Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Tolkmicko
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat elbląski
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Andrzej Lemanowicz
Powierzchnia 208,01 km²
Liczba sołectw 10
Liczba miejscowości 19
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		6841
33 osób/km²
Strefa numeracyjna 55
Tablice rejestracyjne NEB
TERYT 2804093
Urząd gminy
ul. Portowa 2 82-340 Tolkmicko
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Tolkmicko – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-wschodniej części powiatu elbląskiego. Siedziba gminy znajduje się w Tolkmicku. Gmina Tolkmicko to gmina rolnicza, usytuowana na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, Wybrzeża Staropruskiego i (w niewielkim stopniu) na terenie Żuław Wiślanych. Charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, co związane jest z przebiegiem ciągów morenowych. Na terenie gminy występuje znaczne zróżnicowanie wysokości terenu dochodzące do 185 m. Najniżej usytuowany jest teren nadbrzeżny od strony Zalewu Wiślanego: 0,5–1,1 m n.p.m. Najwyższe wzniesienia terenowe posiadają rzędne na poziomie 185,7 m n.p.m. Szczególne położenie terytorium gminy, w której spotykają się krajobrazy pagórkowaty, lesisty i morski, sprawia, że roztaczają się tu niezwykle piękne widoki. Ponad 50% powierzchni gminy zajmują wody Zalewu Wiślanego.

Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Lemanowicz[1].

Klasztor ojców Bernardynów w Kadynach.
Fot. Polimerek. Źródło: Wikipedia
Kościół pw. św. Jakuba w Tolkmicku.
Źródło: www.salezjanie-tolkmicko.pl
Głaz narzutowy "Święty Kamień". Fot. Alicja Szarzyńska.

Powierzchnia gminy

Gmina Tolkmicko zajmuje powierzchnię 208,01km2[2], w tym:

  • lasy: 25,65% (5335 ha)
  • użytki rolne: 20,06% (4174 ha)
  • wody: 56,76% (11807 ha)

Gmina stanowi 14,69% powierzchni powiatu elbląskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 6841 100 3417 49,95 3424 50,05
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		33 16 17

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko było dodatnie i wynosiło 10 osób (saldo migracji w mieście Tolkmicko wynosiło -3 osoby, natomiast na terenie wiejskim gminy było dodatnie i wynosiło 13 osób)[4].

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1946 roku, na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[5], ziemie powiatu elbląskiego, a wraz z nimi gmina i miasto Tolkmicko, zostały włączone do województwa gdańskiego.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat elbląski i powołane zostało województwo elbląskie, w skład którego weszły gmina i miasto Tolkmicko[7]. W 1992 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 roku[8] dokonano połączenia gminy i miasta Tolkmicko w jedną jednostkę administracyjną.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę miejsko-wiejską Tolkmicko w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim.

Gmina miejsko-wiejska Tolkmicko graniczy: z gminą Frombork, gminą Elbląg, gminą Milejewo i gminą Młynary oraz z Elblągiem.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Brzezina, Chojnowo, Kadyny, Kamionek Wielki, Łęcze, Nowinka, Pagórki, Pogrodzie, Przybyłowo, Suchacz.

Pozostałe miejscowości: Święty Kamień, Przylesie, Janówek, Kikoły, Rangóry, Ostrogóra, Wysoki Bór, Bogdaniec, Nadbrzeże, Pęklewo, Połoniny, Wodynia, Tolkmicko.

Gospodarka

W gospodarce gminy Tolkmicko ważną rolę odgrywa:

  • przetwórstwo warzyw
  • produkcja rolnicza
  • hodowla zwierząt
  • produkcja leśna
  • rybołówstwo nadzalewowe

Przetwórstwem owoców i warzyw zajmuje się zlokalizowany w Tolkmicku zakład MASFROST Sp. z o.o. należący do Grupy Top Farms. Bazy surowcowej dla tego podmiotu dostarczają wytwórcy owoców i warzyw z terenu gminy i okolic.

Istotne dla gospodarki gminy jest rolnictwo, w którym dominują gospodarstwa rodzinne. Większość z nich prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż o zrównoważonym podziale na poszczególne rodzaje, co jest uwarunkowane m. in. różną jakością gleb. Uprawiane są również: ziemniaki, rośliny pastewne, przemysłowe. Hodowane jest bydło i trzoda chlewna.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko wynosiła w 2013 roku 573. 40 podmiotów należy do sektora publicznego, pozostałe 533 tworzy sektor prywatny[10]. 81 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 48 firm w dziale budownictwo, 92 firmy w dziale przetwórstwo przemysłowe, 53 w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 16 firm. Są to firmy małe i średnie, zatrudniające od 1 do 5 osób.

Znacząca rolę w gospodarce gminy straciły zakłady wytwórcze (np. cegielnie w Kadynach i Suchaczu oraz zakład produkcji majoliki i kafli w Kadynach) materiałów budowlanych, w tym głównie wyrobów ceramicznych, ze względu na utratę dostępnej bazy surowcowej.

