Sępopol (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(Kultura i turystyka)
Linia 111: Linia 111:
 
*[[lkwim: Jerzy Górczyński| Jerzy Górczyński]] – poeta, powieściopisarz, nowelista
 
*[[lkwim: Jerzy Górczyński| Jerzy Górczyński]] – poeta, powieściopisarz, nowelista
 
*[[lkwim: Paweł Ulaniuk| Paweł Ulaniuk]] – fotografik amator; mieszka i pracuje w Wiatrowcu
 
*[[lkwim: Paweł Ulaniuk| Paweł Ulaniuk]] – fotografik amator; mieszka i pracuje w Wiatrowcu
*[[lkwim: Zenobia Choma| Zenobia Choma]] – hafciarka, mieszka w Sępopolu.
+
*[[lkwim: Zenobia Choma| Zenobia Choma]] – hafciarka, mieszka w Sępopolu
  
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
[[Plik:Kościół p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu..jpg|thumb|righ|300px|Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu, f4ot. Tadeusz Jędrzejewski]]  
 
[[Plik:Kościół p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu..jpg|thumb|righ|300px|Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu, f4ot. Tadeusz Jędrzejewski]]  
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Sępopol należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [27.02.2014]</ref>:
+
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Sępopol należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków] [27.02.2014]</ref>:
 
*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu| kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]] wraz z plebanią
 
*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu| kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu]] wraz z plebanią
 
*pozostałości murów miejskich (XIV w.) z fragmentami baszty w Sępopolu
 
*pozostałości murów miejskich (XIV w.) z fragmentami baszty w Sępopolu
Linia 121: Linia 121:
 
*XIX w. cmentarz ewangelicko-augsburski
 
*XIX w. cmentarz ewangelicko-augsburski
 
*[[lkwim: Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Lwowcu| kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu]]
 
*[[lkwim: Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Lwowcu| kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu]]
*[[Kościół pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Dzietrzychowie]];
+
*[[kościół pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Dzietrzychowie]]
*[[Kosciół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lipicy]];
+
*[[kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lipicy]]
*[[cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ostrym Bardzie]];
+
*[[cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ostrym Bardzie]]
*[[zespół pałacowy w Judytach]] – majątek należący od XVI w. do rodziny von Kuenheim; tutaj w 1928 roku urodził się słynny Eberhard von Kuenheim, jeden z twórców potęgi koncernu samochodowego BMW;
+
*[[Pałac w Judytach|zespół pałacowy w Judytach]] – majątek należący od XVI w. do rodziny von Kuenheim; tutaj w 1928 roku urodził się Eberhard von Kuenheim, jeden z twórców potęgi koncernu samochodowego BMW
 
*[[lkwim: Pałac w Masunach| Pałac w Masunach]].
 
*[[lkwim: Pałac w Masunach| Pałac w Masunach]].
  
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
*[[Szlak Bocianich Gniazd]] – przez teren gminy Sępopol przebiega Europejski Szlak Bociana Białego, a miejscowość Lwowiec to jedna z większych kolonii tego ptaka;
+
*[[Szlak Bocianich Gniazd]]  
 +
Przez teren gminy Sępopol przebiega Europejski Szlak Bociana Białego, a miejscowość Lwowiec to jedna z większych kolonii tego ptaka
 
*inauguracja sezonu kajakowego na rzece Łynie na przystani w [[Stopki| Stopkach]] oraz spływy kajakowe [[Rzeka Łyna|rzeką Łyną]]  
 
