Pieniężno (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Historia gminy jako jednostki administracyjnej) |
|||
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
}} | }} | ||
'''Gmina Pieniężno''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-wschodniej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Pieniężno| Pieniężnie]]. | '''Gmina Pieniężno''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-wschodniej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Pieniężno| Pieniężnie]]. | ||
| − | + | Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze [[Wzniesienia Górowskie| Wzniesień Górowskich]] nad rzeką [[Rzeka Wałsza| Wałszą]]. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne. | |
| − | Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze [[Wzniesienia Górowskie| Wzniesień Górowskich]] nad rzeką [[Wałsza| Wałszą]]. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne. | ||
Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w [[Bezledy| Bezledach]] i [[Gronowo| Gronowie]]. | Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w [[Bezledy| Bezledach]] i [[Gronowo| Gronowie]]. | ||
| − | + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Kazimierz Kiejdo]]<ref>[http://pieniezno.pl/pl/contents/content/48/19 Urząd Miasta i Gminy Pieniężno] [24.03.2014]</ref>. | |
| − | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Kazimierz Kiejdo]]<ref> | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | + | [[Plik:Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach..jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach. Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/galleries/list/4/28/1/15 www.pieniezno.pl]]] | |
| + | [[Plik: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pluty_gmina_Pieniężno-kościół.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik:Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie. Autor: Mieczysław Kalski.]] | ||
| + | [[Plik: Szlak Kopernikowski.jpg|thumb|right|290px|Szlak Kopernikowski. Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/contents/content/64/51 www.pieniezno.pl] | ||
| + | ]] | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/pieniezno.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [24.03.2014]</ref>. |
W tym: | W tym: | ||
| − | + | *lasy: 21,17% (5123 ha) | |
| − | * | + | *wody: 0,35% (84 ha) |
| − | * | + | *użytki rolne: 68% (16457 ha) |
| − | * | + | Gmina stanowi 20,08% powierzchni powiatu braniewskiego |
| − | |||
| − | Gmina stanowi 20,08% powierzchni | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| Linia 59: | Linia 58: | ||
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 27 || colspan=2| 13 || colspan=2| 14 | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 27 || colspan=2| 13 || colspan=2| 14 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiło -30 osób<ref> | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiło -30 osób<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [24.03.2014]</ref>, co stanowi 8,22% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia | + | W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Gromada Pieniężno na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Pakosze]], [[Wyrębiska]], [[Kierpajny Małe]], osadę [[Brzostki]] oraz [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|PGR]] Cieszęty i Pakosze. Wówczas również na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku<ref>Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno w jej dawnych granicach i nadano mu prawa osiedla. |
| − | + | ||
| + | Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły. | ||
| − | + | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> przywróciły podział państwa na gminy. | |
| − | |||
| − | |||
| − | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno graniczy: od zachodu z [[gmina | + | W 1972 roku na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada<ref>Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720500327 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> Pieniężno odzyskało prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Pieniężno stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Pieniężnie. |
| + | |||
| + | W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Białczyn, Bornity, Cieszęty, Glebisko, Jesionowo, Jeziorko, Kajmity, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Posady, Pluty, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Pieniężno została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego <ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województ, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref>. | ||
