Orneta (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Orneta | |Gmina = Orneta | ||
| − | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Orneta.png | Herb gminy Orneta | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Orneta.png |Herb gminy Orneta |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
|zarządzający = Burmistrz | |zarządzający = Burmistrz | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Katarzyna Lasocka |
|adres_ug = Plac Wolności 26 | |adres_ug = Plac Wolności 26 | ||
|kod_poczt_ug = 11-130 Orneta | |kod_poczt_ug = 11-130 Orneta | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/ | |bip = http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Orneta''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] i w zachodniej części [[Powiat lidzbarski| powiatu lidzbarskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Orneta| Ornecie]]. | + | [[Plik: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orneta_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG Commons Wikimedia]]] |
| − | Tereny gminy położone są na [[Równina Ornecka| Równinie Orneckiej]], pomiędzy [[Wzniesienie Górowskie| Wzniesieniem Górowskim]] a [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzem Olsztyńskim]]. Gmina o charakterze rolniczym z udziałem gospodarki leśnej (ze względu na dużą powierzchnię kompleksów leśnych). Gmina o wysokim saldzie migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały oraz wysokim bezrobociu.<br> | + | [[Plik: Cerkiew św. Mikołaja w Ornecie.jpg|thumb|right|290px|Cerkiew św. Mikołaja w Ornecie. Fot. Loraine. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cerkiew_prawos%C5%82awna_w_Ornecie.JPG Commons Wikimedia]]] |
| − | Władzę w gminie sprawuje burmistrz | + | [[Plik: Ratusz w Ornecie.jpg|thumb|right|290px|Ratusz w Ornecie. Fot. Andrzej Otrębski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orneta_ratusz_1.jpg Commons Wikimedia]]] |
| + | [[Plik: Kościół w Krośnie_1a.JPG|thumb|right|290px|Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie. Fot. Magkrys. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fasada_barokowego_ko%C5%9Bcio%C5%82a_pielgrzymkowego_w_Kro%C5%9Bnie_k.Ornety_A-107-Magkrys.JPG Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach. Fot. Ptu. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mingajny_kosciol_swietego_wawrzynca.jpg Commons Wikimedia] | ||
| + | ]] | ||
| + | '''Gmina Orneta''' – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] i w zachodniej części [[Powiat lidzbarski|powiatu lidzbarskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Orneta|Ornecie]]. | ||
| + | Tereny gminy położone są na [[Równina Ornecka|Równinie Orneckiej]], pomiędzy [[Wzniesienie Górowskie|Wzniesieniem Górowskim]] a [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzem Olsztyńskim]]. Gmina o charakterze rolniczym z udziałem gospodarki leśnej (ze względu na dużą powierzchnię kompleksów leśnych). Gmina o wysokim saldzie migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały oraz wysokim bezrobociu.<br> | ||
| + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz Katarzyna Lasocka. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| Linia 38: | Linia 44: | ||
*wody: 1,06% | *wody: 1,06% | ||
| − | Gmina stanowi 26,4% powierzchni [[Powiat lidzbarski| powiatu lidzbarskiego]]. | + | Gmina stanowi 26,4% powierzchni [[Powiat lidzbarski|powiatu lidzbarskiego]]. |
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>: | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 12409 || 100 || 6346 || 51,1 || 6063 || 48,9 | + | |liczba ||12409 ||100 ||6346 ||51,1 ||6063 ||48,9 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 51 || colspan=2| 26 || colspan=2| 25 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|51 ||colspan=2|26 ||colspan=2|25 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Orneta wynosiło -79 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 45,9% migracji w [[Powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]] oraz 2,1% w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]]. | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Orneta wynosiło -79 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 45,9% migracji w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]] oraz 2,1% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej, w wyniku powojennego podziału [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]] będącego częścią województwa olsztyńskiego, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Orneta. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> | + | Po II wojnie światowej, w wyniku powojennego podziału [[powiat braniewski|powiatu braniewskiego]] będącego częścią województwa olsztyńskiego, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Orneta. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Powołano wówczas gromadę Orneta z siedzibą w Ornecie (miasto nie wchodziło w jej skład). |
