Rychliki (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 30 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Zbigniew Lichuszewski |
|adres_ug = Rychliki 86, | |adres_ug = Rychliki 86, | ||
|kod_poczt_ug = 14-411 Rychliki | |kod_poczt_ug = 14-411 Rychliki | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/ | |bip = http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/ | ||
}} | }} | ||
| + | [[Plik:Pałac w Jankowie.jpg|thumb|right|290px|Pałac w Jankowie. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: [http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/6790/Jankowo/ www.polskiezabytki.pl]]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Pałac w Dymniku.jpg|thumb|right|290px|Pałac w Dymniku. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: [http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/6741/Dymnik/ www.polskiezabytki.pl]]] | ||
'''Gmina Rychliki''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Rychliki| Rychlikach]]. | '''Gmina Rychliki''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Rychliki| Rychlikach]]. | ||
| − | + | Jest to gmina rolnicza, popegeerowska, której większość obszaru położona jest na [[Pojezierze Iławskie| Pojezierzu Iławskim]], jedynie niewielka północna część gminy (w rejonie miejscowości [[Jelonki]]) stanowi peryferyczny fragment [[Żuławy Elbląskie| Żuław Elbląskich]], położony bardzo nisko, w zakresie 0-0,5 m n.p.m. Zachodnie granice gminy określa [[rzeka Dzierzgoń|rzeka Dzierzgoń]], natomiast północno-wschodnią granicę – [[Kanał Elbląski]]. | |
| − | + | Jest to gmina o wysokim saldzie migracji ludności na pobyt stały. | |
| − | + | W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał Zbigniew Lichuszewski.<ref>https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/280408#results_vote_elect_mayor_round_2</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Rychliki zajmuje powierzchnię 131,65km<sup>2</sup><ref>UStat w Olsztynie [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/rychliki.pdf]</ref>. W tym: | + | [[Plik:Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie. Źródło: [http://pocketsfullofsandpl.blogspot.com/2012/06/okolice-kanau-elblaskiego.html www.pocketsfullofsandpl.blogspot.com]]] |
| + | Gmina Rychliki zajmuje powierzchnię 131,65km<sup>2</sup><ref>UStat w Olsztynie [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/rychliki.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [06.08.2014]</ref>. W tym: | ||
*użytki rolne: 73,08% (9621 ha) | *użytki rolne: 73,08% (9621 ha) | ||
*lasy: 19,79% (2606 ha) | *lasy: 19,79% (2606 ha) | ||
| Linia 52: | Linia 43: | ||
Gmina stanowi 9,3% powierzchni powiatu elbląskiego. | Gmina stanowi 9,3% powierzchni powiatu elbląskiego. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| − | |||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | ||
| Linia 65: | Linia 54: | ||
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 31|| colspan=2| 15 || colspan=2| 16 | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 31|| colspan=2| 15 || colspan=2| 16 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiło -42 osoby<ref name="p1"> Portret terytorium [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3133 Bank Danych lokalnych GUS]</ref>, co stanowi 28,19% migracji w powiecie elbląskim oraz 1,14% w województwie warmińsko-mazurskim. | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiło -42 osoby<ref name="p1"> Portret terytorium [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3133 Bank Danych lokalnych GUS] [06.08.2014]</ref>, co stanowi 28,19% migracji w powiecie elbląskim oraz 1,14% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]</ref> istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Powołano wówczas gromadę Rychliki, która w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania na przestrzeni lat stała się drugą co do wielkości gromadą w powiecie pasłęckim i w 1964 roku zajmowała obszar 96,34km<sup>2</sup><ref>''Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297–1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.</ref>. |
| − | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]</ref> przywróciły podział państwa na gminy. W skład utworzonej gminy Rychliki z siedzibą w [[Rychliki| Rychlikach]] wchodziły obszary sołectw: Buczyniec, Gołutowo, Jelonki, Krupin, Kwietniewo, Marwica, Mokajmy, Rychliki, Śliwica, Święty Gaj, Wopity, Wysoka oraz miejscowość Lepno<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. |
| − | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]</ref> przestał istnieć powiat pasłęcki. Gmina Rychliki stała się częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]</ref>. |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]</ref> umiejscowiły gminę wiejską Rychliki w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. |
Gmina wiejska Rychliki graniczy z: [[Elbląg (gmina wiejska)| gminą wiejską Elbląg]], [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)| gminą Pasłęk]], [[Markusy (gmina wiejska)| gminą Markusy]], [[Małdyty (gmina wiejska)| gminą Małdyty]] w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]] oraz gminami Dzierzgoń i Stary Dzierzgoń w powiecie sztumskim. | Gmina wiejska Rychliki graniczy z: [[Elbląg (gmina wiejska)| gminą wiejską Elbląg]], [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)| gminą Pasłęk]], [[Markusy (gmina wiejska)| gminą Markusy]], [[Małdyty (gmina wiejska)| gminą Małdyty]] w [[Powiat ostródzki| powiecie ostródzkim]] oraz gminami Dzierzgoń i Stary Dzierzgoń w powiecie sztumskim. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
Sołectwa: [[Jelonki]], [[Kwietniewo]], [[Lepno]]-[[Buczyniec]], [[Jankowo]]<ref>Urząd Gminy Rychliki, [http://www.rychliki.pl/aktualnosci/971-trzynaste-sołectwo-w-gminie-rychliki rychliki.pl]</ref>, [[Marwica]], [[Mokajny]], [[Powodowo]], [[Protowo]], [[Rejsyty]], [[Rychliki]], [[Śliwica]], [[Święty Gaj]], [[Wysoka (gmina Rychliki)|Wysoka]]. | Sołectwa: [[Jelonki]], [[Kwietniewo]], [[Lepno]]-[[Buczyniec]], [[Jankowo]]<ref>Urząd Gminy Rychliki, [http://www.rychliki.pl/aktualnosci/971-trzynaste-sołectwo-w-gminie-rychliki rychliki.pl]</ref>, [[Marwica]], [[Mokajny]], [[Powodowo]], [[Protowo]], [[Rejsyty]], [[Rychliki]], [[Śliwica]], [[Święty Gaj]], [[Wysoka (gmina Rychliki)|Wysoka]]. | ||
| − | Pozostałe miejscowości: [[Dymnik]], [[Gołutowo]], [[Dziśnity]], [[Topolno Wielkie]], [[Krupin (gmina Rychliki) |Krupin]], [[Kiersity]], [[Sójki]], | + | Pozostałe miejscowości: [[Dymnik]], [[Gołutowo]], [[Dziśnity]], [[Topolno Wielkie]], [[Krupin (gmina Rychliki) |Krupin]], [[Kiersity]], [[Sójki]], Wopity, [[Barzyna]], [[Grądowy Młyn]], [[Budki]], [[Liszki]]. |
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | Gmina Rychliki jest gminą rolniczą, a jej | + | Gmina Rychliki jest gminą rolniczą, a jej charakter wynika z położenia geograficznego i bardzo dobrej jakości gleb. Użytki rolne zajmują ponad 73% powierzchni całej gminy. W ich strukturze przeważają grunty orne, zajmując powierzchnię 7846 ha (59,6%), łąki i pastwiska 1727 ha (13,1%), oraz sady i ogrody działkowe – 48 ha (0,4% powierzchni wszystkich użytków rolnych w gminie). Gmina posiada korzystne warunki rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej. |
| − | Obszar gminy Rychliki posiada znaczny potencjał turystyczny związany z zasobami przyrodniczo-krajobrazowymi i kulturowymi. Korzystne warunki do utworzenia turystycznego szlaku kajakowego posiada rzeka Dzierzgoń, [[jezioro Drużno]] i | + | Obszar gminy Rychliki posiada znaczny potencjał turystyczny związany z zasobami przyrodniczo-krajobrazowymi i kulturowymi. Korzystne warunki do utworzenia turystycznego szlaku kajakowego posiada rzeka Dzierzgoń, [[jezioro Drużno]] i Kanał Elbląski. Ten ostatni wraz z pięcioma pochylniami jest jednym z najcenniejszych obiektów zabytkowych w województwie. Walory krajobrazowe i warunki geomorfologiczne stwarzają dogodne warunki do rozwoju turystyki rowerowej. Znaczny udział w powierzchni gminy obszarów chronionego krajobrazu i brak dużych źródeł emisji zanieczyszczeń stanowią dodatkowe atuty podnoszące atrakcyjność turystyczną regionu. |
