Barczewo

Barczewo
Herb Barczewa
Kościół pw. św. Szczepana i św. Anny w Barczewie, źródło: commons.wikimedia.org [12.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Barczewo
Liczba ludności (2012)	7311
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Barczewo
Położenie na mapie Polski Barczewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Barczewo (niem. Wartenburg in Ostpreussen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 7311 mieszkańców.

Barczewo. Dom rodzinny Feliksa Nowowiejskiego, źródło: commons.wikimedia.org[12.12.2014]

Synagoga w Barczewie, źródło: commons.wikimedia.org[12.12.2014]

Położenie

Barczewo jest położone na Warmii, nad Pisą Warmińską, w odległości 17 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Barczewo otrzymało prawa miejskie 4 lipca 1364 roku z rąk biskupa warmińskiego Jana Stryprocka. Przed lokacją miasta istniała nad jeziorem Wadąg strażnica obronna Wartberg. Po zniszczeniu przez Litwinów podjęto decyzję o jej przeniesieniu. Takie były początki osady, z której rozwinęła się miejscowość.

We wschodniej części miasta został wzniesiony zamek biskupi, kościół pw. św. Anny i św. Szczepana oraz klasztor franciszkanów wraz z kościołem pw. św. Andrzeja. Pod koniec XIV wieku Barczewo było już otoczone murem, w którym znajdowały się bramy wjazdowe: Jeziorańska, Olsztyńska i Młyńska. Przez kolejne dziesięciolecia miasto nękały skutki wojen, chorób i epidemii, a przede wszystkim pożarów. Miasto było znane z organizowanych co roku odpustów, na które przybywały pielgrzymki z obszaru całej Warmii. W 1595 roku w Barczewie pojawili się bernardyni. W roku 1677 miasto stało się siedzibą studium teologicznego.

Na początku XVIII wieku Barczewo zostało spustoszone przez epidemię dżumy. Po 1772 roku pojawiły się prześladowania skierowane wobec zakonu bernardynów, który uległ w mieście rozwiązaniu z chwilą śmierci ostatniego zakonnika. W 1808 roku na dawnym terenie klasztornym wzniesiono więzienie, a w 1871 roku również kościół ewangelicki. W 1798 roku w ogromnym pożarze spłonął zamek oraz kościół pw. św. Anny i św. Szczepana. Zamek nie został już odbudowany. Na przełomie XIX i XX wieku Barczewo zaczęło się rozwijać. Miasto uzyskało połączenie kolejowe oraz bitą drogę do Olsztyna. Anton Herman zaczął wydawać lokalną gazetę "Wartenburger Zeitung". W drugiej połowie XIX wieku wzniesiona została miejscowa synagoga. Wybudowano dwa domy dziecka, uruchomiono młyn, tartak i elektrownię. W 1880 roku miejscowość liczyła 4 999 mieszkańców.

W okresie międzywojennym wzniesiono budynek gimnazjum i szkoły powszechnej oraz halę miejską. W mieście działała w tym okresie fabryka cygar, wódek i likierów, dwa browary i zakład produkujący bryczki. W okresie międzywojennym w Barczewie powstało także koło Towarzystwa Sportowego "Sokół". W roku 1939 Barczewo było zamieszkane przez 5 841 osób.

Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta 30 stycznia 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej w Barczewie osiedlali się przybysze z Kurpiowszczyny, Pomorza i Mazowsza, a następnie z Wołynia i Wileńszczyzny. Do miasta wróciła też część miejscowych przedstawicieli polskiej ludności. Barczewo zostało zniszczone w 60%. Pierwszym powojennym burmistrzem został Marceli Wiśniewski. W 1946 roku miasto liczyło 1 795 mieszkańców. Rok później do powszechnego użycia weszła jego nowa nazwa – Barczewo. Pierwotnie nadano miastu nazwę Nowowiejsk, jednak po czterech miesiącach, w grudniu 1946 r. ostatecznie zdecydowano na nadanie obecnej nazwy ku czci księdza Walentego Barczewskiego. W latach 1972-1989 w Barczewie działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR.

W 1983 roku do Barczewa powrócił zakon bernardynów. Miasto należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow.

W mieście znajduje się zakład karny, w którym przetrzymywany był niemiecki zbrodniarz wojenny, były gauleiter i nadprezydent Prus Wschodnich, Erich Koch. Zmarł on w więzieniu 12 listopada 1986 r. Natomiast w latach 80. XX wieku przetrzymywano w tym miejscu działaczy antykomunistycznych (m.in. Władysława Frasyniuka, Adama Michnika, Leszka Moczulskiego i Józefa Szaniawskiego).