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym Polski, dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku powołano gminę Orneta. W jej skład weszły sołectwa: [[Augustyny]], [[Bażyny]], [[Chwalęcin]], [[Drwęczno]], [[Henrykowo]], [[Krosno]], [[Krzykały]], [[Kumajny]], [[Miłkowo]], [[Mingajny]], [[Nowy Dwór]], [[Opin]], [[Osetnik]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym Polski, dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku powołano gminę Orneta. W jej skład weszły sołectwa: [[Augustyny]], [[Bażyny]], [[Chwalęcin]], [[Drwęczno]], [[Henrykowo]], [[Krosno]], [[Krzykały]], [[Kumajny]], [[Miłkowo]], [[Mingajny]], [[Nowy Dwór]], [[Opin]], [[Osetnik]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. | ||
| Linia 69: | Linia 69: | ||
W 1992 roku na mocy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r.<ref>Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19910870397 isap.sejm.gov.pl]</ref> miasto i gmina Orneta stały się jedną jednostką administracyjną. | W 1992 roku na mocy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r.<ref>Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19910870397 isap.sejm.gov.pl]</ref> miasto i gmina Orneta stały się jedną jednostką administracyjną. | ||
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę Orneta w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]]. | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę Orneta w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]]. |
| − | Gmina Orneta graniczy z gminami: [[Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)| Pieniężno]], [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)| Lidzbark Warmiński]], [[Lubomino (gmina wiejska)| Lubomino]], [[Miłakowo (gmina miejsko-wiejska)| Miłakowo]], [[Godkowo (gmina wiejska)| Godkowo]], [[Wilczęta (gmina wiejska)| Wilczęta]], [[Płoskinia (gmina wiejska)| Płoskinia]]. | + | Gmina Orneta graniczy z gminami: [[Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)|Pieniężno]], [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)|Lidzbark Warmiński]], [[Lubomino (gmina wiejska)|Lubomino]], [[Miłakowo (gmina miejsko-wiejska)|Miłakowo]], [[Godkowo (gmina wiejska)|Godkowo]], [[Wilczęta (gmina wiejska)|Wilczęta]], [[Płoskinia (gmina wiejska)|Płoskinia]]. |
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Augustyny]], [[Bażyny]], [[Biały Dwór]], [[Chwalęcin]], [[Dąbrówka (gmina Orneta)|Dąbrówka]], [[Drwęczno]], [[Henrykowo]], [[Karbowo]], [[Karkajmy]], [[Klusajny]], [[Krosno (gmina Orneta)|Krosno]], [[Krzykały]], [[Kumajny]], [[Miłkowo]], [[Mingajny]], [[Nowy Dwór (gmina Orneta)|Nowy Dwór]], [[Opin]], [[Osetnik]], [[Wojciechowo (gmina Orneta)| Wojciechowo]], [[Wola Lipecka]]. | + | Sołectwa: [[Augustyny]], [[Bażyny]], [[Biały Dwór]], [[Chwalęcin]], [[Dąbrówka (gmina Orneta)|Dąbrówka]], [[Drwęczno]], [[Henrykowo]], [[Karbowo]], [[Karkajmy]], [[Klusajny]], [[Krosno (gmina Orneta)|Krosno]], [[Krzykały]], [[Kumajny]], [[Miłkowo]], [[Mingajny]], [[Nowy Dwór (gmina Orneta)|Nowy Dwór]], [[Opin]], [[Osetnik]], [[Wojciechowo (gmina Orneta)|Wojciechowo]], [[Wola Lipecka]]. |
Pozostałe miejscowości: [[Lejławki Wielkie]], [[Lejławki Małe]], [[Tawty]], [[Bogatyńskie]], [[Gieduty]], [[Karkajmy Małe]], [[Ostry Kamień]]. | Pozostałe miejscowości: [[Lejławki Wielkie]], [[Lejławki Małe]], [[Tawty]], [[Bogatyńskie]], [[Gieduty]], [[Karkajmy Małe]], [[Ostry Kamień]]. | ||
| Linia 83: | Linia 83: | ||
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Orneta wynosiła w 2013 roku 1163. W tym 132 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1031 tworzy sektor prywatny. 272 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 85 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 125 firm w dziale budownictwo, 63 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 31 firm<ref name="p2"/>. | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Orneta wynosiła w 2013 roku 1163. W tym 132 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1031 tworzy sektor prywatny. 272 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 85 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 125 firm w dziale budownictwo, 63 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 31 firm<ref name="p2"/>. | ||
| − | Orneta jest gminą średnio uprzemysłowioną, dominują tu branże: [[Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń| metalurgiczna]] i odzieżowa. Do wiodących zakładów metalurgicznych należą: Fabryka Śrub i Elementów Złącznych "Nowa Orneta" Sp. z o.o., Gunnebo Industries Sp z o.o. z siedzibą w Ornecie, Metal Produkt sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe PORKON Sp. z o.o.; branżę odzieżową reprezentują: "Polcotex" Sp. z o.o. zakład produkcyjny w Ornecie, "Bea-Mode" Sp. z o.o. i inne. W gminie dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | + | Orneta jest gminą średnio uprzemysłowioną, dominują tu branże: [[Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń|metalurgiczna]] i odzieżowa. Do wiodących zakładów metalurgicznych należą: Fabryka Śrub i Elementów Złącznych "Nowa Orneta" Sp. z o.o., Gunnebo Industries Sp z o.o. z siedzibą w Ornecie, Metal Produkt sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe PORKON Sp. z o.o.; branżę odzieżową reprezentują: "Polcotex" Sp. z o.o. zakład produkcyjny w Ornecie, "Bea-Mode" Sp. z o.o. i inne. W gminie dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. |
