Reszel (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Reszel | |Gmina = Reszel | ||
| − | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Reszel.png | Herb gminy Reszel | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Reszel.png |Herb gminy Reszel |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
|zarządzający = Burmistrz | |zarządzający = Burmistrz | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Andrzej Lewandowski |
|adres_ug = ul. Rynek 24 | |adres_ug = ul. Rynek 24 | ||
|kod_poczt_ug = 11-440 Reszel | |kod_poczt_ug = 11-440 Reszel | ||
| Linia 27: | Linia 27: | ||
|www = http://www.ugreszel.pl/ | |www = http://www.ugreszel.pl/ | ||
|bip = http://bip.warmia.mazury.pl/reszel_gmina_miejsko_-_wiejska/ | |bip = http://bip.warmia.mazury.pl/reszel_gmina_miejsko_-_wiejska/ | ||
| − | }} | + | }} |
| − | [[Plik: Zamek w Reszlu.jpg|thumb|right|290px| Widok z wieży kościoła na miasto, zamek i okolice. Fot. Gliwi. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Reszel#mediaviewer/File:R%C3%B6%C3%9Fel._Ordensburg_mit_Kirche..jpg Commons Wikimedia]]] | + | [[Plik: Ruiny zabytkowej plebanii w Reszlu..jpg|thumb|right|290px|Ruiny zabytkowej plebanii w Reszlu.<br/> Fot. Tomasz Kordas. Źródło: [http://www.panoramio.com/photo/47636631 panoramio.com]]] |
| − | [[Plik: Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu.jpg|thumb|right|290px| Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu. Fot. Krzysztof Kozłowski.]] | + | [[Plik: Zamek w Reszlu.jpg|thumb|right|290px|Widok z wieży kościoła na miasto, zamek i okolice. Fot. Gliwi. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Reszel#mediaviewer/File:R%C3%B6%C3%9Fel._Ordensburg_mit_Kirche..jpg Commons Wikimedia]]] |
| − | [[Plik: Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce.jpg|thumb|right|290px| Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce. Fot. Ludwig Schneider. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Święta_Lipka_Kościół_Pielgrzymkowy_072.jpg Commons Wikimedia] ]] | + | [[Plik: Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu. Fot. Krzysztof Kozłowski.]] |
| − | [[Plik: Kościół w Bezławkach.jpg|thumb|right|290px| Kościół w Bezławkach. Fot. 1bumer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bezławki_kościół(WLZ12).jpg Commons Wikimedia] | + | [[Plik: Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce. Fot. Ludwig Schneider. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Święta_Lipka_Kościół_Pielgrzymkowy_072.jpg Commons Wikimedia] ]] |
| + | [[Plik: Kościół w Bezławkach.jpg|thumb|right|290px|Kościół w Bezławkach. Fot. 1bumer. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bezławki_kościół(WLZ12).jpg Commons Wikimedia] | ||
]] | ]] | ||
| − | '''Gmina Reszel''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] i w południowo-zachodniej części [[Powiat kętrzyński| powiatu kętrzyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Reszel| Reszlu]]. | + | '''Gmina Reszel''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] i w południowo-zachodniej części [[Powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Reszel|Reszlu]]. |
Gmina rolnicza, o dużym udziale gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gruntów w gminie. Zajmująca teren o charakterze falistym, lokalnie pagórkowatym i nachylonym w kierunku północno-zachodnim. Dodatkowo gmina charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem pod względem liczby mieszkańców. Największym ośrodkiem skupiającym około 60% ludności gminy jest miasto Reszel. Pozostałe miejscowości zamieszkiwane są przez niewielki odsetek ludności. | Gmina rolnicza, o dużym udziale gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gruntów w gminie. Zajmująca teren o charakterze falistym, lokalnie pagórkowatym i nachylonym w kierunku północno-zachodnim. Dodatkowo gmina charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem pod względem liczby mieszkańców. Największym ośrodkiem skupiającym około 60% ludności gminy jest miasto Reszel. Pozostałe miejscowości zamieszkiwane są przez niewielki odsetek ludności. | ||
| − | Władzę w gminie sprawuje burmistrz | + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Lewandowski. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| Linia 43: | Linia 44: | ||
*wody: 3,6% (657 ha) | *wody: 3,6% (657 ha) | ||
| − | Gmina stanowi 14,8% powierzchni [[Powiat kętrzyński| powiatu kętrzyńskiego]]. | + | Gmina stanowi 14,8% powierzchni [[Powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]]. |
== Demografia == | == Demografia == | ||
| Linia 49: | Linia 50: | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 7968 || 100 || 4076 || 51,2 || 3892 || 48,8 | + | |liczba ||7968 ||100 ||4076 ||51,2 ||3892 ||48,8 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 44 || colspan=2| 23 || colspan=2| 21 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|44 ||colspan=2|23 ||colspan=2|21 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Reszel wynosiło -95 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 21,8% migracji w [[Powiat kętrzyński| powiecie kętrzyńskim]] oraz 2,6% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]]. | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Reszel wynosiło -95 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 21,8% migracji w [[Powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]] oraz 2,6% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