*inauguracja sezonu kajakowego na rzece Łynie na przystani w [[Stopki| Stopkach]] oraz spływy kajakowe [[Rzeka Łyna|rzeką Łyną]]  
*szlaki rowerowe: szlak "Doliną rzeki Łyny" o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolanka]] – [[Liski (gmina Sępopol) |Liski]] – [[Bartoszyce]] [[Wiatrowiec]] [[Sępopol]]; szlak "Pogranicza" o długości 34,0 km przebiegający przez [[Sępopol]] [[Stopki]] – [[Ostre Bardo]] – [[Szczurkowo]] – Park [[Judyty]] – [[Liski (gmina Sępopol) |Liski]] [[Smolanka]] [[Sępopol]]; szlak "Bociana Białego" o długości 29,5 km przebiegający przez [[Sępopol]] – [[Romankowo]] – [[Lwowiec]] [[Wanikajmy]] – [[Gaj (gmina Sępopol)|Gaj]] – [[Smodajny]] – [[Dzietrzychowo]] [[Miedna]] [[Sepopol]];
+
*szlaki rowerowe:  
*zespoły parków pałacowych w [[Woryny| Worynach]], [[Witrowiec| Wiatrowcu]], [[Pasławki| Pasławkach]], [[Masuny| Masunach]], [[Liski (gmina Sępopol) |Liskach]];
+
**szlak "Doliną rzeki Łyny" o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolankę – [[Liski (gmina Sępopol) |Liski]] – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol
*liczne pomniki przyrody;
+
*szlak "Pogranicza" o długości 34,0 km przebiegający przez Sępopol – Stopki – [[Ostre Bardo]] – Szczurkowo – Park [[Judyty]] – Liski – Smolankę – Sępopol
*Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody oraz liczne atrakcje organizowane w Stadninie Koni w [[Liski (gmina Sępopol)| Liskach]].
+
** szlak "Bociana Białego" o długości 29,5 km przebiegający przez Sępopol – [[Romankowo]] – Lwowiec – Wanikajmy – [[Gaj (gmina Sępopol)|Gaj]] – [[Smodajny]] – Dzietrzychowo – Miednę – Sepopol  
 +
*zespoły parków pałacowych w [[Woryny| Worynach]], Wiatrowcu, [[Pasławki| Pasławkach]], [[Masuny| Masunach]], Liskach
 +
*liczne pomniki przyrody
 +
*Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody oraz liczne atrakcje organizowane w Stadninie Koni w Liskach
 
<br/>
 
<br/>
 +
 
== Szkolnictwo ==
 
== Szkolnictwo ==
 
W gminie miejsko-wiejskiej Sępopol znajduje się 5 Zespołów Wychowania Przedszkolnego w [[Dzietrzychowo| Dzietrzychowie]], [[Wiatrowiec| Wiatrowcu]], [[Poniki| Ponikach]], [[Sępopol| Sępopolu]]. Poza wymienionymi placówkami w gminie istnieją:
 
W gminie miejsko-wiejskiej Sępopol znajduje się 5 Zespołów Wychowania Przedszkolnego w [[Dzietrzychowo| Dzietrzychowie]], [[Wiatrowiec| Wiatrowcu]], [[Poniki| Ponikach]], [[Sępopol| Sępopolu]]. Poza wymienionymi placówkami w gminie istnieją:

Wersja z 15:50, 6 lis 2014

Gmina Sępopol

Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat bartoszycki
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Grzegorz Mucha
Powierzchnia 246,38 km²
Liczba sołectw 22
Liczba miejscowości 53
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
6622
26 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NBA
TERYT 2801063
Urząd gminy
ul. 22 Lipca 7 11 -210 Sępopol
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Sępopol – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie bartoszyckim. Siedziba gminy znajduje się w Sępopolu.

Gmina miejsko-wiejska Sępopol leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, w regionie Niziny Staropruskiej, mezoregionie Niziny Sępopolskiej. Jest to gmina rolnicza posiadająca wiele walorów przyrodniczych i krajobrazowych.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Grzegorz Mucha[1].

Powierzchnia gminy

Gmina Sępopol zajmuje powierzchnię 246,38 km2[2], w tym:

  • lasy: 19,4% (4777,9 ha)
  • wody: 0,65% (160 ha)
  • użytki rolne: 73,5% (18120 ha)

Gmina stanowi 18,84% powierzchni powiatu bartoszyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 6622 100 3292 49,7 3330 50,3
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
26 13 13

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiło -44 osoby[4], co stanowi 11,08% migracji ludności w powiecie bartoszyckim oraz 1,7% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Powstające granice i podziały terytorialne na ziemiach dawnych Prus Wschodnich po II wojnie światowej opierały się początkowo na niemieckim podziale administracyjnym. Po wytyczeniu wschodniej granicy państwa polskiego z części ziem dawnego powiatu frydlandzko-bartoszyckiego[5] utworzono nowy powiat: powiat bartoszycki z siedzibą w Bartoszycach. Ówczesny starosta bartoszycki podzielił ziemie powiatu na 5 gmin zbiorowych: gminy Dąbrowa, Galiny, Łabędnik z siedzibą w Sokolicy, Liski z siedzibą w Domaradach oraz Smolanka. Powołał również dwie gminy miejskie w Bartoszycach i Sępopolu. Na początku 1946 roku, z powodu niewielkiej liczby ludności i braku perspektyw na rozwój administracyjny miasta Sępopol utracił zarząd miejski, a wraz z nim prawa miejskie. Terytorium miasta zostało włączone w obszar gminy wiejskiej Smolanka, którą przemianowano na gminę Sępopol z siedzibą w Sępopolu[6]. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku stała się ona częścią województwa olsztyńskiego[7].

