Szczytno (gmina wiejska)

Gmina Szczytno
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Sławomir Wojciechowski
Powierzchnia	346,24 km²
Liczba sołectw	32
Liczba miejscowości	51
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	12247 35 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NSZ
TERYT	2817062
Urząd gminy ul. Łomżyńska 3 12-100 Szczytno
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Szczytno – gmina wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, w centralnej części powiatu szczycieńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Szczytnie.

Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy znajduje się Port Lotniczy Mazury (Szczytno-Szymany).

Władzę w gminie sprawuje wójt Sławomir Wojciechowski.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Szczytno zajmuje powierzchnię 346,24 km², w tym:

• użytki rolne: 39,5% (13691 ha)
• lasy: 48,3% (16725,17 ha)

Gmina stanowi 17,9% powierzchni powiatu szczycieńskiego

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Szczytno (gmina wiejska)

Kościół pw. św. Walentego i św. Jakuba w Lipowcu

 

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	12247	100	6066	49,5	6181	50,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	35		17,5		17,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Szczytno było dodatnie i wynosiło 151 osób.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Szczytno były częścią powiatu szczycieńskiego w województwie olsztyńskim.
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Szczytno przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.
Gminę Szczytno powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Czarkowy Grąd, Dębówko, Gawrzyjałki, Jęcznik, Kaspry, Kobylocha, Korpele, Lemany, Lipowiec, Lipowa Góra Wschodnia, Lipowa Góra Zachodnia, Małdaniec, Marksewo, Niedźwiedzie, Nowe Gizewo, Nowiny, Olszyny, Piecuchy, Płozy, Prusowy Borek, Romany, Rudka, Sasek Mały, Sędańsk, Siódmak, Stare Kiejkuty, Szczycionek, Szymany, Trelkowo, Wały, Wawrochy, Zielonka.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat szczycieński. Gmina Szczytno została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Szczytno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim.

Gmina wiejska Szczytno graniczy z gminami: Dźwierzuty, Jedwabno, Rozogi, Wielbark, Świętajno oraz Pasym.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Czarkowy Grąd, Dębówko, Gawrzyjałki, Jęcznik, Korpele, Lemany, Leśny Dwór, Lipowiec, Lipowa Góra Wschodnia, Lipowa Góra Zachodnia, Małdaniec, Marksewo, Niedźwiedzie, Nowe Gizewo, Nowiny, Olszyny, Piecuchy, Płozy, Prusowy Borek, Romany, Rudka, Sasek Mały, Sasek Wielki, Sędańsk, Siódmak, Stare Kiejkuty, Szczycionek, Szymany, Trelkowo, Wały, Wawrochy, Zielonka.

Pozostałe miejscowości: Kobyłocha, Ulążki, Pużary, Piece, Sasek, Lipowiec Mały, Kamionek, Lipnik, Wikno, Młyńsko, Kaspry, Ochódno, Janowo, Sawica, Wólka Szczycieńska, Nowe Dłutówko, Trelkówko, Żytkowizna, Wałpusz.

Gospodarka

Jedną z głównych gałęzi gospodarki gminy Szczytno jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Użytki rolne zajmują niecałe 40% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 56% (7654 ha) stanowią grunty orne, 44% (6037 ha) łąki i pastwiska. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw dominują zboża, ziemniaki, rzepak; w hodowli zwierząt chów bydła opasowego i mlecznego oraz drób.t Walory przyrodnicze obszarów wiejskich tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki, co stwarza dodatkowe możliwości pracy i dochodu dla rolników.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Szczytno wynosiła pod koniec 2013 roku 854. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 835 tworzy sektor prywatny. 225 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 88 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 118 firm w dziale budownictwo, 85 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 27 firm. Na terenie gminy działają firmy przetwórstwa i obróbki drewna (zakłady stolarskie, meblarskie, tartaki), produkcji wyrobów budowlanych z betonu (PANTO POLAND ENGINEERING s.c. Korpele), dość dobrze rozwinięta jest sieć usług i handel.

Szczególne znaczenie dla rozwoju gminy ma turystyka. Z roku na rok region odwiedza coraz większa liczba turystów krajowych i zagranicznych. Walorami sprzyjającymi rozwojowi turystyki są: korzystne warunki naturalne dobrze zachowane środowisko przyrodnicze i krajobrazowe, mały poziom zurbanizowania, czyste powietrze, duża lesistość terenów oraz liczne jeziora. Bazę turystyczną stanowią ośrodki wypoczynkowe, domki letniskowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Marksewo, Sasek Mały, Dębówko, Piece, Jęcznik, Małdaniec, Romany, Stare Kiejkuty.
Gmina Szczytno należy do LGD "Brama Mazurskiej Krainy".