Po II wojnie światowej gmina Reszel była częścią powiatu reszelskiego (z siedzibą w [[Biskupiec|Biskupcu]]) w województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Reszel stała się gromadą należącą do powiatu reszelskiego, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r.<ref>Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760393 isap.sejm.gov.pl]</ref> został przemianowany na [[powiat biskupiecki]]. | Po II wojnie światowej gmina Reszel była częścią powiatu reszelskiego (z siedzibą w [[Biskupiec|Biskupcu]]) w województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Reszel stała się gromadą należącą do powiatu reszelskiego, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r.<ref>Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760393 isap.sejm.gov.pl]</ref> został przemianowany na [[powiat biskupiecki]]. | ||
| − | Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>. W 1973 roku reaktywowano gminę Reszel, która stała się częścią [[powiat kętrzyński| powiatu kętrzyńskiego]] w województwie olsztyńskim, w jej skład weszły sołectwa: [[Dębnik]], [[Kępa Tolnicka]], [[Klewno]], [[Leginy]], [[Mnichowo]], [[Pieckowo]], [[Pilec]], [[Robawy]], [[Siemki]], [[Tolniki Małe]], [[Widryny]], [[Wola]], [[Worpławki]], [[Zawidy]] oraz miejscowości [[Bertyny]], [[Bezławecki Dwór]], [[Bezławki]], [[Łężany]], [[Mała Bertynówka]], [[Niewodnica]], [[Stachowizna]], [[Staniewo]], [[Stąpławki]], [[Tolniki Małe]], [[Wanguty]], [[Wólka Pilecka]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. Jednocześnie miasto i gmina Reszel stały się jedną jednostką administracyjną<ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. | + | Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>. W 1973 roku reaktywowano gminę Reszel, która stała się częścią [[powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]] w województwie olsztyńskim, w jej skład weszły sołectwa: [[Dębnik]], [[Kępa Tolnicka]], [[Klewno]], [[Leginy]], [[Mnichowo]], [[Pieckowo]], [[Pilec]], [[Robawy]], [[Siemki]], [[Tolniki Małe]], [[Widryny]], [[Wola]], [[Worpławki]], [[Zawidy]] oraz miejscowości [[Bertyny]], [[Bezławecki Dwór]], [[Bezławki]], [[Łężany]], [[Mała Bertynówka]], [[Niewodnica]], [[Stachowizna]], [[Staniewo]], [[Stąpławki]], [[Tolniki Małe]], [[Wanguty]], [[Wólka Pilecka]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. Jednocześnie miasto i gmina Reszel stały się jedną jednostką administracyjną<ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. |
| − | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć [[powiat kętrzyński]]. Gmina Reszel została bezpośrednio częścią [[województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć [[powiat kętrzyński]]. Gmina Reszel została bezpośrednio częścią [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl]</ref>. |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat kętrzyński| powiecie kętrzyńskim]]. | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]]. |
| − | Gmina Reszel graniczy z gminami: [[Korsze (gmina miejsko-wiejska)| Korsze]], [[Kętrzyn (gmina wiejska)| Kętrzyn]], [[Mrągowo (gmina wiejska)| | + | Gmina Reszel graniczy z gminami: [[Korsze (gmina miejsko-wiejska)|Korsze]], [[Kętrzyn (gmina wiejska)|Kętrzyn]], [[Mrągowo (gmina wiejska)| Mrągowo]], [[Sorkwity (gmina wiejska)| Sorkwity]], [[Kolno (gmina wiejska)|Kolno]], [[Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)|Bisztynek]]. |
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bezławki]], [[Czarnowiec]], [[Dębnik]], [[Klewno]], [[Kocibórz]], [[Leginy]],[[Łężany]], [[Mnichowo]], [[Pieckowo]], [[Pilec]], [[Plenowo]], [[Ramty]], [[Robawy]], [[Siemki]], [[Święta Lipka]], [[Tolniki Małe]], [[Widryny]], [[Wola (gmina Reszel)|Wola]], [[Worpławki]], | + | Sołectwa: [[Bezławki]], [[Czarnowiec]], [[Dębnik]], [[Klewno]], [[Kocibórz]], [[Leginy]], [[Łężany]], [[Mnichowo]], [[Pieckowo]], [[Pilec]], [[Plenowo]], [[Ramty]], [[Robawy]], [[Siemki]], [[Święta Lipka]], [[Tolniki Małe]], [[Widryny]], [[Wola (gmina Reszel)|Wola]], [[Worpławki]], |
[[Zawidy]]. | [[Zawidy]]. | ||
| − | Pozostałe miejscowości: [[Bertyny]], [[Bezławecki Dwór]], [[Biel]], [[Fiugaty]], [[Grodzki Młyn]], [[Grzybowo]], [[Kępa Tolnicka]], [[Lipowa Góra]], [[Łabędziewo]], [[Mała Bertynówka]], [[Mojkowo]], [[Jutrkowo]], [[Pasterzewo]], [[Pudwągi]], [[Staniewo]], | + | Pozostałe miejscowości: [[Bertyny]], [[Bezławecki Dwór]], [[Biel]], [[Fiugaty]], [[Grodzki Młyn]], [[Grzybowo]], [[Kępa Tolnicka]], [[Lipowa Góra]], [[Łabędziewo]], [[Mała Bertynówka]], [[Mojkowo (gmina Reszel)|Mojkowo]], [[Jutrkowo]], [[Pasterzewo]], [[Pudwągi]], [[Staniewo]], |
[[Stąpławki]], [[Śpigiel]], [[Śpiglówka]], [[Wanguty]], [[Wólka Pieckowska]], [[Wólka Pilecka]], [[Wólka Ryńska]]. | [[Stąpławki]], [[Śpigiel]], [[Śpiglówka]], [[Wanguty]], [[Wólka Pieckowska]], [[Wólka Pilecka]], [[Wólka Ryńska]]. | ||
| Linia 82: | Linia 83: | ||
Turystyka nie odgrywa w gminie Reszel dominującej roli. Gmina jest terenem atrakcyjnym turystycznie głównie ze względu na zachowane dziedzictwo kulturowe. Zespół staromiejski w Reszlu oraz Święta Lipka, która jest nazywana Perłą Baroku, są magnesem przyciągającym turystów i pielgrzymów. Wciąż jednak nie są wykorzystywane w pełni walory przyrodnicze gminy, a niewystarczająco rozwinięta infrastruktura turystyczna, w tym niewielka baza noclegowa, działają niekorzystnie na jej rozwój. | Turystyka nie odgrywa w gminie Reszel dominującej roli. Gmina jest terenem atrakcyjnym turystycznie głównie ze względu na zachowane dziedzictwo kulturowe. Zespół staromiejski w Reszlu oraz Święta Lipka, która jest nazywana Perłą Baroku, są magnesem przyciągającym turystów i pielgrzymów. Wciąż jednak nie są wykorzystywane w pełni walory przyrodnicze gminy, a niewystarczająco rozwinięta infrastruktura turystyczna, w tym niewielka baza noclegowa, działają niekorzystnie na jej rozwój. | ||
