Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Pieniężno
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Kazimierz Kiejdo
Powierzchnia 242 km²
Liczba sołectw 24
Liczba miejscowości 40
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		6618
27 osób/km²
Strefa numeracyjna 55
Tablice rejestracyjne NBR
TERYT 2802053
Urząd gminy
ul. Generalska 8 14-520 Pieniężno
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Pieniężno – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-wschodniej części powiatu braniewskiego. Siedziba gminy znajduje się w Pieniężnie.

Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne. Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w Bezledach i Gronowie.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Kazimierz Kiejdo[1].

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km2[2]. W tym:

  • lasy: 21,17% (5123 ha)
  • wody: 0,35% (84 ha)
  • użytki rolne: 68% (16457 ha)

Gmina stanowi 20,08% powierzchni powiatu braniewskiego

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 6618 100 3182 48,08 3436 51,92
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		27 13 14

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiło -30 osób[4], co stanowi 8,22% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego, będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[5], utworzono wówczas 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[6], istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Powołana wówczas gromada Pieniężno, w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania, na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: Bornity, Cieszęty, Glebisko, Pakosze, Wyrębiska, Kierpajny Małe, osadę Brzostki oraz PGR Cieszęty i Pakosze. Wówczas również, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku[7], z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno, w dawnych jego granicach, i nadano mu prawa osiedla. Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły. Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[8],przywróciły podział państwa na gminy.

W 1972 roku, na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada[9], Pieniężno odzyskało prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Pieniężno stały sie jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Pieniężnie. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Białczyn, Bornity, Cieszęty, Glebisko, Jesionowo, [[Jeziorko {gmina Pieniężno}|Jeziorko]], Kajmity, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Posady, Pluty, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[10], przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Pieniężno została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[11]. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[12] umiejscowiły gminę Pieniężno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno graniczy: od zachodu z gminą Płoskinia, od północnego zachodu z gminą Braniewo, od północy z gminą Lelkowo, od północnego wschodu z gminą Górowo Iławeckie (powiat bartoszycki), od południa z gminą Orneta oraz gminą Lidzbark Warmiński (powiat lidzbarski).

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Białczyn, Bornity, Cieszęta, Glebiska, Jesionowo, Jeziorko, Kajnity, Kierpajny Wielkie, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Pluty, Posady, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie

Pozostałe miasta i miejscowości: Gajle, Pieniężno Pierwsze, Pieniężno Drugie, Kierpajny Małe, Glądy, Lubianka, Pajtuny, Brzostki, Pełty, Kiersiny, Borowiec, Gaudyny, Pawły, Pieniężno

Gospodarka

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno to gmina rolnicza. Większość gospodarstw funkcjonujących w gminie to gospodarstwa małe, które łącznie obejmują ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Wiele gospodarstw nie jest wyspecjalizowanych - zajmuje się zarówno produkcją zwierzęcą jak i roślinną. W hodowli zwierząt dominuje hodowla bydła - głównie krów mlecznych, trzody chlewnej i drobiu. Znaczna część gospodarstw prowadzi kilka rodzajów produkcji zwierzęcej. Większość gospodarstw rolnych na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno zajmuje się uprawą zbóż i ziemniaków, uprawiane są również: warzywa i rośliny pastewne, buraki cukrowe, rzepak i rzepik. Struktura agrarna gospodarstw rolnych na omawianym obszarze nie jest dobra. Duża liczba małaych gospodarstw i brak możliwości powiększenia ich powierzchni oraz brak specjalizacji, a co za tym idzie brak konkurencyjności tych gospodarstw wymuszają potrzebę reorientacji zawodowej osób utrzymujących się z pracy w małych gospodarstwach oraz podejmowania działań zmierzających do specjalizacji produkcji rolnej i zwiększenia ich konkurencyjności.