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | ||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła w 2013 roku 149. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 138 | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła w 2013 roku 149. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 138 tworzyło sektor prywatny<ref name="p1"/>. 35 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 8 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 20 firm w dziale budownictwo, a 27 firm w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła 530 osób<ref name="p1"/>, co | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła 530 osób<ref name="p1"/>, co stanowiło 8,6% bezrobotnych w powiecie elbląskim. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 97: | Linia 87: | ||
Gmina Rychliki należy do [[Związek Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego| Związku Gmin Kanału Ostródzko–Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego]]. | Gmina Rychliki należy do [[Związek Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego| Związku Gmin Kanału Ostródzko–Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego]]. | ||
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa | | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. obszar gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski | Tygrysów warmińsko-mazurskich]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''': | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''': | ||
| Linia 123: | Linia 114: | ||
*[[lkwim: Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach| kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach]] wraz z przykościelnym cmentarzem | *[[lkwim: Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach| kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
*[[lkwim: Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie| kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | *[[lkwim: Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie| kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
| − | *[[kościół pw.św. Antoniego w Świętym Gaju]] – sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju | + | *[[Kościół pw. św. Antoniego w Świętym Gaju|kościół pw. św. Antoniego w Świętym Gaju]] – sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju |
*[[lkwim: Pałac w Jankowie| pałac w Jankowie]] | *[[lkwim: Pałac w Jankowie| pałac w Jankowie]] | ||
*domy podcieniowe w miejscowościach: [[Jelonki]], [[Kwietniewo]], [[Rychliki]] | *domy podcieniowe w miejscowościach: [[Jelonki]], [[Kwietniewo]], [[Rychliki]] | ||
| Linia 129: | Linia 120: | ||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''': | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''': | ||
*[[Szlak św. Wojciecha]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący przez [[Elbląg]] – [[Raczki Elbląskie]] – [[Tropy Elbląskie]] – [[Węgle-Żukowo]] – [[Jurandowo]] – [[Dzierzgonka]] – [[Brudzędy]] – [[Stare Dolno]] – [[Kwietniewo]] – [[Święty Gaj]] | *[[Szlak św. Wojciecha]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący przez [[Elbląg]] – [[Raczki Elbląskie]] – [[Tropy Elbląskie]] – [[Węgle-Żukowo]] – [[Jurandowo]] – [[Dzierzgonka]] – [[Brudzędy]] – [[Stare Dolno]] – [[Kwietniewo]] – [[Święty Gaj]] | ||
| − | *[[Szlak Kanału Elbląskiego]] – zielony szlak rowerowy, bardzo długi szlak rowerowy | + | *[[Szlak Kanału Elbląskiego]] – zielony szlak rowerowy, bardzo długi szlak rowerowy prowadzący wzdłuż Kanału Elbląskiego [[Elbląg]] (Rubno Wielkie) – [[Nowakowo]] – [[Kępa Rybacka]] – [[Bielnik II]] – [[Kazimierzowo]] – [[Władysławowo]] – [[Wikrowo]] – [[Jegłownik]] – [[Gronowo Elbląskie]] – [[Różany]] – [[Zwierzno]] – [[Kępniewo]] – [[Brudzędy]] – [[Stare Dolno]] – Święty Gaj – Kwietniewo – Rychliki – Jelonki – Lepno – [[Kreki]] – [[Jarnołtowo]] – [[Zalewo]] – [[Jerzwałd]] – [[Siemiany]] – [[Piotrkowo]] – [[Starzykowo]] – [[Szymbark]] – [[Ząbrowo]] – [[Kamionka]] – [[Iława]] |
| − | *szlak czarny – | + | *szlak czarny – rekreacyjny szlak rowerowy [[Węzina]] – pochylnia Jelenie |
