Towarzystwo Czytelni Ludowych

Towarzystwo Czytelni Ludowych
Rok założenia	1880

Towarzystwo Czytelni Ludowych - organizacja założona w roku 1880 w Poznaniu, działająca na polu oświaty do 1939 roku.

Historia

Towarzystwo Czytelni Ludowych obejmowało swoim zasięgiem Warmię, Mazury, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie, Wielkopolskę oraz Dolny i Górny Śląsk. Organizacja była bezpośrednią kontynuatoraką działalności Towarzystwa Oświaty Ludowej, która istniało w latach 1872-1880. Za sprawą Towarzystwa Oświaty Ludowej na Mazurach udało się uruchomić trzy biblioteki dysponujące księgozbiorem, na który składały się rozprawy historyczne, literatura piękna (głównie romantyczna), elementarze. Z czasem zbiory powiększały się o polskojęzyczne przekłady współczesnej literatury europejskiej, prasę.

Cele i zadania organizacji

Głównym celem Towarzystwa Czytelni Ludowych było szerzenie wiedzy z zakresu języka polskiego, historii, kultury wśród polskiej ludności.Oragnizacja poświęciła się tworzeniu sieci kół bibliotecznych, prowadzonych przez miejscowych Polaków. Każda biblioteka otrzymywała księgozbiór, co jakiś czas wzbogacany nowymi egzemplarzami. Przy bibliotekach działały również czytelnie, a działalność oświatowa i kulturalna wzbogacana była za pośrednictwem organizowanych odczytów i pogadanek. Po 1918 roku Towarzystwo podejmowało również próby zakładania [[Uniwersytet Ludowy|uniwersytetów ludowych, domów oświatowych

Działalność

Pierwsze czytelnie i biblioteki na obszarze Warmii i Mazur powstawały dzięki przybywającym na te tereny wielkopolskim działaczom. Wśród nich szczególne zasługi położył Maksymilian Andryson Naturalnie, aktywność działaczy skupionych wokół Towarzystwa wywołała wrogą rekację ze strony władz niemieckich. Dochodziło do incydentów niszczenia księgozbioru przez bojówkarzy, utrudniano także organizowanie i przeprowadzanie odczytów.

Wykaz miejscowości, w których powstały biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych

• Lewałd Wielki (1878)
• Gryźliny (1881)

• Rasząg (1882)
• Butryny (1883)
• Gutkowo (1883)
• Klon (1884)
• Węgój (1886)
• Reszki (1886)
• Najdymowo (1886)
• Rzeck (1886)
• Stanclewo (1886)
• Brąswałd (1887)
• Tuławki (1888)
• Wrzesina (1888)
• Rudziska (1888)
• Nowe Włóki (1888)
• Spręcowo (1888)
• [[Kieźliny (1888)
• Stryjewo (1890)
• Różnowo (1888-1891; 1920-1926)
• Biesowo
• Boleszyn
• Gady (1891)
• Radostowo (1891)
• Narzym
• Prawdziska
• Pudląg
• Kaplityny
• Ruś (1892)
• Lamkowo
• Grabowo

Osoby związane z organizacją

• Józef Urbanowski
• Jan Liszewski
• Michał Kajka
• Michał Licznerski
• Robert Bilitewski
• Józef Kupczyk
• Antoni Sikorski
• Walenty Barczewski
• Józef Ruchniewicz
• Franciszek Szczepański
• Mkasymilian Andryson
• Jan Hedrych
• Jan Hinc
• Władysław Stachowski
• Franciszek Piotrowski
• Józef Weinert

Bibliografia

1. Jakóbczyk Witold, Towarzystwo Czytelni Ludowych 1880-1939. W obronie narodowości, Poznań 1982.
2. Kabziński Krzysztof, Funkcja społeczno-wychowawcza i oświatowa Towarzystwa Czytelni Ludowych (1880-1939), Wrocław 1985.
3. Kisielewski Józef, Światło w mroku. Pięćdziesiąt lat pracy Towarzystwa Czytelni Ludowych 1880-1930, Poznań 1930.
4. Wróblewski Jan, Biblioteki polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1881-1939, Olsztyn 1968.
5. Wróblewski Jan, Biblioteki ludowe Warmii i Mazur, Poznań 1980.
6. Wróblewski Jan, Rewizje polskich bibliotek ludowych na Warmii i Mazurach w XIX wieku, Olsztyn 1967.
7. Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.

Zobacz też

• Biblioteki polskie na Warmii