| + | |||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> umiejscowiły gminę Pieniężno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim. | ||
| + | |||
| + | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno graniczy: od zachodu z [[Płoskinia (gmina wiejska)| gminą Płoskinia]], od północnego zachodu z [[Braniewo (gmina wiejska)| gminą Braniewo]], od północy z [[Lelkowo (gmina wiejska)| gminą Lelkowo]], od północnego wschodu z [[Górowo Iławeckie (gmina wiejska)| gminą Górowo Iławeckie]] ([[powiat bartoszycki]]), od południa z [[Orneta (gmina miejsko-wiejska)| gminą Orneta]] oraz [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)| gminą Lidzbark Warmiński]] ([[powiat lidzbarski]]). | ||
<br/> | <br/> | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Białczyn]], [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Jesionowo (gmina Pieniężno) |Jesionowo]], [[Jeziorko (gmina Pieniężno) |Jeziorko]], [[Kajnity]], [[Kierpajny Wielkie]], [[Kowale]], [[Lechowo]], [[Łajsy]], [[Łoźnik]], [[Niedbałki]], [[Pakosze]], [[Piotrowiec]], [[Pluty]], [[Posady]], [[Radziejewo]], [[Różaniec]], [[Sawity]], [[Wojnity]], [[Wopy]], [[Wyrębiska]], [[Żugienie]] | + | Sołectwa: [[Białczyn]], [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Jesionowo (gmina Pieniężno)|Jesionowo]], [[Jeziorko (gmina Pieniężno)|Jeziorko]], [[Kajnity]], [[Kierpajny Wielkie]], [[Kowale]], [[Lechowo]], [[Łajsy (gmina Pieniężno)|Łajsy]], [[Łoźnik]], [[Niedbałki]], [[Pakosze]], [[Piotrowiec]], [[Pluty]], [[Posady]], [[Radziejewo]], [[Różaniec]], [[Sawity]], [[Wojnity]], [[Wopy]], [[Wyrębiska]], [[Żugienie]] |
| − | Pozostałe miasta i miejscowości: [[Gajle]], [[Pieniężno Pierwsze]], [[Pieniężno Drugie]], [[Kierpajny Małe]], [[Glądy]], [[Lubianka]], [[Pajtuny (gmina Pieniężno)|Pajtuny]], [[Brzostki]], [[Pełty]], [[Kiersiny]], [[Borowiec]], [[Gaudyny]], [[Pawły]], [[Pieniężno]] | + | Pozostałe miasta i miejscowości: [[Gajle]], [[Pieniężno Pierwsze]], [[Pieniężno Drugie]], [[Kierpajny Małe]], [[Glądy (gmina Pieniężno)|Glądy]], [[Lubianka]], [[Pajtuny (gmina Pieniężno)|Pajtuny]], [[Brzostki]], [[Pełty]], [[Kiersiny]], [[Borowiec]], [[Gaudyny]], [[Pawły]], [[Pieniężno]] |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno to gmina rolnicza. Większość gospodarstw funkcjonujących w gminie to gospodarstwa małe, które łącznie obejmują ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Wiele gospodarstw nie jest wyspecjalizowanych | + | Gmina miejsko-wiejska Pieniężno to gmina rolnicza. Większość gospodarstw funkcjonujących w gminie to gospodarstwa małe, które łącznie obejmują ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Wiele gospodarstw nie jest wyspecjalizowanych – zajmuje się zarówno produkcją zwierzęcą jak i roślinną. W hodowli zwierząt dominuje hodowla bydła – głównie krów mlecznych, trzody chlewnej i drobiu. Znaczna część gospodarstw prowadzi kilka rodzajów produkcji zwierzęcej. Większość gospodarstw rolnych na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno zajmuje się uprawą zbóż i ziemniaków, uprawiane są również: warzywa i rośliny pastewne, buraki cukrowe, rzepak i rzepik. |
| − | |||
| − | + | Struktura agrarna gospodarstw rolnych na omawianym obszarze nie jest dobra. Duża liczba małych gospodarstw i brak możliwości powiększenia ich powierzchni oraz brak specjalizacji, a co za tym idzie brak konkurencyjności tych gospodarstw wymuszają potrzebę reorientacji zawodowej osób utrzymujących się z pracy w małych gospodarstwach oraz podejmowania działań zmierzających do specjalizacji produkcji rolnej i zwiększenia ich konkurencyjności. | |
| − | + | Ważnym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest turystyka. W gminie są podejmowane działania (m.in. współpraca ze Stowarzyszeniem Agroturystycznym Ziemi Pieniężnieńskiej) zmierzające do wzbogacenia i rozszerzenia oferty turystycznej i jak najlepszego wykorzystania walorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i historycznych miasta i gminy Pieniężno. | |
| − | + | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pieniężno, Łajsy, Wopy, Żugienie. | |
| − | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła w 2012 roku 455. W tym 37 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 418 tworzyło sektor prywatny<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=18&p_nts=14&p_tery=3109 Bank Danych lokalnych GUS] [24.03.20104]</ref>. W 2012 roku w sektorze tym najwięcej firm było zarejestrowanych w dziale: w dziale handel hurtowy i detaliczny – 115 firm, w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – 70 firm, w dziale budownictwo – 31 firm, a w dziale przetwórstwo przemysłowe – 30 firm. Wśród nich są firmy zajmujące się przetwórstwem i obróbką drewna, dystrybucją części i maszyn rolniczych, świadczące usługi transportowe oraz liczne firmy świadczące usługi handlowe i budowlane. | |
| − | + | Na korzyść gminy może działać położenie w pobliżu przejść granicznych Bezledy i Gronowo, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu nastawionemu na współpracę międzynarodową z obwodem kaliningradzkim. Dobre połączenie komunikacyjne, transport kolejowy ze stacją przeładunkową są atutem dla chcących inwestować na terenie gminy. | |
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła 744 osób <ref >[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [24.03.2014[</ref>, co stanowi 16,31% bezrobotnych wpowiecie braniewskim. |
| + | |||
| + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| + | |||
| + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
| − | |||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[lkwim: Miejski Dom Kultury w Pieniężnie| Miejski Dom Kultury w Pieniężnie]] | + | *[[lkwim: Miejski Dom Kultury w Pieniężnie| Miejski Dom Kultury w Pieniężnie]] |
| − | *[[Miejska Biblioteka w Pieniężnie]] | + | *[[Miejska Biblioteka w Pieniężnie]] |
| − | *[[Muzeum Misyjno | + | *[[Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie]] |
| − | *[[Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach | + | *[[Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach]] |
| − | |||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Międzynarodowy Plener Malarski w Pieniężnie| Międzynarodowy Plener Malarski w Pieniężnie]] | + | *[[lkwim: Międzynarodowy Plener Malarski w Pieniężnie| Międzynarodowy Plener Malarski w Pieniężnie]] |
| − | *Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne w Pieniężnie | + | *Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne w Pieniężnie |
| − | *Regionalny Festiwal Pieśni Wojskowej i Patriotycznej | + | *Regionalny Festiwal Pieśni Wojskowej i Patriotycznej |
| − | *[[Spotkania Teatralne Dzieci i Młodzieży w Pieniężnie]] | + | *[[Spotkania Teatralne Dzieci i Młodzieży w Pieniężnie]] |
| − | *Festiwal Pieśni Misyjnej i Zaangażowanej | + | *Festiwal Pieśni Misyjnej i Zaangażowanej |
| − | *dożynki gminne | + | *dożynki gminne |
| − | |||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | + | *[[lkwim: Feliks Zapłata| Feliks Zapłata]] (1914–1982) – ksiądz, bibliotekarz; w latach 1966–1971 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Misyjnego Seminarium Duchownego Księży Werbistów w Pieniężnie, przyczynił się do znacznego wzbogacenia księgozbioru tej biblioteki | |
| − | *[[lkwim: Feliks Zapłata| Feliks Zapłata]] | + | *[[lkwim: Georg Fuhg| Georg Fuhg]] (1898– 76) – rzeźbiarz; urodzony w Pieniężnie, wykonał rzeźby świętego Antoniego i Franciszka do kościoła w Ornecie, oraz wizerunek Madonny do kościoła w Pieniężnie |
| − | *[[lkwim: Georg Fuhg| Georg Fuhg]] | + | *[[Małgorzata Czaplińska]] – artystka, nauczyciel; w swojej pracy pedagogicznej wychowuje przez sztukę |
| − | *[[Małgorzata Czaplińska]] | + | *[[Daniel Cyroniuk]] – artysta amator, od wielu lat pasjonuje się haftem krzyżykowym, wyhaftował serię najsłynniejszych obrazów świata |
| − | *[[Daniel Cyroniuk]] | + | *[[Stanisław Chorążyczewski]] – artysta rzeźbiarz, jego największe plenerowe rzeźby stoją na skwerze w Pieniężnie i Łajsach |
| − | *[[Stanisław Chorążyczewski]] | ||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [24.03.2014]</ref>: | |
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno należą<ref> | + | *zespół dworski w Kierpajnach Wielkich |
| − | + | *[[kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lechowie]] | |
| − | *zespół dworski w | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach| kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Piotrowcu]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach| | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach| kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Antoniego Opata w Radziejewie |kościół pw. św. Antoniego Opata w Radziejewie]] |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach| | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie| kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie]] |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Antoniego Opata w Radziejewie | | + | *[[kościół szpitalny Świętych Jakuba i Rocha w Pieniężnie]] |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie| | + | *[[lkwim: Zamek w Pieniężnie|zamek w Pieniężnie]] – zabytek wzniesiony w XIV wieku |
