Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)
| Gmina Lidzbark Warmiński | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | lidzbarski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Fabian Andrukajtis | ||
| Powierzchnia | 372,12 km² | ||
| Liczba sołectw | 40 | ||
| Liczba miejscowości | 57 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
6815 18 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NLI | ||
| TERYT | 2809032 | ||
| Urząd gminy ul. Krasickiego 1 11-100 Lidzbark Warmiński
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Lidzbark Warmiński – gmina wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego i w centralnej części powiatu lidzbarskiego. Siedziba gminy znajduje się w Lidzbarku Warmińskim.
Gmina o charakterze rolniczym, o dużej powierzchni kompleksów leśnych. Położona na styku trzech mezoregionów: Niziny Sępopolskiej, Wzniesień Górowskich i Pojezierza Olsztyńskiego, co sprawia, że jej tereny są urozmaicone pod względem krajobrazowym i przyrodniczym.
Gmina o niewielkiej gęstości zaludnienia. Największa gmina powiatu lidzbarskiego.
Władzę w gminie sprawuje wójt Fabian Andrukajtis[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Lidzbark Warmiński zajmuje powierzchnię 372,12 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 56,2% (20914 ha)
- lasy: 32,7% (12163,8 ha)
- wody: 1,9% (709 ha)
Gmina stanowi 40,2% powierzchni powiatu lidzbarskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce.
Fot. Adam Kliczek. Źródło: www.zatrzymujeczas.pl (CC-BY-SA-3.0)
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 6815 | 100 | 3315 | 48,6 | 3500 | 51,4 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
18 | 9 | 9 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Lidzbark Warmiński było dodatnie i wynosiło 13 osób[2], co stanowi 7,6% przyrostu ludności w powiecie lidzbarskim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej gmina Lidzbark Warmiński była częścią powiatu lidzbarskiego w nowo utworzonym województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[3], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami.
W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[4], zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy, w dniu 1 stycznia 1973 roku przywrócono podział państwa na gminy. Gmina wiejska Lidzbark Warmiński została reaktywowana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[5]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Blanki, Bobrownik, Długołęka, Jagoty, Jarandowo, Kierz, Kłębowo, Knipy, Kochanówka, Koniewo, Kotowo, Kraszewo, Lauda, Łabno, Markajmy, Medyny, Miłogórze, Nowa Wieś Wielka, Nowosady, Pomorowo, Redy, Rogóż, Sarnowo, Stryjkowo, Suryty, Świętnik, Wielochowo, Żytowo.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat lidzbarski. Gmina Lidzbark Warmiński została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[7] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim.
Gmina wiejska Lidzbark Warmiński graniczy z gminami: Górowo Iławeckie, Bartoszyce, Kiwity, Jeziorany, Dobre Miasto, Lubomino, Orneta, Pieniężno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Babiak, Blanki, Bobrownik, Bugi, Drwęca, Ignalin, Jagoty, Jarandowo, Kaszuny, Kierz, Kłębowo, Knipy, Kochanówka, Koniewo, Kotowo, Kraszewo, Lauda, Łabno, Łaniewo, Markajmy, Medyny, Miejska Wola, Miłogórze, Morawa, Nowa Wieś Wielka, Nowosady, Pilnik, Pomorowo, Redy, Rogóż, Runowo, Sarnowo, Stryjkowo, Suryty, Świętnik, Wielochowo, Workiejmy, Wróblik, Zaręby, Żytowo.
Pozostałe miejscowości: Grabniak, Budniki, Długołęka, Kłusity Wielkie, Swajnie, Chełm, Zwierzyniec, Marków, Wróblik, Widryki, Stabunity, Gajlity, Tremlak.
Gospodarka
Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy wiejskiej Lidzbark Warmiński jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują ponad 56% powierzchni gminy, w tym grunty orne: 62,3% (13035 ha), łąki i pastwiska zajmują 37,4% (7827 ha), a sady 0,2% (52 ha). Znajdują się one na glebach średnich III i IV klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, uprawiane są również ziemniaki, rzepak i rzepik. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla bydła. W strukturze gospodarstw rolnych większość stanowią gospodarstwa małe i średnie (od 1-15 ha)[8].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Lidzbark Warmiński wynosiła w 2013 roku 311. W tym 301 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 10 tworzy sektor prywatny. 76 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 39 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 33 firm w dziale budownictwo, 42 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 10 firm[2].
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Turystyka nie odgrywa w gminie Lidzbark Warmiński dominującej roli, jednak ze względu na walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe istnieją na jej terenach możliwości rozwoju różnorodnych form wypoczynku i turystyki, w tym agroturystyki.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Blanki, Ignalin, Suryty, Koniewo, Wielochowo, Gajlity, Kochanówka, Kłębowo, Łaniewo[9].
Gmina Lidzbark Warmiński należy do lokalnej organizacji turystycznej Stowarzyszenia "Dom Warmiński", Stowarzyszenia Gmin "Polskie Zamki Gotyckie", Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin "EKOWOD" oraz LGD "Warmiński Zakątek".
