Działdowo

Działdowo
Herb Działdowa Flaga Działdowa
Działdowo z lotu ptaka. Autor: Adam Nowakowski. Źródło: Commons Wikimedia [14.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Działdowo
Liczba ludności (2011)	21 619
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Działdowo
Położenie na mapie Polski Działdowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Działdowo – (niem. Soldau) miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975–1998 miejscowość wchodziła w skład województwa ciechanowskiego. W 2011 roku miejscowość liczyła 21 619 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Grzegorz Mrowiński.

Położenie

Miasto jest położone nad rzeką Działdówką, w odległości 77 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Teren Działdowa i okolic był pierwotnie zamieszkany przez pruskie plemię Sasinów. W latach 1303–1306 załoga krzyżacka zajęła gród sasiński, który został przekształcony w strażnicę graniczną. Od 1340 roku trwały prace nad budową zamku. Wokół niego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. Wreszcie, 13 sierpnia 1344 roku wielki mistrz Ludolf König nadał jej prawa miejskie i nazwę Soldov. W 1391 roku Działdowo zostało otoczone murami obronnymi.

W XV wieku miasto było nękane skutkami wojen polsko-krzyżackich. Ucisk podatkowy ze strony zakonu krzyżackiego w 1444 roku doprowadził do przyłączenia się Działdowa do antykrzyżackiej koalicji, tj. Związku Pruskiego. Po 1525 roku zamek stał się własnością państwową i utracił dawne znaczenie. Stał się siedzibą starosty. Mury obronne wkrótce rozebrano. W 1550 roku Albrecht Hohenzollern odnowił przywilej lokacyjny Działdowa. W tym samym okresie rozwijała się szkoła parafialna.

W okresie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku na miejscowym zamku przebywał król Szwecji Karol X Gustaw. W 1656 roku na miasto uderzyli Tatarzy.

W XVIII wieku, za sprawą lokalizacji miasta przy trakcie handlowym Warszawa – Królewiec – Gdańk – Elbląg – Lidzbark Warmiński – Olsztyn Działdowo zaczęło rozkwitać, lecz w 1794 roku miasto padło ofiarą pożaru, który strawił praktycznie wszystkie zabudowania. Na początku XIX wieku kolejnym ciosem dla Działdowa okazali się żołnierze francuscy stacjonujący w mieście w latach 1806–1807. Przymusowy kwaterunek, kontrybucje, podatki i samowola Francuzów wyniszczyły lokalną gospodarkę.

W czasie I wojny światowej miasto było bombardowane przez rosyjskie lotnictwo. Postanowienia traktatu wersalskiego zadecydowały o przyłączeniu Działdowszczyzny do Polski. W okresie międzywojennym rozwijały się liczne stowarzyszenia, organizacje oraz inicjatywy kulturalne i polityczne zmierzające do zbliżenia miejscowych Mazurów do Polski. Emilia Sukertowa-Biedrawina i Józef Biedrawa doprowadzili do utworzenia Mazurskiego Domu Ludowego oraz Muzeum Mazurskiego. Pastor Ewald Lodwich w 1921 roku powołał do życia Polsko-Mazurskie Towarzystwo Ewangeliczne. W celu reprezentowania interesów ludności mazurskiej utworzono Związek Mazurów I, a następnie Związek Mazurów II.

W czasie II wojny światowej Niemcy założyli obóz przejściowy, przekształcony w obóz koncentracyjny. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku. W latach 1968–1974 wybudowano nowy szpital. Obecnie miasto jest siedzibą Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Działdowie oraz Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego.