| − | *[[ | + | *Stare Miasto wraz z pozostałościami obwarowań miejskich, ratusz |
| − | *[[lkwim: Zamek w Pieniężnie| | ||
| − | *Stare Miasto wraz z pozostałościami obwarowań miejskich, ratusz | ||
| − | |||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | *[[Szlak Kopernikowski]] | + | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]], na terenie gminy Pieniężno liczy 24 km |
*szlaki spacerowe: | *szlaki spacerowe: | ||
| − | **Stadion | + | **Stadion Leśny – most – [[Rezerwat Dolina rzeki Wałszy]] – ścieżka dydaktyczna – [[Wojnity]] – trasa liczy 17 km |
| − | ** | + | **Pieniężno – kurhan i grodzisko – Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie – Kierpajny Wielkie – Glebiska – [[Jezioro Taftowo]] – trasa liczy 25 km |
| − | ** | + | **Pieniężno – skansen maszyn rolniczych – Łajsy – Galeria Łajsówka – "szlak bobrowy" – [[Lechowo]] – [[Borowiec]] – [[Radziejewo]] – Pieniężno – trasa liczy 37 km |
| − | ** | + | **Pieniężno – Łoźnik – Pluty – Pieniężno |
| − | * | + | *Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie |
| − | * | + | *skansen maszyn rolniczych w Łajsach |
| − | * | + | *Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach |
| − | *najwyższy (28,5 m wysokości) czynny most kolejowy w Polsce | + | *najwyższy (28,5 m wysokości) czynny most kolejowy w Polsce – oddany do użytku w 1885 roku |
| − | *liczne obiekty małej | + | *liczne obiekty małej architektury sakralnej – kapliczki, krzyże i figury przydrożne |
| − | *rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu | + | *rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu |
| − | * | + | *Jezioro Taftowo we wsi Glebiska |
| + | Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno [http://pieniezno.pl/pl/contents/45 pieniezno.pl]. <br/> | ||
| − | + | == Religia == | |
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Pieniężnie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Antoniego w Radziejewie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Lechowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Piotrowcu]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Mikołaja w Łajsach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno istnieją | + | W gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Lechowie]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Lechowie]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Pakoszach]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Pakoszach]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Piotrowcu]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Piotrowcu]] |
| − | *Przedszkole Publiczne w Pieniężnie | + | *Przedszkole Publiczne w Pieniężnie |
| − | *Zespół Szkolno - Przedszkolny w Pieniężnie | + | *Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pieniężnie |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Pieniężnie]] | + | *[[Szkoła Podstawowa w Pieniężnie]] |
| − | *[[Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Pieniężnie]] | + | *[[Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Pieniężnie]] |
| − | *[[Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych w Pieniężnie im. Władysław Reymonta w Pieniężnie]] | + | *[[Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych w Pieniężnie im. Władysław Reymonta w Pieniężnie]] |
| − | + | ||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | *[[KS Wałsza Pieniężno]] | + | *[[KS Wałsza Pieniężno]] |
| − | *[[UKS | + | *[[UKS "Gimstar"]] |
| − | + | ||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *Fundacja Wieś w XXI Wiek | + | *[[Fundacja Wieś w XXI Wiek]] |
| − | *Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Pieniężnieńskiej | + | *[[Stowarzyszenie Agroturystyczne Ziemi Pieniężnieńskiej]] |
| − | + | ||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000<ref>Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.</ref>. Są to: | Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000<ref>Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.</ref>. Są to: | ||
| − | + | *rezerwaty przyrody: | |
| − | *[[Dolina | + | **[[Rezerwat Dolina rzeki Wałszy|Dolina rzeki Wałszy]] – utworzona w celu zachowania walorów krajobrazowych przełomowego odcinka doliny rzeki Wałszy porośniętej typowo wykształconymi zbiorowiskami grądowymi i łęgowymi – rezerwat krajobrazowy |
