Wieliczki (gmina wiejska)

Gmina Wieliczki
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Marek Dobrzyń
Powierzchnia	140,8 km²
Liczba sołectw	21
Liczba miejscowości	28
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3382 24 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NOE
TERYT	2813062
Urząd gminy ul. Lipowa 53 19-404 Wieliczki
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Wieliczki – gmina wiejska położona we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-wschodniej części powiatu oleckiego. Siedziba gminy znajduje się w Wieliczkach. Gmina rolnicza o dużym udziale gruntów rolnym w ogólnej powierzchni gminy. Władzę w gminie sprawuje wójt Marek Dobrzyń.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Wieliczki zajmuje powierzchnię 140,8 km², w tym:

• użytki rolne: 71,5%
• lasy: 21,9%
• wody: 0,4%

Gmina stanowi 16,1% powierzchni powiatu oleckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach. Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia

Ołtarz w Kościele pw. NNMP w Wieliczkach. Fot. Marek Kowalewski. Źródło: Commons Wikimedia

Cmentarz w Markowskich. Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3382	100	1647	48,7	1735	51,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	24		12		12

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Wieliczki wynosiło -16 osób, co stanowi 12% migracji w powiecie oleckim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny gminy Wieliczki należały do powiatu oleckiego w województwie białostockim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Wieliczki przetrwała do końca 1972 roku, do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy. W 1973 roku reaktywowano gminę Wieliczki.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat olecki. Gmina Wieliczki została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapsko-oleckim. 1 stycznia 2002 gmina wiejska Wieliczki na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 roku weszła w skład reaktywowanego powiatu oleckiego.

Gmina Wieliczki graniczy z gminami: Olecko, Ełk, Kalinowo oraz Bakałarzewo i Raczki w województwie podlaskim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Cimochy, Cimoszki, Gąsiorówko, Godziejewo, Guty, Jelitki, Kleszczewo, Krupin, Małe Olecko, Markowskie, Niedźwiedzkie, Nory, Nowe Raczki, Puchówka, Rynie, Sobole, Szeszki, Urbanki, Wieliczki, Wilkasy, Wojnasy.

Pozostałe miejscowości: Gąsiorowo, Krzyżewko, Bartkowski Dwór, Norki, Bartki, Nowy Młyn, Starosty.

Gospodarka

Podstawową gałęzią rozwoju gospodarczego w gminie wiejskiej Wieliczki jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Użytki rolne stanowią ponad 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym: około 65% zajmują grunty orne i ponad 32% użytki zielone. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną. Wśród upraw polowych zdecydowanie dominują zboża. Niewielkie powierzchnie zajmują zasiewy roślin: pastewnych, przemysłowych i ziemniaków. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej.

W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Wieliczki wynosiła w 2013 roku 164. W tym 14 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 150 tworzy sektor prywatny. 37 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 17 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 30 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 3 firmy.

Gmina Wieliczki stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje walory przyrodnicze i krajobrazowe. Niestety w gminie nie ma rozwiniętej infrastruktury turystycznej, słabo rozwinięta jest baza noclegowa, którą stanowi pole biwakowe w Wieliczkach.

Gmina Wieliczki należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Międzygminnego Związku "Gospodarka Komunalna" oraz LGD "Lider w EGO".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej, obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej oraz do tzw. "Tygrysów warmińsko-mazurskich" - obszarów wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Wieliczki wynosiła 332 osoby, co stanowi 10,1% bezrobotnych w powiecie oleckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,9% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Wieliczkach
• Gminna Biblioteka Publiczna w Wieliczkach - filia biblioteki znajduje się w Cimochach.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Janina Maciukiewicz (1923- ) – nauczycielka, autorka pamiętników, działaczka społeczna.
• Zofia Nowikowska (1960- ) – artystka ludowa, hafciarka i koronkarka, pisankarka; mieszka w Wieliczkach.
• Teresa Bartoszewicz - hafciarka, mieszka we wsi Nory.
• Krzysztof Kulbacki - artysta rzeźbiarz, zajmuje się kowalstwem artystycznym, malarstwem i rzeźbą w kamieniu; mieszka w Wieliczkach.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Wieliczki należą:

• kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach
• zespół dworsko-parkowy z przełomu XIX i XX w. w Gąsiorówku
• cmentarze ewangelickie w Cimoszkach, Kleszczewie (2)
• cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w Gutach, Markowskich, Norkach, Nowym Młynie, Sobolach, Wieliczkach

Szlaki i atrakcje turystyczne

• młyny wodne z przełomu XIX i XX w. znajdujące się w Starostach, Gąsiorówku i Nowym Młynie
• obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
• rzeka Lega, jezioro Olecko Małe, lasy (tzw. Bór Kleszczewski)

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Wieliczki można uzyskać w Stowarzyszeniu agroturystycznym "Mazurska Kraina" w Giżach oraz na stronie internetowej agroturystyka.mazury.info.

Religia

• Parafia pw. Matki Bożej Królowej Świata w Cimochach
• Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny w Wieliczkach
• Parafia pw. św. Stanisława w Szczecinkach

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Wieliczki istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wieliczkach
• Zespół Szkolno- Przedszkolny w Wieliczkach - Przedszkole Samorządowe w Wieliczkach, Szkoła Podstawowa w Wieliczkach
• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Cimochach - Przedszkole Samorządowe w Cimochach, Szkoła Podstawowa w Cimochach

Sport

Na terenie gminy działa Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "Ciamciaramciam", które organizuje różnego rodzaju imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in. prowadzi zajęcia Akademii Piłkarskiej Wieliczki.

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie "Wspólny Cel – Gmina Wieliczki"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Legi (8579,8 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Oleckich (10 521,3 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Wieliczki znajduje się 5 pomników przyrody.

Zobacz też:

• Gimbozeta
• Ołtarz główny z kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach

Bibliografia

Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2001 nr 62 poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Program ochrony środowiska dla gminy Wieliczki.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Wieliczki [20.12.2014]
Urząd Gminy Wieliczki [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]