Biskupiec

Biskupiec
Herb Biskupca Flaga Biskupca
Biskupiec. Centrum miasta. Fot. Mieczysław Kalski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Biskupiec
Liczba ludności (2012)	10 700
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Biskupiec
Położenie na mapie Polski Biskupiec
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Biskupiec (niem. Bischofsburg) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 10 700 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Kamil Kozłowski.

Zobacz też: Biskupiec (powiat nowomiejski)

Położenie

Biskupiec leży w południowo-wschodniej części Warmii, na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, w odległości 38 km od Olsztyna. Miasto leży nad rzeką Dymer

Dzieje miejscowości

Początki Biskupca związane są z osadą, która wyrosła przy zamku-strażnicy obronnej wybudowanej przez biskupa warmińskiego Henryka Sorboma. Miejski przywilej lokacyjny został wystawiony 17 października 1395 roku. Odbiorcą przywileju był zasadźca i pierwszy sołtys, niejaki Jan z Mokin. Pierwsi osadnicy pochodzili prawdopodobnie z okolic Barczewa i Reszla. Miasto otoczono murami miejskimi posiadającymi dwie bramy: Reszelską i Szczycieńską.

W XV i w drugiej ćwierci XVI wieku Biskupiec musiał się borykać ze skutkami wojen polsko-krzyżackich. Miasto zostało zniszczone, splądrowane i wyludnione. Runął zamek biskupi, którego już nie odbudowano. Od połowy XVI wieku prowadzono akcję ponownego zasiedlenia opuszczonych wsi i miasteczek. W tym okresie w Biskupcu osiedliła się polska ludność z Mazowsza, napływająca na te tereny do XVII wieku. W wieku XVII miejscowość padała ofiarą pożarów, które trawiły zabudowania miejskie, gospodarcze i budynki użytku publicznego. Na początku XVIII wieku do miasta dotarła epidemia dżumy, która zabiła 179 mieszkańców. W 1772 roku Biskupiec był zamieszkany przez 1064 osoby.

Na początku XIX wieku miasto ponownie znalazło się w centrum wojennych wydarzeń. Biskupiec znalazł się bowiem na trasie przemarszu wojsk francuskich, które stacjonowały w nim od 28 maja do 24 czerwca 1812 r. Kontrybucje, obowiązek wykarmienia wojska, przymusowy kwaterunek oficerów i żołnierzy, grabieże i samowola tych ostatnich wyczerpały siły i możliwości finansowe mieszkańców na bardzo długi czas. Kolejnym ciosem była epidemia cholery, która siała spustoszenie od grudnia 1831 roku do lutego następnego roku. W tym okresie zmarły 82 osoby. W połowie stulecia za sprawą pełnienia roli centrum administracyjnego Biskupiec zaczął się rozwijać.

W 1865 roku pracę rozpoczęła miejscowa stacja telegraficzna. W 1900 roku miasto liczyło 5250 mieszkańców. W roku 1909 Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. Rok później w mieście uruchomiona została elektrownia. W czasie I wojny światowej Biskupiec nie został dotknięty przez działania wojenne.

W lutym 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej. Pierwszym powojennym burmistrzem został Serwilian Rybacki. W lipcu uruchomiona została szkoła. W ciągu 1945 roku udało się otworzyć szpital, wznowić pracę młyna, tartaku i elektrowni. W tym samym okresie powstało Państwowe Przedsiębiorstwo Traktorów i Maszyn Rolniczych, przemianowane później na Państwowy Ośrodek Maszyn. W 1951 powstał Powiatowy Dom Kultury.

Między 1972 a 1977 rokiem w mieście funkcjonował Komitet Gminny PZPR. W latach 1977–1989 działał natomiast Komitet Miejsko-Gminny.

Biskupiec należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow.

