Ełk: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(→‎Bibliografia)
 
(Nie pokazano 49 wersji utworzonych przez 7 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
'''Ełk''' (niem. ''Lyck'') jest trzecim pod względem liczby ludności miastem [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]]. Jest zarazem największym miastem w regionie [[Mazury|Mazur]], siedzibą władz [[powiat ełcki|powiatu]] i [[diecezja ełcka|diecezji katolickiej]]. Liczba ludności Ełku w 2014 wynosi niemal 60 tysięcy.  
+
{{Wieś infobox
 +
|nazwa                = Ełk
 +
|herb wsi              = Ełk. Herb miasta.png
 +
|flaga wsi            =
 +
|herb artykuł          =
 +
|dopełniacz wsi        = Ełku
 +
|zdjęcie              = Ełk.JPG
 +
|opis zdjęcia          = Ełk (Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku)
 +
|rodzaj miejscowości  = miasto
 +
|województwo          = warmińsko-mazurskie
 +
|powiat                = ełcki
 +
|gmina                = gmina miejska Ełk
 +
|miejscowość podstawowa =
 +
|sołectwo              =
 +
|wysokość              =
 +
|liczba ludności      = 59274
 +
|rok                  = 2011
 +
|strefa numeracyjna    =(+48) 87
 +
|kod pocztowy          =19-300 do 19-306
 +
|tablice rejestracyjne = NEL
 +
|SIMC                  =
 +
|mapa wsi              =
 +
|kod mapy              = PL-WN
 +
|stopniN = 53
 +
|minutN = 49
 +
|sekundN = 17
 +
|stopniE = 22
 +
|minutE = 21
 +
|sekundE = 44
 +
|commons              =
 +
|wikipodróże          =
 +
|wikisłownik          =
 +
|www                  =
 +
}}
 +
''' Ełk''' (niem. ''Lyck'', lit. ''Lukas'', ros. ''Элк'') – miasto i gmina w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]]. W latach 1946–1975 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego, a w latach 1975–1998 do województwa suwalskiego. Do 31 maja 1975 roku i od 1 stycznia 1999 roku siedziba władz [[Powiat ełcki|powiatu ełckiego]]. Miasto zajmuje 3. miejsce pod względem ludności i 4. miejsce pod względem powierzchni w województwie warmińsko–mazurskim. W 2011 roku liczyło 59274 mieszkańców. Aktualnie funkcję prezydenta miasta sprawuje [[Tomasz Andrukiewicz]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [10.09.2013]</ref>.
 +
<br><br>
 +
[[Plik:Elckie Centrum Kultury.jpg|thumb|290px|right|Ełckie Centrum Kultury. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:Park Naukowo - Technologiczny.JPG|thumb|290px|right|Park Naukowo-Technologiczny. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:skwer z rusałką w centrum miasta.JPG|thumb|290px|right|Skwer z rusałką w centrum miasta. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:zabytkowa Wieża Ciśnień.jpg|thumb|290px|right|Zabytkowa Wieża Ciśnień. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku - budynek zabytkowy.JPG|thumb|290px|right|Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku - budynek zabytkowy. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:Galeria Handlowa Brama Mazur.JPG|thumb|290px|right|Galeria Handlowa Brama Mazur. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik: Katedra św. Wojciecha_Ełk.jpg|thumb|290px|right|Katedra św. Wojciecha w Ełku Fot. Mieczysław Kalski]]
 +
[[Plik:Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego_Ełk.JPG|thumb|290px|right|Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego_Ełk Fot. Mieczysław Kalski]]
 +
[[Plik:zabytkowy most na ul. Zamkowej.JPG|thumb|290px|right|Zabytkowy most na ul. Zamkowej. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku]]
 +
[[Plik:Domy Ełk.JPG|thumb|290px|right|Domy Ełk Fot. Mieczysław Kalski]]
 +
[[Plik: Zamek w Ełku.JPG|thumb|290px|right|Zamek w Ełku Fot. Mieczysław Kalski]]
 +
[[plik:elk 1993.jpg|thumb|right|290px|Źródło: Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]
  
−
==Nazwa==
+
== Położenie ==
 +
Miasto położone jest we wschodniej części [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]], nad [[Jezioro Ełckie| Jeziorem Ełckim]] i rzeką [[Rzeka Ełk|Ełk]]. W odległości 2 – 2.5 km znajdują się jeziora [[Jezioro Szyba|Szyba]] i [[Jezioro Selmęt Mały|Selmęt Mały]]. Ełk leży w odległości 150 km od [[Olsztyn|Olsztyna]].
  
−
Pierwotna polska nazwa miasta brzmi "Łek" i po raz pierwszy pojawia się u Jana Długosza. Pochodzenie tej nazwy kojarzone jest z Jaćwingami i określeniem okolicznej rzeki, które oznaczać miało "białą wodę". Inną możliwą podstawą nazwy jest słowo "łęg" – nadbrzeżna łąka. Przeobrażenie nazwy Łek w Ełk nastąpiło w wyniku adaptacji formy deklinacyjnej "we Łku" na "w Ełku".
+
== Dzieje miejscowości ==
−
Nazwy niemieckie, pojawiające się od chwili założenia osady, to: Licke, Lik, Licce, Lueck, wreszcie Lyck.
+
Pierwszym spośród polskich kronikarzy, który wymieniał nazwę ''Łek'', był Jan Długosz. Według Jaćwięgów słowo oznaczało najprawdopodobniej ''białą wodę''. Nazwę osada wzięła od rzeki, nad którą ją założono. [[Zakon krzyżacki|Krzyżacy]] nadali osadzie nazwę w brzmieniu niemieckim. W późniejszych źródłach podawano ją w różnych wersjach: ''Licke'', ''Lik'', ''Licce'', ''Lueck'', ''Lyck''. Pierwsze wzmianki dotyczące Ełku pochodzą z około 1398 roku.
  
−
==Położenie==
+
Ełk założono na granicy Galindii i Jaćwieży, na obszarze komturstwa bałgijskiego, w słabo zaludnionej okolicy. Na wyspie w przewężeniu Jeziora Ełckiego wybudowano zamek. Jego budowa rozpoczęła się w okresie rządów wielkiego mistrza [[Konrad von Jungingen| Konrada von Jungingena]].
  
−
Ełk położony jest w południowo-wschodniej części historycznych Mazur, a zarazem w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Geograficzne położenie miasta związane jest z Pojezierzem Mazurskim, a ściślej – z Pojezierzem Ełckim.
+
Zamek był siedzibą prokuratora, który podlegał komturowi z Bałgi. Do jego głównych zadań należało wspieranie akcji zasiedlania terytorium. Wokół zamku zaczęła rozwijać się osada. Po sekularyzacji Prus w 1525 roku zamek stał się siedzibą urzędnika książęcego. Od XVIII wieku zaczął niszczeć, a pod koniec lat 80. XIX wieku  pozostałości wykorzystano do budowy więzienia.
  
−
Obszar miasta obejmuje 21,07 km2. 24 % tego terenu stanowią użytki rolne, 4 % - leśne.  
+
Przywilej lokacyjny dla Ełku został wystawiony przed wybuchem wojny trzynastoletniej, najprawdopodobniej pomiędzy 1434 a 1437 rokiem. Nadania praw miejskich dokonał wielki mistrz [[Paul von Russdorff]]. Prawa miejskie Ełk otrzymał w 1445 roku. Miasto miało liczyć 102 łany, w tym 8 łanów dla sołtysa–zasadźcy [[Michał Neoresen|Michała Neoresena]], 4 łany dla plebana z [[Parafia pw. św. Katarzyny w Ełku| parafii pod wezwaniem św. Katarzyny]]. W tym okresie Ełk występował w zapisach jako ''Licke''.
  
−
==Warunki naturalne==
+
W roku 1519 w miejscowości mieszkało 21 karczmarzy, 13 bartników, 13 chłopów i 2 sołtysów. Okres rozwoju i przeobrażenia się w ośrodek miejski jeszcze nie nadszedł. W dokumentach z roku 1554 i 1557 pojawiło się już określenie miasteczko w miejsce wsi czynszowej. Nazwa miejscowości występuje w formie ''Lyck''. W 1579 roku miejscowość zamieszkiwało 43 gospodarzy, 27 karczmarzy, 5 wolnych, 43 zagrodników. Pełne prawa miejskie Ełk otrzymał w XVII wieku. Bliskie położenie miasta przy granicy z Podlasiem sprawiło, że Ełk przekształcił się wkrótce w ważne centrum administracyjno–gospodarcze. W latach 1536–1558 w miejscowej drukarni [[Jan Malecki|Jana]] i [[Hieronim Malecki|Hieronima]] Maleckich wydano wiele polskich publikacji ewangelickich.
  
−
Ełk jest położony nad Jeziorem Ełckim i jeziorem Sunowo, a także nad rzeką Ełk (dopływem Biebrzy). Na terenie miasta znajdują się dwa mniejsze jeziora: Szyba i Selmęt Mały.
+
W 1655 roku miasto zostało zajęte przez Szwedów, a rok później splądrowane w czasie najazdu tatarskiego.  
 +
W latach 1709–1710, w czasie [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemii dżumy]], zmarło 1300 mieszkańców.
  
−
Krajobraz Ełku i najbliższej okolicy ukształtował się w okresie ostatniego zlodowacenia. Teren jest mniej pofałdowany niż północna część Pojezierza Ełckiego, występują duże tereny równinne, powiązane z Równiną Augustowską. W kotlinach morenowych znajdują się większe jeziora i koryta rzek. Pobliska góra Bunelka – najwyższe miejsce brzegu podmiejskiego jeziora Szarek –  stanowi znane miejsce widokowe na panoramę Ełku i okolicy miasta.  
+
W 1807 roku w mieście stacjonował 4. pułk piechoty gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Przez miasto przeciągnęły pozostałości armii francuskiej w czasie odwrotu spod Moskwy. W 1813 roku w mieście gościł car Aleksander I. W 1860 roku Ełk zamieszkiwało blisko 4000 osób. Pod koniec 1896 roku powstała [[Mazurska Partia Ludowa (1897)|Mazurska Partia Ludowa]]. W latach 1896–1902 wydawano również "Gazetę Ludową" redagowaną w języku polskim, przeznaczoną dla ludności mazurskiej.
  
−
Ełk znajduje się w strefie regionu klimatycznego mazursko-podlaskiego, który należy do najzimniejszych regionów Polski. Zima trwa około 110 dni (ze średnią temperaturą dobową poniżej 0 stopni C), lato – około 80 (średnia temperatura przekraczająca 15 stopni C). W klimacie tym krótko trwają przedwiośnie i okres wegetacyjny. Miesiące letnie przynoszą najwięcej opadów, natomiast utrzymywanie się pokrywy śnieżnej przekracza zwykle 80 dni. Średnioroczna temperatura w ostatnim ćwierćwieczu XX wieku wynosiła 5,3 stopni C, a wielkość opadów – 617-579 mm.
+
W 1910 roku Ełk liczył 13 500 mieszkańców. Miasto uległo znacznym zniszczeniom w okresie I wojny światowej. W czasie kampanii wschodniopruskiej 1914–1915 spłonął między innymi kościół ewangelicki i całość zabudowy starego śródmieścia. W grudniu 1923 roku powstał ''Masurenbund'' - [[Związek Mazurów|Związek Mazurów]]. W okresie międzywojennym miasto był siedzibą [[Konsulat RP w Ełku|Konsulatu Polskiego]].
  
