Ostróda (gmina wiejska)

Gmina Ostróda
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Bogusław Jerzy Fijas
Powierzchnia	400,89 km²
Liczba sołectw	34
Liczba miejscowości	79
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	15821 39 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NOS
TERYT	2815092
Urząd gminy ul. Jana III Sobieskiego 1 14 - 100 Ostróda
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Kościół metodystyczny w Kraplewie. Fot. Werdersen. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół metodystyczny w Glaznotach. Fot. Fedar.no. Źródło: Commons Wikimedia

Wiadukt kolejowy w Glaznotach. Fot. Viol8or. Źródło: Commons Wikimedia

Gmina Ostróda – gmina wiejska położona w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w centralnej części powiatu ostródzkiego. Siedziba gminy znajduje się w Ostródzie. Jedna z największych pod względem powierzchni gmin w Polsce, szósta co do wielkości powierzchni gmina w województwie warmińsko-mazurskim i największa gmina w powiecie ostródzkim. Gmina rolniczo-turystyczna posiadająca liczne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje wójt Bogusław Jerzy Fijas.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Ostróda zajmuje powierzchnię 400,89 km², w tym:

• użytki rolne: 51%
• lasy: 31%
• wody: 5%

Gmina stanowi 22,7% powierzchni powiatu ostródzkiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	15821	100	7821	49,4	8000	50,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	39		19,5		19,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Ostróda wynosiło -39 osoby, co stanowi 9,3% migracji w powiecie ostródzkim oraz 1% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy wiejskiej Ostróda były częścią powiatu ostródzkiego w województwie olsztyńskim].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Ostróda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.
Gminę wiejską Ostróda powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Brzydowo (gmina Ostróda), Durąg, Dziadyk, Górka, Grabin, Idzbark, Kajkowo, Lipowiec, Lubajny, Ornowo, Ostrowin, Ostrów, Samborowo,Stare Jabłonki, Szyldak, Turznica, Tyrowo, Wirwajdy, Zwierzewo oraz miejscowości: Kątno i Szklarnia.
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa przestał istnieć powiat ostródzki. Gmina Ostróda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Ostróda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim.

Gmina wiejska Ostróda graniczy z gminami: Miłomłyn, Łukta, Gietrzwałd, Olsztynek, Grunwald, Dąbrówno, Lubawa, Iława.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Brzydowo, Durąg, Dziadyk, Gierłoż , Giętlewo, Glaznoty, Grabin, Górka, Idzbark, Kajkowo, Kątno, Klonowo, Lichtajny, Lipowo, Lubajny, Międzylesie, Morliny, Naprom, Ornowo, Ostrowin, Pietrzwałd, Reszki, Rudno, Samborowo, Smykówko, Stare Jabłonki, Szyldak, Turznica, Tyrowo, Wałdowo, Wirwajdy, Wygoda, Wysoka Wieś, Zwierzewo.

Pozostałe miejscowości: Ryńskie, Pancerzyn, Kraplewo, Prusowo, Nowa Gierłoż, Podlesie, Janowo, Grabinek, Worniny, Lipowiec, Wólka Lichtajńska, Młyn Idzbarski, Cibory, Lesiak Ostródzki, Przylądek, Szafranki, Szklarnia, Bałcyny, Lesiak Lipowski, Marynowo, Nowe Siedlisko, Ruś Mała, Warlity Wielkie, Bednarka, Miejska Wola, Nowy Folwark, Ryn, Zajączki, Ciemniak, Gruda, Jankowiec, Pobórze, Smykowo, Czyżówka, Samborówko Zabłocie, Buńki, Gąski, Jabłonka, Zawady Małe, Żurejny, Wyżnice, Czarny Róg, Czerwona Karczma, Nastajki, Wólka Klonowska.

Gospodarka

Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Ostróda jest rolnictwo i turystyka uzupełniane przez przetwórstwo i usługi.
Jedną z najważniejszych dziedzin gospodarczych w gminie Ostróda jest rolnictwo, oparte na gospodarstwach indywidualnych, z którego utrzymuje się około 30% ogólnej liczby pracujących. Powierzchnia gruntów rolnych stanowi 51% (ok. 20508 ha) powierzchni gminy, w tym: grunty orne stanowią 77% (15758 ha), łąki i pastwiska 23% (4750 ha). W gminie dominują dobre gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż i roślin okopowych, w tym głównie żyto i ziemniaki (w południowej części gminy). Rzepak i buraki cukrowe uprawia się sporadycznie. W centralnej części Wzgórz Dylewskich uprawia się głównie owies, grykę oraz ziemniaki. W produkcji zwierzęcej dominuje chów trzody chlewnej i bydła mlecznego, ale zaczyna wzrastać chów bydła ras mięsnych. W znaczącym stopniu występuje chów i hodowla drobiu, głównie indyków.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Ostróda wynosiła pod koniec 2013 roku 1045. W tym 24 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1021 tworzyły sektor prywatny. 217 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 110 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 137 firm w dziale budownictwo, 110 firm w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 36 firm. Większość produkcji oparta jest na surowcach rolnych i leśnych (przetwórstwo rolne, przemysł drzewny). Wiodącymi kierunkami są: produkcja artykułów spożywczych (produkcja i przetwórstwo mięsa, przemiał zbóż), produkcja drzewna i wyrobów z drewna. Wszystkie zakłady zlokalizowane są w północnej części gminy. Dominującą formą organizacyjno-prawną są spółki prawa handlowego. Największym zakładem nie tylko w skali gminy, ale również jednym z największych w województwie, są Zakłady Mięsne w Morlinach, które zatrudniają ok. 1200 osób. Pozostałe to zakłady małe zatrudniające od ok. 10 do ok. 130 osób. Są to m.in.:

• Zakład Produkcyjno-Doświadczalny "Bałcyny" Sp. z o.o.
• Hodowla Roślin w Szyldaku Sp. z o.o.
• Gospodarstwo Rybackie w Warlitach Wielkich
• RSP "Odrodzenie" Tyrowo, Zakład Przetwórstwa Drzewnego w Samborowie

Gmina Ostróda stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicona rzeźba terenu, jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Powierzchnia lasów i wód stwarza dobre warunki do rozwoju różnorodnych form wypoczynku oraz rekreacji. Na terenie gminy Ostróda wyznaczonych jest około 221 km ścieżek rowerowych oraz 10 km ścieżek pieszych. Znajduje się również szlak wodny Kanału Elbląskiego. Dodatkowym atutem gminy jest dogodne położenie komunikacyjne oraz rozbudowana baza turystyczna, którą stanowią: hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Zwierzewo, Wysoka Wieś, Idzbark, Kajkowo, Cibory, Grabinek, Lubajny, Szyldak oraz campingi i pola namiotowe. Turystyczną wizytówką gminy Ostróda jest miejscowość Stare Jabłonki z bardzo dobrym połączeniem komunikacyjnym, dwoma jeziorami: [[jezioro Szeląg Wielki|Szeląg Wielki] i Mały oraz ogromnym kompleksem leśnym.
Gmina Ostróda należy do:

• Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko"
• Związku Stowarzyszeń "Kraina Drwęcy i Pasłęki"
• Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego
• Zachodnio-mazurskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Ostróda wynosiła 1240 osób, co stanowi 13,6% bezrobotnych w powiecie ostródzkim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17,6% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminne Centrum Kulturalno-Biblioteczne w Samborowie

Filie biblioteki znajdują się w Idzbarku, Brzydowie, Starych Jabłonkach, Szyldaku, Pietrzwałdzie, Tyrowie.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Marceli Jurdeczka (1930–?) – nauczyciel, działacz społeczny, animator kultury
• Edmund Kajetanek (1930– ) – działacz kulturalny i oświatowy, pedagog, rzeźbiarz amator; mieszka w Wirwajdach
• Krystyna Rybińska (1962– ) – rzeźbiarka, artystka amatorka (materiał, w którym pracuje to korzenie drzew)

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Ostróda należą:

• kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Durągu wraz z przykościelnym cmentarzem oraz kaplicą cmentarną
• kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Glaznotach wraz z dzwonnicą
• kościoły metodystów w Glaznotach, Kraplewie wraz z przykościelnym cmentarzem i dzwonnicą
• kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Ornowie
• kościół pw. św. Piotra w Okowach w Pietrzwałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem
• dwory w Bałcynach, Klonowie, Kraplewie, Lichtajnach, Lubajnach, Ostrominie, Pancerzynie, Szyldaku, Wyżnicach, Grabinie
• cmentarz ewangelicki w Kątnie, Kraplewie, Pietrzwałdzie, Reszkach, Wirwajdach, Zawadach Małych
• budynki stacji kolejowej w Starych Jabłonkach
• most kolejowy nad rzeką Gizelą (Glaznoty)
• wieże obronne mostu kolejowego nad rzeką Drwęcą (Samborowo)

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak Kanału Elbląskiego
• szlaki piesze:
  • Szlak św. Jakuba: Olsztyn - Lipowiec
  • Szlak Grunwaldzki: Waplewo - Samborowo
  • żółty "Dookoła jeziora Szeląg Mały": Stare Jabłonki – Buńki – dookoła jeziora Szeląg Mały – Stare Jabłonki
  • czarny "Do kościoła w Glaznotach": Wysoka Wieś – Wólka Klonowska – Glaznoty – Siedliska – Wysoka Wieś
  • czerwony "Do starego torowiska": Wysoka Wieś – Dylewska Góra – Janowo – Wólka Klonowska – Wygoda – Glaznoty – Wysoka Wieś
  • zielony – spacerowy – "Do kamienia plebiscytowego"
  • niebieski – spacerowy – "Szlak zapomnianych siedlisk": Wysoka Wieś – stare siedliska – Wysoka Wieś
  • żółty – spacerowy – "Leśny szlak spacerowy"
• szlaki rowerowe:
  • żółty: Ostróda – Lichtajny – Brzydowo – Ornowo – Kajkowo – Ostróda
  • zielony: Ostróda – Lubajny – Stare Jabłonki – Szyldak – Kraplewo – Brzydowo – Smykowo – Turznica – Samborowo – Rogowo – Liwa – Ostróda
  • zielony II (pętla dookoła Dylewskiej Góry): Pietrzwałd – Bednarki – Miejska Wola – Dylewo – Pląchawy – Klonowo – Wygoda – Lubstynek – Glaznoty – Pietrzwałd
  • czerwony: Brzydowo – Kraplewo – Dziadyk – Ryn – Bednarki – Miejska Wola – Dylewska Góra – Wysoka Wieś – Pietrzwałd – Rudno – Brzydowo
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
• jeziora, lasy, rzeki
• zabytkowe parki w Bałcynach, Durągu, Grabinie, Klonowie, Lichtajnach, Lipowie, Pancerzynie, Smykowie, Szyldaku, Wyżnicach
• Kanał Elbląski