| − | *[[Kanał Elbląski]] z zespołem pięciu pochylni – trzy znajdują się na terenie gminy Rychliki | + | *[[Kanał Elbląski]] z zespołem pięciu pochylni – trzy z nich znajdują się na terenie gminy Rychliki |
*szereg zespołów dworsko-pałacowych | *szereg zespołów dworsko-pałacowych | ||
*zabytkowe domy podcieniowe | *zabytkowe domy podcieniowe | ||
| − | * | + | *Sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju |
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Rychliki można uzyskać na stronie serwisu internetowego [http://www.rychliki.pl/ | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Rychliki można uzyskać na stronie serwisu internetowego [http://www.rychliki.pl/ Urząd Gminy Rychliki] |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jelonkach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Rychlikach]] | ||
| + | |||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie wiejskiej Rychliki istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie wiejskiej Rychliki istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
| Linia 149: | Linia 145: | ||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | ||
| − | * | + | *obszary chronionego krajobrazu: |
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego]] (30143,4 ha) | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego]] (30143,4 ha) | ||
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń]] (2413 ha) | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń]] (2413 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Rychliki znajdują się 92 pomniki przyrody <ref> | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Rychliki znajdują się 92 pomniki przyrody <ref>[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]</ref>, są to okazy dębów, buków, lip i innych oraz głazy narzutowe, jak np. [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buczyniec|w leśnictwie Buczyniec]]. |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | |||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014] <br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl][06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | ||
| − | Pasłęk z dziejów | + | ''Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red.Józef Włodarski, Pasłęk 1997.<br/> |
[http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/?id=58546 Program ochrony środowiska dla gminy Rychliki, Rychliki 2005] [06.08.2014]<br/>[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3133 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [06.08.2014]<br/> | [http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/?id=58546 Program ochrony środowiska dla gminy Rychliki, Rychliki 2005] [06.08.2014]<br/>[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3133 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [06.08.2014]<br/> | ||
[http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/BIP Urzędu Gminy Rychliki] [06.08.2014]<br/> | [http://rychliki-ug.bip-wm.pl/public/BIP Urzędu Gminy Rychliki] [06.08.2014]<br/> | ||
| Linia 171: | Linia 168: | ||
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | ||
[http://www.rychliki.pl/ Urząd Gminy Rychliki] [06.08.2014]<br/> | [http://www.rychliki.pl/ Urząd Gminy Rychliki] [06.08.2014]<br/> | ||
| − | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/rychliki.pdf | + | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/rychliki.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> |
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat elbląski]][[Kategoria: Rychliki (gmina wiejska)]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat elbląski]][[Kategoria: Rychliki (gmina wiejska)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 07:54, 23 kwi 2024
| Gmina Rychliki | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Wójt | Zbigniew Lichuszewski |
| Powierzchnia | 131,65 km² |
| Liczba sołectw | 13 |
| Liczba miejscowości | 27 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
4039 31 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 55 |
| Tablice rejestracyjne | NEB |
| TERYT | 2804082 |
| Urząd gminy Rychliki 86, 14-411 Rychliki