−
Ełk znajduje się w centralnej części obszaru Zielonych Płuc Polski. Jest to region cenny przyrodniczo, o dużych kompleksach leśnych, bogatych w faunę. Bogactwem gatunkowym ryb mogą także pochwalić się okoliczne jeziora.
+
W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 50%. Po wojnie w Ełku zamieszkali głównie przesiedleńcy z Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Niemcy i [[Mazurzy]] zostali przymusowo wysiedleni lub wyjechali z miasta. Obecnie w Ełku mieszka mniejszość romska, działa również [[Stowarzyszenie romskie w Ełku|stowarzyszenie romskie]]. [[Mniejszość niemiecka na Warmii i Mazurach|Mniejszość niemiecka]] od roku 1991 zrzeszona jest w [[lkwim: Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej ''Mazury'' w Ełku|stowarzyszeniu "Mazury"]], które liczy około 130 członków.
−
 
 
−
==Dzieje miejscowości==
 
−
 
 
−
Najstarsze ślady obecności człowieka w okolicy dzisiejszego Ełku i Giżycka pochodzą z około 15000-14000 p.n.e. Znaleziono m.in. grot pochodzący z ery mezolitu.
 
−
 
 
−
Do połowy XIII wieku teren ten zamieszkiwali [[Jaćwingowie]], a kontrolowane przez nich ziemie sięgały ziemi augustowskiej i suwalskiej. Przypuszczalnie z uwagi na strategiczne położenie nad Jeziorem Ełckim istniał gród jaćwieski. Pod koniec XIII wieku ziemie te stały się celem skutecznych podbojów [[zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]] (klęska Jaćwingów pod Prawdziskami w 1283). Krzyżacy założyli nad jeziorem strażnicę, którą z czasem postanowiono zastąpić zamkiem; kroniki pruskie wspominają o zamku już u schyłku XIII wieku, ale w rzeczywistości budowę zamku na wyspie Jeziora Ełckiego zainicjował w 1398 komtur bałgijski [[Ulrich von Jungingen]], późniejszy wielki mistrz Zakonu, osadzając tam podległego komturowi Bałgi prokuratora. Po 10 latach budowa była zakończona, zapewniając państwu zakonnemu ważną strażnicę graniczną przed atakami z Litwy i Mazowsza. Miało to szczególne znaczenie w okresie bezpośrednio poprzedzającym wojnę krzyżacko-polską.
 
−
 
 
−
Jednocześnie rozwijała się osada rzemieślnicza, zasiedlana przybyszami z Niemiec i Mazowsza. Okolice sprzyjały rybołówstwu, bartnictwu, myślistwu. Rozwój został zahamowany wydarzeniami wojennymi 1410, kiedy i zamek, i osada zostały spalone. Niebawem jednak zamek odbudowano, a osada w 1425 zyskała przywilej lokacyjny wielkiego mistrza Pawła von Russdorfa. Sołtysem wsi o nazwie Lyck (Łek) został Bartosz Bratomil. Dzięki szybkiemu rozwojowi wsi, który był też związany z położeniem handlowym na szlaku z Mazowsza do Królewca, w 1435 przywilej lokacyjny odnowiono.
 
−
 
 
−
W okresie wojny trzynastoletniej miejscowa ludność wystąpiła zbrojnie przeciwko Krzyżakom, zdobyto również zamek i wybito jego załogę, ale pokój toruński z 1466 przyznał osadę ponownie państwu zakonnemu. Wydarzenia te przerwały praktycznie handlową wymianę z Mazowszem, a poważny konflikt zbrojny powrócił na te ziemie pół wieku później, kiedy w 1520 atak wojsk mazowieckich na zamek ełcki został odparty. Niebawem jednak hołd pruski zakończył istnienie państwa krzyżackiego i Ełk wszedł w skład Prus Książęcych, stając się siedzibą starosty księcia pruskiego. W 1545 w okolicy Ełku dokonano wyznaczenia granicy na tzw. Kamiennym Brodzie.
 
−
 
 
−
Ełk pozostawał w tym okresie formalnie wsią. Wiadomo, że w 1525 był siedzibą sądu ławniczego. W dokumencie z 1554 określony został mianem ''oppidum'', tj. formy pośredniej między wsią a miastem, a niebawem, około 1558-1560, otrzymał od księcia [[Albrecht Hohenzollern|Albrechta]] przywilej targowy, przypuszczalnie również z prawami miejskimi; oryginalny dokument nie zachował się, uległ bowiem zniszczeniu w pożarze krótko po wydaniu, ale na szeroki charakter przywilejów może wskazywać kolejny dokument, wystawiony 23 sierpnia 1669 przez elektora Fryderyka Wilhelma I. Akt ten odnawiał bowiem wcześniej nadane prawa miejskie.
 
−
 
 
−
Zdominowany przez ludność osadniczą z Mazowsza XVI-wieczny Ełk potrzebował duszpasterstwa polskojęzycznego. Kiedy w 1537 popadł w konflikt najpierw z ludnością, a potem i z księciem Albrechtem pastor Melchior Grus, w jego miejsce sprowadzony został [[Jan Malecki]], pochodzący z Sącza pastor, pisarz i drukarz-wydawca. Został on proboszczem i superintendentem w Ełku, założył szkołę polską (1546) oraz prowadził w latach 50. XVI wieku drukarnię. Szkoła współpracowała z królewiecką Albertyną, zyskując rangę prowincjonalnej, potem książęcej.
 
−
 
 
−
Kontakty gospodarcze Ełku z Mazowszem i Litwą oraz znaczenie szkolnictwa poprawiły nieco sytuację miejscowości, niemniej znaczącemu rozwojowi stawały na przeszkodzie regularnie dotykające Ełk epidemie dżumy (1559, 1563, a także 1653 i 1709-1710). W 1656 najazd tatarsko-litewski, reperkusja postawy elektora w okresie potopu szwedzkiego (wątek ten rozwinięty został w ''Potopie'' Sienkiewicza), przyniósł ruinę Ełku. W efekcie liczba ludności wciąż oscylowała w okolicy tysiąca. W 1669 Fryderyk Wilhelm I nadał wspomnianym edyktem prawa miejskie Ełkowi, wraz z przywilejami targowymi. Dopiero to otworzyło drogę do rozwoju, chociaż bardziej na szczeblu regionalnym, a to z uwagi na zmieniające się wobec uniezależniania się Prus szlaki handlowe. Miasto dotknęły w tym czasie dwa duże pożary (1688, 1695), szczególnie dotkliwe ze względu na zabudowę drewnianą, a także kolejna fala epidemii. W 1692 miasto liczyło 193 budynki (w różnym stanie utrzymania, także mocno podupadłe), były też 23 place przewidziane do zagospodarowania. W 1807 przez miasto przemaszerowały wojska rosyjskie, od których uwolniono się opłacając kontrybucje.
 
−
 
 
−
Stopniowy rozwój miejskiego charakteru Ełku nastąpił w połowie XIX wieku. Od 1818 Ełk był siedzibą powiatu w rejencji gąbińskiej (w 1905 powiat znalazł się rejencji olsztyńskiej). Około 1850 liczba mieszkańców przekroczyła 4 tysiące, a pół wieku później było to już niemal 12 tysięcy. Był wówczas Ełk piątym miastem Prus Wschodnich, ustępując jedynie Królewcowi, Tylży, [[Olsztyn|Olsztynowi]] i Gąbinowi. Rozwijała się stopniowo infrastruktura miejska (kanalizacja, gazownia, sieć telefoniczna). Ełk był też ważnym ośrodkiem wojskowym. W 1868 do miasta dotarła kolej, łącząc Ełk z Królewcem; w kolejnych latach powstawały dalsze linie, m.in. do Olsztyna, [[Pisz|Pisza]], [[Prostki|Prostek]] (w dalszej perspektywie do Białegostoku), [[Korsze|Korsz]]. W 1910 otwarto nowy żelbetowy most na Jeziorze Ełckim.
 
−
 
 
−
Powstawały też bądź rozwijały się ważne instytucje. W 1800 uruchomiono seminarium nauczycielskie, a w 1812 szkołę prowincjonalną podniesiono do rangi gimnazjum. W 1877 rozpoczęto budowę budynku dla sądu krajowego, którego siedzibę postanowiono umieścić w Ełku.
 
−
 
 
−
Przeważała ludność polska, zmiany demograficzne dały się zaobserwować dopiero w połowie XIX wieku – w większym stopniu w samym mieście, w mniejszym w okolicznych miejscowościach powiatu. W samym Ełku wydawano polskie książki i gazetę "[[Przyjaciel Ludu Łecki]]", działała [[Mazurska Partia Ludowa]]. W 1815 powstała ponadto gmina żydowska, która za miastem zbudowała synagogę. W połowie XIX wieku Ełk znalazł się także w orbicie działań na rzecz rekatolizacji Mazur – w 1853 powstała stacja misyjna, a rok później parafia pod wezwaniem św. Wojciecha.
 
−
 
 
−
Ełk znacząco dotknęły zniszczenia I wojny światowej, kiedy miasto znalazło się na drodze przemarszu wojsk rosyjskich. Po wojnie odbudowane miasto rozwinęło się gospodarczo, powstały tartaki, cegielnie, fabryki (m.in. przemysł maszynowy). Wyniki [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach 1920|plebiscytu z lipca 1920]] wypadły jednoznacznie za Prusami Wschodnimi, mimo aktywnej działalności [[Fryderyk Leyk|Fryderyka Leyka]]: opcja polska w samym mieście zyskała zaledwie 7 głosów przy 8339 za Prusami. Nie zaniedbując swoich rodaków, od 1923 Polska utrzymywała w Ełku wicekonsulat, którym (aż do wybuchu II wojny światowej) kierowali kolejno [[Filip Zawada]], [[Tadeusz Kunicki]], [[Zygmunt Liczbiński]], [[Tadeusz Borkowski]], [[Tadeusz Chęciński]], [[Jan Jerzy Rapf]], [[Romuald Putryński]] i [[Mieczysław Rogalski]].
 