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pilec, Leginy, Pieckowo, Widryny, Worpławki, Łabędziewo<ref name="p1"/>. | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pilec, Leginy, Pieckowo, Widryny, Worpławki, Łabędziewo<ref name="p1"/>. | ||
| − | Gmina Reszel należy do lokalnej organizacji turystycznej [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"| Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]]. | + | Gmina Reszel należy do lokalnej organizacji turystycznej [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"|Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]]. |
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Reszel wynosiła w 2013 roku 547. W tym 21 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 526 tworzy sektor prywatny. 128 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 53 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 61 firm w dziale budownictwo, 25 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy<ref name="p2"/>. Na terenie gminy rozwija się przemysł drzewny, dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych zakładów produkcyjnych występujących w gminie Reszel zaliczamy: REMA S.A. Reszel (produkcja maszyn dla przemysłu drzewnego), Mebelplast S.A. z Reszla ([[produkcja mebli]]), Ceramika Łężany s.j. z Plenowa (produkcja materiałów budowlanych), [[Odnawialne źródła energii| TEHACO Gdańsk Oddział w Reszlu (produkcja kompletnych małych turbin wiatrowych)]] i inne. | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Reszel wynosiła w 2013 roku 547. W tym 21 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 526 tworzy sektor prywatny. 128 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 53 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 61 firm w dziale budownictwo, 25 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy<ref name="p2"/>. Na terenie gminy rozwija się przemysł drzewny, dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych zakładów produkcyjnych występujących w gminie Reszel zaliczamy: REMA S.A. Reszel (produkcja maszyn dla przemysłu drzewnego), Mebelplast S.A. z Reszla ([[produkcja mebli]]), Ceramika Łężany s.j. z Plenowa (produkcja materiałów budowlanych), [[Odnawialne źródła energii|TEHACO Gdańsk Oddział w Reszlu (produkcja kompletnych małych turbin wiatrowych)]] i inne. |
| − | Gmina Reszel jest członkiem sieci miast Cittaslow i należy do [[Lokalna Grupa Działania "Barcja"| Lokalnej Grupy Działania "Barcja"]]. | + | Gmina Reszel jest członkiem sieci miast Cittaslow i należy do [[Lokalna Grupa Działania "Barcja"|Lokalnej Grupy Działania "Barcja"]]. |
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Reszel wynosiła 797 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 12% bezrobotnych w [[Powiat kętrzyński| powiecie kętrzyńskim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Reszel wynosiła 797 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 12% bezrobotnych w [[Powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,3% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,3% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 100: | Linia 101: | ||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Reszelski Festiwal Piosenki| Reszelski Festiwal Piosenki]] | + | *[[lkwim: Reszelski Festiwal Piosenki|Reszelski Festiwal Piosenki]] |
| − | *[[lkwim: Festiwal Kultury Ludowej Równianka Reszel| Festiwal Kultury Ludowej "Równianka" w Reszlu]] | + | *[[lkwim: Festiwal Kultury Ludowej Równianka Reszel|Festiwal Kultury Ludowej "Równianka" w Reszlu]] |
*Reszelska Noc Artystyczna | *Reszelska Noc Artystyczna | ||
*Dni Reszla | *Dni Reszla | ||
*dożynki gminne | *dożynki gminne | ||
*[[lkwim: Integracyjny Przegląd Teatrów Amatorskich W krainie baśni, mitów i legend w Reszlu|Integracyjny Przegląd Teatrów Amatorskich W krainie baśni, mitów i legend w Reszlu]] | *[[lkwim: Integracyjny Przegląd Teatrów Amatorskich W krainie baśni, mitów i legend w Reszlu|Integracyjny Przegląd Teatrów Amatorskich W krainie baśni, mitów i legend w Reszlu]] | ||
| − | *[[lkwim: Festiwal Cittaslow 2010 w Reszlu| Festiwal Cittaslow w Reszlu]] | + | *[[lkwim: Festiwal Cittaslow 2010 w Reszlu|Festiwal Cittaslow w Reszlu]] |
| − | *[[lkwim: Świętolipskie Wieczory Muzyczne| Świętolipskie Wieczory Muzyczne]] | + | *[[lkwim: Świętolipskie Wieczory Muzyczne|Świętolipskie Wieczory Muzyczne]] |
*[[odpust]] w Świętej Lipce | *[[odpust]] w Świętej Lipce | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[Tadeusz Chmielewski]] (1915-1997) – pedagog, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu| Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. | + | *[[Tadeusz Chmielewski]] (1915-1997) – pedagog, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu|Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. |
| − | *[[Jan Gotfryd]] (1941-2005) – nauczyciel, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu| Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. | + | *[[Jan Gotfryd]] (1941-2005) – nauczyciel, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu|Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. |