Liczne zasoby leśne pozwoliły na rozwój przemysłu drzewnego. Na terenie gminy funkcjonuje [[Nadleśnictwo Orneta]], które prowadzi gospodarkę leśną na obszarze ponad 7500 ha. | Liczne zasoby leśne pozwoliły na rozwój przemysłu drzewnego. Na terenie gminy funkcjonuje [[Nadleśnictwo Orneta]], które prowadzi gospodarkę leśną na obszarze ponad 7500 ha. | ||
| Linia 90: | Linia 90: | ||
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Orneta, Henrykowo, Opin<ref name="p1"/>. | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Orneta, Henrykowo, Opin<ref name="p1"/>. | ||
| − | Gmina Orneta należy do lokalnej organizacji turystycznej [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"| Stowarzyszenia "Dom Warmiński"]], [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]] oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]. | + | Gmina Orneta należy do lokalnej organizacji turystycznej [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"|Stowarzyszenia "Dom Warmiński"]], [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]] oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]. |
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] oraz [[Obszary wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji| obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia. | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne|obszarów przygranicznych]] oraz [[Obszary wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji|obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Orneta wynosiła 1477 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 35,2% bezrobotnych w [[Powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Orneta wynosiła 1477 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 35,2% bezrobotnych w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,7% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,7% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 100: | Linia 100: | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[lkwim: Miejski Dom Kultury w Ornecie | Miejski Dom Kultury im. Franciszka Chruściela w Ornecie]] | + | *[[lkwim: Miejski Dom Kultury w Ornecie |Miejski Dom Kultury im. Franciszka Chruściela w Ornecie]] |
*Galeria ART-NOVA | *Galeria ART-NOVA | ||
*[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Orneta]] - filie biblioteki w Henrykowie i Bażynach | *[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Orneta]] - filie biblioteki w Henrykowie i Bażynach | ||
| Linia 112: | Linia 112: | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[Eberhard z Nysy]] (1250-1326) – biskup warmiński; wydał dokumenty lokacyjne m.in. dla Ornety, za jego czasów rozpoczęto budowę tamtejszego [[lkwim: Zamek w Ornecie| zamku]], przeznaczył też środki na budowę kościoła w Ornecie. | + | *[[Eberhard z Nysy]] (1250-1326) – biskup warmiński; wydał dokumenty lokacyjne m.in. dla Ornety, za jego czasów rozpoczęto budowę tamtejszego [[lkwim: Zamek w Ornecie|zamku]], przeznaczył też środki na budowę kościoła w Ornecie. |
| − | *[[Szymon Rudnicki]] (1552-1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński; podczas jego urzędowania został wyremontowany i odnowiony [[lkwim: Zamek w Ornecie| zamek biskupi w Ornecie]]; fundator głównego ołtarza w kościele we wsi Bogatyńskie. | + | *[[Szymon Rudnicki]] (1552-1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński; podczas jego urzędowania został wyremontowany i odnowiony [[lkwim: Zamek w Ornecie|zamek biskupi w Ornecie]]; fundator głównego ołtarza w kościele we wsi Bogatyńskie. |
| − | *[[Herman z Pragi]] (1280 – noc noworoczna 1349/1350) – biskup warmiński, za jego czasów rozpoczęto budowę [[lkwim:Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie| kościoła pw. św. Jana Chrzciciela]], zmarł w Ornecie. | + | *[[Herman z Pragi]] (1280 – noc noworoczna 1349/1350) – biskup warmiński, za jego czasów rozpoczęto budowę [[lkwim:Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|kościoła pw. św. Jana Chrzciciela]], zmarł w Ornecie. |
*[[Eugeniusz Buchholz]] (1865 -1928 ) – literat, redaktor, tłumacz, księgarz. | *[[Eugeniusz Buchholz]] (1865 -1928 ) – literat, redaktor, tłumacz, księgarz. | ||
*[[Jan Wulff]] (1735 - 1807) – urodzony w Ornecie cysters, budowniczy organów w katedrze oliwskiej. | *[[Jan Wulff]] (1735 - 1807) – urodzony w Ornecie cysters, budowniczy organów w katedrze oliwskiej. | ||