Na podstawie Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o osiedlach i radach narodowych osiedli[8] oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku[9] Sępopol uzyskał prawa osiedla. W 1972 roku, na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada[10], Sępopol odzyskał prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Sępopol stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Sępopolu. W skład nowo utworzonej gminy weszły obszary następujących sołectw: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, Masuny, Ostre Bardo, Retowy, Rogielkajmy, Romankowo, Roskajmy, Różyna, Rusajny, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Śmiardowo, Turcz, Wiatrowiec, Wodukajmy[11]. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[12], przestał istnieć powiat bartoszycki. Gmina Sępopol została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Z dniem 1 lutego 1977 roku do gminy Sępopol włączono obszar sołectwa Lwowiec z likwidowanej gminy Skandawa[13].

Kolejne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Sępopol w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim.

Gmina miejsko-wiejska Sępopol graniczy z gminami: wiejską Bartoszyce, Korsze i Barciany (gmina wiejska) w powiecie kętrzyńskim. Północna granica gminy stanowi granicę państwową z Rosją.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Długa, Dzietrzychowo, Kinwągi, Lipica, Lwowiec, Masuny, Ostre Bardo, Prętławki, Rogielkajmy, Roskajmy, Romankowo, Rusajny, Różyna, Rygarby, Śmiardowo, Smolanka, Stopki, Szczurkowo, Turcz, Trosiny, Wiatrowiec, Wodukajmy

Pozostałe miejscowości i miasta: Stopki, Dobroty, Gierkiny, Majmławki, Wanikajmy, Gaj, Melejdy, Romaliny, Smodajny, Romankowo, Korytki, Poniki, Liski, Miedna, Chełmiec, Pasławki, Stopki Osada, Gulkajmy, Judyty, Park, Retowy, Łobzowo, Pieny, Boryty, Domarady, Langanki, Przewarszyty, Sępopol

Gospodarka

Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych oraz znaczny udział użytków rolnych w obszarze gminy, warunkują profil gospodarczy gminy miejsko-wiejskiej Sępopol. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w mieście i gminie Sępopol wynosiła w 2012 roku 310. 32 podmioty stanowią sektor publiczny, pozostałe 278 należą do sektora prywatnego. 90% podmiotów działa w sferze prywatnej, z czego największą liczbę stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w branży usług, przemyśle i budownictwie oraz rolnictwie. W gminie brak dużych zakładów produkcyjnych i przemysłowych.

Miasto i gmina Sępopol współpracują z miastami partnerskimi: Prawdińsk w obwodzie kaliningradzkim oraz Lägerdorf w Niemczech. Gmina jest członkiem Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion Bałtyk[15].

Ważną gałęzią gospodarki w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol jest rolnictwo. W tym dziale gospodarki, oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych, działają 34 podmioty gospodarcze. Wysoki wskaźnik bonitacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 73,8 pkt i sprzyja rozwojowi rolnictwa. Ponad 60% gospodarstw rolnych ma powierzchnię powyżej 1 ha, ponad 25% stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha. Średnia powierzchnia gospodarstw rolniczych w gminie wiejsko-miejskiej Sępopol wynosi 24,7 ha. Blisko 84% gospodarstw powyżej 1 ha prowadzi produkcję rolniczą, 68% produkuje głównie na rynek – reszta nie prowadzi produkcji rolnej lub produkuje na potrzeby własne.

Użytki rolne o dobrych glebach zajmują ponad 13,6 tys. ha. Ponad 70,6% użytków rolnych stanowią zasiewy (zboża, rośliny oleiste, ziemniaki). W hodowli ważną gałęzią jest hodowla bydła[16].

Turystyka nie odgrywa w gminie Sępopol znaczącej roli. W związku z tym baza noclegowa jest nieduża. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowości Romankowo.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Sępopol wynosiła 948 osób [17], co stanowi 14% bezrobotnych w powiecie bartoszyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 25,1% ludności[18].

