Ryn (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Ryn | |Gmina = Ryn | ||
| − | |herb_gminy = | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Ryn.png | Herb gminy Ryn |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
Wersja z 11:20, 21 paź 2014
| Gmina Ryn | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | giżycki | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Józef Karpiński | ||
| Powierzchnia | 204,54 km² | ||
| Liczba sołectw | 17 | ||
| Liczba miejscowości | 33 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
5885 29 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 87 | ||
| Tablice rejestracyjne | NGI | ||
| TERYT | 2806083 | ||
| Urząd gminy ul. Świerczewskiego 2 11-520 Ryn
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Ryn – gmina miejsko-wiejska położona we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i w południowo-zachodniej części powiatu giżyckiego. Siedziba gminy znajduje się w Rynie.
Gmina miejsko-wiejska Ryn położona jest w zachodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Tereny gminy to czysty ekologicznie krajobraz polodowcowy. Jej główne atrakcje to walory krajobrazowe, przyrodnicze, mnogość jezior i lasów oraz możliwość uprawiania różnych form turystyki. Gmina Ryn ma charakter rolniczo-turystyczny. Gmina jest członkiem sieci miast Cittaslow.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Józef Karpiński[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Ryn zajmuje powierzchnię 204,54 km2[2], [1] W tym:
- użytki rolne: 66,9% (13688 ha)
- lasy: 25% (5105 ha)
- wody: 11,4% (2331 ha)
Gmina stanowi 18,2% powierzchni powiatu giżyckiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
Zabudowa centrum Rynu od strony ekomariny
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 5885 | 100 | 2913 | 49,5 | 2972 | 50,5 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
29 | 14 | 15 | |||
{Galeria|Nazwa=Jeziora w gminie Ryn|wielkość=300|pozycja=right
|Plik:Jezioro Ryńskie.jpg|Jezioro Ryńskie
|Plik:Jezioro Ryńskie we mgle.jpg|Jezioro Ryńskie we mgle
|Plik:Jezioro Orło.jpg|Jezioro Orło
|Plik:Jezioro Ołów.jpg|Jezioro Ołów
|Plik:Mapa jezior Tałty, Ryńskiego, Mikołajskiego.jpg| Mapa jezior Tałty, Ryńskiego, Mikołajskiego
}}
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiło -26 osób[2], co stanowi 27,4% migracji w powiecie giżyckim oraz 0,7% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej gmina Ryn i miasto Ryn były odrębnymi jednostkami administracyjnymi i wchodziły w skład powiatu giżyckiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[3], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. W 1973 roku, w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[4], przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Ryn. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Ryn stały sie jedną jednostką administracyjną z siedzibą w Rynie[5]. W skład nowo utworzonej gminy weszły sołectwa: Jeziorko, Knis, Kozin, Kronowo, Krzyżany, Ławki (gmina Ryn), Mioduńskie, Orło, Prażmowo, Rybical, Ryn kolonia, Skop, Skorupki, Słabowo, Stara Rudówka, Sterławki Wielkie, Szymonka, Tros, Wejdyki[6].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat giżycki. Gmina Ryn została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego[8].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Ryn w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim.
Gmina miejsko-wiejska Ryn graniczy z gminami: Giżycko, Miłki, Mikołajki, Mrągowo oraz Kętrzyn.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Jeziorko, Knis, Krzyżany, Kronowo, Ławki, Mioduńskie, Orło, Prażmowo, Rybical, Stara Rudówka, Skop, Słabowo, Szymonka, Sterławki Wielkie, Tros, Wejdyki, Monetki.
Pozostałe miejscowości: Ryn kolonia, Głąbowo, Knis Podewsie, Mleczkowo, Grzybowo, Hermanowa Wola, Ławki osada, Ryński Dwór, Ryńskie Pole, Siejkowo, Zielony Lasek, Mrówki, Skorupki, Bachorza, Canki.