Ważnym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest turystyka. W gminie są podejmowane działania (m. in. współpraca ze Stowarzyszeniem Agroturystycznym Ziemi Pieniężnieńskiej) zmierzające do wzbogacenie i rozszerzenia oferty turystycznej i jak najlepszego wykorzystania wlorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i historycznych miasta i gminy Pieniężno.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pieniężno, Łajsy, Wopy, Żugienie.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła w 2012 roku 455. W tym 37 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 418 tworzy sektor prywatny[13]. W 2012 roku w sektorze tym najwięcej firm było zarejestrowanych w dziale: w dziale handel hurtowy i detaliczny - 115 firm, w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo - 70 firm, w dziale budownictwo - 31 firm, a w dziale przetwórstwo przemysłowe 30 firm. Wśród nich firmy zajmujące sie przetwórstwem i obróbką drewna, dystrybucją części i maszyn rolniczych, świadczące usługi transportowe oraz liczne firmy świadczące usługi handlowe i budowlane.

Na korzyść gminy może działać położenie w pobliżu przejść granicznych (Bezledy, Gronowo), co sprzyja rozwojowi gospodarczemu nastawionemu na współpracę międzynarodową z obwodem kaliningradzkim. Dobre połączenie komunikacyjne, transport kolejowy ze stacją przeładunkową są atutem dla chcących inwestować na terenie gminy.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła 744 osób [14], co stanowi 16,31% bezrobotnych w powiecie braniewskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,4% ludności[15].

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie
  • Feliks Zapłata - (1914-1982) – ksiądz, bibliotekarz; w latach 1966-1971 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Misyjnego Seminarium Duchownego Księży Werbistów w Pieniężnie, przyczynił sie do znacznego wzrostu księgozbioru tej biblioteki;
  • Georg Fuhg - (1898-1976) – urodził w Pieniężnie, rzeźbiarz; wykonał rzeźby świętego Antoniego i Franciszka do kościoła w Ornecie, oraz wizerunek Madonny do kościoła w Pieniężnie;
  • Małgorzata Czaplińska - artystka, nauczyciel; w swojej pracy pedagogicznej wychowuje prze sztukę;
  • Daniel Cyroniuk - artysta amator, od wielu lat pasjonuje się haftem krzyżykowym, wyhaftował serię najsłynniejszych obrazów świata;
  • Stanisław Chorążyczewski - arysta rzeźbiarz, jego największe plenerowe rzeźby stoją na skwerze w Pieniężnie i Łajsach.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Szlak Kopernikowski

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno należą[16]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno http://pieniezno.pl/pl/contents/45

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno istnieją nastepujące placówki edukacyjne:


Sport


Inne organizacje i instytucje

  • Fundacja Wieś w XXI Wiek;
  • Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Pieniężnieńskiej.


Obszary chronione i pomniki przyrody

Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000[17]. Są to: Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon.

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Bibliografia

  1. Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[[14]]
  2. Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[[15]]
  3. Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim.[[16]]
  4. Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[[17]]
  5. Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast.[[18]]
  6. Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [[19]]
  7. Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[[20]]
  8. Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[[21]]
  9. Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
  10. Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
  11. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  12. Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.
  13. Bank Danych Lokalnych GUS [[22]] (data dostępu 24.03.2014)
  14. BIP Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno[[23]] (data dostępu 24.03.2014)
  15. Leksykon kultury Warmii i Mazur. [[24]]
  16. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków. [[25]]
  17. Urząd Miasta i Gminy Pieniężno[[26]] (data dostępu 24.03.2014)
  18. UStat w Olsztynie [[27]] (data dostępu 24.03.2014)

Przypisy

  1. ↑ Urząd Miasta i Gminy Pieniężno[1] (data dostępu 24.03.2014)
  2. ↑ Ustat w Olsztynie [2] (data dostępu 24.03.2014)
  3. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  4. ↑ Bank Danych lokalnych GUS [24.03.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[3]
  6. ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[4]
  7. ↑ Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim.[5]
  8. ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[6]
  9. ↑ Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast.[7]
  10. ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [8]
  11. ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[9]
  12. ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[10]
  13. ↑ Bank Danych lokalnych GUS [11] (data dostępu 24.03.20104)
  14. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [12] (data dostępu 24.03.2014)
  15. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 24.03.2014)
  16. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [13]
  17. ↑ Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.
Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Pieniężno_(gmina_miejsko-wiejska)&oldid=53174”