Ratusz w Biskupcu. Fot. Mieczysław Kalski

Zabytkowa wieża ciśnień w Biskupcu. Fot. Mieczysław Kalski

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Biskupcu. Fot. Mieczysław Kalski

Gospodarka

• "MARDI" Sp. z o.o.
• PPHU "POMAROL" S.A.
• PPHU "STYROPOL" Sp. z o.o.
• Zakład Doświadczalny Przemysłowego Instytutu Maszyn Budowlanych "BUMAR"

Kultura

• Biskupiecki Dom Kultury
• kino "Millenium"
• Miejska Biblioteka Publiczna
• pracownia rzeźbiarska Jacka Idźkowskiego
• Biblioteka Pedagogiczna w Biskupcu (filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Olsztynie.
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Rozrywkowej
• Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny "Miasto i Gmina Biskupiec w kadrze"
• Teatr Dźwięku z Biskupca
• Wojewódzki Przegląd Kapel, Chórów i Śpiewaków Ludowych
• Wojewódzki Przegląd Rzeźby Ludowej i Nieprofesjonalnej
• Wojewódzki Przegląd zespołów Pieśni i Tańca oraz Tańca Ludowego
• Przegląd Filmów Niezależnych, Niekomercyjnych i Nieprofesjonalnych 3xNIE
• Przegląd Alternatywnych Form Teatralnych

Organizacje i stowarzyszenia

• Biskupieckie Stowarzyszenie Partnerstwa Miast
• Stowarzyszenie "Pro Cultura"
• Stowarzyszenie Kobiet "Barwy Warmii"
• Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Biskupieckiej
• Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
• Związek Gmin "Czyste Mazury"
• Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"
• Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"
• Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Warmii i Mazurach

Religia

• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela
• Parafia pw. bł. Karoliny Kózkówny

Ludzie związani z miejscowością

• Cyryla Gwiazda
• Henryk III Sorbom
• Julius Dinder
• Walenty Barczewski
• Robert Bilitewski
• Piotr Kula
• Ignacy Pietraszewski
• Jerzy Kowalski
• Józef Szotowski
• Urszula Pasławska

Sport

• Biskupiecki Młodzieżowy Klub Sportowy "Korki"
• Klub Motocyklowy "Dark order"
• Ludowy Klub Kolarski "Warmia" Biskupiec
• Biskupiecka Federacja Sportu
• Uczniowski Klub Sportowy "Dymer"
• Biskupiecki Klub Sportowy "Tęcza"

Edukacja

• Niepubliczne Przedszkole "Jacek i Agatka"
• Przedszkole samorządowe nr 5
• Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego pseud. "Hubal"
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Orła Białego
• Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika
• Katolickie Gimnazjum Społeczne
• Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej przy Zespole Szkół
• Technikum przy Zespole Szkół
• Warmińsko-Mazurski Zakład Doskonalenia Zawodowego w Olsztynie Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Biskupcu

Turystyka

• Rezerwat Jezioro Karaś
• Rezerwat Dębowo
• Szlak rowerowy o długości 65 km – przebieg trasy: Biskupiec – Stanclewo – Stary Gieląd – Zyndaki – Burszewo – Widryny – Leginy – Samławki – Kabiny – Kolno – Górowo – Kruzy – Labuchy – Biskupiec

Zabytki

• układ urbanistyczny miasta (1325)
• kościół pw. św. Jana Chrzciciela
• cmentarz przykościelny
• kościół ewangelicki (przełom XIX i XX wieku), obecnie kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny
• kapliczki przydrożne
• browar
• pozostałości murów obronnych (XIV w.)
• ratusz z 1927 r.
• budynek liceum przy ul. Bolesława Chrobrego 13 (1938)
• internat przy ul. Bolesława Chrobrego 13 (1902)
• budynek szkoły podstawowej przy ul. Bolesława Chrobrego 15 (1902)

Zobacz też

• strajk okupacyjny w przedszkolu w Biskupcu

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Biskupiec, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Biskupiec, oprac. Kazimierz Ryszard Piotrowski, Olsztyn 1995.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [13.12.2014]
Baza Informacji Lokalnej [13.12.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński [13.12.2014]
biskupiec.pl [13.12.2014]
krajobrazpelenmozliwosci.pl [13.12.2014]