−
 
 
−
W przededniu II wojny w Ełku mieszkało 16 i pół tysiąca osób. Walki o miasto dokonały dużych spustoszeń, zniszczeniu uległa niemal połowa zabudowy, a liczba ludności – tragicznie zmarłej bądź wysiedlonej – została zredukowana poniżej 2 tysięcy. Administrację polską z rąk Rosjan nie bez trudu przejął wiosną 1945 starosta Władysław Niksa, który wkrótce mianował burmistrza Fryderyka Jeroma. We wrześniu tegoż roku na czele miasta stanął burmistrz Mieczysław Krzywkowski, pod kierunkiem którego rozpoczęły się prace odbudowcze. Zaczęła także napływać ludność repatriancka z Kresów, głównie Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Liczebny poziom sprzed 1939 osiągnięto około dziesięć lat po wojnie.
 
−
 
 
−
Do reformy samorządowej w 1975 Ełk był miastem powiatowym i pozostawał na terenie województwa białostockiego. Status miasta powiatowego utracił w 1975 po likwidacji tego szczebla administracyjnego, znalazł się wówczas na terenie nowego województwa – suwalskiego. Już w III Rzeczypospolitej odzyskał charakter miasta powiatowego z początkiem 1999, po raz kolejny zmieniając przynależność wojewódzką, tym razem na rzecz warmińsko-mazurskiego. W PRL Ełk stał się ośrodkiem przemysłu budowlanego, włókienniczego i spożywczego, działały fabryka sklejek i wytwórnia osprzętu elektrycznego.
 
−
 
 
−
Od 1990 nasiliły się działania na rzecz polityki ekologicznej w Ełku, który znalazł się w ważnym punkcie obszaru funkcjonalnego "Zielone Płuca Polski". Wyrazem tej polityki stało się wdrożenie programu "Ełk – miasto ekologiczne". Polityka ta dobrze koreluje z rozwojem turystyki, który czyni z Ełku wiodący ośrodek turystyczny na Mazurach.
 
−
 
 
−
W 1992 ustanowiono katolicką diecezje z siedzibą w Ełku, a w czerwcu 1999 z pielgrzymką przebywał papież Jan Paweł II. Msza z udziałem około 300 tysięcy wiernych, w większości oczywiście przyjezdnych, stała się największym zgromadzeniem w historii miasta.
 
−
 
 
−
W XXI wieku liczba mieszkańców Ełku zbliża się do 60 tysięcy.         
 
−
 
 
−
==Demografia==
 
−
 
 
−
Przez kilka stuleci Ełk, pozostając miejscowością pośrednio między wsią a miastem (pierwsze prawa nadane w XV wieku, po zniszczeniach częściowo odnowione w 1560 i ostatecznie w 1669), liczył sobie około tysiąca mieszkańców. Szybszemu rozwojowi, który byłby naturalny, stawały na przeszkodzie epidemie, zniszczenia wojenne, wreszcie niekorzystne układy polityczno-gospodarcze.
 
−
 
 
−
U schyłku XVIII wieku liczba mieszkańców zbliżyła się do 2 tysięcy, a w chwili utworzenia powiatu ełckiego w 1818 wynosiła 2304. Wiek XIX w miastach Prus Wschodnich przyniósł znaczny wzrost liczby ludności miejskiej; w przypadku Ełku był to wzrost mniej więcej sześciokrotny, jako że miasto liczyło sobie: w 1852 4243 mieszkańców, w 1867 – 5318, w 1880 – 6671, w 1885 – 8624, a w 1895 już 11 722. W 1910 w Ełku mieszkało 13 428 osób.
 
−
 
 
−
Do wybuchu II wojny światowej liczba ełczan przekroczyła 16 tysięcy, by ulec drastycznej redukcji w wyniki działań wojennych w styczniu 1945 – ponownie do około tysiąca. Polityka repatriacyjna i rozwój miasta po 1945 przynosił stopniowy wzrost liczby mieszkańców: 1954 – 16 630, 1961 – 21 952, 1970 – 27 400, 1978 – 35 800, 1982 – 40 016, 1988 – 49 526, 2002 – 55 307, 2011 – 59 044.
 
−
 
 
−
==Administracja==
 
−
 
 
−
===Przynależność państwowa i administracyjna===
 
−
 
 
−
Od chwili powstania Ełk, jeszcze jako osada, pozostawał w granicach państwa Zakonu Krzyżackiego. Od 1466 znalazł się na terenie lennym Królestwa Polskiego, początkowo w granicach Prus Zakonnych, a po sekularyzacji (1525)  Prus Książęcych. W 1618 doszło do unii prusko-brandenburskiej i ziemia ełcka znalazła się w granicach państwa unijnego, pozostając jeszcze do 1657 lennem Polski. Od 1701 był Ełk miastem Królestwa Prus; po zjednoczeniu Niemiec i powstaniu Rzeszy Niemieckiej (1871) wszedł w skład tej ostatniej, pozostając częścią państwa pruskiego do zachowania jego odrębności (do 1919), a później samej Rzeszy. W 1945 Ełk przyznano Polsce; był największym miastem powojennej Polski, które nigdy nie należało do państwa polskiego. 
 
−
 
 
−
Od 1772 Ełk znajdował się w pruskiej prowincji Prusy Wschodnie, w tym od 1818 był stolicą powiatu.
 
−
 
 
−
W Polsce powojennej miasto było położone najpierw w granicach województwa białostockiego, potem suwalskiego, wreszcie warmińsko-mazurskiego. Było miastem powiatowym przez cały czas funkcjonowania powiatowego szczebla samorządu (1946-1975 i od 1999).
 
−
 
 
−
===Burmistrzowie, landraci i prezydenci===
 
−
 
 
−
Urząd burmistrza Ełku pełnili m.in.:
 
−
* Friedrich Janus (1669-1673);
 
−
* Albrecht Jack (od 1673);
 
−
* Ernst Unverdorben (z przerwami do 1693);
 
−
* Christoph Kosig (1685-1690);
 
−
* Fryderyk Kiehl (1728);
 
−
* Stephani (połowa XIX wieku);
 
−
* Karl Lasch (lata 20. XX wieku);
 
−
* Walter Lackner (od 1926);
 
−
* Hansel (lata 30. XX wieku).
 
−
 
 
−
Urząd landrata, tj. zwierzchnika administracji powiatowej pruskiej, pełnili od 1818:
 
−
* Ernst Friedrich von Kannewurf (1818);
 
−
* Willwodinger (1837);
 
−
* Anton von Wegnern (1843);
 
−
* Lauterbach (1852);
 
−
* Rudolf von Kannewurff (1853);
 
−
* Rudolf Levin von Marschall (1857, komisarycznie);
 
−
* Hermann Wilhelm von Brandt (1857);
 
−
* von Trotta (lata 60. XIX wieku);
 
−
* Eugen Drewello (1867);
 
−
* Robert von der Marwitz (1875);
 
−
* Karl von Groeben (1888);
 
−
* Friedrich Wilhelm Tappenbeck (1893);
 
−
* Franz Behrendt (1900);
 
−
* Georg Suermondt (1905);
 
−
* Max Peters (1913);
 
−
* Ernst Adolf Döbereiner (1928);
 
−
* Knispel (1935);
 
−
* Kulessa (1939);
 
−
* Dietrich von Ploetz (1939).
 
−
 
 
−
Po 1945 na czele miasta stali m.in.:
 
−
* [[Fryderyk Jerom]] (1945, pierwszy powojenny burmistrz);
 
−
* [[Mieczysław Krzywkowski]] (od 1945, burmistrz);
 
−
* [[Tadeusz Soczewka]] (lata 70. XX wieku, naczelnik).
 
−
 
 
−
Od 1990 urząd prezydenta Ełku pełnili:
 
−
* [[Adam Puza]] (1990-1994);
 
−
* [[Zdzisław Fadrowski]] (1994-2002);
 
−
* [[Janusz Nowakowski]] (2002-2006);
 
−
* [[Tomasz Andrukiewicz]] (od 2006).
 
−
 
 
−
===Rada Miasta===
 
−
 
 
−
Rada miejska Ełku liczy obecnie 23 radnych.
 
−
 
 
−
===Podział na osiedla===
 
−
 
 
−
W Ełku funkcjonuje tradycyjny, zwyczajowy podział na osiedla, bez usankcjonowania administracyjnego. Do najstarszych osiedli, z zabudową częściowo z czasów przedwojennych, należy Centrum, Grunwaldzkie, Kochanowskiego, Północ I, Szyba i Zatorze.
 
−
Pozostałe osiedla Ełku to:
 
−
* Baranki;
 
−
* Bogdanowicza;
 
−
* Jeziorna;
 
−
* Konieczki;
 
−
* Pod Lasem;
 
−
* Północ II;
 
−
* Tuwima (najmłodsze, powstałe po 2000);
 
−
* Wczasowe.
 
−
 
 
−
==Zabytki==
 
−
 
 
−
Zabytkowy charakter mają w Ełku m.in. następujące budowle sakralne:
 
−
* kościół Najświętszego Serca Jezusowego, zbudowany w połowie XIX wieku jako świątynia ewangelicka, przebudowywany po zniszczeniach w czasie I wojny światowej, po 1945 przekazany Kościołowi katolickiemu;
 
−
* kościół katedralny św. Wojciecha, budowany na przełomie XIX i XX wieku w stylu neogotyckim, konsekrowany w 1903, w 1992 podniesiony do rangi katedry, stanowi także diecezjalne sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej;
 
−
* kościół chrześcijan baptystów, neogotycki, zbudowany w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku;
 
−
* siedziba Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Ełckiej (od 1992), w zabytkowej kamienicy z początku XX wieku, położonej w pobliżu katedry.
 
−
 
 
−
Inne ważne zabytki miasta to m.in.:
 
−
* pozostałości zamku krzyżackiego z XV wieku (na półwyspie Jeziora Ełckiego), od połowy XVIII wieku wykorzystywanego przez administrację wymiaru sprawiedliwości, w tym do 1970 jako zakład więzienny;
 
−
* wieża ciśnień z 1895, użytkowana w pierwotnym charakterze do lat 70-tych XX wieku, obecnie siedziba Muzeum Kropli Wody, siedziba Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej "Mazury" oraz punkt widokowy;
 
−
* żelbetowy most na Jeziorze Ełckim z 1910;
 
−
* siedziba Szkoły Artystycznej w Ełku, zabytkowa kamienica z 1919;
 
−
* siedziba Sądu Rejonowego w Ełku, zabytkowa kamienica z 1911;
 
−
* siedziba Straży Miejskiej w Ełku, zabytkowa kamienica z początku XX wieku, dawniej użytkowana jako izba położnicza, w okresie PRL siedziba regionalnych władz PZPR i komenda hufca harcerskiego, potem szkoła muzyczna;
 
−
* Miejski Park Solidarności w Centrum, dawny park miejski im. Królowej Luizy, założony na przełomie XIX i XX wieku z inicjatywy Związku Upiększania Miasta, przemianowany w 2000 i odrestaurowany w 2009; na jego terenie znajdują się m.in. pomniki przyrody (buki pospolite, dąb szypułkowy, klon jawor), fontanna, pomniki (z okazji 20-lecia powrotu Mazur do Polski z 1965 i [[Michał Kajka|Michała Kajki]] z 1958, przed 1945 Kolumna Hindenburga i pomniki upamiętniające poległych żołnierzy niemieckich), a także zabytkowe gmachy, w tym siedziba sądu rejonowego i kościół baptystyczny;
 
−
* sala sportowa z początku XX wieku, w czasie II wojny światowej miejsce przetrzymywania jeńców francuskich, obecnie w użytkowaniu sekcji bokserskiej Mazura Ełk;
 
−
* kamienice i domy mieszkalne z XIX i XX wieku, m.in. trzy kamienice przy ulicy Armii Krajowej;
 
−
* parowozownia (normalnotorowa) z 1906, przy stacji Ełk;
 
−
* [[Ełcka Kolej Wąskotorowa]], powstała w latach 1910-1913,  funkcjonująca także po 1945 jako kolej dojazdowa, od 2002 jako kolej turystyczna; w budynku przy stacji Ełk Wąskotorowy działa Muzeum Ełckiej Kolei Wąskotorowej;
 
−
* cmentarz komunalny i wojskowy, funkcjonujący od 1788, z wydzieloną częścią na kwatery wojenne w 1914;
 
−
* cmentarz katolicki z połowy XIX wieku, przy ulicy Pięknej, obecnie nieczynny;
 
−
* cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej – żołnierzy niemieckich i rosyjskich.
 