| − | *[[Barbara Magdalena Kowalska]] - nauczycielka, związana z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu| Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. | + | *[[Barbara Magdalena Kowalska]] - nauczycielka, związana z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu|Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. |
| − | *[[Witold Minksztym]] - nauczyciel, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu| Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. | + | *[[Witold Minksztym]] - nauczyciel, związany z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu|Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. |
| − | *[[Teresa Barbara Sobczak]] - nauczycielka, związana z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu| Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. | + | *[[Teresa Barbara Sobczak]] - nauczycielka, związana z [[Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu|Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu]]. |
*[[Karol Zalewski]] - urodzony w Reszlu polski lekkoatleta, sprinter. Od 2009 r. członek klubu KS AZS UWM Olsztyn. | *[[Karol Zalewski]] - urodzony w Reszlu polski lekkoatleta, sprinter. Od 2009 r. członek klubu KS AZS UWM Olsztyn. | ||
*[[Jerzy Litwiński]] - urodzony w Reszlu wybitny trener taekwondo w klubie SKS Start Olsztyn i trener reprezentacji Polski kobiet w tej dyscyplinie. | *[[Jerzy Litwiński]] - urodzony w Reszlu wybitny trener taekwondo w klubie SKS Start Olsztyn i trener reprezentacji Polski kobiet w tej dyscyplinie. | ||
| − | *[[Józef Korzeniewski]] (1732-1780/1781) - burgrabia fromborski, malarz, rysownik; autor obrazu Św. Piotr i św. Paweł znajdującego się w [[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu| kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu]] | + | *[[Józef Korzeniewski]] (1732-1780/1781) - burgrabia fromborski, malarz, rysownik; autor obrazu Św. Piotr i św. Paweł znajdującego się w [[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu|kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu]] |
*[[Cezary Baca]] - piłkarz występujący w klubach Warmii i Mazur na pozycji napastnika, związany m.in. z KS Orlęta Reszel. | *[[Cezary Baca]] - piłkarz występujący w klubach Warmii i Mazur na pozycji napastnika, związany m.in. z KS Orlęta Reszel. | ||
| − | *[[lkwim: Anna Kunzendorf-Samulowska| Anna Kunzendorf-Samulowska]] (1933-2007) – historyk sztuki, muzealnik; była współautorką programu merytorycznego Galerii "Zamek" w Reszlu. | + | *[[lkwim: Anna Kunzendorf-Samulowska|Anna Kunzendorf-Samulowska]] (1933-2007) – historyk sztuki, muzealnik; była współautorką programu merytorycznego Galerii "Zamek" w Reszlu. |
| − | *[[lkwim: Barbara Hulanicka| Barbara Hulanicka]] (1924-2012) - autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; pełniła obowiązki kustosza w zamku w Reszlu oraz zapoczątkowała [[lkwim: Galeria Zamek w Reszlu| Galerię Sztuki Współczesnej Warmii i Mazur]] oraz Dom Pracy Twórczej. | + | *[[lkwim: Barbara Hulanicka|Barbara Hulanicka]] (1924-2012) - autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; pełniła obowiązki kustosza w zamku w Reszlu oraz zapoczątkowała [[lkwim: Galeria Zamek w Reszlu|Galerię Sztuki Współczesnej Warmii i Mazur]] oraz Dom Pracy Twórczej. |
| − | *[[lkwim: Bolesław Marschall| Bolesław Marschall]] (1938- ) - artysta rzeźbiarz; mieszka i pracuje w Reszlu. | + | *[[lkwim: Bolesław Marschall|Bolesław Marschall]] (1938- ) - artysta rzeźbiarz; mieszka i pracuje w Reszlu. |
| − | *[[lkwim: Józef Borys| Józef Borys]] - artysta ceramik, specjalizacja – dzieła w konwencji ludowej; przez wiele lat prowadził pracownię ceramiki na zamku reszelskim. | + | *[[lkwim: Józef Borys|Józef Borys]] - artysta ceramik, specjalizacja – dzieła w konwencji ludowej; przez wiele lat prowadził pracownię ceramiki na zamku reszelskim. |
| − | *[[lkwim: Katarzyna Kurgan-Romańczuk| Katarzyna Kurgan-Romańczuk]] - grafik, projektant, malarka; mieszka w Gudnikach, w szkole podstawowej w Bredynkach jest opiekunem warsztatów malarskich. | + | *[[lkwim: Katarzyna Kurgan-Romańczuk|Katarzyna Kurgan-Romańczuk]] - grafik, projektant, malarka; mieszka w Gudnikach, w szkole podstawowej w Bredynkach jest opiekunem warsztatów malarskich. |
| − | *[[lkwim: Rafał Sulima| Rafał Sulima]] - muzyk, organista w [[lkwim: Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce|bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce]]. | + | *[[lkwim: Rafał Sulima|Rafał Sulima]] - muzyk, organista w [[lkwim: Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce|bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce]]. |
| − | *[[lkwim: Stanisław Pawłowski| Stanisław Pawłowski]] - rzeźbiarz amator, snycerz; mieszka w Reszlu. | + | *[[lkwim: Stanisław Pawłowski|Stanisław Pawłowski]] - rzeźbiarz amator, snycerz; mieszka w Reszlu. |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach| kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach]] |
*[[lkwim: Zamek w Bezławkach|zamek w Bezławkach]] | *[[lkwim: Zamek w Bezławkach|zamek w Bezławkach]] | ||
*dworek w Czarnowcu | *dworek w Czarnowcu | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Leginach| kościół pw. św. Marii Magdaleny w Leginach]] oraz zabytkowa kostnica znajdująca się na terenie cmentarza przy kościele | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Leginach|kościół pw. św. Marii Magdaleny w Leginach]] oraz zabytkowa kostnica znajdująca się na terenie cmentarza przy kościele |