| − | *[[Ostoja | + | **[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic Braniewa wraz z jeziorami [[jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Jezioro Pierzchalskie| Jeziorem Pierzchalskim]]; utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra – rezerwat faunistyczny. |
| − | + | *obszary chronionego krajobrazu: | |
| − | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Wałszy]] | |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Wałszy]] | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki]] |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki]] | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej]] |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej]] | ||
| − | |||
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon. | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | |
| − | + | ==Ciekawostki== | |
| − | + | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]], utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: | + | == Bibliografia== |
| + | Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,[[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, [[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720500327 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| + | ''Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1973.<br/> | ||
| + | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | ||
| + | Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | [[http://bip.pieniezno.pl/ BIP Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://pieniezno.pl/ Urząd Miasta i Gminy Pieniężno] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/pieniezno.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [24.03.2014]<br/> | ||
| + | |||
| + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria:Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:53, 20 mar 2015
| Gmina Pieniężno | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | braniewski | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Kazimierz Kiejdo | ||
| Powierzchnia | 242 km² | ||
| Liczba sołectw | 24 | ||
| Liczba miejscowości | 40 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6618 27 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBR | ||
| TERYT | 2802053 | ||
| Urząd gminy ul. Generalska 8 14-520 Pieniężno
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Pieniężno – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-wschodniej części powiatu braniewskiego. Siedziba gminy znajduje się w Pieniężnie.
Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne.
Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w Bezledach i Gronowie.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Kazimierz Kiejdo[1].
Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach. Źródło: www.pieniezno.pl
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia
Szlak Kopernikowski. Źródło: www.pieniezno.pl
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km2[2]. W tym:
- lasy: 21,17% (5123 ha)
- wody: 0,35% (84 ha)
- użytki rolne: 68% (16457 ha)
Gmina stanowi 20,08% powierzchni powiatu braniewskiego
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6618 | 100 | 3182 | 48,08 | 3436 | 51,92 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
27 | 13 | 14 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiło -30 osób[4], co stanowi 8,22% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[5] utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[6] istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Gromada Pieniężno na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: Bornity, Cieszęta, Glebiska, Pakosze, Wyrębiska, Kierpajny Małe, osadę Brzostki oraz PGR Cieszęty i Pakosze. Wówczas również na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku[7] z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno w jej dawnych granicach i nadano mu prawa osiedla.
Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły.
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[8] przywróciły podział państwa na gminy.
W 1972 roku na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada[9] Pieniężno odzyskało prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Pieniężno stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Pieniężnie.
W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Białczyn, Bornity, Cieszęty, Glebisko, Jesionowo, Jeziorko, Kajmity, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Posady, Pluty, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie.