*[[lkwim: Bruno Schwark|Bruno Schwark]] (1883-1964) – kanonik warmiński, badacz historii Warmii; w latach 1932- 1946 pełnił posługę kapłańską w Ornecie. | *[[lkwim: Bruno Schwark|Bruno Schwark]] (1883-1964) – kanonik warmiński, badacz historii Warmii; w latach 1932- 1946 pełnił posługę kapłańską w Ornecie. | ||
| − | *[[lkwim: Hans Schmauch| Hans Schmauch]] (1887-1966) – historyk, nauczyciel, badacz dziejów Warmii; po ukończeniu studiów podjął pracę w gimnazjum w Ornecie. | + | *[[lkwim: Hans Schmauch|Hans Schmauch]] (1887-1966) – historyk, nauczyciel, badacz dziejów Warmii; po ukończeniu studiów podjął pracę w gimnazjum w Ornecie. |
*[[lkwim: Emilia Krawczyk|Emilia Krawczyk]] (1944-?) – pisarka oraz animatorka kultury, zamieszkała w Ornecie | *[[lkwim: Emilia Krawczyk|Emilia Krawczyk]] (1944-?) – pisarka oraz animatorka kultury, zamieszkała w Ornecie | ||
*[[lkwim: Józefa Buchholz|siostra Adela CSC]] (1943- ) – poetka, katechetka, związana z Ornetą. | *[[lkwim: Józefa Buchholz|siostra Adela CSC]] (1943- ) – poetka, katechetka, związana z Ornetą. | ||
| Linia 134: | Linia 134: | ||
*[[lkwim: Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie|Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie]] wraz z plebanią | *[[lkwim: Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie|Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie]] wraz z plebanią | ||
*[[lkwim: Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie|Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie]], krużganki z kaplicami | *[[lkwim: Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie|Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie]], krużganki z kaplicami | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach| Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach|Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Opinie| Kościół pw. Krzyża Świętego w Opinie]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Opinie|Kościół pw. Krzyża Świętego w Opinie]] |
*zespoły pałacowe w: Bażynach, [[lkwim: Pałac w Bogatyńskich|Bogatyńskich]], [[lkwim: Dwór w Karkajmach|Karkajmach]] | *zespoły pałacowe w: Bażynach, [[lkwim: Pałac w Bogatyńskich|Bogatyńskich]], [[lkwim: Dwór w Karkajmach|Karkajmach]] | ||
*układ urbanistyczny miasta Orneta z rynkiem i [[lkwim: Ratusz w Ornecie |ratuszem]] oraz liczne zabytkowe kamieniczki w rynku i przy okolicznych ulicach | *układ urbanistyczny miasta Orneta z rynkiem i [[lkwim: Ratusz w Ornecie |ratuszem]] oraz liczne zabytkowe kamieniczki w rynku i przy okolicznych ulicach | ||
*pozostałości murów obronnych | *pozostałości murów obronnych | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie| Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie]] wraz z plebanią | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie]] wraz z plebanią |
*[[Cerkiew pw. św. Mikołaja w Ornecie]] | *[[Cerkiew pw. św. Mikołaja w Ornecie]] | ||
*[[lkwim: Klasztor sióstr katarzynek w Ornecie|Klasztor sióstr katarzynek w Ornecie]] wraz z otaczającym go ogrodem | *[[lkwim: Klasztor sióstr katarzynek w Ornecie|Klasztor sióstr katarzynek w Ornecie]] wraz z otaczającym go ogrodem | ||
| − | *[[Kaplice jerozolimskie| Kaplica Jerozolimska]] (przy drodze do Elbląga) | + | *[[Kaplice jerozolimskie|Kaplica Jerozolimska]] (przy drodze do Elbląga) |
*zabytkowy spichlerz | *zabytkowy spichlerz | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku| ruiny kościoła pw. św. Jakuba w Osetniku]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku|ruiny kościoła pw. św. Jakuba w Osetniku]] |
*młyn w Osetniku | *młyn w Osetniku | ||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
*szlak przyrodniczo-dydaktyczny "Czarci Jar" oraz ścieżki rowerowe wyznaczone przez [[Nadleśnictwo Orneta]] | *szlak przyrodniczo-dydaktyczny "Czarci Jar" oraz ścieżki rowerowe wyznaczone przez [[Nadleśnictwo Orneta]] | ||
| − | *umocnienia i fortyfikacje tzw.[[ "Trójkąt Lidzbarski'| "Trójkąta Lidzbarskiego"]] | + | *umocnienia i fortyfikacje tzw.[[ "Trójkąt Lidzbarski'|"Trójkąta Lidzbarskiego"]] |
*mini skatepark przy Jeziorze Mieczowym | *mini skatepark przy Jeziorze Mieczowym | ||
| − | *[[lkwim: Zamek w Ornecie| pozostałości po zamku biskupim w Ornecie]] | + | *[[lkwim: Zamek w Ornecie|pozostałości po zamku biskupim w Ornecie]] |
| − | *liczne zabytki architektury, w tym kapliczki przydrożne, m.in. [[Kapliczka w Osetniku| kapliczka w Osetniku]] | + | *liczne zabytki architektury, w tym kapliczki przydrożne, m.in. [[Kapliczka w Osetniku|kapliczka w Osetniku]] |
*zabytkowe parki dworskie, m.in. w Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach | *zabytkowe parki dworskie, m.in. w Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach | ||
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody | ||
| Linia 158: | Linia 158: | ||