Kościół pw. św. Wojciecha w Działdowie.
Fot. Ryszard Makszyński. Źródło: Commons Wikimedia [14.12.2014]

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Działdowie. Fot. Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia [14.12.2104]

Gospodarka

• Zakład Produkcji Obuwia "Vi-GGa-Mi" Grzegorz Garbacz

Kultura

• Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego w Działdowie
• Miejski Dom Kultury w Działdowie
• "Tygodnik Działdowski"
• "Gazeta Działdowska"
• "Działdowski Almanach Poezji"
• Festiwal Piosenki Polskiej Działdowo
• Nasze Działdowo
• Ogólnopolski Młodzieżowy Festiwal Piosenki Super Hit Działdowo
• Gminny Festiwal Artystyczny Dzieci i Młodzieży Wesoła Nutka w Działdowie
• Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu. Filia w Działdowie
• Maraton Teatralny w Działdowie
• Miejska Biblioteka Publiczna w Działdowie
• Ogólnopolski Konkurs Poetycki O Miecze Króla Władysława Jagiełły
• Powiatowy Festiwal Piosenki Harcerskiej w Działdowie
• Kino "Apollo"

Organizacje i stowarzyszenia

• Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
• Ekologiczny Związek Gmin "Działdowszczyzna"
• Działdowska Agencja Rozwoju S.A.
• Lokalna Grupa Działania "Brama Mazurskiej Krainy"
• Działdowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Warmińsko-Mazurski Fundusz "Poręczenia Kredytowe" sp. z o.o.
• Bractwo Rycerskie św. Katarzyny Ziemi Działdowskiej
• Działdowska Kuźnia Słowa

Religia

• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Działdowie
• Parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Działdowie
• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie
• Parafia pw. św. Wojciecha w Działdowie

Ludzie związani z miejscowością

• Emilia Sukertowa-Biedrawina
• Franciszek Wiśniewski
• Ignacy Ptaszyński
• Jan Jagiełko
• August Kiwicki
• Ryszard Knosała
• Józef Biedrawa
• Jerzy Burski
• Henryk Piotrowski
• Bartłomiej Rusin
• Dariusz Szypulski
• Samuel Tschepius
• Jerzy Pajewski
• Paweł Baraszkiewicz

Sport

• KS Start Działdowo
• KS Dekorglass Działdowo

Edukacja

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Działdowie
• Przedszkole Miejskie nr 3 w Działdowie
• Przedszkole Miejskie nr 4 w Działdowie
• Przedszkole Miejskie nr 5 w Działdowie
• Przedszkole Miejskie nr 1 w Działdowie
• Gimnazjum nr 2 w Działdowie
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie
• Gimnazjum nr 1 im. Króla Władysława Jagiełły w Działdowie
• Niepubliczna Szkoła Przysposobienia do Pracy Polskiego Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Działdowie
• I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Działdowie
• Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy w Działdowie
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Działdowie
• Technikum nr 1 im. S. Staszica przy Zespole Szkół nr 1 w Działdowie
• Technikum nr 2 przy Zespole Szkół Zawodowych nr 1 w Działdowie

Zabytki

• założenie urbanistyczne Starego Miasta
• kościół pw. św. Wojciecha (1896–1897)
• dawny kościół ewangelicki
• cmentarz przykościelny
• zamek krzyżacki
• ratusz
• dom przy ul. Bielnikowej 4 (1922)
• kompleks budynków koszarowych
• dawne kasyno oficerskie
• hotel z oficyną na pl. Mickiewicza 26
• domy przy ul. Władysława Jagiełły
• hotel na ul. Zamkowej (1875)
• budynek dawnego szpitala
• dawna gazownia

Zobacz też

• Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach w latach 1939–1945

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010–2011.
Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
Działdowo, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Lietz Zygmunt, Obozy jenieckie w Prusach Wschodnich 1913–1945, Warszawa 1982.
Mogilnicki Zbigniew, Działdowo w latach 1344-1994: zarys dziejów, Działdowo 1998.
Obrębska Karolina, Obóz w Działdowie - jego charakter i rola w latach 1939–1945, Działdowo 2007.
Skibicki Franciszek, Historia działdowskiego zamku: okres budowy i rozkwitu, Działdowo 2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wółkowski Wojciech.Działdowo i okolice, Działdowo 2006.
Bank Danych Lokalnych GUS [22.11.2014]
Oficjalna strona miasta [22.11.2014]
Miejski Dom Kultury w Działdowie [22.11.2014]
Baza Informacji Lokalnej [22.11.2014]