Buk zwyczajny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Morfologia) |
|||
| (Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|Pusta linia = <br/> | |Pusta linia = <br/> | ||
|grafika = liscie buka.jpg | |grafika = liscie buka.jpg | ||
| − | |podpis grafiki = Buk zwyczajny – liście | + | |podpis grafiki = Buk zwyczajny – liście.<br> Fot. Dariusz Kubiak. |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
|Lista synonimów = | |Lista synonimów = | ||
}} | }} | ||
| − | '''Buk zwyczajny''' (''Fagus sylvatica'' L.) – gatunek drzewa z | + | '''Buk zwyczajny''' (''Fagus sylvatica'' L.) – gatunek drzewa z rodziny bukowatych (''Fagaceae'').<br/><br> |
| − | [[Plik:kamienna gora.jpg | + | [[Plik:kamienna gora.jpg|thumb|right|290px|Buczyna w rezerwacie Kamienna Góra koło Jonkowa – aspekt wiosenny. Fot. Dariusz Kubiak.]] |
| − | [[Plik:debowo.jpg | + | [[Plik:debowo.jpg|thumb|right|290px|Buczyna w rezerwacie Dębowo koło Biskupca – aspekt letni. Fot. Dariusz Kubiak. |
| + | ]] | ||
== Morfologia == | == Morfologia == | ||
| − | Dorasta do wysokości 35 (50) m i należy do największych krajowych drzew liściastych. Samotnie rosnące drzewa mają pień krótki i bardzo rozłożystą koronę, rosnące w zwarciu – pień długi, koronę krótką i wąską. Srebrzyście szara korowina przeważnie pozostaje gładka do starości. Liście są eliptyczne lub jajowate, 5 | + | Dorasta do wysokości 35 (50) m i należy do największych krajowych drzew liściastych. Samotnie rosnące drzewa mają pień krótki i bardzo rozłożystą koronę, rosnące w zwarciu – pień długi, koronę krótką i wąską. Srebrzyście szara korowina przeważnie pozostaje gładka do starości. Liście są eliptyczne lub jajowate, o długości od 5 do 10 cm, na brzegu pofalowane i owłosione. |
| + | |||
| + | Buki są drzewami jednopiennymi, ich kwiaty są rozdzielnopłciowe, wiatropylne, niepozorne, zebrane w kwiatostany osadzone w kątach liści na pędach jednorocznych. Owoce (orzeszki – bukiew) są trójgraniaste, zebrane po 2-3 w zdrewniałych kolczastych okrywach (miseczkach), pękających 4 klapami. | ||
== Rozmieszczenie i ekologia == | == Rozmieszczenie i ekologia == | ||
| − | Buk pospolity występuje w środkowej, południowej i zachodniej Europie. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu buka | + | Buk pospolity występuje w środkowej, południowej i zachodniej Europie. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu buka obejmująca m.in. [[Warmia|Warmię]] i [[Mazury|Mazury]]. Biegnie ona mniej więcej wzdłuż linii: [[Węgorzewo]]–[[Mrągowo]]–[[Olsztyn]]–Brodnica ([[Brodnicki Park Krajobrazowy]]), i dalej: Bydgoszcz–Poznań–Warszawa–Lublin–Tomaszów Lubelski. Na wschód od tej linii obserwować można drzewostany bukowe tylko na wyspowych stanowiskach, m.in. w rezerwatach [[Rezerwat Dębowo|Dębowo]] i [[Rezerwat Bukowy|Bukowy]], położonych pomiędzy [[Biskupiec|Biskupcem]] i [[Reszel|Reszlem]], a także na terenie [[Mazurski Park Krajobrazowy II|Mazurskiego Parku Krajobrazowego]]. |
| − | Buk zwyczajny jest typowym gatunkiem klimatu umiarkowanego o charakterze oceanicznym. Wymaga znacznej wilgotności powietrza i ma duże wymagania cieplne na obszarach nizinnych. Mimo swej okazałości jest wrażliwy na suszę, stagnującą wodę i silne mrozy, dlatego lubi regiony o wilgotnym powietrzu i łagodnych zimach. | + | |
| + | Buk zwyczajny jest typowym gatunkiem drzew klimatu umiarkowanego o charakterze oceanicznym. Wymaga znacznej wilgotności powietrza i ma duże wymagania cieplne na obszarach nizinnych. Mimo swej okazałości jest wrażliwy na suszę, stagnującą wodę i silne mrozy, dlatego lubi regiony o wilgotnym powietrzu i łagodnych zimach. | ||
| + | |||
| + | Dominowanie buka w niektórych kompleksach leśnych zachodnich obszarów Warmii i Mazur to zjawisko stosunkowo młode i, podobnie jak w przypadku świerka pospolitego, w dużym stopniu związane jest z działalnością człowieka. Wskazują na to m.in. stosunkowo nieliczne w regionie nazwy miejscowości wywodzących się od buka (częste w przypadku innych gatunków, takich jak np. dąb, klon czy lipa). | ||
| + | |||
