.: Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Rolnego Spir-Pol Sp. z o.o., P.H.U. TEL-DREW - przetwórstwo drewna.

Położenie oraz liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe (jeziora, lasy, urozmaicone ukształtowanie powierzchni, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) stwarzają w gminie Pozezdrze warunki do rozwoju turystyki, w tym agroturystyki. Bazę turystyczną stanowią w większości gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Harsz, Jakunówko, Kuty, Pieczarki, Pozezdrze, Przerwanki, Radziszewo, Stręgielek, Wyłudy.

Gmina Pozezdrze należy do Związku Stowarzyszeń na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich, Mazurskiego Związku Międzygminnego - Gospodarka Odpadami, Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka "Wielkie Jeziora Mazurskie".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygraniczne, obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Pozezdrze wynosiła 338 osób, co stanowi 14,2% bezrobotnych w powiecie węgorzewskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 12,4% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Pozezdrzu
• Gminna Biblioteka Publiczna w Pozezdrzu

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Dożynki Gminne

Ludzie związani z gminą

• Jadwiga Tressenberg (1924–2004) – nauczycielka, bibliotekarka w Kutach, badaczka lokalnych legend i opowieści, m.in. dotyczących Pozezdrza, autorka książki Mazurskie opowieści; patronka szkoły podstawowej w Pozezdrzu.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Pozezdrze należą:

• kościół pw. św. Maksymiliana Kolbego w Kutach
• kościół pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią
• pałac w Okowiźnie
• cmentarze ewangelickie w Krzywińskich, Stręgielku i Kutach
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Kolonii Pozezdrze

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak kajakowy rzeki Sapiny
• szlaki rowerowe:
  • trasa "Leśny Szlak Sapiny": Węgorzewo – Stręgiel – Stręgielek – Ogonki – Węgorzewo
  • szlak: Giżycko – Świdry – Pieczarki – Harsz – Pozezdrze – Spytkowo – Giżycko
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
• zabytkowy park dworski w Okowiźnie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Pozezdrze można uzyskać na stronach internetowych: pozezdrze.warmia.mazury.pl, powiatwegorzewski.pl.

Religia

• Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Kutach
• Parafia pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Pozezdrze istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Zespół Szkół w Pozezdrzu – Szkoła Podstawowa im. Jadwigi Tressenberg w Pozezdrzu, Gimnazjum w Pozezdrzu

Sport

Na terenie gminy działa klub:

• LKS "Amators" Pozezdrze
• UKS przy Szkole Podstawowej w Pozezdrzu

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Kobiet Mazurskich "Dziewczyny Znad Sapiny"
• Stowarzyszenie "Mazurski Zakątek" w Pozezdrzu

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezerwaty przyrody:

• Rezerwat Piłackie Wzgórza (277,17 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (85 527 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Boreckiej (22 860,9 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzna Krzywińskich (640 ha)

Obszary Natura 2000:

• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Północnomazurska (14 573,01 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Borecka (25 340,14 ha)
• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Borecka (18 962,76 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Pozezdrze znajduje się 5 pomników przyrody, ochroną objęto głazy narzutowe, m.in.: w Jakunówku, Gębałce i Piłakach Wielkich.

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 2001 nr 62 poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Pozezdrze, 2004 [20.12.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Pozezdrze [20.12.2014]
Urząd Gminy Pozezdrze [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Mazury na ludowo [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]