−
 
 
−
Poza rejestrem zabytków znajdują się niektóre użytkowane wciąż gmachy, w tym jeden ze starszych w mieście – siedziba Poczty Głównej z 1881 w centrum miasta, a także ratusz z 1912 (siedziba władz miasta i starostwa powiatowego).
 
  
 
==Gospodarka==
 
==Gospodarka==
 +
W Ełku znajduje się podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na jej terenie obowiązują preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla firm krajowych i zagranicznych. Sektor gospodarczy w strefie reprezentują m.in. [[Fabryka "PORTA DRZWI" w Ełku|"PORTA DRZWI"]] – fabryka drzwi i ościeżnic, [["MG MURBET" w Ełku|"MG MURBET"]] - stalowe centrum serwisowe, [[Fabryka "IMPRES DECOR" w Ełku|"IMPRESS DECOR"]] – fabryka papieru dla przemysłu meblowego, [[Fabryka "CEZAR" w Ełku|"CEZAR"]] – fabryka listew do glazury i przypodłogowych. W strefie zlokalizowany jest kapitał polski, austriacki, szwajcarski, koreański i tajwański. Poza strefą największymi zakładami przemysłowymi są zakłady mięsne [[Animex "Mazury Ełk"]], założone w 1907 roku, obecnie produkujące między innymi na rynek Unii Europejskiej. Branża motoryzacyjna jest reprezentowana przez dwie duże firmy: [["Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej" w Ełku|"Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej" ]] – producenta wiązek samochodowych kabli elektrycznych i [["SUNGSAN–ZEM Polska" w Ełku|"SUNGSAN–ZEM Polska"]] – producenta oświetlenia samochodowego. Ponadto sektor gospodarczy w Ełku reprezentują: [[Zespół Inwestycji Sp. z o. o. w Ełku|Zespół Inwestycji Sp. z o. o.]], [[Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o. o. w Ełku|Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o. o.]], [[Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o. o. w Ełku|Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o. o.]], [[Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. w Ełku|Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o.]], Mazurskie Centrum Zdrowia Zakład Opieki Zdrowotnej w Ełku – [["Pro–Medica" Sp. z o. o. w Ełku|"Pro–Medica" Sp. z o. o.]].
 +
<br/> W Ełku rozwija się także przemysł drzewny. W ramach zatwierdzonego w 1992 roku programu ''Ełk – miasto ekologiczne'' promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska. 18 października 2012 roku nastąpiło otwarcie [[Park Naukowo-Technologiczny w Ełku|Parku Naukowo–Technologicznego]], służącego do tworzenia innowacyjnej działalności gospodarczej oraz prowadzenia badań i tworzenia nowych miejsc pracy.
  
−
Budżet Ełku na 2015 zakłada wydatki w wysokości 181 milionów 400 tysięcy złotych, a dochody na poziomie 173 milionów 300 tysięcy złotych. Zadłużenie miasta zakładane na koniec 2015 ma wynieść 62,3 milionów złotych.
+
== Kultura==
 +
Na terenie miasta działa [[Ełckie Centrum Kultury]]. W jego ramach funkcjonuje m.in.: [[Teatr Współczesny w Ełku|Teatr Współczesny]], [[Ełcki Teatr Tańca]], [[Teatr 30 Minut w Ełku| Teatr 30 Minut]], [[Mazurski Zespół Pieśni i Tańca Ełk]]. Dom kultury posiada pracownie: modelarską, ceramiczną, plastyczną i fotograficzną. CEK organizuje m.in. przegląd kabaretowy [[lkwim:Mazurskie Lato Kabaretowe „Mulatka” w Ełku|''Mulatka'']], festiwal pirotechniczny [[lkwim: Ełk, Ogień & Woda|''Ełk, Ogień & Woda'']]. W Ełku działa także szereg innych instytucji i organizacji związanych z kulturą.
 +
=== Biblioteki ===
 +
*[[Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku |Miejska Biblioteka Publiczna]]
 +
*[[Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna Filia w Ełku]]
 +
*[[Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego w Ełku|Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego]]
 +
=== Muzea ===
 +
*[[Muzeum Historyczne w Ełku|Muzeum Historyczne]]
 +
*[[Muzeum Kropli Wody w Ełku|Muzeum Kropli Wody]]
 +
*[[lkwim:Prywatne Muzeum Zabytków Kolejnictwa w Ełku |Muzeum Zabytków Kolejnictwa]]
 +
=== Grupy i zespoły muzyczne ===
 +
Z miastem związane są chóry, m.in.: [[lkwim:Chór Kontrapunkt z Ełku|Kontrapunkt]], [[lkwim:Chór „Canzonetta” z Ełku| Canzonetta]], [[lkwim:Chór „Serviter” z Ełku |Serviter]], a także zespoły muzyczne, takie jak: [[Mazurski Tercet Gitarowy]], [[lkwim:Alcoholic Disaster|Alcoholic Disaster]], [[lkwim:Bombshelter |Bombshelter]], [[lkwim:Forgotten Past | Forgotten Past]], [[Ignorant]], [[lkwim:Sidd Come |Sidd Cme]], [[Subfone]], [[lkwim:Sandaless | Sandaless]], [[lkwim:PraFuria |PraFuria]], [[Kazus]], [[lkwim:Flesh Creep |Flesh Creep]], [[Selen Mains Sins]], [[Mind Rape]], [[Jelenie w Terenie]], [[Trójnoga Kotka]].
 +
=== Wydarzenia kulturalne ===
 +
W mieście organizowane są liczne imprezy, m.in.:
 +
*Dni Ełku (zob. [[lkwim:Dni Ełku 2011|edycja z 2011 r.]])
 +
*Konkurs Cymbalistów Wileńskich (zob. [[lkwim:Konkurs Cymbalistów Wileńskich w Ełku 2011|zob. edycja z 2011 r.]])
 +
*Jesienny Ogród Poetycki (zob. [[lkwim:Jesienny Ogród Poetycki w Ełku 2007|edycja z 2007 r.]])
 +
*[[lkwim:Konkurs Duetów Fortepianowych w Ełku |Międzynarodowy Konkurs Duetów Fortepianowych]]
 +
*Ogólnopolski Przegląd Muzyki Reggae (zob. [[lkwim:Ogólnopolski Przegląd Reggae „Ełk Sound System” – Ełk 2011| edycja z 2011 r.]])
 +
*Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Prezydenta Miasta Ełk (zob. [[lkwim:Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Prezydenta Miasta Ełk 2011 |edycja z 2011 r.]])
 +
*[[lkwim: Ełckie Spotkania z Filmem Przyrodniczym |Ełckie Spotkania z Filmem Przyrodniczym]]
 +
*Ełckie Juwenalia – Ełk (zob. [[lkwim: Ełckie Juwenalia – Ełk 2011 |edycja z 2011 r.]])
 +
*[[lkwim:Międzynarodowy Plener Rzeźbiarski „Natura i Kultura” Ełk |Międzynarodowy Plener Rzeźbiarski "Natura i Kultura"]]
 +
*Przegląd Dziecięcych Zespołów Teatralnych (zob. [[lkwim:Przegląd Dziecięcych Zespołów Teatralnych - Ełk 2011 | edycja z 2011 r.]])
 +
*[[lkwim:Ełcki Przegląd Kapel Amatorskich – EPKA 2010| Ełcki Przegląd Kapel Amatorskich – EPKA]]
 +
*imprezy kulinarne  propagujące między innymi dziedzictwo kulinarne regionu: ''Frutti di Lago'', ''Podróż ze smakiem'', ''Fiesta Kartofella'', ''Konkurs o Chochlę Prezydenta''
 +
W mieście funkcjonuje także [[lkwim:Galeria Sztuki Współczesnej ARS w Ełku |Galeria Sztuki Współczesnej ARS]], a także [[lkwim:Archiwum Państwowe w Suwałkach, Oddział w Ełku|Archiwum Państwowe]]. Od 2007 r. przyznawana jest w Ełku [[lkwim:Nagroda Białej Lilii | Nagroda Białej Lilii]] za wybitny wkład w rozwój miasta.
  
−
Ełk jest siedzibą podstrefy Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, stwarzającej preferencyjne warunki inwestycyjne dla podmiotów krajowych i zagranicznych.
+
== Organizacje i stowarzyszenia==
 +
*[[lkwim:Ełckie Stowarzyszenie Kulturalne| Ełckie Stowarzyszenie Kulturalne]]
 +
*[[Fundacja Reha-Vitae]]
 +
*[[lkwim:Mazurskie Towarzystwo Naukowe w Ełku |Mazurskie Towarzystwo Naukowe]]
 +
*[[Stowarzyszenie Adelfi]]
 +
*[[Stowarzyszenie Aktywnych Kobiet SIGNORA]]
 +
*[[Ełckie Stowarzyszenie Aktywnych "Stopa"]]
 +
*[[LGD "Razem Silniejsi"|Lokalna Grupa Działania "Razem Silniejsi"]]
 +
*[[Stowarzyszenie "Dobry Duch Samorządu"]]
 +
*[[lkwim: Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne Ełk XXI|Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne "Ełk XXI"]]
 +
*[[Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej "Fala"]]
 +
*[[lkwim:Stowarzyszenie Milonga w Ełku |Stowarzyszenie Milonga]]
 +
*[[lkwim:Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej „Mazury” w Ełku |Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej "Mazury"]]
 +
*[[Tęczowa Fundacja w Ełku | Tęczowa Fundacja]]
 +
*[[lkwim:Towarzystwo Miłośników Ełku| Towarzystwo Miłośników Ełku]]
  