Funkcję burmistrza w latach 2006-2018 sprawował Lech Nitkowski. W Wyborach Samorządowych 2018 r. mandat burmistrza uzyskał Andrzej Maciejewski.. Od 2024 r. burmistrzem jest Grzegorz Matłoka.

Kultura

• Miejska Biblioteka Publiczna
• Centrum Kultury i Promocji Gminy Barczewo
• Salon Muzyczny im. F. Nowowiejskiego
• gazeta "Wiadomości Barczewskie"
• Macrosat PPHU Telewizja Kablowa K. Kacprowicz
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego
• Dziecięcy, Podwórkowy Teatr Lalek
• Zespół Nastyle
• Powiatowy Przegląd Grup Kolędujących
• Dni Barczewa
• Chór Moderato
• Dni Muzyki im. Feliksa Nowowiejskiego
• Konkurs Fotograficzny – Barczewskie Pejzaże
• Rejonowy Przegląd Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych Złota Kaczka
• Rok Feliksa Nowowiejskiego
• Chór przy Więzieniu w Barczewie 1953-1956

Organizacje i stowarzyszenia

• Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich w Barczewie
• Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"
• Warmiński Związek Gmin
• Fundacja Laurentius
• Stowarzyszenie "Nasze Gady"
• LGD Stowarzyszenie „Południowa Warmia”
• Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich

Ludzie związani z miejscowością

• Feliks Nowowiejski
• Baltazar Stockfisch
• Jan Stryprock
• Eugeniusz Buchholz
• Ignacy Krasicki
• Jan Hanowski
• Jadwiga Klimaszewska-Wróbel
• Wacław Leszczyński
• Robert Bilitewski
• Jan Szadowski
• Marian Sawicki
• Małgorzata Jasińska
• Jan Szolc
• Walenty Gotzheim
• Edward Cyfus
• Barbara Hulanicka

Religia

• Parafia pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie
• Parafia pw. św. Anny w Barczewie

Edukacja

• Gimnazjum nr 1 im. Ziemi Warmińskiej
• Przedszkole Miejskie
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Feliksa Nowowiejskiego

Turystyka

• Szlak św. Jakuba: Kętrzyn - Olsztyn
• Szlak samochodowy Grody i stanowiska obronne – przebieg trasy: Barczewko – Barczewo – Dadaj – Kierzbuń – Tumiany – Jeziorany – Kabikiejmy – Sętal – Barkweda
• Szlak rowerowy o długości 38 km – przebieg trasy: Klebark Wielki – Silice – Skajboty – Mokiny – Barczewo – Biedowo – Barczewko – Słupy – Wadąg

Zabytki

• zamek biskupi
• ratusz (2. poł. XIV, 2. poł. XIX w.)
• kościół pw. św. Andrzeja Apostoła
• ołtarz główny w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła
• ołtarz św. Franciszka w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła
• kościół pw. św. Anny i św. Szczepana
• organy w kościele pw. św. Anny i św. Szczepana
• ołtarz św. Szczepana w kościele pw. św. Anny i św. Szczepana
• kapliczki przydrożne
• kielich z kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana
• zespół dworca kolejowego (po 1880 r.)
• dom parafialny (XIX w.)
• domy przy ul. Mickiewicza (przełom XVIII i XIX w., XIX w.)
• domy przy ul. Kościuszki,Klasztornej, Kopernika, Grunwaldzkiej
• domy przy ul. Traugutta (XIX w.)
• domy przy ul. Wojska Polskiego (początek XX w.)
• mury obronne
• synagoga (2. połowa XIX w.)
• kościół ewangelicki (1871)

Ciekawostki

W ostatnim czasie ukazała się praca zbiorowa Szkice z dziejów Barczewa pod red. Grzegorza Białuńskiego, Roberta Klimka i Aliny Kuzborskiej (Barczewo 2014).

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Koziełło-Poklewski, 600 lat Barczewa, Barczewo 1964.
Laskowska Urszula, Barczewo. Z dziejów parafii św. Anny, Olsztyn 1999.
Rynkiewicz Tadeusz, Barczewo, Olsztyn 1992.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Zenderowski Wojciech, Osobowości Ziemi Barczewskiej, Barczewo 2013.
Ludność. Stan i struktura, stat.gov.pl [24.11.2014]
barczewo.bil-wm.pl [24.11.2014]
portal.barczewo.pl] [24.11.2014]
Wirtualny Sztetl[24.11.2014]