*zespół pałacowy w Łężanach | *zespół pałacowy w Łężanach | ||
*założenie urbanistyczne starego miasta w Reszlu, mury obronne z basztą oraz liczne zabytkowe domy przy ulicach: Reymonta, Rynek, Sienkiewicza, Słowackiego, Wyspiańskiego | *założenie urbanistyczne starego miasta w Reszlu, mury obronne z basztą oraz liczne zabytkowe domy przy ulicach: Reymonta, Rynek, Sienkiewicza, Słowackiego, Wyspiańskiego | ||
*ratusz w Reszlu | *ratusz w Reszlu | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu| kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu|kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu]] |
*zabytkowa plebania (ul. Słowackiego 19) | *zabytkowa plebania (ul. Słowackiego 19) | ||
*zespół klasztorny jezuitów: | *zespół klasztorny jezuitów: | ||
| Linia 145: | Linia 146: | ||
** plebania z budynkiem gospodarczym | ** plebania z budynkiem gospodarczym | ||
**dawny klasztor sióstr katarzynek | **dawny klasztor sióstr katarzynek | ||
| − | *[[lkwim: Zamek w Reszlu| zamek biskupi w Reszlu]] | + | *[[lkwim: Zamek w Reszlu|zamek biskupi w Reszlu]] |
*kapliczki przydrożne w Reszlu | *kapliczki przydrożne w Reszlu | ||
| − | *[[Mosty gotyckie w Reszlu| mosty gotyckie na rzece Sajnie: "niski" i "wysoki"]] | + | *[[Mosty gotyckie w Reszlu|mosty gotyckie na rzece Sajnie: "niski" i "wysoki"]] |
*spichlerze w Reszlu | *spichlerze w Reszlu | ||
*aleja wzdłuż drogi pielgrzymkowej do Świętej Lipki | *aleja wzdłuż drogi pielgrzymkowej do Świętej Lipki | ||
| − | *[[Kaplica w Robawach| Kaplica pw. Najświętszej Marii Panny w Robawach]] | + | *[[Kaplica w Robawach|Kaplica pw. Najświętszej Marii Panny w Robawach]] |
*zespół klasztorny jezuitów w Świętej Lipce: | *zespół klasztorny jezuitów w Świętej Lipce: | ||
**[[lkwim: Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce|Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce]] | **[[lkwim: Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce|Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce]] | ||
**klasztor i krużganki z kaplicami | **klasztor i krużganki z kaplicami | ||
| − | **[[Figura Matki Bożej na kolumnie przy drodze z Reszla do Świętej Lipki| figura Matki Boskiej na kolumnie, przy drodze pielgrzymkowej]] | + | **[[Figura Matki Bożej na kolumnie przy drodze z Reszla do Świętej Lipki|figura Matki Boskiej na kolumnie, przy drodze pielgrzymkowej]] |
| − | **[[Kapliczki różańcowe przy drodze z Reszla do Świętej Lipki| 15 kaplic "różańcowych"]] | + | **[[Kapliczki różańcowe przy drodze z Reszla do Świętej Lipki|15 kaplic "różańcowych"]] |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *[[Szlak św. Jakuba: Kętrzyn - Olsztyn| Szlak św. Jakuba: odcinek Kętrzyn - Olsztyn]] | + | *[[Szlak św. Jakuba: Kętrzyn - Olsztyn|Szlak św. Jakuba: odcinek Kętrzyn - Olsztyn]] |
*trasa piesza: wzdłuż wyznaczonej kamieniami granicy dawnej Warmii i Mazur [[Święta Lipka]] - [[Klewno]] - [[Pieckowo]] lub [[Worpławki]] (7km) | *trasa piesza: wzdłuż wyznaczonej kamieniami granicy dawnej Warmii i Mazur [[Święta Lipka]] - [[Klewno]] - [[Pieckowo]] lub [[Worpławki]] (7km) | ||
*trasa rowerowa: [[Reszel]] - [[Święta Lipka]] - [[Pilec]] - [[Bezławki]] - [[Ryn]] - [[Owczarnia]] - [[Wilamowo]] Lotnisko - [[Gierłoż]] - [[Siemki]] - [[Klewno]] (około 120 km) | *trasa rowerowa: [[Reszel]] - [[Święta Lipka]] - [[Pilec]] - [[Bezławki]] - [[Ryn]] - [[Owczarnia]] - [[Wilamowo]] Lotnisko - [[Gierłoż]] - [[Siemki]] - [[Klewno]] (około 120 km) | ||
| Linia 164: | Linia 165: | ||
*liczne zabytki architektury | *liczne zabytki architektury | ||
*liczne zabytkowe parki dworskie, m.in. w Leginach, Katrajnach, Łężanach, Mojkowie, Woli | *liczne zabytkowe parki dworskie, m.in. w Leginach, Katrajnach, Łężanach, Mojkowie, Woli | ||
| − | *[[lkwim: Galeria „Zamek” w Reszlu| Galeria "Zamek" w Reszlu]] | + | *[[lkwim: Galeria „Zamek” w Reszlu|Galeria "Zamek" w Reszlu]] |
*tor motocrossowy za parkiem miejskim | *tor motocrossowy za parkiem miejskim | ||
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Reszel można uzyskać na stronie internetowej [http://www.ugreszel.pl/turystyka ugreszel.pl]. | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Reszel można uzyskać na stronie internetowej [http://www.ugreszel.pl/turystyka ugreszel.pl]. | ||
| + | |||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego w Reszlu]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilkowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Leginach]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| Linia 200: | Linia 207: | ||
*[[STOWARZYSZENIE WORPŁAWKI|Stowarzyszenie Worpławki]] | *[[STOWARZYSZENIE WORPŁAWKI|Stowarzyszenie Worpławki]] | ||
*[[Towarzystwo Miłośników Reszla i Okolic]] | *[[Towarzystwo Miłośników Reszla i Okolic]] | ||
| − | *[[lkwim: Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy „Reszelanie” z Reszla| Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy "Reszelanie" z Reszla]] | + | *[[lkwim: Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy „Reszelanie” z Reszla|Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy "Reszelanie" z Reszla]] |
| − | *[[lkwim: Ukryta Strona Miasta| Ukryta Strona Miasta]] (zespół reggae/ska) | + | *[[lkwim: Ukryta Strona Miasta|Ukryta Strona Miasta]] (zespół reggae/ska) |
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| Linia 210: | Linia 217: | ||