−
Do najbardziej znanych ełckich przedsiębiorstw należą:
+
== Religia ==
−
* Porta Drzwi (fabryka ościeżnic i drzwi);
+
*[[Parafia pw. bł. Jana Pawła II w Ełku | Parafia pw. bł. Jana Pawła II]]
−
* MG Murbet (wyroby stalowe);
+
*[[Parafia pw. Błogosławionej Karoliny Koźkówny w Ełku|Parafia pw. bł. Karoliny Koźkówny]]
−
* Impress Decor (fabryka papieru na potrzeby dekoracji meblowych);
+
*[[Parafia pw. Chrystusa Sługi w Ełku | Parafia pw. Chrystusa Sługi]]
−
* Cezar (fabryka listew);
+
*[[Parafia pw. Ducha Świętego w Ełku | Parafia pw. Ducha Świętego]]
−
* Animex Mazury (produkcja mięsna);
+
*[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów w Ełku | Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów]]
−
* Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej;
+
*[[Parafia pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Ełku | Parafia pw. Najświętszego Serca Jezusowego]]
−
* Sungsan-Zem Polska (produkcja oświetlenia samochodowego).
+
*[[Parafia pw. Opatrzności Bożej w Ełku | Parafia pw. Opatrzności Bożej]]
 +
*[[Parafia pw. św. Faustyny w Ełku | Parafia pw. św. Faustyny]]
 +
*[[Parafia pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Ełku | Parafia pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty]]
 +
*[[Parafia pw. św. Rafała Kalinowskiego w Ełku | Parafia pw. św. Rafała Kalinowskiego]]
 +
*[[Parafia pw. św. Tomasza Apostoła w Ełku | Parafia pw. św. Tomasza Apostoła]]
 +
*[[Parafia pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Ełku | Parafia pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika]]
 +
*[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Ełku]]
  
−
W październiku 2012 uruchomiono w Ełku Park Naukowo-Technologiczny.
+
== Ludzie związani z miejscowością ==
 +
*[[lkwim:Jan Kawecki|Jan Kawecki]] (1903-1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator
 +
*[[Jan Malecki]] (1482–1567) – założyciel drukarni i szkoły średniej, której absolwenci podejmowali później studia na uniwersytecie w Królewcu
 +
*[[Ludwig Baczko]] (1756–1823) – historyk, autor sześciotomowej historii Prus
 +
*[[Leszek Błażyński]] (1949–1992) – bokser klubu  [[Klub Sportowy "Mazur Ełk"|Mazur Ełk]], zdobywca brązowego medalu na olimpiadzie w Monachium (1972 r.) i w Montrealu (1976 r.) w wadze muszej
 +
*[[Mariusz Daniszewski]] (ur. 1979) – wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004 r.)
 +
*[[Jan Jagiełko]] (1884-1942) – kupiec, wybitny działacz polityczno-społeczny na Warmii i Mazurach.
 +
*[[Andrzej Klimaszewski]] (ur. 1960) – skoczek w dal, olimpijczyk z Moskwy (1980 r.), Mistrz Europy juniorów z Bydgoszczy
 +
*[[Sebastian Kosiorek]] (ur. 1983) – wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004) i Pekinu (2008 r.)
 +
*[[lkwim: Siegfried Lenz|Siegfried Lenz]] (ur. 1926) – niemiecki pisarz, honorowy obywatel Ełku, laureat nagrody Goethego
 +
*[[Witold Mroziewski]] (ur. 1959) –  piłkarz i trener
 +
*[[Fredy Müller]] (1905–1959) – niemiecki lekkoatleta, olimpijczyk z Amsterdamu (1928 r.)
 +
*[[Cezary Zamana]] (ur.1967) –  kolarz, zwycięzca [[Tour de Pologne]] w 2003 roku
 +
*[[lkwim:Anna Boharewicz-Richter|Anna Boharewicz-Richter]] (ur. 1926) – nauczycielka, publicystka, pisarka
 +
*[[lkwim:Alfons Bobowik|Alfons Bobowik]] - (ur. 1939 ) – pedagog, historyk, doktor nauk humanistycznych, działacz społeczno-kulturalny
 +
*[[lkwim:Jerzy Bauer|Jerzy Bauer]] (ur. 1925) – działacz społeczny, harcerz, pisarz, poeta, autor pamiętników, malarz amator
 +
*[[lkwim:Wojciech Popielarz|Wojciech Popielarz]] (ur. 1968) – muzyk, animator kulturalny
 +
*[[Tomasz Andrukiewicz]] – (ur. 1974) – samorządowiec, starosta powiatu ełckiego, prezydent miasta Ełk w latach 2006-2014.
 +
*[[Adam Puza]] (ur. 1951) – samorządowiec, polityk, wykładowca akademicki, prezydent miasta Ełk w latach 1990–1994, starosta powiatu ełckiego, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji.
 +
*[[Zdzisław Fadrowski]] (ur. 1956) – nauczyciel, samorządowiec, prezydent miasta Ełk w latach 1994-2002
 +
*[[Janusz Nowakowski]] (ur. 1948) – samorządowiec, starosta powiatu ełckiego, prezydent miasta Ełk w latach 2002–2006
 +
*[[Kazimierz Szulc]] (1825–1887) – działacz narodowo-oświatowy, publicysta, historyk, redaktor
  
−
==Transport==  
+
==Sport==
−
===Transport drogowy===
+
*[[Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ełku|Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji]]
 +
*[[MKS "Mazur" Ełk |Miejski Klub Sportowy "Mazur"]]
 +
*[[MOS Ełk|Międzyszkolny Ośrodek Sportowy (MOS) Ełk]]
  
−
Ełk przecinają drogi krajowe: nr 16 (Dolna Grupa – Ogrodniki) oraz nr 65 (Gołdap-Bobrowniki). Fragmentem obu tych dróg jest około 12-kilometrowa obwodnica miasta, pozwalająca na ominięcie centrum, zbudowana w latach 2004-2012. Ełk znajduje się również na trasie planowej drogi ekspresowej drogi S61, polskiego fragmentu europejskiej Via Baltica. Ze wsią [[Staświny]] (gmina Miłki, powiat Giżycko) Ełk łączy droga wojewódzka nr 656.
+
==Edukacja==
−
 
+
W mieście funkcjonują m.in. 4 gimnazja, 7 przedszkoli, 6 szkół podstawowych, szkoły językowe. Miejscowe szkolnictwo reprezentują również licea ogólnokształcące, szkoły policealne, technika zawodowe.
−
Odległość z Ełku do stolicy województwa Olsztyna wynosi 153 km. Nieco bliżej jest do Białegostoku (104 km), natomiast odległość do Warszawy to 224 km.
+
<br/>
−
 
+
*[[Miejskie Przedszkole w Ełku | Miejskie Przedszkole "Światełko" w Ełku]].
−
Do najdłuższych ulic w Ełku należą ulice Przemysłowa, Suwalska i Sikorskiego, wszystkie ponad 2-kilometrowe.
+
*[[Szkoła Podstawowa Specjalna przy Domu Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Benedyktynek Misjonarek w Ełku]]
−
 
+
*[[Szkoła Podstawowa przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Ełku |Szkoła Podstawowa nr 1]] przy [[Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Ełku| Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Ełku]]
−
===Transport kolejowy===
+
*[[Szkoła Podstawowa przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Ełku |Szkoła Podstawowa nr 2 im. I Dywizji Tadeusza Kościuszki w Ełku]] przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Ełku
−
 
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza]]
−
Ełk dysponuje największym węzłem kolejowym na Mazurach. Najważniejsza dla transportu kolejowego jest linia nr 219, łącząca Ełk z Olsztynem (przez Szczytno); linia ta w dalszej perspektywie zapewnia łączność z wieloma innymi miastami Polski. Przez Ełk przechodzi także linia kolejowa nr 38, prowadząca do Białegostoku oraz do Korsz (dalej linią nr 353 do Olsztyna). Inne ełckie linie – nr 41 do Gołdapi i nr 223 do Czerwonki (przez Mrągowo) – są nieczynne na fragmentarycznych odcinkach trasy.
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 4 im. prof. Władysława Szafera w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 4 im. Władysława Szafera]]
−
 
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej]]
−
Główny dworzec został otwarty w 1868. Stary budynek dworcowy odbudowano po zniszczeniach w czasie II wojny światowej, a w 2014 oddano go do użytku po kolejnym remoncie. W czasie ostatniego remontu przywrócono historyczny dwuspadowy dach. Na stacji działają trzy (z czterech istniejących) perony.
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 6 w Zespole Szkół Samorządowych w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 6 w Zespole Szkół Samorządowych]]
−
 
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 7 w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 7]]
−
Poza stacją Ełk funkcjonują w mieście stacje Ełk Towarowy I i Ełk Wąskotorowy oraz przystanki Ełk Szyba Wschód i Ełk Szyba Zachód. Stacja Ełk Towarowy II i przystanek Ełk Zachód są nieczynne.
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II w Ełku| Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II]]
−
 
+
*[[Specjalna Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4 w Ełku| Specjalna Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4]]
−
[[Ełcka Kolej Wąskotorowa]], ze względu na ograniczenia naturalne i remontowe, kursuje obecnie do Sypitek (gmina Kalinowo).
+
*[[Specjalna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4 w Ełku| Specjalna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4]]
−
 
+
*[[Gimnazjum nr 1 w Ełku | Gimnazjum nr 1]]
−
===Transport miejski===
+
*[[Gimnazjum nr 2 w Ełku | Gimnazjum nr 2]]
−
 
+
*[[Gimnazjum nr 3 im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Ełku | Gimnazjum nr 3 im. kard. Stefana Wyszyńskiego]]
−
W Ełku działa od 1973 komunikacja autobusowa. Od 2007 Miejski Zakład Komunikacji w Ełku jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, której udziałowcami są miasto Ełk i gmina wiejska Ełk. Obsługuje transport na terenie miasta, gminy wiejskiej Ełk oraz gminy Stare Juchy. W 2014 działało 17 linii autobusowych (numery 1-18, bez numeru 15).
+
*[[Gimnazjum nr 4 w Ełku |Gimnazjum nr 4]]
−
 
+
*[[I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Ełku| I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego]]
−
===Transport lotniczy===
+
*[[II Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Ełku | II Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego]]
−
 
+
*[[IV Liceum Ogólnokształcące w Ełku| IV Liceum Ogólnokształcące im. Macieja Rataja w Ełku]]
−
W ramach programu Odlotowa Polska Wschodnia (fundusz europejski "Rozwój Polski Wschodniej") rozpoczęto w 2012 prace nad realizacją projektu budowy lotniska trawiastego obsługującego Ełk w nieodległej Pisanicy (gmina Kalinowo). Program ma być realizowany we współpracy z Krosnem i Chełmem.
+
*[[Zespół Państwowych Szkół Muzycznych w Ełku]]
−
 
+
=== Szkolnictwo wyższe===
−
==Służba zdrowia==
+
*[[Mazurska Szkoła Wyższa w Ełku]]
−
 
+
*[[Wydział Studiów Technicznych i Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie]]
−
W Ełku działa szpital wojskowy z przychodnią (ul. Kościuszki) oraz prywatne Mazurskie Centrum Zdrowia „Pro Medica” (szpital i przychodnia), jako spółka akcyjna (ul. Baranki).
+
*[[Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku]]
−
 
+
*[[Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku Filia w Ełku]]
−
==Oświata i nauka==
 
−
 
 
−
===Szkolnictwo podstawowe i średnie===
 
−
 
 
−
W Ełku działa siedem publicznych szkół podstawowych:
 
−
* nr 2 im. I Dywizji Tadeusza Kościuszki;
 
−
* nr 3 im. Henryka Sienkiewicza;
 
−
* nr 4 im. Prof. Władysława Szafera;
 
−
* nr 5 im. Marii Konopnickiej;
 
−
* nr 6 przy Zespole Szkół Samorządowych;
 
−
* nr 7 z oddziałami integracyjnymi;
 
−
* nr 9 im. Jana Pawła II.
 
