Stawiguda (gmina wiejska)

Gmina Stawiguda
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Michał Kontraktowicz
Powierzchnia	222,87 km²
Liczba sołectw	13
Liczba miejscowości	30
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	7398 33 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NOL
TERYT	2814112
Urząd gminy ul. Olsztyńska 10 11-034 Stawiguda
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Stawiguda – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Stawigudzie. Gmina rolniczo-turystyczna, o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. W Wyborach Samorządowych mandat wójta otrzymał Michał Kontraktowicz.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Stawiguda zajmuje powierzchnię 222,87 km², w tym:

• użytki rolne: 23%
• lasy: 54%
• wody: 14%

Gmina stanowi 7,8% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Kościół pw. św. św. Jana Ewangelisty w Bartągu. Fot. Serdelll. Źródło: Commons Wikimedia

Kapliczka w Bartągu. Fot. E.redelbach. Źródło: Commons Wikimedia

Kapliczka w Bartążku. Fot. Serdelll. Źródło: Commons Wikimedia

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	7398	100	3766	50,9	3632	49,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	33		17		16

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Stawiguda było dodatnie i wynosiło 238 osób.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Stawiguda były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim.

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Stawiguda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy.

Nowo utworzona gmina Stawiguda została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bartąg, Dorotowo, Gągławki, Gryźliny, Jaroty, Kręsk, Miodówko, Majdy, Pluski, Ruś, Stawiguda, Tomaszkowo, Wymój.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Stawiguda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Stawiguda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina wiejska Stawiguda graniczy z gminami: Purda, Olsztynek, Gietrzwałd oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Bartąg, Bartążek, Dorotowo, Gągławki, Gryźliny, Jaroty, Majdy - Kręsk, Miodówko - Zezuj, Pluski, Ruś, Stawiguda, Tomaszkowo, Wymój.

Pozostałe miejscowości: Owczarnia, Zazdrość, Grada, Zielonowo, Rybaki, Klekotowo, Łański Piec, Ustrych, Muchorowo, Jełguń, Sójka, Ćwikielnia, Kieruj, Zarośle, Stawiguda - osada.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Stawiguda jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych, uzupełniane przez turystykę, produkcję i usługi.
Rolnictwo gminy charakteryzuje się znacznym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych. W gminie przeważają gospodarstwa małe (do 5 ha) i średnie (< 50 ha). Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej hodowla drobiu.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Stawiguda wynosiła pod koniec 2013 roku 1026. W tym 13 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 1013 tworzy sektor prywatny. 220 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 81 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 118 firm w dziale budownictwo, 38 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 30 firm. W gminie istnieją firmy przemysłu chemicznego, metalowego, rolno-spożywczego; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Zakład Produkcyjny "DOREX" Dorotowo, Unilack Sp. z o.o Dorotowo, PGB Polterm Sp. z o.o. Stawiguda, BARWA SYSTEM Sp. z o.o. Stawiguda, MAZURSKIE MIODY Tomaszkowo, PANARTIC POLAND Sp. z o.o. Stawiguda, BioPoint Sp. j. Stawiguda.

Leżąca w regionie Pojezierza Olsztyńskiego gmina Stawiguda, stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, rzeki, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) i położenie. Liczne atrakcje oraz rozbudowana baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne zachęcające do wypoczynku na jej terenach. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Bartąg, Dorotowo, Gryźliny, Stawiguda, Zazdrość, Pluski, Majdy.

Gmina Stawiguda należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Warmińskiego Związku Gmin, Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie" oraz Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia". Gmina prowadzi współpracę partnerską z gminami: Wallenhorst w Niemczech, Zujny na Litwie, Priverno we Włoszech, Suhindol w Bułgarii oraz Gizałki, Limanowa, Morawica, Postomino i Tymbark w Polsce.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich - obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Stawiguda wynosiła 377 osób, co stanowi 4,2% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 6,2% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Stawigudzie
• Biblioteka Publiczna Gminy Stawiguda

Filie biblioteki znajdują się w Bartągu, Gryźlinach.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Stawigudiada
• Stawigudzkie Spotkania Wokalne "KAMERTON"
• Warmiński Przegląd Chórów i Zespołów Śpiewaczych "KURLANTKA"
• Stawigudzkie Prezentacje Teatralne
• Międzynarodowe Prezentacje Folklorystyczne "Lato w Mojdach"
• Przegląd Teatrów Wiejskich "POD BRZOZĄ"
• Stawigudzki Festiwal Muzyki Sakralnej