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów peryferyzacji społeczno-gospodarczej oraz obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Lidzbark Warmiński wynosiła 699 osób[2], co stanowi 16,7% bezrobotnych w powiecie lidzbarskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 15,4% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Pilniku
- Biblioteka Publiczna Gminy Lidzbark Warmiński w Kraszewie, filie biblioteki w Rogóżu i Runowie
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Festiwal Kultury i Tradycji Warmińskiej w Rogóżu
- dożynki gminne
- coroczne pikniki i festyny rodzinne
Ludzie związani z gminą
- Jerzy Kielak - rzeźbiarz amator; mieszka i pracuje w Kraszewie
- Józef Mika - malarz, rzeźbiarz, animator ruchu lokalnego plastycznego, kierownik Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Pilniku, współpracownik radia, mieszkaniec Kierza
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Lidzbark Warmiński należą[11]:
- kościół pw. św. Augustyna i Anny w Babiaku wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Michała Archanioła w Blankach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kaplica pw. św. Wojciecha w Bugach
- zespół dworski w Gajlitach
- kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej w Ignalinie wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią
- kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Jarandowie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Małgorzaty w Kłębowie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kaplica pw. Matki Bożej Różańcowej w Knipach
- kościół pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce
- kościół pw. św. Elżbiety w Kraszewie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kaplica pw. św. Rocha w Kraszewie
- kościół pw. św. Barbary w Rogóżu
- kapliczka przydrożna w Rogóżu
- kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kaplica pw. św. Marcina w Workiejmach
- cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej w Markajmach
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny, Szlak Kopernikowski: Frombork - Kępki
- ścieżka rowerowa "szlakiem kolejowym": Lidzbark Warmiński, Długołęka, Bobrownik, Łaniewo, Poborowo, Wolnica, Opin, Krosno, Orneta
- spływy kajakowe rzeką Łyną; dwie przystanie kajakowe w miejscowościach Łaniewo i Rogóż
- liczne zabytki architektury, w tym kapliczki przydrożne, m.in. kapliczka w Rogóżu
- zabytkowe parki dworskie, m.in. w Gajlitach, Markajmach, Morawie
- obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody oraz jeziora
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Lidzbark Warmiński można uzyskać na stronie internetowej powiatlidzbarski.pl.
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Lidzbark Warmiński istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Karola Wojtyły w Kraszewie
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. ks. bpa gen. broni Tadeusza Płoskiego w Kłębowie
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Runowie
- Publiczne Gimnazjum w Kraszewie
- Zespół Szkół w Rogóżu: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Piłsudskiego w Rogóżu, Publiczne Gimnazjum w Rogóżu
Sport
W gminie działa Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Pilniku, który jest organizatorem różnorodnych imprez rekreacyjno-sportowych, m.in.: Gminne Zawody Lekkoatletyczne, Gminny turniej rekreacyjno – sportowy dla przedszkolaków, KTM Enduro Race Extreme, Mistrzostwa Polski w Cross Country dla amatorów, Mistrzostwa Polski w Super Enduro dla amatorów, regionalne zawody jeździeckie w skokach przez przeszkody, Gminny Turniej Piłki Nożnej o puchar Wójta Gminy Lidzbark Warmiński Turniej o Puchar Wójta Gminy Lidzbark Warmiński w zapasach, Gminny Turniej Warcab.
Na terenie gminy działają kluby:
- LUKS Rogóż
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi "Babiak"
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi "Przyszłość" w Koniewie
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi "Sarnowo"
- Stowarzyszenie "Runowo-Moja Wieś"
- Stowarzyszenie "Razem dla Warmii" Kraszewo
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Miejskiej Woli
- Centrum Inicjatyw Lokalnych "Przestrzeń" Blanki
- Stowarzyszenie Nasza Wieś Ignalin
- Stowarzyszenie "Razem w Kłębowie"
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Rogóż
- Stowarzyszenie Razem Dla Łaniewa
- Stowarzyszenie "Nasza Kochanówka"
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Elmy (8 923,2 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej (11 511,3 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (16 429,9 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny (19 329,8 ha)
Obszary Natura 2000:
- Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk Kaszuny (263,96 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk Swajnie (1 186,51 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Lidzbark Warmiński znajduje się 10 pomników przyrody oraz użytek ekologiczny jezioro śródleśne Potar (26,75 ha)[12].
Zobacz też
- Natura 2000 Dolina Środkowej Łyny-Smolajny
- Pogrzeb Francuskiego Dragona wm.pl
- Dzwon z kościoła pw. św. Augustyna i Anny w Babiaku
- Monstrancja z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Kochanówce
- Relikwiarz z kościoła pw. św. Augustyna i Anny w Babiaku
Przypisy
- ↑ BIP Urzędu Gminy Lidzbark Warmiński [20.10.2014]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Lidzbark Warmiński na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2020. Projekt, Lidzbark Warmiński 2014 [20.10.2014]
- ↑ Powiat lidzbarski
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Bibliografia
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Lidzbark Warmiński na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2020. Projekt, Lidzbark Warmiński 2014.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Lidzbark Warmiński [20.10.2014]
UG Lidzbark Warmiński [30.11.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