−
 
 
−
Dwie podstawowe szkoły specjalne działają przy Zespole Szkół Specjalnych nr 4.
 
−
 
 
−
Funkcjonują cztery gimnazja (w tym gimnazjum nr 3 nosi imię kardynała Stefana Wyszyńskiego) oraz następujace szkoly ponadgimnazjalne:
 
−
* I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego;
 
−
* Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego (tzw. szkoła chemiczna);
 
−
* Zespół Szkół nr 2 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, w tym II Liceum Ogólnokształcące im. Baczyńskiego;
 
−
* Zespół Szkół nr 3 im. Jana i Hieronima Małeckich (tzw. szkoła odzieżowa);
 
−
* Zespół Szkół nr 5 im. Karola Brzostowskiego (tzw. szkoła ekonomiczna);
 
−
* Zespół Szkół nr 6 im. Macieja Rataja (tzw. szkoła rolnicza);
 
−
* Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych (z technikum i zasadniczą szkołą zawodową);
 
−
* Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Samorządowych.
 
−
 
 
−
===Szkoły wyższe===
 
−
 
 
−
W Ełku działa diecezjalne [[Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Ełckiej|Wyższe Seminarium Duchowne]]. Inne uczelnie prowadzą w mieście jednostki zamiejscowe (wydziały, filie):
 
−
* [[Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie]] – Wydział Studiów Technicznych i Społecznych (wcześniej Centrum Studiów Bałtyckich);
 
−
* Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku;
 
−
* Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy.
 
−
 
 
−
[[Mazurska Szkoła Wyższa w Ełku]], uczelnia niepubliczna kształcąca w zakresie edukacji artystycznej, architektury krajoobrazu, gospodarki przestrzennej oraz turystyki, rozpoczęła działalność w 2011 (po przekształceniu Wszechnicy Warmińskiej w [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarku Warmińskim]]), ale już dwa lata później została włączona do Gdańskiej Szkoły Wyższej.
 
−
 
−
==Kultura==
 
−
 
 
−
===Ełckie Centrum Kultury===
 
−
 
−
Kluczową instytucją w dziedzinie kultury jest dla miasta [[Ełckie Centrum Kultury]], przy którym działają takie agendy, jak Teatr Współczesny, Ełcki Teatr Tańca, Teatr 30 Minut, Mazurski Zespół Pieśni i Tańca "Ełk", grupa tańca współczesnego ABC, Dyskusyjny Klub Filmowy "Kinoman", pracownie modelarstwa, ceramiki, fotografii oraz szereg innych. Centrum organizuje popularne coroczne festiwale:
 
−
* Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dzieci i Młodzieży "Tęcza",
 
−
* Festiwal Tańca Współczesnego "Impresje",
 
−
* Festiwal Sztuk Pirotechnicznych "Ełk, Ogień i Woda" (dawniej jako Festiwal Teatrów Plenerowych "Ełk, Wind and Fire"),
 
−
* [[Mazurskie Lato Kabaretowe "Mulatka"]] (od 1995).
 
−
 
 
−
Miasto organizuje także inne festiwale: ogólnopolski festiwal kultury hip-hopowej "Hip Hop Raport Projekt Ełk" oraz imprezę motoryzacyjną "Mazurski MotoShow".
 
−
 
 
−
===Kina===
 
−
 
 
−
Sala kinowa działa w Ełckim Centrum Kultury, ponadto funkcjonuje kino sieciowe "Planet Cinema". W pogodne wieczory letnie w amfiteatrze filmy są wyświetlane w ramach "Mazurskiego Kina pod Gwiazdami".
 
−
 
 
−
===Biblioteki===
 
−
 
 
−
Najważniejszą biblioteką ełcką jest [[Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku|Miejska Biblioteka Publiczna]], założona w 1946 jako biblioteka powiatowa; przez jakiś czas działała jako oddział biblioteki wojewódzkiej w Suwałkach. Przez ponad 30 lat od 1971 siedziba mieściła się przy Ełckim Centrum Kultury, od 2003 biblioteka dysponuje własnym budynkiem (przy ul. Armii Krajowej). Księgozbiór liczy około 100 tysięcy woluminów. W czerwcu 2013 bibliotece nadano imię zaprzyjaźnionej z książnicą artystki fotograficzki [[Zofia Nasierowska|Zofii Nasierowskiej]].
 
−
 
 
−
Funkcjonuje w Ełku również biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego diecezji ełckiej oraz filia [[Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie|Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Olsztynie]].
 
−
 
 
−
===Muzea===
 
−
 
 
−
W 2012 utworzono [[Muzeum Historyczne w Ełku]], które mimo trwających wciąż prac organizatorskich udostępnia już swoje zbiory w tymczasowej siedzibie w kamienicy przy ulicy Jana i Hieronima Małeckich. Muzeum gromadzi głównie materiały historyczne, etnograficzne, archeologiczne. W 2014 Muzeum przejęło opiekę nad Ełcką Koleją Wąskotorową.
 
−
 
 
−
Inne placówki muzealne w Ełku to:
 
−
* Muzeum Zabytków Kolejnictwa (ze skansenem pszczelarskim), przy stacji Ełk Wąskotorowy;
 
−
* [[Muzeum Kropli Wody w Ełku|Muzeum Kropli Wody]] w historycznej wieży ciśnień;
 
−
* Muzeum Jeziora w Centrum Edukacji Ekologicznej przy ulicy Parkowej.
 
−
 
 
−
==Media==
 
−
 
 
−
===Prasa===
 
−
 
 
−
Współczesne tytuły prasowe związane z Ełkiem to przede wszystkim bezpłatne "Ełcka Gazeta Powiatowa", "Extra Tygodnik Mazur" i "Dwutygodnik Mazurski". Ukazują się także lokalne wydania dzienników – białostockiej "Gazety Współczesnej" ("Gazeta Mazurska") i "[[Gazeta Olsztyńska|Gazety Olsztyńskiej]]" ("Rozmaitości Ełckie").
 
−
 
 
−
Ełk ma duże tradycje prasowe, także polskie, z minionych stuleci. W latach 1842-1850 ukazywał się "[[Przyjaciel Ludu Łecki]]" pod redakcją [[Gustaw Gizewiusz|Gustawa Gizewiusza]] i [[Marcin Giersz|Marcina Giersza]]. Inne tytuły to m.in. "[[Gazeta Ludowa]]" (ukazywała się w latach 1892-1902) i "Poselstwo Prawdy" (od 1903). Od 1856 wydawano także pismo żydowskie – "Ha-Magid".
 
−
 
 
−
===Stacje radiowe i telewizyjne===
 
−
 
 
−
W Ełku działa lokalna redakcja stacji TVP Olsztyn oraz telewizja Amazing Ełk, dawniej wchodząca w skład sieci Tee-Top.
 
−
 
 
−
Nadają rozgłośnie Radio 5 Ełk (jedna z rozgłośni suwalskiego Radia 5) i Radio Bayer FM.
 
−
 
 
−
==Sport i rekreacja==
 
−
 
 
−
===Obiekty sportowe===
 
−
 
 
−
Do najważniejszych obiektów sportowych w Ełku zaliczyć należy Stadion Miejski (piłkarski i lekkoatletyczny, wraz z infrastrukturą i sztucznymi boiskami dla innych dyscyplin) oraz położony przy stadionie Park Wodny (basen), stadion lekkoatletyczny im. Kamili Skolimowskiej przy Zespole Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego (szkole chemicznej), a także użytkowaną współcześnie przez bokserów Ełka Mazur zabytkowa hala sportowa z początku XX wieku. W 2007 uruchomiono ponadto nową halę widowiskowo-sportową przy ulicy Maksymiliana Kolbego.
 
−
 
 
−
Obiektami miejskimi zarządza Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji.
 
−
 
 
−
===Kluby sportowe===
 
−
 
 
−
Największe tradycje sportowe w Ełku związane są z piłką nożną i boksem. Od 1917 działał niemiecki klub piłkarski Masovia Lyck, po wojnie największe sukcesy notował [[Mazur Ełk]], przez wiele sezonów występujący w III lidze, zdobywca okręgowego Pucharu Polski. Od 1998 w Ełku działa też Płomień, założony dwa lata wcześniej jako Płomień Woszczele.
 
−
 
 
−
Z sekcją bokserską Mazura Ełk związane są sukcesy najbardziej znanych wychowanków: [[Leszek Błażyński|Leszka Błażyńskiego]] (dwukrotnego brązowego medalisty olimpijskiego), [[Grzegorz Jabłoński|Grzegorza Jabłońskiego]] (olimpijczyka), [[Michał Syrowatka|Michała Syrowatki]] (mistrza Polski, zawodowca, który jedną ze swoich profesjonalnych walk stoczył w Ełku).
 
−
 
 
−
Sukcesy odnosili także kolarze LUKK Ełk, gdzie przez kilka pracował jako trener [[Wojciech Walkiewicz]], późniejszy szef kadry narodowej. Wychowankiem tego klubu jest m.in. triumfator Tour de Pologne [[Cezary Zamana]].
 
−
 
 
−
W Ełku prowadzone są także kluby (w tym uczniowskie): siatkarskie (Mikro Ełk), koszykarskie (Jaćwing Ełk, Dwutakt Ełk), piłki ręcznej (Szczypiorniak Ełk), wioślarskie (MOS Ełk), pływackie (Delfin Ełk, MOS Ełk), karate kyokushin (Ełcki Klub Karate Kyokushin) i inne.
 
−
 
 
−
===Imprezy sportowe===
 
−
 
 
−
Ełk kilkakrotnie organizował mistrzostwa Polski w kolarstwie przełajowym (m.in. 1998, 2005, 2012), przez miasto przejeżdżali także kolarze uczestniczący w Tour de Pologne (po raz ostatni w 2008, ale Ełk nie był miastem etapowym). 31 marca 2004 w Ełku rozegrano mecz reprezentacji piłkarskich do lat 19, Polska zremisowała wówczas z Litwą 1:1.
 