Gospodarka
W gminie Ryn użytki rolne stanowią ponad 66% ogólnej powierzchni gminy. Na jakość produkcji rolnej składają się warunki glebowe, klimat lokalny, rzeźba terenu i warunki gruntowo-wodne. Warunki klimatyczne gminy dla potrzeb rolnictwa są dobre. Natomiast rzeźby terenu jest średnio korzystna. Podstawowym elementem ograniczającym swobodny rozwój rolnictwa w gminie jest położenie znacznej części jej obszaru w zlewni Wielkich Jezior Mazurskich, na terenach chronionego krajobrazu, co ogranicza intensyfikację rolnictwa, ale stwarza konieczność i warunki dla ekologicznej produkcji rolnej. Część obszarów rolniczych jest w dużym stopniu podatna na erozję oraz posiada trudne, w odniesieniu do uprawy, warunki fizjograficzne. Mimo tych trudności rolnictwo jest jednym z głównych kierunków rozwoju gospodarczego w gminie Ryn. Znaczącą część użytków rolnych w gminie stanowią grunty orne, w których dominują gleby IV klasy bonitacyjnej. Duże zróżnicowanie gleb stwarza możliwości różnorodnych upraw zabezpieczających rozwój hodowli.
W rejonie północno-wschodnim gminy położonym nad jeziorami, gdzie występują słabsze gleby, kładzie się nacisk na rozwój turystyki (w tym agroturystyki), która jest obok rolnictwa drugą gałęzią rozwoju gospodarczego gminy Ryn. Ukształtowanie terenu, piękne krajobrazy, wysoki poziom zalesienia, występowanie jezior przy jednoczesnym niskim poziomie urbanizacji i słabo rozwiniętym przemyśle stanowią podstawę rozwoju turystyki w gminie i czynią ją jedną z atrakcyjniejszych w województwie warmińsko-mazurskim. Znakomite warunki przyrodnicze stwarzają dogodne warunki dla uprawiania sportów wodnych i turystyki pieszej, dając szansę na szeroki rozwój turystyki w skali ponadlokalnej. Gmina posiada szereg atrakcyjnych miejsc zaskakujących turystów pod względem krajobrazowym, niezwykłości zjawisk przyrodniczych oraz zabytków będących nie rzadko perłami architektury. W gminie Ryn jest wciąż rozwijająca się baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, domki letniskowe, kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne, pola biwakowe. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Krzyżany, Słabowo, Prażmowo, Kronowo, Wejdyki, Rybical, Stara Rudówka, Sterławki Wielkie, Szymonka, Mrówki, Jeziorko[1].
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiła w 2013 roku 472. W tym 17 podmiotów należały do sektora publicznego, pozostałe 455 tworzy sektor prywatny. 81 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 59 firm w dziale budownictwo, 43 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 51[2]. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.
W gminie podejmowane są różnorodne inwestycje mające na celu poprawienie warunków życia jej mieszkańców oraz przybywających turystów z kraju i zagranicy. Są to m.in. budowa targowiska w Rynie, budowa Ekomariny nad jeziorem Ryńskim, budowa parku wypoczynku i rekreacji nad Jeziorem Ołów w Rynie, modernizacja portu nad jeziorem Ryńskim.
Gmina miejsko-wiejska Ryn jest laureatem i zdobywcą nagród w licznych konkursach, m.in.: w 2012 roku zajęła III miejsce w Polsce wśród gmin miejsko-wiejskich w rankingu Rzeczpospolitej w dziedzinie wykorzystania funduszy unijnych, Ryn został laureatem rankingu Europejska Gmina, Europejskie Miasto 2010 organizowanego przez "Dziennik Gazetę Prawną", Urząd Miasta i Gminy Ryn otrzymał wyróżnienie I stopnia za "Doskonałość zarządzania w kategorii organizacje publiczne" w konkursie Warmińsko-Mazurskiej Nagrody Jakości w 2012 i 2013 roku[1].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, a także tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich, wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Ryn wynosiła 407 osób[2], co stanowi 10,9% bezrobotnych w powiecie giżyckim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19,7% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Ryńskie Centrum Kultury
- Biblioteka Publiczna w Rynie - filia biblioteki znajduje się w Sterławkach Wielkich
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Dni Rynu
- Festiwal Kultury Średniowiecza Masuria
- Festiwal Cittaslow
- Mazurski Festyn Ekologiczny Eko-Logika
- Turniej Młodych Kabaretów o Złote Jajo Łabędzia
- Dożynki gminne
Ludzie związani z gminą
- Albin Nowicki (1891-1972) - nauczyciel, polityk, działacz społeczno-oświatowy, regionalista i kronikarz
- Robert Littek - rzeźbiarz amator związany z Rynem
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Ryn należą[11]:
- Zamek w Rynie
- zabytkowa zabudowa miasta Ryn oraz budynki przy ulicach: Konrada Wallenroda, Kopernika, Kościuszki, Nowickiego, Świerczewskiego, Traugutta, Wolności
- zabytkowy cmentarz ewangelicki (obecnie komunalny) przy ul. Partyzantów
- młyn wodny z II połowy XIX w.