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Ostróda można uzyskać na stronach internetowych: Urząd Gminy Ostróda, ZLOT.

Religia

• Parafia pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Starych Jabłonkach
• Parafia pw. Miłosierdzia Bożego w Reszkach
• Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Glaznotach
• Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Szyldaku
• Parafia pw. św. Benedykta w Lubajnach
• Parafia pw. św. Moniki w Kajkowie
• Parafia pw. św. Piotra w Okowach w Pietrzwałdzie
• Parafia pw. św. Stanisława w Samborowie
• Parafia pw. św. Wojciecha w Tyrowie
• Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Durągu
• Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Brzydowie

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Ostróda istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Samorządowe w Pietrzwałdzie
• Przedszkole Samorządowe w Starych Jabłonkach
• Przedszkole "Pod Jelonkiem" w Idzbarku
• Szkoła Podstawowa w Brzydowie
• Szkoła Podstawowa im. Jana Karola Sembrzyckiego w Pietrzwałdzie
• Szkoła Podstawowa im. Synów Pułku w Starych Jabłonkach
• Szkoła Podstawowa w Szyldaku
• Szkoła Podstawowa w Zwierzewie
• Niepubliczny Zespół Szkolno-Przedszkolny w Idzbark
• Zespół Przedszkolno-Szkolny w Tyrowie – przedszkole, szkoła podstawowa
• Zespół Szkół w Lipowie – Szkoła Podstawowa im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Lipowie, Gimnazjum im. Jana Pawła II w Lipowie
• Zespół Szkół im. Mikołaja Kopernika w Samborowie – przedszkole, szkoła podstawowa, Gimnazjum w Samborowie
• Gimnazjum im. Żołnierza Polskiego w Durągu
• Gimnazjum w Pietrzwałdzie

Sport

W gminie działa Gminna Rada Sportu; organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.:

• Runda Mistrzostw Polski Strefy Północnej w Motocrossie
• Gminne Mistrzostwa w Sportach Siłowych
• zawody Pony Games w Brzydowie
• biegi przełajowe
• turnieje ligi halowej piłki nożnej
• turnieje tenisa stołowego
• turnieje siatkówki plażowej
  

Na terenie gminy działają kluby sportowe:

• LKS "Płomień" Turznica
• LUKS "Kormoran" Brzydowo
• LUKS "Ventus" Szyldak
• LUKS "Zwierzewo"
• GKS "Mewa" Smykowo
• GKS "Iskra" Smykówko
• GLKS "Szeląg-Kormoran" Zwierzewo
• LKS Tyrowo

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie na Rzecz Edukacji i Rozwoju Gminy Ostróda
• Stowarzyszenie Rozwoju Wsi "Idzbark moja Ojczyzna"
• Stowarzyszenie Miłośników Wzgórz Dylewskich
• Stowarzyszenie "Durąg XXII wieku"
• Stowarzyszenie Społeczno-Gospodarcze "Bursztynowa Droga" Wałdowo
• Stowarzyszenie "Bractwo Wypoczynkowe" Stare Jabłonki

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Parki krajobrazowe:

• Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich (7 151,2 ha; wraz z otuliną 22 033,8 ha)

Rezerwaty:

• Rezerwat Jezioro Czarne (Kliniak) (9,28 ha)
• Rezerwat Dylewo (9,46 ha)
• Rezerwat Jezioro Francuskie (13,64 ha)
• Rezerwat Rzeka Drwęca (1344,87 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Drwęcy (17 472,4 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego (30 143,4 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Taborskich (29 941,7 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórz Dylewskich (14 483,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Dylewskie Wzgórza (3 430,62 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Ostróda znajdują się 34 pomniki przyrody oraz użytki ekologiczne: "Jezioro Gąsiory", "Żurawisko".

Zobacz też:

• Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację w województwie olsztyńskim
• Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Ostróda na lata 2008–2013, Ostróda 2008 [20.12.2014]
Program ochrony środowiska dla gminy Ostróda na lata 2012–2015 z perspektywą do roku 2019 [20.12.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS, Największe gminy pod względem powierzchni [20.12.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Ostróda [20.12.2014]
Urząd Gminy Ostróda [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Urząd Statystyczny Olsztyn [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]