−
 
 
−
Sportowy charakter ma coroczna impreza motoryzacyjna „Mazurski MotoShow”.
 
−
 
 
−
Od 2007 Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji organizuje imprezę biegową – Półmaraton Ełcki (w 2013 szóstą edycję biegu ukończyło 273 osób).
 
  
 
==Turystyka==
 
==Turystyka==
 +
*Czerwony szlak rowerowy: Ełk – [[Mrozy Wielkie]] – [[Sordachy]] – [[Koziki]] – [[Giże]] – [[Brodowo]] – [[Laski Małe]] – [[Sypitki]] – [[Makosieje]] – [[Łoje]] – [[Laski Wielkie]] – [[Sędki]] – [[Lega]] – [[Buczki]] – [[Szeligi]] – Ełk, o łącznej długości 42,8 km
 +
*Szlak kajakowy rzeką Ełk: [[Mazury (gmina Świętajno)]] – [[Zamoście]] – [[Połom]] – [[Straduny]] – Ełk – [[Prostki]] – [[Bogusze]], o łącznej długości 74 km
  
−
Ełk, z uwagi na położenie i warunki naturalne (bogactwo przyrody, możliwość wypoczynku, także aktywnego, nad wodą), jest ważnym ośrodkiem turystycznym. Poza atrakcjami w samym mieście (np. Ełcka Kolej Wąskotorowa wraz z muzeum kolejnictwa) wytyczono w najbliższej okolicy miasta szereg szlaków turystycznych:
+
== Zabytki ==
−
* niebieski pieszy im. Michała Kajki – z Ełku nad jezioro Orzysz (53 km);
+
*grób żołnierza niemieckiego poległego w czasie I wojny światowej
−
* zielony pieszy Tatarski – z Ełku do Boguszy (26 km), upamiętniający wydarzenia okresu potopu szwedzkiego;
+
*przy ulicy Kolejowej na osiedlu Szyba mogiła z czasów I wojny światowej (pochowano w niej poległych 13 września 1914 roku 8. żołnierzy niemieckich)  
−
* czarny pieszy "Dookoła Ełku" – z Ełku przez Szeligi, Miluki i Oracze (18 km);
+
*cmentarz, na którym pochowano 9. lub 10. żołnierzy niemieckich i 6. żołnierzy rosyjskich poległych w październiku 1914 roku
−
* czerwony pieszy – z Ełku do Wierzbowa (38 km);
+
*przy ulicy 11 Listopada rosyjski [[Cmentarz wojenny w Ełku|cmentarz wojenny]] z czasów I wojny światowej (pochowano na nim około 81 żołnierzy rosyjskich poległych w latach 1914–1915)
−
* żółty pieszy – z Czerwonego Dworu do Augustowa (116 km), którego Ełk jest jednym ze środkowych etapów;
+
*zbiorowa mogiła wojenna żołnierzy armii niemieckiej i armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej, w pobliżu 108. Szpitala Wojskowego (pochowano w niej 8. żołnierzy niemieckich i 10. żołnierzy rosyjskich)
−
* żółty rowerowy "Wokół jeziora Selmęt Wielki" (49 km);
+
*przed [[Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Ełku|kościołem pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego]] (wzniesionym w latach 1847–1850) znajduje się pomnik, odsłonięty 22 września 1875 roku; upamiętnia żołnierzy z powiatu ełckiego poległych w latach 1870–1871; po II wojnie światowej usunięto oryginalne tablice; w roku 1950 umieszczono od frontu tablicę o treści: ''W HOŁDZIE POLEGŁYM • POLAKOM • ZA WIARĘ I OJCZYZNĘ • EŁK 17.VI.1950 • ZRZESZENIE KUPCÓW''
−
* czerwony rowerowy "Morenowych Wzgórz" (47 km);
+
*[[lkwim:Katedra pw. św. Wojciecha w Ełku|neogotycki kościół św. Wojciecha]] wzniesiony w 1893 roku
−
* nebieski rowerowy "Tatarskim Szlakiem"(38 km).
+
*[[Wieża ciśnień w Ełku|Wieża ciśnień]], wybudowana w 1895 roku; w znajdującym się w niej muzeum zgromadzono eksponaty służące  do czerpania wody; na ścianach fotografie starego Ełku z przełomu XIX i XX wieku
−
 
+
*ruiny zamku krzyżackiego z przełomu XIV i XV wieku
−
==Religia==
+
*[[Park Solidarności w Ełku|Park Solidarności]] – odrestaurowany zabytkowy park z XIX–wieczną fontanną oraz pomnikami przyrody
−
 
+
*most na jeziorze Ełckim, wybudowany w roku 1910
−
Największe kościoły i grupy wyznaniowe w Ełku to:
+
*[[Ełcka Kolej Wąskotorowa]] powstała w latach 1910–1918; zniszczona przez wojska rosyjskie w czasie I wojny światowej, odbudowana w latach 50. XX wieku; w roku 1992 wpisania do rejestru zabytków (zabytkowy tabor został zgromadzony w  hali parowozowni oraz na torach stacji Ełk Wąskotorowy; zwiedzającym udostępniono również budynek stacyjny z 1913 roku oraz parowozownię z zapleczem z lat 1910–1938).
−
* Kościół rzymskokatolicki – miasto jest stolicą diecezji, działa 11 parafii w ramach trzech dekanatów (Matki Boskiej Fatimskiej, Miłosierdzia Bożego i Świętej Rodziny);
 
−
* kościoły protestanckie – ewangelicko-augsburski, ewangelicko-metodystyczny, chrześcijan baptystów, chrześcijański "Słowo Wiary", Ewangeliczni Chrześcijanie w Duchu Apostolskim, Zielonoświątkowy;
 
−
* Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny;
 
−
* Świadkowie Jehowy.
 
  
−
Przed 1945 działała w Ełku gmina żydowska, powstała w 1815. W okolicy miasta zbudowano synagogę. Wieloletnim rabinem gminy był [[Elizer Silbermann]], a jeden z jego następców [[Lazar Lippmann Silbermann]] prowadził w latach 1864-1885 wydawnictwo "Mekize Nirdamim", zajmujace się edytorstwem rzadkich ksiąg hebrajskich i rękopisów, cenione w Europie, które kontynuacje swoją znalazło w Berlinie.
+
==Multimedia==
 +
{{#ev:youtube|5DxSAeoOp5U|400|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}}
  
−
==Osoby związane z Ełkiem==
+
{{#ev:youtube|5VPvrcJUtCo|400|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}}
  
−
Wśród wyróżniających się postaci, urodzonych lub działających w Ełku i najbliższej okolicy, znaleźli się:
+
{{Przypisy}}
−
* [[Jan Malecki]], pastor, pisarz, drukarz, założyciel szkoły;
+
<references/>
−
* [[Hieronim Malecki]], pastor, drukarz, syn poprzedniego;
 
−
* [[Marcin Deyka]], poeta, nauczyciel;
 
−
* [[Michał Grodzki]], poeta, pedagog;
 
−
* [[Michał Pogorzelski]], poeta, nauczyciel;
 
−
* [[Bernard Rostok]] (Rostkowski), poeta;
 
−
* [[Ludwig von Baczko]], historyk;
 
−
* [[Johann Samuel Rosenheyn]], nauczyciel, dyrektor gimnazjum w Ełku, honorowy obywatel miasta;
 
−
* [[Wilhelm Menzel]], filolog, nauczyciel;
 
−
* [[Friedrich Dewischeit]], poeta, nauczyciel w Ełku;
 
−
* [[Julius Larz]], prawnik, deputowany;
 
−
* [[Frycz Olszewski]], mazurski poeta ludowy;
 
−
* [[Gustaw Gizewiusz]], pastor, polski dziaacz narodowy na Mazurach, literat i wydawca;
 
−
* [[Jan Marczówka]], poeta ludowy, nauczyciel;
 
−
* [[Woldemar Junker von Ober-Conreuth]], wysoki urzędnik administracji pruskiej;
 
−
* [[Adalbert Falk]], polityk, urzędnik w Ełku, minister rządu pruskiego;
 
−
* [[Friedrich Marcinkowski]], urzędnik;
 
−
* [[Carl Gustav Sanio]], botanik, badacz sosny;
 
−
* [[Konrad Kob]], prawnik, deputowany;
 
−
* [[Johannes Mahraun]], nauczyciel, deputowany;
 
−
* [[Tobiasz Stulich]], poeta ludowy;
 
−
* [[Arthur Ludwich]], filolog klasyczny, profesor w Królewcu i Wrocławiu;
 
−
* [[Richard Klebs]], geolog, badacz bursztynu;
 
−
* [[Jan Karol Sembrzycki]], mazurski działacz narodowy, redaktor i wydawca;
 
−
* [[Michał Kajka]], mazurski poeta ludowy;
 
−
* [[Adalbert von Falk]], generał armii pruskiej, honorowy obywatel Ełku, syn Adalberta Falka;
 
−
* [[Karol Bahrke]], wydawca i dziennikarz;
 
−
* [[Carl Contag]], urzędnik administracji pruskiej;
 
−
* [[Georg Flatau]], psychiatra i neurolog;
 
−
* [[Theodor Flatau]], otorynolaryngolog;
 
−
* [[Otto von Schrader]], admirał;
 
−
* [[Mieczysław Rogalski]], dyplomata polski, pracownik konsulatu w Ełku;
 
−
* [[Karl Fox]], duchowny katolicki, pierwszy proboszcz w powojennym Ełku;
 
−
* [[Hugo Zwillenberg]], dyplomata, prawnik, przedsiębiorca;
 
−
* [[Fryderyk Leyk]], działacz polski na Mazurach;
 
−
* [[Gustaw Sawicki]] (Sawitzki), działacz mazurski;
 
−
* [[Hermann Gollub]], historyk;
 
−
* [[Horst Biernath]], pisarz;
 
−
* [[Traugott Riechert]], oftamolog, neurochirurg;
 
−
* [[Irena Misztal]], nauczycielka, pisarka;
 
−
* [[Czesław Nalborski]], instruktor harcerski;
 
−
* [[Walter Tanau]], malarz, rzeźbiarz i grafik;
 
−
* [[Karlheinz Poredda]], samorządowiec, najstarszy burmistrz w Niemczech (Hipstedt, Dolna Saksonia);
 
−
* [[Paul Matzkowski]], piłkarz, zawodnik reprezentacji Niemiec "B";
 
−
* [[Kurt Symanzik]], fizyk;
 
−
* [[Siegfried Lenz]], pisarz, honorowy obywatel Ełku;
 
−
* [[Ingrid Gamer-Wallert]], egiptolog;
 
−
* [[Jerzy Kulej]], bokser, mieszkaniec Ełku, honorowy członek klubu Mazur Ełk;
 
−
* [[Klaus Gerwien]], piłkarz;
 
−
* [[Jerzy Pietkiewicz]], polityk;
 
−
* [[Antoni Zajkowski]], judoka, wicemistrz olimpijski;
 
−
* [[Artur Balazs]], polityk, minister;
 
−
* [[Jarosław Buszko]], biolog, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika;
 
−
* [[Wojciech Bauer]], pisarz;
 
−
* [[Elżbieta Krajewska-Kułak]], lekarka, profesor Uniwersytetu w Białymstoku;
 
−
* [[Andrzej Klimaszewski]], lekkoatleta;
 
−
* [[Roman Czepe]], polityk, samorządowiec;
 
−
* [[Cezary Zamana]], kolarz;
 
−
* [[Marcin Miller]], muzyk disco-polo;
 
−
* [[Wojciech Kossakowski]], polityk;
 
−
* [[Tomasz Makowski]], polityk;
 
−
* [[Mariusz Daniszewski]], wioślarz, olimpijczyk;
 
−
* [[Sebastian Kosiorek]], wioślarz, olimpijczyk;
 
−
* [[Łukasz Siemion]], wioślarz, olimpijczyk.
 