| + | W [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]] najpiękniejsze drzewostany bukowe spotkać można m.in. na [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyźnie Elbląskiej]] (las liściasty z dominacją buka występuje m.in. w [[Rezerwat Nowinka|Rezerwacie Nowinka]], w [[Rezerwat Pióropusznikowy Jar|Rezerwacie Pioropusznikowy Jar]] stanowi on 65% składu gatunkowego drzewostanów), [[Wzgórza Dylewskie|Wzgórzach Dylewskich]] (m.in. w [[Rezerwat Dylewo|Rezerwacie Dylewo]] i [[Natura 2000 Ostoja Dylewskie Wzgórza|Ostoi Dylewskie Wzgórza]]), w [[Lasy Iławskie|Lasach Iławskich]] i [[Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego|Parku Krajobrazowym Pojezierza Iławskiego]], [[Rezerwat Las Warmiński|Rezerwacie "Las Warmiński"]] oraz uroczysku [[Rezerwat Kamienna Góra|Kamienna Góra]] koło [[Jonkowo|Jonkowa]]. Dobrze zachowane starodrzewia lasów bukowych położone są w okolicach [[Dobre Miasto|Dobrego Miasta]] i stanowią najdalej na wschód wysunięte zwarte enklawy tego gatunku w całym zasięgu występowania w Europie. Objęto je ochroną, ustanawiając specjalny obszar ochrony siedlisk [[Natura 2000]] pod nazwą [[Warmińskie Buczyny]]. | ||
| + | |||
| + | W celu ochrony starodrzewu m.in. i tego gatunku powstał [[Rezerwat Pupy]] w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]] i [[Rezerwat Niedźwiedzie Wielkie]] w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]]. Las z udziałem buka zobaczyć można na terenie [[Leśne Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach|Leśnego Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach]], w [[Natura 2000 Jezioro Długie|Ostoi "Jezioro Długie"]] w powiecie ostródzkim, [[Rezerwat Ostrów Tarczyński|Rezerwacie Ostrów Tarczyński]] w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]] oraz w [[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Rezerwacie Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | |||
== Wartość użytkowa == | == Wartość użytkowa == | ||
| − | Drewno buka | + | Drewno buka – twarde i ciężkie – jest używane w meblarstwie, tokarstwie oraz przy wyrobie parkietów. |
| + | |||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
| − | + | *Z bukiem zwyczajnym związane jest występowanie różnych gatunków grzybów, np. pod drzewem spotykany jest [[Lejkowiec dęty|lejkowiec dęty]], [[Szyszkowiec łuskowaty|szyszkowiec łuskowaty]], na jego korze - [[Puchlinka ząbkowata|puchlinka ząbkowata]], [[Literak właściwy|literak właściwy]] i [[Otwornica półkulista|otwornica półkulista]], pod korą - [[Błyskoporek podkorowy|błyskoporek podkorowy]], natomiast na korzeniach - [[siedzuń sosnowy]]. Na przewróconych lub złamanych pniach drzew występuje [[soplówka bukowa]] i [[soplówka jeżowata]]. | |
| − | + | *W buczynach spotkać można [[czworolist pospolity]]. | |
| − | <br/> | + | *Wskutek zmian klimatycznych związanych z globalnym ociepleniem przewiduje się stopniowe powiększanie się obszarów, na których buk zwyczajny i występuje. |
| + | |||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | Lista Obszarów o Znaczeniu dla Wspólnoty Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, [http://olsztyn.rdos.gov.pl/images/sdf/warminskie_buczyny_sdf.pdf Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [10.06.2014]<br/> | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Buk_zwyczajny pl.wikipedia.org, buk zwyczajny] [10.06.2014]<br/> | ||
| + | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Buk zwyczajny. Fagus sylvatica L.'', red. Stefan Białobok, seria ''Nasze drzewa leśne'', t. 10, Warszawa-Poznań 1990.<br/> | |
| − | + | Polakowski Benon, ''Świat roślinny Warmii i Mazur'', Olsztyn 1971.<br/> | |
| − | + | ''Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla'', red. naukowa Władysław Matuszkiewicz, Piotr Sikorski i.in., Warszawa 2012.<br> | |
| − | + | ||
| − | + | [[Kategoria: Przyroda]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] | |
Aktualna wersja na dzień 10:31, 11 mar 2015
| Buk zwyczajny | |
| | |
| Fagus sylvatica | |
| L. | |
 Buk zwyczajny – liście. Fot. Dariusz Kubiak. | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | bukowce |
| Rodzina | bukowate |
| Rodzaj | buk |
| Gatunek | buk zwyczajny |
| Synonimy | |
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.) – gatunek drzewa z rodziny bukowatych (Fagaceae).
Spis treści
Morfologia
Dorasta do wysokości 35 (50) m i należy do największych krajowych drzew liściastych. Samotnie rosnące drzewa mają pień krótki i bardzo rozłożystą koronę, rosnące w zwarciu – pień długi, koronę krótką i wąską. Srebrzyście szara korowina przeważnie pozostaje gładka do starości. Liście są eliptyczne lub jajowate, o długości od 5 do 10 cm, na brzegu pofalowane i owłosione.