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Dzietrzychowie

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

kościół pw. św. Michała Archanioła w Sępopolu

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej we Lwowcu, f4ot. Tadeusz Jędrzejewski

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Sępopol należą[19]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

Przez teren gminy Sępopol przebiega Europejski Szlak Bociana Białego, a miejscowość Lwowiec to jedna z większych kolonii tego ptaka

  • inauguracja sezonu kajakowego na rzece Łynie na przystani w Stopkach oraz spływy kajakowe rzeką Łyną
  • szlaki rowerowe:
    • szlak "Doliną rzeki Łyny" o długości 31,5 km, przebiegający przez Sępopol – Smolankę – Liski – Bartoszyce – Wiatrowiec – Sępopol
  • szlak "Pogranicza" o długości 34,0 km przebiegający przez Sępopol – Stopki – Ostre Bardo – Szczurkowo – Park Judyty – Liski – Smolankę – Sępopol
    • szlak "Bociana Białego" o długości 29,5 km przebiegający przez Sępopol – Romankowo – Lwowiec – Wanikajmy – GajSmodajny – Dzietrzychowo – Miednę – Sepopol
  • zespoły parków pałacowych w Worynach, Wiatrowcu, Pasławkach, Masunach, Liskach
  • liczne pomniki przyrody
  • Mistrzostwa Północy w skokach przez przeszkody oraz liczne atrakcje organizowane w Stadninie Koni w Liskach


Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Sępopol znajduje się 5 Zespołów Wychowania Przedszkolnego w Dzietrzychowie, Wiatrowcu, Ponikach, Sępopolu. Poza wymienionymi placówkami w gminie istnieją:


Sport


Inne organizacje i instytucje


Obszary chronione i pomniki przyrody

Tereny chronione na obszarze gminy miejsko-wiejskiej Sępopol zajmują 2769,3 ha (11,2%), są to obszary chronionego krajobrazu[20].

Obszary chronionego krajobrazu wyznaczono przede wszystkim w dolinach głównych cieków wodnych powiatu i na obszarze węzła hydrograficznego:

Na obszarze gminy Sępopol znajdują się 2 obszary chronione w ramach sieci Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie miasta i gminy Sępopol znajdują się 23 pomniki przyrody (w tym 19 pojedynczych drzew i 4 grupy drzew). Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów. Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej na terenach zurbanizowanych pełnią tereny zielone. Zajmują one na obszarze miasta i gminy Sępopol powierzchnię 4,5 ha.

Przypisy

  1. bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
  2. stat.gov.pl[27.02.2014]
  3. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  4. stat.gov.pl [27.02.2014]
  5. Dz.U. 1945, nr 33, poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  6. Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
  7. Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  8. Dz.U. 1954, nr 43 poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  9. Dz.U. 1959, nr 65, poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  10. Dz.U. 1972, nr 50, poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  11. Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  12. Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  13. Dz.U. 1977, nr 2 poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim,isap.sejm.gov.pl [27.02.2014]
  14. Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [27.02.2013]
  15. Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r., bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
  16. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012 bip.warmia.mazury.pl [27.02.2014]
  17. stat.gov.pl [27.02.2014]
  18. Bank Danych Lokalnych GUS (data dostępu 27.02.2014)
  19. Narodowy Instytut Dziedzictwa, rejestr zabytków [27.02.2014]
  20. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012[1]

Bibliografia

  1. Dz.U. 1945 nr 33 poz. 196, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu terytorialnego.[[2]]
  2. Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[[3]]
  3. Dz.U. 1954 nr 43 poz. 192, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli.[4]
  4. Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim.[5]
  5. Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[[6]]
  6. Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast.[7]
  7. Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [[8]]
  8. Dz.U. 1977 nr 2 poz. 11, Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia i zmiany granic gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach krośnieńskim, nowosądeckim, olsztyńskim i piotrkowskim.[9]
  9. Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[[10]]
  10. Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
  11. Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1987.
  12. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  13. Bank Danych Lokalnych GUS [[11]] (data dostępu 27.02.2014)
  14. BIP Urzędu Miasta i Gminy Sępopol[[12]] (data dostępu 27.02.2014)
  15. GUS [[13]] (data dostępu 27.02.2014)
  16. Leksykon kultury Warmii i Mazur. [[14]]
  17. Plan odnowy miejscowości Sępopol na lata 2009 -2015, Załącznik do Uchwały Nr XXI/124/09 Rady Miejskiej w Sępopolu z dnia 3 marca 2009 r.[15]
  18. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Sępopol na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, Olsztyn 2012.[16]
  19. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków. [[17]]
  20. UStat w Olsztynie [18] (data dostępu 27.02.2014)
  21. Wykaz szkół i placówek oświatowych według województw [[19]]