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Legińsko-Mrągowskich]] (20615,9 ha) | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Legińsko-Mrągowskich]] (20615,9 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel znajduje się 8 pomników przyrody, są to m.in.: [[Głaz narzutowy w Łężanach| głaz narzutowy w Łężanach]], pojedyncze okazy i aleja drzew<ref name="p3"/>. | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel znajduje się 8 pomników przyrody, są to m.in.: [[Głaz narzutowy w Łężanach|głaz narzutowy w Łężanach]], pojedyncze okazy i aleja drzew<ref name="p3"/>. |
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | *Z kościołem w Bezławkach wiąże się legenda o świętym Graalu. Święty kielich miał być przywieziony do ówczesnego [[lkwim: Zamek w Bezławkach| zamku w Bezławkach]], przez księcia liwskiego Świdrygiełłę i tam przez niego pozostawiony. Kiedy latem 1520 oddziały tatarskie podeszły pod Bezławki, kielich miał zostać zamurowany w ścianie kościoła. Od tego czasu ślad po nim zaginął. | + | *Z kościołem w Bezławkach wiąże się legenda o świętym Graalu. Święty kielich miał być przywieziony do ówczesnego [[lkwim: Zamek w Bezławkach|zamku w Bezławkach]], przez księcia liwskiego Świdrygiełłę i tam przez niego pozostawiony. Kiedy latem 1520 oddziały tatarskie podeszły pod Bezławki, kielich miał zostać zamurowany w ścianie kościoła. Od tego czasu ślad po nim zaginął. |
*[[Kamienie milowe]] - dwa kamienie znajdujące się pierwotnie przy drodze Święta Lipka – Reszel, po odzyskaniu po kradzieży, przechowywane są na terenie [[lkwim:Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie|muzeum im. W. Kętrzyńskiego w Kętrzynie]]. | *[[Kamienie milowe]] - dwa kamienie znajdujące się pierwotnie przy drodze Święta Lipka – Reszel, po odzyskaniu po kradzieży, przechowywane są na terenie [[lkwim:Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie|muzeum im. W. Kętrzyńskiego w Kętrzynie]]. | ||
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
Aktualna wersja na dzień 08:28, 23 kwi 2024
| Gmina Reszel | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | kętrzyński | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Andrzej Lewandowski | ||
| Powierzchnia | 179,2 km² | ||
| Liczba sołectw | 20 | ||
| Liczba miejscowości | 35 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
7968 44 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NKE | ||
| TERYT | 2808053 | ||
| Urząd gminy ul. Rynek 24 11-440 Reszel
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Widok z wieży kościoła na miasto, zamek i okolice. Fot. Gliwi. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce. Fot. Ludwig Schneider. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół w Bezławkach. Fot. 1bumer. Źródło: Commons Wikimedia
Gmina Reszel – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego i w południowo-zachodniej części powiatu kętrzyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Reszlu.
Gmina rolnicza, o dużym udziale gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gruntów w gminie. Zajmująca teren o charakterze falistym, lokalnie pagórkowatym i nachylonym w kierunku północno-zachodnim. Dodatkowo gmina charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem pod względem liczby mieszkańców. Największym ośrodkiem skupiającym około 60% ludności gminy jest miasto Reszel. Pozostałe miejscowości zamieszkiwane są przez niewielki odsetek ludności.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Lewandowski.
Spis treści
- 1 Powierzchnia gminy
- 2 Demografia
- 3 Historia gminy jako jednostki administracyjnej
- 4 Miejscowości na terenie gminy
- 5 Gospodarka
- 6 Kultura i turystyka
- 7 Religia
- 8 Szkolnictwo
- 9 Sport
- 10 Inne organizacje i instytucje
- 11 Obszary chronione i pomniki przyrody
- 12 Ciekawostki
- 13 Zobacz też:
- 14 Przypisy
- 15 Bibliografia
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Reszel zajmuje powierzchnię 179,2 km2[1], w tym:
- użytki rolne: 71,8% (12874 ha)
- lasy: 16,6% (2973 ha)
- wody: 3,6% (657 ha)
Gmina stanowi 14,8% powierzchni powiatu kętrzyńskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 7968 | 100 | 4076 | 51,2 | 3892 | 48,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
44 | 23 | 21 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Reszel wynosiło -95 osób[1], co stanowi 21,8% migracji w powiecie kętrzyńskim oraz 2,6% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej gmina Reszel była częścią powiatu reszelskiego (z siedzibą w Biskupcu) w województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[2], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Reszel stała się gromadą należącą do powiatu reszelskiego, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r.[3] został przemianowany na powiat biskupiecki.
Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy[4]. W 1973 roku reaktywowano gminę Reszel, która stała się częścią powiatu kętrzyńskiego w województwie olsztyńskim, w jej skład weszły sołectwa: Dębnik, Kępa Tolnicka, Klewno, Leginy, Mnichowo, Pieckowo, Pilec, Robawy, Siemki, Tolniki Małe, Widryny, Wola, Worpławki, Zawidy oraz miejscowości Bertyny, Bezławecki Dwór, Bezławki, Łężany, Mała Bertynówka, Niewodnica, Stachowizna, Staniewo, Stąpławki, Tolniki Małe, Wanguty, Wólka Pilecka[5]. Jednocześnie miasto i gmina Reszel stały się jedną jednostką administracyjną[6].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat kętrzyński. Gmina Reszel została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego[8].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim.