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Orneta można uzyskać na stronie internetowej [http://www.orneta.pl/informacja/ UMiG Orneta]. | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Orneta można uzyskać na stronie internetowej [http://www.orneta.pl/informacja/ UMiG Orneta]. | ||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia Prawosławna pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Ornecie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Józefa w Krośnie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Opinie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Ornecie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Katarzyny w Henrykowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Katarzyny w Mingajnach]] | ||
| + | |||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie miejsko-wiejskiej Orneta istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie miejsko-wiejskiej Orneta istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
| Linia 166: | Linia 176: | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bażynach]] | *[[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bażynach]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Mingajnach]] | *[[Szkoła Podstawowa w Mingajnach]] | ||
| − | *[[Gimnazjum nr 2 w Ornecie im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego| Gimnazjum nr 2 im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Ornecie]] | + | *[[Gimnazjum nr 2 w Ornecie im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego|Gimnazjum nr 2 im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Ornecie]] |
*[[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]] | *[[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]] | ||
*[[Zespół Szkół Ogólnokształcących w Ornecie]] - [[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]], [[Liceum Ogólnokształcące im. Bojowników o Polskość Warmii w Ornecie]], Szkoła Policealna Nr 2 | *[[Zespół Szkół Ogólnokształcących w Ornecie]] - [[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]], [[Liceum Ogólnokształcące im. Bojowników o Polskość Warmii w Ornecie]], Szkoła Policealna Nr 2 | ||
| Linia 203: | Linia 213: | ||
Obszary Natura 2000: | Obszary Natura 2000: | ||
| − | *[[Natura 2000 Rzeka Pasłęka| Specjalny obszar ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka]] (8 418,46 ha) | + | *[[Natura 2000 Rzeka Pasłęka|Specjalny obszar ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka]] (8 418,46 ha) |
*[[Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Pasłęki]] (20 669,89 ha) | *[[Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Pasłęki]] (20 669,89 ha) | ||
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Orneta znajdują się 43 pomniki przyrody. Ochroną objęto przede wszystkim pojedyncze okazy i aleje drzew<ref name="p3"/>. | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Orneta znajdują się 43 pomniki przyrody. Ochroną objęto przede wszystkim pojedyncze okazy i aleje drzew<ref name="p3"/>. | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. | + | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. |
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
| Linia 214: | Linia 224: | ||
oraz:<br/> | oraz:<br/> | ||
*[[lkwim: Kaplica Jerozolimska w Ornecie|Kaplica Jerozolimska w Ornecie]] | *[[lkwim: Kaplica Jerozolimska w Ornecie|Kaplica Jerozolimska w Ornecie]] | ||
| − | *[[lkwim: Ambona w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie| Ambona w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | + | *[[lkwim: Ambona w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Ambona w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] |
*[[lkwim: Kielich z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Kielich z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | *[[lkwim: Kielich z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Kielich z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | ||
*[[lkwim: Monstrancja z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Monstrancja z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | *[[lkwim: Monstrancja z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|Monstrancja z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | ||
*[[lkwim: Ołtarz główny w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie |Ołtarz główny w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | *[[lkwim: Ołtarz główny w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie |Ołtarz główny w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie]] | ||
| − | *[[lkwim: Dzwon z kościoła pw. św. Mikołaja w Bażynach| Dzwon z kościoła pw. św. Mikołaja w Bażynach]] | + | *[[lkwim: Dzwon z kościoła pw. św. Mikołaja w Bażynach|Dzwon z kościoła pw. św. Mikołaja w Bażynach]] |
| − | *[[lkwim: Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku| Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku]] | + | *[[lkwim: Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku|Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku]] |