- wieża ciśnień
- zespoły dworsko-pałacowe wraz z parkami w miejscowościach: Głąbowo, Ławki, Mioduńskie, Zielony Lasek
- Kościół pw. Opatrzności Bożej w Sterławkach Wielkich
- Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Szymonce
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki rowerowe:
- szlak wokół jezior Ryńskiego i Tałty: Ryn - Rybical - Wejdyki - Notyst - Skorupki - Ryn
- szlak grodzisk staropruskich: Ryn -Tros - Jeziorko - Sterławki Małe - Sterławki Wielkie - Orło - Głąbowo - Ryn
- szlak polskich zamków gotyckich
- szlak żeglugowy z Mikołajek do Rynu
- Muzeum im. Albina Nowickiego
- XIX - wieczny wiatrak holenderski
- grodzisko w okolicy wsi Jeziorko oraz kopce we wsi Orło, Notyst i w Rynie
- kanały wodne na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich: Kanał Szymoński, Kanał Mioduński, Kanał Grunwaldzki, Kanał Tałcki
- nadbrzeże jeziora Ryńskiego
- ścieżka spacerowa wokół jeziora Ołów
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Ryn można uzyskać w punkcie IT przy Ryńskim Centrum Kultury w Rynie i na stronie serwisu internetowego RCK oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Ryn
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Ryn istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rynie - w jego skład wchodzą: Przedszkole Samorządowe w Rynie, Szkoła Podstawowa im. Bojowników o polskość Warmii i Mazur oraz Gimnazjum Publiczne im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Rynie.
Sport
W gminie miejsko-wiejskiej Ryn organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Zawody Strzeleckie o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Ryn, Turniej Piłki Nożnej Sołectw Gminy Ryn, turnieje piłki siatkowej, siatkówki plażowej, plażowej piłki nożnej, halowej piłki nożnej, Ryńskie Regaty o Puchar Prezesa Ekomariny Ryn, Regaty 7 Cudów Mazur.
Na terenie gminy działa KS Pogoń Ryn, istnieje i działa Międzyszkolna Baza Sportów Wodnych.
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” - oddział w Rynie
- Chór „Ryńskie Wrzosy” z Rynu
- Zespół Ludowy „Sterławiacy” ze Sterławek Wielkich
- Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka "Wielkie Jeziora Mazurskie"
- Związek Stowarzyszeń na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Rezerwat przyrody:
- Rezerwat Ptasia wyspa (4,2 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (85527 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (14363,8 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Krzyżany (2895 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Kłos (2227 ha)
Obszary Natura 2000:
- Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Dobskie (6985,25 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Północnomazurska (14573,01 ha)
Użytki ekologiczne:
- Jezioro Salpik (228,07 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie miejsko-wiejskiej Ryn znajdują się 3 pomniki przyrody w tym 2 okazy drzew i głaz narzutowy oraz korytarze ekologiczne:
korytarz ekologiczny Warmia – Dolina Pasłęki Wschodni, korytarz ekologiczny - Bagna Nietlickie[12].
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla mias nie stanowiacych powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Strategia Rozwoju Gminy Ryn na lata 2010-2020, Ryn 2010.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Ryn [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Miasta i Gminy Ryn [06.08.2014]
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Urząd Miasta i Gminy Ryn [1]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS,[2]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[3]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[4]
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla mias nie stanowiacych powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [5]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[6]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[7]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [8]
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [9]