Gmina Reszel graniczy z gminami: Korsze, Kętrzyn, Mrągowo, Sorkwity, Kolno, Bisztynek.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bezławki, Czarnowiec, Dębnik, Klewno, Kocibórz, Leginy, Łężany, Mnichowo, Pieckowo, Pilec, Plenowo, Ramty, Robawy, Siemki, Święta Lipka, Tolniki Małe, Widryny, Wola, Worpławki, Zawidy.
Pozostałe miejscowości: Bertyny, Bezławecki Dwór, Biel, Fiugaty, Grodzki Młyn, Grzybowo, Kępa Tolnicka, Lipowa Góra, Łabędziewo, Mała Bertynówka, Mojkowo, Jutrkowo, Pasterzewo, Pudwągi, Staniewo, Stąpławki, Śpigiel, Śpiglówka, Wanguty, Wólka Pieckowska, Wólka Pilecka, Wólka Ryńska.
Gospodarka
Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy miejsko-wiejskiej Reszel jest rolnictwo. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują ponad 70% powierzchni gminy, z czego największa ich część stanowią grunty orne. Znajdują się one na dobrych glebach III i IV klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż (głównie pszenicy, jęczmienia oraz pszenżyta, żyta i owsa). Uprawiane są także: rzepak, kukurydza, buraki cukrowe i ziemniaki. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla bydła oraz trzody chlewnej. Rolnictwo w gminie oparte jest na średnich i dużych (od 10 do 50 ha) gospodarstwach indywidualnych[10].
Turystyka nie odgrywa w gminie Reszel dominującej roli. Gmina jest terenem atrakcyjnym turystycznie głównie ze względu na zachowane dziedzictwo kulturowe. Zespół staromiejski w Reszlu oraz Święta Lipka, która jest nazywana Perłą Baroku, są magnesem przyciągającym turystów i pielgrzymów. Wciąż jednak nie są wykorzystywane w pełni walory przyrodnicze gminy, a niewystarczająco rozwinięta infrastruktura turystyczna, w tym niewielka baza noclegowa, działają niekorzystnie na jej rozwój. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pilec, Leginy, Pieckowo, Widryny, Worpławki, Łabędziewo[11]. Gmina Reszel należy do lokalnej organizacji turystycznej Stowarzyszenie "Dom Warmiński".
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Reszel wynosiła w 2013 roku 547. W tym 21 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 526 tworzy sektor prywatny. 128 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 53 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 61 firm w dziale budownictwo, 25 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy[1]. Na terenie gminy rozwija się przemysł drzewny, dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych zakładów produkcyjnych występujących w gminie Reszel zaliczamy: REMA S.A. Reszel (produkcja maszyn dla przemysłu drzewnego), Mebelplast S.A. z Reszla (produkcja mebli), Ceramika Łężany s.j. z Plenowa (produkcja materiałów budowlanych), TEHACO Gdańsk Oddział w Reszlu (produkcja kompletnych małych turbin wiatrowych) i inne.
Gmina Reszel jest członkiem sieci miast Cittaslow i należy do Lokalnej Grupy Działania "Barcja".
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Reszel wynosiła 797 osób[1], co stanowi 12% bezrobotnych w powiecie kętrzyńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,3% ludności[12].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Miejski Ośrodek Kultury w Reszlu
- Miejska Biblioteka Publiczna w Reszlu - filie w Pilcu i Świętej Lipce
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Reszelski Festiwal Piosenki
- Festiwal Kultury Ludowej "Równianka" w Reszlu
- Reszelska Noc Artystyczna
- Dni Reszla
- dożynki gminne
- Integracyjny Przegląd Teatrów Amatorskich W krainie baśni, mitów i legend w Reszlu
- Festiwal Cittaslow w Reszlu
- Świętolipskie Wieczory Muzyczne
- odpust w Świętej Lipce
Ludzie związani z gminą
- Tadeusz Chmielewski (1915-1997) – pedagog, związany z Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu.
- Jan Gotfryd (1941-2005) – nauczyciel, związany z Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu.
- Barbara Magdalena Kowalska - nauczycielka, związana z Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu.
- Witold Minksztym - nauczyciel, związany z Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu.
- Teresa Barbara Sobczak - nauczycielka, związana z Państwowym Technikum Rolniczym w Reszlu.
- Karol Zalewski - urodzony w Reszlu polski lekkoatleta, sprinter. Od 2009 r. członek klubu KS AZS UWM Olsztyn.
- Jerzy Litwiński - urodzony w Reszlu wybitny trener taekwondo w klubie SKS Start Olsztyn i trener reprezentacji Polski kobiet w tej dyscyplinie.
- Józef Korzeniewski (1732-1780/1781) - burgrabia fromborski, malarz, rysownik; autor obrazu Św. Piotr i św. Paweł znajdującego się w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Reszlu
- Cezary Baca - piłkarz występujący w klubach Warmii i Mazur na pozycji napastnika, związany m.in. z KS Orlęta Reszel.
- Anna Kunzendorf-Samulowska (1933-2007) – historyk sztuki, muzealnik; była współautorką programu merytorycznego Galerii "Zamek" w Reszlu.
- Barbara Hulanicka (1924-2012) - autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; pełniła obowiązki kustosza w zamku w Reszlu oraz zapoczątkowała Galerię Sztuki Współczesnej Warmii i Mazur oraz Dom Pracy Twórczej.
- Bolesław Marschall (1938- ) - artysta rzeźbiarz; mieszka i pracuje w Reszlu.
- Józef Borys - artysta ceramik, specjalizacja – dzieła w konwencji ludowej; przez wiele lat prowadził pracownię ceramiki na zamku reszelskim.
- Katarzyna Kurgan-Romańczuk - grafik, projektant, malarka; mieszka w Gudnikach, w szkole podstawowej w Bredynkach jest opiekunem warsztatów malarskich.