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[10] przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Pieniężno została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego [11].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[12] umiejscowiły gminę Pieniężno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina miejsko-wiejska Pieniężno graniczy: od zachodu z gminą Płoskinia, od północnego zachodu z gminą Braniewo, od północy z gminą Lelkowo, od północnego wschodu z gminą Górowo Iławeckie (powiat bartoszycki), od południa z gminą Orneta oraz gminą Lidzbark Warmiński (powiat lidzbarski).
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Białczyn, Bornity, Cieszęta, Glebiska, Jesionowo, Jeziorko, Kajnity, Kierpajny Wielkie, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Pluty, Posady, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie
Pozostałe miasta i miejscowości: Gajle, Pieniężno Pierwsze, Pieniężno Drugie, Kierpajny Małe, Glądy, Lubianka, Pajtuny, Brzostki, Pełty, Kiersiny, Borowiec, Gaudyny, Pawły, Pieniężno
Gospodarka
Gmina miejsko-wiejska Pieniężno to gmina rolnicza. Większość gospodarstw funkcjonujących w gminie to gospodarstwa małe, które łącznie obejmują ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Wiele gospodarstw nie jest wyspecjalizowanych – zajmuje się zarówno produkcją zwierzęcą jak i roślinną. W hodowli zwierząt dominuje hodowla bydła – głównie krów mlecznych, trzody chlewnej i drobiu. Znaczna część gospodarstw prowadzi kilka rodzajów produkcji zwierzęcej. Większość gospodarstw rolnych na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno zajmuje się uprawą zbóż i ziemniaków, uprawiane są również: warzywa i rośliny pastewne, buraki cukrowe, rzepak i rzepik.
Struktura agrarna gospodarstw rolnych na omawianym obszarze nie jest dobra. Duża liczba małych gospodarstw i brak możliwości powiększenia ich powierzchni oraz brak specjalizacji, a co za tym idzie brak konkurencyjności tych gospodarstw wymuszają potrzebę reorientacji zawodowej osób utrzymujących się z pracy w małych gospodarstwach oraz podejmowania działań zmierzających do specjalizacji produkcji rolnej i zwiększenia ich konkurencyjności.
Ważnym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest turystyka. W gminie są podejmowane działania (m.in. współpraca ze Stowarzyszeniem Agroturystycznym Ziemi Pieniężnieńskiej) zmierzające do wzbogacenia i rozszerzenia oferty turystycznej i jak najlepszego wykorzystania walorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i historycznych miasta i gminy Pieniężno.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pieniężno, Łajsy, Wopy, Żugienie.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła w 2012 roku 455. W tym 37 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 418 tworzyło sektor prywatny[13]. W 2012 roku w sektorze tym najwięcej firm było zarejestrowanych w dziale: w dziale handel hurtowy i detaliczny – 115 firm, w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – 70 firm, w dziale budownictwo – 31 firm, a w dziale przetwórstwo przemysłowe – 30 firm. Wśród nich są firmy zajmujące się przetwórstwem i obróbką drewna, dystrybucją części i maszyn rolniczych, świadczące usługi transportowe oraz liczne firmy świadczące usługi handlowe i budowlane.