*[[lkwim: Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku|Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku]] | *[[lkwim: Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku|Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku]] | ||
*[[lkwim: Organy w Sanktuarium Maryjnym Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa w Krośnie|Organy w Sanktuarium Maryjnym Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa w Krośnie]] | *[[lkwim: Organy w Sanktuarium Maryjnym Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa w Krośnie|Organy w Sanktuarium Maryjnym Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa w Krośnie]] | ||
| − | *[[lkwim: Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie| Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie]] | + | *[[lkwim: Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie|Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie]] |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
Aktualna wersja na dzień 08:33, 23 kwi 2024
| Gmina Orneta | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | lidzbarski | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Katarzyna Lasocka | ||
| Powierzchnia | 244,23 km² | ||
| Liczba sołectw | 20 | ||
| Liczba miejscowości | 28 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
12409 51 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NLI | ||
| TERYT | 2809053 | ||
| Urząd gminy Plac Wolności 26 11-130 Orneta
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia
Cerkiew św. Mikołaja w Ornecie. Fot. Loraine. Źródło: Commons Wikimedia
Ratusz w Ornecie. Fot. Andrzej Otrębski. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie. Fot. Magkrys. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach. Fot. Ptu. Źródło: Commons Wikimedia
Gmina Orneta – gmina miejsko-wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego i w zachodniej części powiatu lidzbarskiego. Siedziba gminy znajduje się w Ornecie.
Tereny gminy położone są na Równinie Orneckiej, pomiędzy Wzniesieniem Górowskim a Pojezierzem Olsztyńskim. Gmina o charakterze rolniczym z udziałem gospodarki leśnej (ze względu na dużą powierzchnię kompleksów leśnych). Gmina o wysokim saldzie migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały oraz wysokim bezrobociu.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Katarzyna Lasocka.
Spis treści
- 1 Powierzchnia gminy
- 2 Demografia
- 3 Historia gminy jako jednostki administracyjnej
- 4 Miejscowości na terenie gminy
- 5 Gospodarka
- 6 Kultura i turystyka
- 7 Religia
- 8 Szkolnictwo
- 9 Sport
- 10 Inne organizacje i instytucje
- 11 Obszary chronione i pomniki przyrody
- 12 Ciekawostki
- 13 Zobacz też:
- 14 Przypisy
- 15 Bibliografia
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Orneta zajmuje powierzchnię 244,23 km2[1], w tym:
- użytki rolne: 56%
- lasy: 31%
- wody: 1,06%
Gmina stanowi 26,4% powierzchni powiatu lidzbarskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 12409 | 100 | 6346 | 51,1 | 6063 | 48,9 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
51 | 26 | 25 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Orneta wynosiło -79 osób[1], co stanowi 45,9% migracji w powiecie lidzbarskim oraz 2,1% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej, w wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[2] utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Orneta. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[3] istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Powołano wówczas gromadę Orneta z siedzibą w Ornecie (miasto nie wchodziło w jej skład).
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym Polski, dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[4], przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku powołano gminę Orneta. W jej skład weszły sołectwa: Augustyny, Bażyny, Chwalęcin, Drwęczno, Henrykowo, Krosno, Krzykały, Kumajny, Miłkowo, Mingajny, Nowy Dwór, Opin, Osetnik[5].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Orneta została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[7].
W 1992 roku na mocy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r.[8] miasto i gmina Orneta stały się jedną jednostką administracyjną.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Orneta w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim.
Gmina Orneta graniczy z gminami: Pieniężno, Lidzbark Warmiński, Lubomino, Miłakowo, Godkowo, Wilczęta, Płoskinia.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Augustyny, Bażyny, Biały Dwór, Chwalęcin, Dąbrówka, Drwęczno, Henrykowo, Karbowo, Karkajmy, Klusajny, Krosno, Krzykały, Kumajny, Miłkowo, Mingajny, Nowy Dwór, Opin, Osetnik, Wojciechowo, Wola Lipecka.
Pozostałe miejscowości: Lejławki Wielkie, Lejławki Małe, Tawty, Bogatyńskie, Gieduty, Karkajmy Małe, Ostry Kamień.