Ludzie związani z gminą

• Józef Kupczyk (1846 -1911) - urodzony w Bartągu poeta, rzeźbiarz, bibliofil.
• Walenty Barczewski (1856-1928) - ksiądz katolicki, działacz narodowy, etnograf, pisarz, redaktor, historyk. Spoczywa na cmentarzu w Brąswałdzie.
• Jakub Bem (1866-1966) - działacz polityczno-społeczno-oświatowy na Warmii.
• Monika Pietkiewicz (1983-) - wielokrotna medalistka Mistrzostw Polski w tenisie stołowym, reprezentantka Polski; rozpoczynała karierę w LUKS Stawiguda.
• Zbigniew Pietkiewicz (1953-) - trener tenisa stołowego na Warmii i Mazurach z dużymi sukcesami w sporcie młodzieżowym; ojciec Monika Pietkiewicz.
• Bogdan Michalewski (1964-) - piłkarz Stomilu Olsztyn, jeden z zawodników od najdłuższym stażu w tym klubie; grał w GKS Stawiguda.
• Sebastian Florek (1971-) - samorządowiec, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV kadencji; uczestnik pierwszej polskiej edycji reality show "Big Brother".
• Witold Podgórski 1958 - ) - artysta malarz, rysownik, rzeźbiarz.
• Dominika Radaszewska (1978- ) - animator kultury, instruktor tańca i teatru, reżyserka.
• Anna Romankiewicz - tancerka, trener tańca sportowego, sędzia taneczny.
• Lech Romankiewicz - tancerz, trener tańca sportowego, sędzia taneczny.
• Łukasz Zedlewski (1989- ) - malarz, zajmuje się grafiką, rysunkiem oraz architekturą; mieszka w Miodówku.
• Wiktor Lech Żołnierek (1952-) – pedagog, akompaniator, kompozytor, autor wielu aranży, głównie muzyki rozrywkowej.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Stawiguda należą:

• kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią
• kościół pw. św. Wawrzyńca w Gryźlinach
• kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Stawigudzie wraz z przykościelnym cmentarzem
• dwór w Gągławkach
• liczne kapliczki m.in. w: Tomaszkowie, Stawigudzie, Dorotowie, Bartągu, Gryźlinach, Miodówku, Rusi

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki rowerowe:
  • zielony: Stawiguda - Nowa Stawiguda - Pluski - jezioro Łańskie - Gągławki - Bartąg - Olsztyn Jaroty
  • niebieski: OSW ZHP "Perkoz" - Mierki Kołatek - Zielonowo - leśniczówka Stawiguda - Pluski - Węgornia
  • czarny: Dorotowo - Stawiguda
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
• zabytkowe parki dworskie w: Bartążku, Gągławkach
• liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
• imprezy kulturalne i sportowe, m.in. Piknik Lotniczy w Gryźlinach

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Stawiguda można uzyskać na stronie internetowej: UG Stawiguda.

Religia

• Parafia pw. bł. Doroty z Mątów w Dorotowie
• Parafia pw. św. Jacka Odrowąża w Bartążku
• Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
• Parafia pw. św. Wawrzyńca w Gryźlinach

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Stawiguda istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole w Bartągu
• Publiczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Jana Baczewskiego w Gryźlinach
• Szkoła Podstawowa w Rusi
• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Stawigudzie - przedszkole, szkoła podstawowa
• Publiczne Gimnazjum im. Olimpijczyków Polskich w Stawigudzie

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Integracyjny Rajd Rowerowy Gościńcem Niborskim, Bieg Przełajowy dookoła jeziora Bartążek, Regaty "O Błękitną Wstęgę Jeziora Wulpińskiego" w Tomaszkowie, turnieje piłki nożnej dzieci i młodzieży, turnieje siatkówki plażowej.
Na terenie gminy działają kluby:

• GKS Stawiguda
• KS Strażak Gryźliny
• KS Fortuna Gągławki

oraz UKS Promocji Sportu Wiejskiego "PROMSPORT"

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Teatr Prawie Dorosły - Bartąg
• Stowarzyszenie "Dom Warmiński"
• Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych "Tomaszkowo"
• Stowarzyszenie Przyjaciół Stawigudy
• Towarzystwo Rozwoju Gminy Stawiguda "WSPÓLNY DOM"
• Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Dorotowa
• Stowarzyszenie "Zrzeszenie Majdy-Kręsk"
• Chór Legenda ze Stawigudy
• Zespół Wokalno-Instrumentalny Konsonans

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezewaty:

• Rezerwat Las Warmiński (1819,72 ha)
• Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce (4239,97 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki (43 307,3 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny (15 307,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Pasłęki (20 669,89 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka (8 418,46 ha)
• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Stawiguda znajduje się 12 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: "Pełnik w Rusi", "Wyspa na Jeziorze Pluszne".

Zobacz też:

• Wały podłużne
• Referendum w Stawigudzie 2012
• Wydawnictwo Solaris

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia rozwoju gminy Stawiguda na lata 2008 - 2015, Stawiguda 2009
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Stawiguda [20.12.2014]
Urząd Gminy Stawiguda [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]