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Pałac w Jankowie. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: www.polskiezabytki.pl
Pałac w Dymniku. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: www.polskiezabytki.pl
Gmina Rychliki – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu elbląskiego. Siedziba gminy znajduje się w Rychlikach. Jest to gmina rolnicza, popegeerowska, której większość obszaru położona jest na Pojezierzu Iławskim, jedynie niewielka północna część gminy (w rejonie miejscowości Jelonki) stanowi peryferyczny fragment Żuław Elbląskich, położony bardzo nisko, w zakresie 0-0,5 m n.p.m. Zachodnie granice gminy określa rzeka Dzierzgoń, natomiast północno-wschodnią granicę – Kanał Elbląski. Jest to gmina o wysokim saldzie migracji ludności na pobyt stały. W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał Zbigniew Lichuszewski.[1]
Spis treści
Powierzchnia gminy
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie. Źródło: www.pocketsfullofsandpl.blogspot.com
Gmina Rychliki zajmuje powierzchnię 131,65km2[2]. W tym:
- użytki rolne: 73,08% (9621 ha)
- lasy: 19,79% (2606 ha)
- wody: 0,84% (110 ha)
Gmina stanowi 9,3% powierzchni powiatu elbląskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 4039 | 100 | 1970 | 48,77 | 2069 | 51,23 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
31 | 15 | 16 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiło -42 osoby[4], co stanowi 28,19% migracji w powiecie elbląskim oraz 1,14% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5] istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Powołano wówczas gromadę Rychliki, która w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania na przestrzeni lat stała się drugą co do wielkości gromadą w powiecie pasłęckim i w 1964 roku zajmowała obszar 96,34km2[6].
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[7] przywróciły podział państwa na gminy. W skład utworzonej gminy Rychliki z siedzibą w Rychlikach wchodziły obszary sołectw: Buczyniec, Gołutowo, Jelonki, Krupin, Kwietniewo, Marwica, Mokajmy, Rychliki, Śliwica, Święty Gaj, Wopity, Wysoka oraz miejscowość Lepno[8].
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[9] przestał istnieć powiat pasłęcki. Gmina Rychliki stała się częścią województwa elbląskiego[10].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[11] umiejscowiły gminę wiejską Rychliki w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim.
Gmina wiejska Rychliki graniczy z: gminą wiejską Elbląg, gminą Pasłęk, gminą Markusy, gminą Małdyty w powiecie ostródzkim oraz gminami Dzierzgoń i Stary Dzierzgoń w powiecie sztumskim.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Jelonki, Kwietniewo, Lepno-Buczyniec, Jankowo[12], Marwica, Mokajny, Powodowo, Protowo, Rejsyty, Rychliki, Śliwica, Święty Gaj, Wysoka.
Pozostałe miejscowości: Dymnik, Gołutowo, Dziśnity, Topolno Wielkie, Krupin, Kiersity, Sójki, Wopity, Barzyna, Grądowy Młyn, Budki, Liszki.
Gospodarka
Gmina Rychliki jest gminą rolniczą, a jej charakter wynika z położenia geograficznego i bardzo dobrej jakości gleb. Użytki rolne zajmują ponad 73% powierzchni całej gminy. W ich strukturze przeważają grunty orne, zajmując powierzchnię 7846 ha (59,6%), łąki i pastwiska 1727 ha (13,1%), oraz sady i ogrody działkowe – 48 ha (0,4% powierzchni wszystkich użytków rolnych w gminie). Gmina posiada korzystne warunki rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej.
Obszar gminy Rychliki posiada znaczny potencjał turystyczny związany z zasobami przyrodniczo-krajobrazowymi i kulturowymi. Korzystne warunki do utworzenia turystycznego szlaku kajakowego posiada rzeka Dzierzgoń, jezioro Drużno i Kanał Elbląski. Ten ostatni wraz z pięcioma pochylniami jest jednym z najcenniejszych obiektów zabytkowych w województwie. Walory krajobrazowe i warunki geomorfologiczne stwarzają dogodne warunki do rozwoju turystyki rowerowej. Znaczny udział w powierzchni gminy obszarów chronionego krajobrazu i brak dużych źródeł emisji zanieczyszczeń stanowią dodatkowe atuty podnoszące atrakcyjność turystyczną regionu.