Gospodarka
Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy Orneta jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują ponad 50% powierzchni gminy, grunty orne: 43,6% (10659 ha), łąki i pastwiska zajmują 12,3% (3000 ha), a sady 0,09% (24 ha). Znajdują się one na glebach średnich - IV klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż (pszenica, jęczmień) uprawiane są również ziemniaki, buraki cukrowe i rzepak. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej i bydła. W strukturze gospodarstw rolnych większość stanowią gospodarstwa małe i średnie (od 1-10 ha)[10].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Orneta wynosiła w 2013 roku 1163. W tym 132 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1031 tworzy sektor prywatny. 272 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 85 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 125 firm w dziale budownictwo, 63 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 31 firm[1].
Orneta jest gminą średnio uprzemysłowioną, dominują tu branże: metalurgiczna i odzieżowa. Do wiodących zakładów metalurgicznych należą: Fabryka Śrub i Elementów Złącznych "Nowa Orneta" Sp. z o.o., Gunnebo Industries Sp z o.o. z siedzibą w Ornecie, Metal Produkt sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe PORKON Sp. z o.o.; branżę odzieżową reprezentują: "Polcotex" Sp. z o.o. zakład produkcyjny w Ornecie, "Bea-Mode" Sp. z o.o. i inne. W gminie dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczne zasoby leśne pozwoliły na rozwój przemysłu drzewnego. Na terenie gminy funkcjonuje Nadleśnictwo Orneta, które prowadzi gospodarkę leśną na obszarze ponad 7500 ha.
Turystyka nie odgrywa w gminie Orneta dominującej roli. Jednak duża ilość lasów, bogactwo przyrody, zabytków historycznych Ornety i okolic podnosi w wysokim stopniu walory krajoznawczo – turystyczne regionu i stwarza warunki do jej rozwoju.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Orneta, Henrykowo, Opin[11].
Gmina Orneta należy do lokalnej organizacji turystycznej Stowarzyszenia "Dom Warmiński", Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich oraz LGD "Warmiński Zakątek".
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych oraz obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Orneta wynosiła 1477 osób[1], co stanowi 35,2% bezrobotnych w powiecie lidzbarskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,7% ludności[12].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Miejski Dom Kultury im. Franciszka Chruściela w Ornecie
- Galeria ART-NOVA
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Orneta - filie biblioteki w Henrykowie i Bażynach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Kaziuki Wilnuki w Ornecie
- Ornecki Festiwal Kobiet - Baba Fest
- Festiwal "ŁAŁ KULTURA"
- Dni Ornety
- dożynki gminne
Ludzie związani z gminą
- Eberhard z Nysy (1250-1326) – biskup warmiński; wydał dokumenty lokacyjne m.in. dla Ornety, za jego czasów rozpoczęto budowę tamtejszego zamku, przeznaczył też środki na budowę kościoła w Ornecie.
- Szymon Rudnicki (1552-1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński; podczas jego urzędowania został wyremontowany i odnowiony zamek biskupi w Ornecie; fundator głównego ołtarza w kościele we wsi Bogatyńskie.
- Herman z Pragi (1280 – noc noworoczna 1349/1350) – biskup warmiński, za jego czasów rozpoczęto budowę kościoła pw. św. Jana Chrzciciela, zmarł w Ornecie.
- Eugeniusz Buchholz (1865 -1928 ) – literat, redaktor, tłumacz, księgarz.
- Jan Wulff (1735 - 1807) – urodzony w Ornecie cysters, budowniczy organów w katedrze oliwskiej.
- Bruno Schwark (1883-1964) – kanonik warmiński, badacz historii Warmii; w latach 1932- 1946 pełnił posługę kapłańską w Ornecie.
- Hans Schmauch (1887-1966) – historyk, nauczyciel, badacz dziejów Warmii; po ukończeniu studiów podjął pracę w gimnazjum w Ornecie.
- Emilia Krawczyk (1944-?) – pisarka oraz animatorka kultury, zamieszkała w Ornecie
- siostra Adela CSC (1943- ) – poetka, katechetka, związana z Ornetą.
- Iwona Dombek-Rybczyńska – artystka plastyk, malarka; mieszka w Ornecie.
- Roma (wł. Romana) Triebling – animator kultury, terapeuta osób niepełnosprawnych; od 2007 roku mieszka w Ornecie.
- Zygmunt Kamiński – piłkarz Warmii Olsztyn w latach 60. w najlepszym okresie historii klubu, trener "Błękitnych" Orneta.