- Rafał Sulima - muzyk, organista w bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce.
- Stanisław Pawłowski - rzeźbiarz amator, snycerz; mieszka w Reszlu.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel należą[13]:
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach
- zamek w Bezławkach
- dworek w Czarnowcu
- kościół pw. św. Marii Magdaleny w Leginach oraz zabytkowa kostnica znajdująca się na terenie cmentarza przy kościele
- zespół pałacowy w Łężanach
- założenie urbanistyczne starego miasta w Reszlu, mury obronne z basztą oraz liczne zabytkowe domy przy ulicach: Reymonta, Rynek, Sienkiewicza, Słowackiego, Wyspiańskiego
- ratusz w Reszlu
- kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Reszlu
- zabytkowa plebania (ul. Słowackiego 19)
- zespół klasztorny jezuitów:
- dawna kolegiata (obecnie Środowiskowy Dom Samopomocy w Reszlu)
- Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Reszlu
- plebania z budynkiem gospodarczym
- dawny klasztor sióstr katarzynek
- zamek biskupi w Reszlu
- kapliczki przydrożne w Reszlu
- mosty gotyckie na rzece Sajnie: "niski" i "wysoki"
- spichlerze w Reszlu
- aleja wzdłuż drogi pielgrzymkowej do Świętej Lipki
- Kaplica pw. Najświętszej Marii Panny w Robawach
- zespół klasztorny jezuitów w Świętej Lipce:
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak św. Jakuba: odcinek Kętrzyn - Olsztyn
- trasa piesza: wzdłuż wyznaczonej kamieniami granicy dawnej Warmii i Mazur Święta Lipka - Klewno - Pieckowo lub Worpławki (7km)
- trasa rowerowa: Reszel - Święta Lipka - Pilec - Bezławki - Ryn - Owczarnia - Wilamowo Lotnisko - Gierłoż - Siemki - Klewno (około 120 km)
- szlak kajakowy: rzeką Dajną na trasie Piecki - Święta Lipka (36km)
- liczne zabytki architektury
- liczne zabytkowe parki dworskie, m.in. w Leginach, Katrajnach, Łężanach, Mojkowie, Woli
- Galeria "Zamek" w Reszlu
- tor motocrossowy za parkiem miejskim
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Reszel można uzyskać na stronie internetowej ugreszel.pl.
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego w Reszlu
- Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilkowie
- Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce
- Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Leginach
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Reszel istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Leginach
- Przedszkole Niepubliczne "Słoneczko" w Reszlu
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marii Dąbrowskiej w Reszlu
- Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza w Reszlu
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Pawła II w Reszlu - Szkoła Podstawowa Specjalna Nr 2, Gimnazjum Specjalne Nr 2, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna Nr 2, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy
- Zespół Szkół im. Macieja Rataja w Reszlu - Liceum Ogólnokształcące, Technikum, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 1.
Sport
W gminie są organizowane różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Turniej Sołectw - Zimowe Igrzyska Wsi w halowej piłce nożnej, turniej LZS w tenisie stołowym, turniej siatkówki plażowej, "Bieg Pokoju" (z Reszla do Świętej Lipki), Mistrzostwa Strefy Północnej w Motocrossie i Quadach w Reszlu. Na terenie gminy działają kluby:
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Kulturalne "ZAMEK" w Reszlu
- Stowarzyszenie "ABSOLWENT" w Reszlu
- Stowarzyszenie "POMOCNA DŁOŃ" w Reszlu
- Fundacja Sanktuarium Świętolipskie w Świętej Lipce
- Warmińsko – Mazurskie Stowarzyszenie "Żyj Twórczo" w Robawach
- Stowarzyszenie Pieckowo 2022
- Stowarzyszenie Dejnowy Pilec
- Stowarzyszenie Kulturalne Reszelanie
- Stowarzyszenie Przyjaciół Klewna
- Reszelskie Stowarzyszenie Kulturalne "Ożywić przestrzeń"
- Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe "Re-Akcja" w Reszlu
- Stowarzyszenie Aktywna Wieś Zawidy
- Stowarzyszenie Przyjaciół Klasztoru w Reszlu
- Stowarzyszenie Worpławki
- Towarzystwo Miłośników Reszla i Okolic
- Folklorystyczny Zespół Śpiewaczy "Reszelanie" z Reszla
- Ukryta Strona Miasta (zespół reggae/ska)
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[14]:
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (14363,8 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Legińsko-Mrągowskich (20615,9 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Reszel znajduje się 8 pomników przyrody, są to m.in.: głaz narzutowy w Łężanach, pojedyncze okazy i aleja drzew[14].
Ciekawostki
- Z kościołem w Bezławkach wiąże się legenda o świętym Graalu. Święty kielich miał być przywieziony do ówczesnego zamku w Bezławkach, przez księcia liwskiego Świdrygiełłę i tam przez niego pozostawiony. Kiedy latem 1520 oddziały tatarskie podeszły pod Bezławki, kielich miał zostać zamurowany w ścianie kościoła. Od tego czasu ślad po nim zaginął.
- Kamienie milowe - dwa kamienie znajdujące się pierwotnie przy drodze Święta Lipka – Reszel, po odzyskaniu po kradzieży, przechowywane są na terenie muzeum im. W. Kętrzyńskiego w Kętrzynie.
Zobacz też:
- Figura Matki Bożej na Lipie w Bazylice w Świętej Lipce
- Kamienny krucyfiks w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Świętej Lipce
- Dni Sztuki w Reszlu
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Reszel na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019, Reszel 2012.
- ↑ Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiep1 - ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ 14,0 14,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
<references/
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Reszel na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019, Reszel 2012. [20.10.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Reszel [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Reszel [20.10.2014]
.jpg){kind=link}