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Szczytno wynosiła 1083 osób, co stanowi 17% bezrobotnych w powiecie szczycieńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 16% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminna Biblioteka Publiczna w Lipowcu

Filie biblioteki znajdują się w Kamionku, Olszynach, Szymanach.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Dożynki Gminne

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Szczytno należą:

• kościół pw. św. Walentego w Lipowcu
• kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Szymanach
• kościół pw. św. Maksymiliama Kolbe w Trelkowie wraz z przykościelnym cmentarzem
• kaplice baptystów w Szymanach i Trelkowie
• zabytkowe drewniane domy we wsiach: Lemany, Lipowiec, Romany, Rudka, Wawrochy, Zielonka

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlak pieszy Mazursko-Kurpiowski
• szlaki rowerowe:
  • trasa "Wielkich Jałowców": Szczytno - Prusowy Borek - Lipowiec - Zabiele - Szczytno (36 km)
  • trasa "Rybitwy": Szczytno - Sasek Wielki - Sasek Mały - Rekownica - Jedwabno - Narty - Brajniki - Nowy Dwór - Sawica - Janowo - Sedańsk - Szczytno (55 km)
  • trasa "Młyński Staw": Szczytno - Szczycionek - Dębówko - Piece - Jęcznik - Elganowo - Janowo - Szczytno (41 km)
  • trasa "Juranda": Jerutki - Świętajno - Rozogi - Spychowo - Babięta - Jerutki (95 km)
• obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
• jeziora, lasy

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Szczytno można uzyskać na stronach internetowych: UG Szczytno oraz LOT Powiatu Szczycieńskiego

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Szczytno istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Gminne Przedszkole "Jasia i Małgosi" w Lipowcu
• Gminne Przedszkole w Nowinach
• Szkoła Podstawowa w Rudce
• Szkoła Podstawowa w Wawrochach
• Zespół Szkół im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Lipowcu - szkoła podstawowa, gimnazjum
• Zespół Szkół w Olszynach - szkoła podstawowa, gimnazjum
• Zespół Szkół w Szymanach - szkoła podstawowa, gimnazjum
• Niepubliczny Zespół Szkolno - Przedszkolny w Romanach - przedszkole, szkoła podstawowa
• Niepubliczny Zespół Szkolno - Przedszkolny im. Wandy Chotomskiej w Trelkowie - przedszkole, szkoła podstawowa
• Niepubliczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Gawrzyjałkach - przedszkole, szkoła podstawowa

Sport

W gminie działa klub:

• GKS Szczytno

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Mazurskie Źródła" Dębówko
• Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Stare Kiejkuty
• Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Szymany

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Obszary chronionego krajobrazu:

• Spychowski Obszar Chronionego Krajobrazu (12 101,8 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego (40 997,4 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)
• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Piska (172 802,21 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Piska (57 826,61 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Szczytno znajduje się 26 pomników przyrody (ochroną objęto m.in.: głaz narzutowy w Węgorzewie) oraz użytek ekologiczny "Mała Biel".

Ciekawostki

O porcie lotniczym w Szymanach oraz wsi Stare Kiejkuty w gminie Szczytno zrobiło się głośno na całym świecie w 2005 roku, gdy organizacja Human Rights Watch ogłosiła, że samolot (Boeing 737 CIA o numerach N313P) przewożący więzionych przez Amerykanów terrorystów z Kabulu do Guantanamo lądował na lotnisku w Szymanach. W Szymanach miał też lądować samolot (Gulfstream V o numerach N379P), który według Amnesty International zaliczył ponad 50 lotów do Guantanamo, zyskując przydomek "Guantanamo Bay Express". Według byłej rzeczniczki prasowej portu lotniczego Marioli Przewłockiej, lotnisko w Szymanach przyjęło 6 takich podejrzanych lądowań. W ich przypadku władze zabroniły urządzania standardowej odprawy pasażerów, a opłaty lotniskowe, znacznie wyższe niż normalnie, były uiszczane w gotówce. Dowody w tej sprawie opublikowała Rzeczpospolita. Więźniowie mieli być potem przewożeni do tajnego obiektu wojskowego znajdującego się w Ośrodku Kształcenia Kadr Wywiadu w Starych Kiejkutach, w którym mieli być torturowani.

Zobacz też:

• Mazury
• Szczycieńska Pozycja Leśna
• Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację w województwie olsztyńskim

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Szczytno, Szczytno 2005
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Szczytno [20.12.2014]
Urząd Gminy Szczytno [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
rp.pl [20.12.2014]
UStat Olsztyn [20.12.2014]
wikipedia.org [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]