Rozwija się turystyka i rekreacja, choć gałąź ta nie wykorzystuje w pełni walorów gminy: atrakcyjnego usytuowania na terenach nadzalewowych oraz dużych kompleksów leśnych o szczególnych walorach klimatycznych i widokowych (Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej). Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Tolkmicko, Suchacz, Kamionek Wielki, Kadyny, Janówek.

W celu stworzenia warunków dla rozwoju gospodarczego gminy Tolkmicko, wsparcia rynku pracy, ograniczenia bezrobocia, stworzenia atrakcyjniejszych warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla lokalnych przedsiębiorców, ochrony środowiska naturalnego oraz poprawy warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców gminy podejmowana jest współpraca z gminami sąsiadującymi: gminą Frombork i miastem Elbląg. Gmina miejsko-wiejska Tolkmicko należy także do następujących stowarzyszeń: Komunalnego Związku Gmin Nadzalewowych, Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej "Euroregion Bałtyk", Związku Gmin Zlewni Jeziora Drużno i Zalewu Wiślanego, Stowarzyszenia Żuławy, Lokalnej Organizacji Turystycznej-Kraina Zalewu Wiślanego, Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka "Zalew Wiślany", Lokalnej Grupy Działania "Wysoczyzna Elbląska", Szlak Wodny im. Króla Stefana Batorego.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Tolkmicko wynosiła 574 osoby[11], co stanowi 10,22% bezrobotnych w powiecie elbląskim. Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,7% ludności.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Tolkmicko należą[12]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej:
    • Okólny – żółty
    • Okrężny – niebieski
    • Ścieżka Jaszczurek - zielony
    • Święty Kamień
    • Szlak Rakowskich Lasów
    • Niebieski
    • Szlak do Miejskich Wód
    • Trasa Kadyńska
    • Szlak Fromborski
    • Szlak Młynarsko-Pasłęcki
    • Szlak Wysoczyzny Elbląskiej
  • ścieżka dydaktyczna w Kadynach
  • Nadzalewowa Trasa Rowerowa
  • Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej (a w nim m.in. ściana nieczynnego już dziś wyrobiska iłów elbląskich, która jest doskonałą ilustracją budowy geologicznej strefy krawędziowej Wysoczyzny Elbląskiej
  • liczne rezerwaty i pomniki przyrody
  • stadnina koni w Kadynach
  • liczne plaże (dzikie lub zagospodarowane)
  • szkolenia i zawody dla amatorów windsurfingu

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Tolkmicko, bazy noclegowej i gastronomicznej czy też kalendarza imprez można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Tolkmicku, ul. ul. Świętojańska ,182–340 Tolkmicko oraz na stronie MGOK w Tolkmicku tolkmicko.com.pl.

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie miejsko-wiejskiej Tolkmicko organizowane są imprezy rekreacyjno-sporowe, m. in.: turniej piłki nożnej, Majówka "Przesiądźmy się na rower", Powiatowe Igrzyska Pracowników Samorządowych w Tolkmicku. Istnieją również kluby sportowe:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Park krajobrazowy:

Rezerwaty przyrody:

Obszar chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Użytki ekologiczne:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Tolkmicko znajduje się ponad 297 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej[13]. Są to głównie pojedyncze dęby, buki, lipy, aleje drzew oraz głazy. Najznamienitszym okazem wśród pomników przyrody gminy Tolkmicko jest Dąb Bażyńskiego oraz głaz narzutowy "Święty Kamień". Na terenie gminy są również inne głazy narzutowe, jak np. "Kamień Cesarski" w pobliżu miejscowości Pagórki i "Kamień Złotego Wina" w pobliżu Ostrogóry. Trzy podobne głazy znajdują się na terenie leśnictwa Górki (zob. 1, 2, 3), kilka kolejnych na terenie w leśnictwa Kadyny (zob. 1, 2, 3), po jednym w leśnictwie Dąbrowa i miejscowości Suchacz.

Ciekawostki

  • W 1463 roku na Zalewie Wiślanym, nieopodal Suchacza została stoczona bitwa morska, w której starły się ze soba floty Zakonu krzyżackiego oraz połączonych sił morskich Elbląga i Gdańska.
  • Na terenie "Białej Leśniczówki" kręcone były zdjęcia do filmu Ryszarda Bugajskiego "Układ Zamknięty".

Przypisy

  1. ↑ tolkmicko.pl [06.06.2014]
  2. ↑ UStat w Olsztynie olsztyn.stat.gov.pl [06.06.2014]
  3. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  4. ↑ Bank Danych lokalnych GUS [06.06.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1946, nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
  6. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
  7. ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
  8. ↑ Dz.U. 1991, nr 87, poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
  9. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
  10. ↑ Bank Danych lokalnych GUS[06.06.2014]
  11. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [06.06.2014]
  12. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [1]
  13. ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie bip.olsztyn.rdos.gov.pl

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.06.2014]
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska miasta i gminy Tolkmicko na lata 2005 - 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011, Tolkmicko 2005.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.06.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Tolkmicko [06.06.2014]
GDOŚ [06.06.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.06.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.06.2014]
RDOŚ w Olsztynie [06.06.2014]
Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko [06.06.2014]
UStat w Olsztynie [06.06.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Tolkmicko_(gmina_miejsko-wiejska)&oldid=144085”