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła w 2013 roku 149. W tym 11 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 138 tworzyło sektor prywatny[4]. 35 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 8 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 20 firm w dziale budownictwo, a 27 firm w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Rychliki wynosiła 530 osób[4], co stanowiło 8,6% bezrobotnych w powiecie elbląskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,4% ludności[13].
Gmina Rychliki należy do Związku Gmin Kanału Ostródzko–Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego.
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. obszar gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy:
- Biblioteka Publiczna Gminy Rychliki – filia biblioteki znajduje się w Jelonkach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą:
- Wojciechowe Nieszpory Kolędowe w Świętym Gaju
- dożynki gminne
- coroczne festyny rodzinne
Zabytki znajdujące się na terenie gminy:
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Rychliki należą[14]:
- pałac w Barzynie – ruiny
- pałac w Dymniku wraz z parkiem
- dwór w Dziśnitach
- dwór w Marwicy
- dwór w Powodowie
- dwór w Rejsytach – obecnie budynek mieszkalny
- ruiny zespołu młyńskiego w Grądowym Młynie
- ruiny zespołu pałacowego w Topolnie Wielkim
- ruiny zespołu pałacowego w Wysokiej wraz z parkiem
- ruiny wiatraka holenderskiego w Lepnie
- dawny cmentarz ewangelicki przy drodze Lepno-Drulity
- kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jelonkach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Antoniego w Świętym Gaju – sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju
- pałac w Jankowie
- domy podcieniowe w miejscowościach: Jelonki, Kwietniewo, Rychliki
Szlaki i atrakcje turystyczne:
- Szlak św. Wojciecha – pieszy szlak turystyczny, biegnący przez Elbląg – Raczki Elbląskie – Tropy Elbląskie – Węgle-Żukowo – Jurandowo – Dzierzgonka – Brudzędy – Stare Dolno – Kwietniewo – Święty Gaj
- Szlak Kanału Elbląskiego – zielony szlak rowerowy, bardzo długi szlak rowerowy prowadzący wzdłuż Kanału Elbląskiego Elbląg (Rubno Wielkie) – Nowakowo – Kępa Rybacka – Bielnik II – Kazimierzowo – Władysławowo – Wikrowo – Jegłownik – Gronowo Elbląskie – Różany – Zwierzno – Kępniewo – Brudzędy – Stare Dolno – Święty Gaj – Kwietniewo – Rychliki – Jelonki – Lepno – Kreki – Jarnołtowo – Zalewo – Jerzwałd – Siemiany – Piotrkowo – Starzykowo – Szymbark – Ząbrowo – Kamionka – Iława
- szlak czarny – rekreacyjny szlak rowerowy Węzina – pochylnia Jelenie
- Kanał Elbląski z zespołem pięciu pochylni – trzy z nich znajdują się na terenie gminy Rychliki
- szereg zespołów dworsko-pałacowych
- zabytkowe domy podcieniowe
- Sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Rychliki można uzyskać na stronie serwisu internetowego Urząd Gminy Rychliki
Religia
- Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jelonkach
- Parafia pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Rychlikach
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Rychliki istnieją następujące placówki edukacyjne:
Sport
W gminie wiejskiej Rychlikach istnieje klub sportowy LZS Victoria Rychliki.
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:
- obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego (30143,4 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń (2413 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Rychliki znajdują się 92 pomniki przyrody [15], są to okazy dębów, buków, lip i innych oraz głazy narzutowe, jak np. w leśnictwie Buczyniec.
Przypisy
- ↑ https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/280408#results_vote_elect_mayor_round_2
- ↑ UStat w Olsztynie Urząd Statystyczny w Olsztynie [06.08.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Portret terytorium Bank Danych lokalnych GUS [06.08.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
- ↑ Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297–1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
- ↑ Urząd Gminy Rychliki, rychliki.pl
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red.Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Program ochrony środowiska dla gminy Rychliki, Rychliki 2005 [06.08.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
Urzędu Gminy Rychliki [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Gminy Rychliki [06.08.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [06.08.2014]