Na korzyść gminy może działać położenie w pobliżu przejść granicznych Bezledy i Gronowo, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu nastawionemu na współpracę międzynarodową z obwodem kaliningradzkim. Dobre połączenie komunikacyjne, transport kolejowy ze stacją przeładunkową są atutem dla chcących inwestować na terenie gminy.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła 744 osób [14], co stanowi 16,31% bezrobotnych wpowiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,4% ludności[15].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Miejski Dom Kultury w Pieniężnie
- Miejska Biblioteka w Pieniężnie
- Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie
- Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Międzynarodowy Plener Malarski w Pieniężnie
- Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne w Pieniężnie
- Regionalny Festiwal Pieśni Wojskowej i Patriotycznej
- Spotkania Teatralne Dzieci i Młodzieży w Pieniężnie
- Festiwal Pieśni Misyjnej i Zaangażowanej
- dożynki gminne
Ludzie związani z gminą
- Feliks Zapłata (1914–1982) – ksiądz, bibliotekarz; w latach 1966–1971 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Misyjnego Seminarium Duchownego Księży Werbistów w Pieniężnie, przyczynił się do znacznego wzbogacenia księgozbioru tej biblioteki
- Georg Fuhg (1898– 76) – rzeźbiarz; urodzony w Pieniężnie, wykonał rzeźby świętego Antoniego i Franciszka do kościoła w Ornecie, oraz wizerunek Madonny do kościoła w Pieniężnie
- Małgorzata Czaplińska – artystka, nauczyciel; w swojej pracy pedagogicznej wychowuje przez sztukę
- Daniel Cyroniuk – artysta amator, od wielu lat pasjonuje się haftem krzyżykowym, wyhaftował serię najsłynniejszych obrazów świata
- Stanisław Chorążyczewski – artysta rzeźbiarz, jego największe plenerowe rzeźby stoją na skwerze w Pieniężnie i Łajsach
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno należą[16]:
- zespół dworski w Kierpajnach Wielkich
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lechowie
- kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Piotrowcu wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Antoniego Opata w Radziejewie
- kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie
- kościół szpitalny Świętych Jakuba i Rocha w Pieniężnie
- zamek w Pieniężnie – zabytek wzniesiony w XIV wieku
- Stare Miasto wraz z pozostałościami obwarowań miejskich, ratusz
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika, na terenie gminy Pieniężno liczy 24 km
- szlaki spacerowe:
- Stadion Leśny – most – Rezerwat Dolina rzeki Wałszy – ścieżka dydaktyczna – Wojnity – trasa liczy 17 km
- Pieniężno – kurhan i grodzisko – Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie – Kierpajny Wielkie – Glebiska – Jezioro Taftowo – trasa liczy 25 km
- Pieniężno – skansen maszyn rolniczych – Łajsy – Galeria Łajsówka – "szlak bobrowy" – Lechowo – Borowiec – Radziejewo – Pieniężno – trasa liczy 37 km
- Pieniężno – Łoźnik – Pluty – Pieniężno
- Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie
- skansen maszyn rolniczych w Łajsach
- Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach
- najwyższy (28,5 m wysokości) czynny most kolejowy w Polsce – oddany do użytku w 1885 roku
- liczne obiekty małej architektury sakralnej – kapliczki, krzyże i figury przydrożne
- rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu
- Jezioro Taftowo we wsi Glebiska
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno pieniezno.pl.
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Pieniężnie
- Parafia pw. św. Antoniego w Radziejewie
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Lechowie
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Piotrowcu
- Parafia pw. św. Mikołaja w Łajsach
- Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Szkoła Podstawowa w Lechowie
- Szkoła Podstawowa w Pakoszach
- Szkoła Podstawowa w Piotrowcu
- Przedszkole Publiczne w Pieniężnie
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pieniężnie
- Szkoła Podstawowa w Pieniężnie
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Pieniężnie
- Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych w Pieniężnie im. Władysław Reymonta w Pieniężnie
Sport
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000[17]. Są to:
- rezerwaty przyrody:
- Dolina rzeki Wałszy – utworzona w celu zachowania walorów krajobrazowych przełomowego odcinka doliny rzeki Wałszy porośniętej typowo wykształconymi zbiorowiskami grądowymi i łęgowymi – rezerwat krajobrazowy
- Ostoja bobrów na rzece Pasłęce – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic Braniewa wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Jeziorem Pierzchalskim; utworzony został w celu zachowania stanowisk bobra – rezerwat faunistyczny.
- obszary chronionego krajobrazu:
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon.
Ciekawostki
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
Przypisy
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
- ↑ Urząd Statystyczny w Olsztynie [24.03.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województ, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [24.03.20104]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014[
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [24.03.2014]
- ↑ Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,[isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, [isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.
Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014]
[BIP Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [24.03.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [24.03.2014]
Urząd Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [24.03.2014]