Buki są drzewami jednopiennymi, ich kwiaty są rozdzielnopłciowe, wiatropylne, niepozorne, zebrane w kwiatostany osadzone w kątach liści na pędach jednorocznych. Owoce (orzeszki – bukiew) są trójgraniaste, zebrane po 2-3 w zdrewniałych kolczastych okrywach (miseczkach), pękających 4 klapami.
Rozmieszczenie i ekologia
Buk pospolity występuje w środkowej, południowej i zachodniej Europie. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu buka obejmująca m.in. Warmię i Mazury. Biegnie ona mniej więcej wzdłuż linii: Węgorzewo–Mrągowo–Olsztyn–Brodnica (Brodnicki Park Krajobrazowy), i dalej: Bydgoszcz–Poznań–Warszawa–Lublin–Tomaszów Lubelski. Na wschód od tej linii obserwować można drzewostany bukowe tylko na wyspowych stanowiskach, m.in. w rezerwatach Dębowo i Bukowy, położonych pomiędzy Biskupcem i Reszlem, a także na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Buk zwyczajny jest typowym gatunkiem drzew klimatu umiarkowanego o charakterze oceanicznym. Wymaga znacznej wilgotności powietrza i ma duże wymagania cieplne na obszarach nizinnych. Mimo swej okazałości jest wrażliwy na suszę, stagnującą wodę i silne mrozy, dlatego lubi regiony o wilgotnym powietrzu i łagodnych zimach.
Dominowanie buka w niektórych kompleksach leśnych zachodnich obszarów Warmii i Mazur to zjawisko stosunkowo młode i, podobnie jak w przypadku świerka pospolitego, w dużym stopniu związane jest z działalnością człowieka. Wskazują na to m.in. stosunkowo nieliczne w regionie nazwy miejscowości wywodzących się od buka (częste w przypadku innych gatunków, takich jak np. dąb, klon czy lipa).
W województwie warmińsko-mazurskim najpiękniejsze drzewostany bukowe spotkać można m.in. na Wysoczyźnie Elbląskiej (las liściasty z dominacją buka występuje m.in. w Rezerwacie Nowinka, w Rezerwacie Pioropusznikowy Jar stanowi on 65% składu gatunkowego drzewostanów), Wzgórzach Dylewskich (m.in. w Rezerwacie Dylewo i Ostoi Dylewskie Wzgórza), w Lasach Iławskich i Parku Krajobrazowym Pojezierza Iławskiego, Rezerwacie "Las Warmiński" oraz uroczysku Kamienna Góra koło Jonkowa. Dobrze zachowane starodrzewia lasów bukowych położone są w okolicach Dobrego Miasta i stanowią najdalej na wschód wysunięte zwarte enklawy tego gatunku w całym zasięgu występowania w Europie. Objęto je ochroną, ustanawiając specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 pod nazwą Warmińskie Buczyny.
W celu ochrony starodrzewu m.in. i tego gatunku powstał Rezerwat Pupy w powiecie szczycieńskim i Rezerwat Niedźwiedzie Wielkie w powiecie ostródzkim. Las z udziałem buka zobaczyć można na terenie Leśnego Arboretum Warmii i Mazur w Kudypach, w Ostoi "Jezioro Długie" w powiecie ostródzkim, Rezerwacie Ostrów Tarczyński w powiecie działdowskim oraz w Rezerwacie Ostoja bobrów na rzece Pasłęce.
Wartość użytkowa
Drewno buka – twarde i ciężkie – jest używane w meblarstwie, tokarstwie oraz przy wyrobie parkietów.
Ciekawostki
- Z bukiem zwyczajnym związane jest występowanie różnych gatunków grzybów, np. pod drzewem spotykany jest lejkowiec dęty, szyszkowiec łuskowaty, na jego korze - puchlinka ząbkowata, literak właściwy i otwornica półkulista, pod korą - błyskoporek podkorowy, natomiast na korzeniach - siedzuń sosnowy. Na przewróconych lub złamanych pniach drzew występuje soplówka bukowa i soplówka jeżowata.
- W buczynach spotkać można czworolist pospolity.
- Wskutek zmian klimatycznych związanych z globalnym ociepleniem przewiduje się stopniowe powiększanie się obszarów, na których buk zwyczajny i występuje.
Zobacz też
Lista Obszarów o Znaczeniu dla Wspólnoty Natura 2000 w województwie warmińsko-mazurskim, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [10.06.2014]
pl.wikipedia.org, buk zwyczajny [10.06.2014]
Bibliografia
Buk zwyczajny. Fagus sylvatica L., red. Stefan Białobok, seria Nasze drzewa leśne, t. 10, Warszawa-Poznań 1990.
Polakowski Benon, Świat roślinny Warmii i Mazur, Olsztyn 1971.
Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla, red. naukowa Władysław Matuszkiewicz, Piotr Sikorski i.in., Warszawa 2012.