- Piotr Zrada – lekkoatleta, specjalista w biegu na 400 metrów, mistrz świata i Europy juniorów młodszych.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Orneta należą[13]:
- Kościół pw. Świętych Mikołaja Biskupa i Rocha w Bażynach wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. Świętej Trójcy i św. Michała w Bogatyńskich
- Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie wraz z plebanią
- Sanktuarium Maryjne Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie, krużganki z kaplicami
- Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach wraz z przykościelnym cmentarzem
- Kościół pw. Krzyża Świętego w Opinie
- zespoły pałacowe w: Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach
- układ urbanistyczny miasta Orneta z rynkiem i ratuszem oraz liczne zabytkowe kamieniczki w rynku i przy okolicznych ulicach
- pozostałości murów obronnych
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie wraz z plebanią
- Cerkiew pw. św. Mikołaja w Ornecie
- Klasztor sióstr katarzynek w Ornecie wraz z otaczającym go ogrodem
- Kaplica Jerozolimska (przy drodze do Elbląga)
- zabytkowy spichlerz
- ruiny kościoła pw. św. Jakuba w Osetniku
- młyn w Osetniku
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlak przyrodniczo-dydaktyczny "Czarci Jar" oraz ścieżki rowerowe wyznaczone przez Nadleśnictwo Orneta
- umocnienia i fortyfikacje tzw."Trójkąta Lidzbarskiego"
- mini skatepark przy Jeziorze Mieczowym
- pozostałości po zamku biskupim w Ornecie
- liczne zabytki architektury, w tym kapliczki przydrożne, m.in. kapliczka w Osetniku
- zabytkowe parki dworskie, m.in. w Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Orneta można uzyskać na stronie internetowej UMiG Orneta.
Religia
- Parafia Prawosławna pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Ornecie
- Parafia pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Józefa w Krośnie
- Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie
- Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Opinie
- Parafia pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Ornecie
- Parafia pw. św. Katarzyny w Henrykowie
- Parafia pw. św. Katarzyny w Mingajnach
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Orneta istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole nr 1 w Ornecie
- Przedszkole nr 2 w Ornecie
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. mjr. Henryka Sucharskiego w Ornecie
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka w Ornecie
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bażynach
- Szkoła Podstawowa w Mingajnach
- Gimnazjum nr 2 im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Ornecie
- Gimnazjum Nr 1 w Ornecie
- Zespół Szkół Ogólnokształcących w Ornecie - Gimnazjum Nr 1 w Ornecie, Liceum Ogólnokształcące im. Bojowników o Polskość Warmii w Ornecie, Szkoła Policealna Nr 2
- Zespół Szkół Zawodowych Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica w Ornecie
Sport
W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: turnieje piłki nożnej dzieci i dorosłych, turnieje: siatkówki, "Majówka Rowerowa", Warmia Mazury Senior Games - badminton.
Na terenie gminy działają kluby:
- MKS "Błękitni" Orneta
- SLKS "Tramp" w Ornecie
- UKS "Bystry" w Ornecie
- Uczniowski Integracyjny Klub Sportowy "MIG"
- Integracyjny Klub Sportowy "SMOK"
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Ornecie
- Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Orneta "Ornecianie"
- Stowarzyszenie Orneckie "AGRORELAKS"
- Stowarzyszenie na rzecz Wspierania Rozwoju Wsi, Świetlicy i Punktu Przedszkolnego w Bażynach "DOGONIĆ MARZENIA"
- Stowarzyszenie MIASTOWIEŚ w Ornecie
- Stowarzyszenie Arkadia z siedzibą w Dąbrówce
- Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Karbowo
- Stowarzyszenie Nowe Drwęczno
- Zespół Ornecianie
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[14]:
Rezerwaty przyrody:
- Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce (4239,97 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki (43307,3 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej (11511,3 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka (8 418,46 ha)
- Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Pasłęki (20 669,89 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Orneta znajdują się 43 pomniki przyrody. Ochroną objęto przede wszystkim pojedyncze okazy i aleje drzew[14].
Ciekawostki
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur. Utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
Zobacz też:
oraz:
- Kaplica Jerozolimska w Ornecie
- Ambona w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie
- Kielich z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie
- Monstrancja z kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie
- Ołtarz główny w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie
- Dzwon z kościoła pw. św. Mikołaja w Bażynach
- Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
- Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
- Organy w Sanktuarium Maryjnym Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa w Krośnie
- Polichromia w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Orneta na lata 2001 - 2015.
- ↑ Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiep1 - ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [1]
- ↑ 14,0 14,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Orneta na lata 2001 - 2015.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Mista i Gminy Orneta [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Miasta i Gminy Orneta [20.10.2014]