  
−
==Miasta partnerskie==
+
== Bibliografia ==
 +
Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br>
 +
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br>
 +
''Ełk. Kulinarna stolica Mazur'', oprac. Jan Matuszyński, Ełk 2012.<br>
 +
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław,''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach'', Olsztyn 2006.<br>
 +
Kawecki Jan, Roman Bolesław, ''Ełk. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1970.<br>
 +
Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br>
 +
''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br>
 +
Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br>
 +
''Rocznik Demograficzny GUS na rok 2012'', Warszawa 2012.<br>
 +
Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.<br>
 +
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t.2, Warszawa 1881.<br>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br>
 +
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.07.2013] <br>
 +
[http://www.eck.elk.pl/ Ełckie Centrum Kultury] [29.07.2013] <br>
 +
[http://www.mosir.elk.com.pl/ Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ełku] [29.07.2013] <br>
 +
[http://www.elk.pl/ Oficjalny serwis internetowy miasta Ełku] [29.07.2013] <br>
 +
[http://www.rowery.olsztyn.pl/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [29.07.2013] <br>
 +
[http://cmentarzewojenne.wordpress.com/ Cmentarze i pomniki wojenne w powiecie ełckim] [29.07.2013]<br>
 +
[http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [10.09.2013]<br>
 +
[http://www.mazurskimotoshow.pl/ Mazurski Moto Show] [22.06.2014]<br>
 +
[http://www.wpolczesna.pl/ Współczesna.pl] [22.06.2014]<br>
  
−
Ełk nawiązał kontakty partnerskie z następującymi miastami europejskimi:
 
−
* Galatone (Włochy),
 
−
* Lida (Białoruś),
 
−
* Lorenskog (Norwegia),
 
−
* Nettetal (Niemcy),
 
−
* Olita (Litwa),
 
−
* Orbassano (Włochy),
 
−
* Oziorsk (Rosja).
 
  
−
==Bibliografia==
 
−
* [[Stanisław Achremczyk|Achremczyk Stanisław]], ''Ełk. Dzieje miasta'', [Olsztyn] 2012;
 
−
* [http://pl.wikipedia.org/wiki/E%C5%82k Ełk w polskojęzycznej Wikipedii] (dostęp: 20 listopada 2014)
 
  
−
[[Kategoria:Miejscowość]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]
 +
[[Kategoria:Miasta]]
 +
[[Kategoria: Powiat ełcki]] 
 +
[[Kategoria: Ełk]]
 +
[[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 10:37, 20 cze 2017

Ełk
Herb
Herb Ełku
Ełk (Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku)
Ełk (Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku)
Rodzaj miejscowości miasto
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ełcki
Gmina gmina miejska Ełk
Liczba ludności (2011) 59274
Strefa numeracyjna (+48) 87
Kod pocztowy 19-300 do 19-306
Tablice rejestracyjne NEL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Ełk
Ełk
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Ełk
Ełk
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Ełk (niem. Lyck, lit. Lukas, ros. Элк) – miasto i gmina w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim. W latach 1946–1975 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego, a w latach 1975–1998 do województwa suwalskiego. Do 31 maja 1975 roku i od 1 stycznia 1999 roku siedziba władz powiatu ełckiego. Miasto zajmuje 3. miejsce pod względem ludności i 4. miejsce pod względem powierzchni w województwie warmińsko–mazurskim. W 2011 roku liczyło 59274 mieszkańców. Aktualnie funkcję prezydenta miasta sprawuje Tomasz Andrukiewicz[1].

Ełckie Centrum Kultury. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Park Naukowo-Technologiczny. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Skwer z rusałką w centrum miasta. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Zabytkowa Wieża Ciśnień. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku - budynek zabytkowy. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Galeria Handlowa Brama Mazur. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Katedra św. Wojciecha w Ełku Fot. Mieczysław Kalski
Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego_Ełk Fot. Mieczysław Kalski
Zabytkowy most na ul. Zamkowej. Zdjęcie z archiwum Urzędu Miasta Ełku
Domy Ełk Fot. Mieczysław Kalski
Zamek w Ełku Fot. Mieczysław Kalski
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Położenie

Miasto położone jest we wschodniej części Pojezierza Mazurskiego, nad Jeziorem Ełckim i rzeką Ełk. W odległości 2 – 2.5 km znajdują się jeziora Szyba i Selmęt Mały. Ełk leży w odległości 150 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Pierwszym spośród polskich kronikarzy, który wymieniał nazwę Łek, był Jan Długosz. Według Jaćwięgów słowo oznaczało najprawdopodobniej białą wodę. Nazwę osada wzięła od rzeki, nad którą ją założono. Krzyżacy nadali osadzie nazwę w brzmieniu niemieckim. W późniejszych źródłach podawano ją w różnych wersjach: Licke, Lik, Licce, Lueck, Lyck. Pierwsze wzmianki dotyczące Ełku pochodzą z około 1398 roku.

Ełk założono na granicy Galindii i Jaćwieży, na obszarze komturstwa bałgijskiego, w słabo zaludnionej okolicy. Na wyspie w przewężeniu Jeziora Ełckiego wybudowano zamek. Jego budowa rozpoczęła się w okresie rządów wielkiego mistrza Konrada von Jungingena.

Zamek był siedzibą prokuratora, który podlegał komturowi z Bałgi. Do jego głównych zadań należało wspieranie akcji zasiedlania terytorium. Wokół zamku zaczęła rozwijać się osada. Po sekularyzacji Prus w 1525 roku zamek stał się siedzibą urzędnika książęcego. Od XVIII wieku zaczął niszczeć, a pod koniec lat 80. XIX wieku pozostałości wykorzystano do budowy więzienia.

Przywilej lokacyjny dla Ełku został wystawiony przed wybuchem wojny trzynastoletniej, najprawdopodobniej pomiędzy 1434 a 1437 rokiem. Nadania praw miejskich dokonał wielki mistrz Paul von Russdorff. Prawa miejskie Ełk otrzymał w 1445 roku. Miasto miało liczyć 102 łany, w tym 8 łanów dla sołtysa–zasadźcy Michała Neoresena, 4 łany dla plebana z parafii pod wezwaniem św. Katarzyny. W tym okresie Ełk występował w zapisach jako Licke.

W roku 1519 w miejscowości mieszkało 21 karczmarzy, 13 bartników, 13 chłopów i 2 sołtysów. Okres rozwoju i przeobrażenia się w ośrodek miejski jeszcze nie nadszedł. W dokumentach z roku 1554 i 1557 pojawiło się już określenie miasteczko w miejsce wsi czynszowej. Nazwa miejscowości występuje w formie Lyck. W 1579 roku miejscowość zamieszkiwało 43 gospodarzy, 27 karczmarzy, 5 wolnych, 43 zagrodników. Pełne prawa miejskie Ełk otrzymał w XVII wieku. Bliskie położenie miasta przy granicy z Podlasiem sprawiło, że Ełk przekształcił się wkrótce w ważne centrum administracyjno–gospodarcze. W latach 1536–1558 w miejscowej drukarni Jana i Hieronima Maleckich wydano wiele polskich publikacji ewangelickich.

W 1655 roku miasto zostało zajęte przez Szwedów, a rok później splądrowane w czasie najazdu tatarskiego. W latach 1709–1710, w czasie epidemii dżumy, zmarło 1300 mieszkańców.

W 1807 roku w mieście stacjonował 4. pułk piechoty gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Przez miasto przeciągnęły pozostałości armii francuskiej w czasie odwrotu spod Moskwy. W 1813 roku w mieście gościł car Aleksander I. W 1860 roku Ełk zamieszkiwało blisko 4000 osób. Pod koniec 1896 roku powstała Mazurska Partia Ludowa. W latach 1896–1902 wydawano również "Gazetę Ludową" redagowaną w języku polskim, przeznaczoną dla ludności mazurskiej.

W 1910 roku Ełk liczył 13 500 mieszkańców. Miasto uległo znacznym zniszczeniom w okresie I wojny światowej. W czasie kampanii wschodniopruskiej 1914–1915 spłonął między innymi kościół ewangelicki i całość zabudowy starego śródmieścia. W grudniu 1923 roku powstał Masurenbund - Związek Mazurów. W okresie międzywojennym miasto był siedzibą Konsulatu Polskiego.

W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w 50%. Po wojnie w Ełku zamieszkali głównie przesiedleńcy z Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Niemcy i Mazurzy zostali przymusowo wysiedleni lub wyjechali z miasta. Obecnie w Ełku mieszka mniejszość romska, działa również stowarzyszenie romskie. Mniejszość niemiecka od roku 1991 zrzeszona jest w stowarzyszeniu "Mazury", które liczy około 130 członków.

Gospodarka

W Ełku znajduje się podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na jej terenie obowiązują preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla firm krajowych i zagranicznych. Sektor gospodarczy w strefie reprezentują m.in. "PORTA DRZWI" – fabryka drzwi i ościeżnic, "MG MURBET" - stalowe centrum serwisowe, "IMPRESS DECOR" – fabryka papieru dla przemysłu meblowego, "CEZAR" – fabryka listew do glazury i przypodłogowych. W strefie zlokalizowany jest kapitał polski, austriacki, szwajcarski, koreański i tajwański. Poza strefą największymi zakładami przemysłowymi są zakłady mięsne Animex "Mazury Ełk", założone w 1907 roku, obecnie produkujące między innymi na rynek Unii Europejskiej. Branża motoryzacyjna jest reprezentowana przez dwie duże firmy: "Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej" – producenta wiązek samochodowych kabli elektrycznych i "SUNGSAN–ZEM Polska" – producenta oświetlenia samochodowego. Ponadto sektor gospodarczy w Ełku reprezentują: Zespół Inwestycji Sp. z o. o., Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o. o., Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o. o., Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o., Mazurskie Centrum Zdrowia Zakład Opieki Zdrowotnej w Ełku – "Pro–Medica" Sp. z o. o..
W Ełku rozwija się także przemysł drzewny. W ramach zatwierdzonego w 1992 roku programu Ełk – miasto ekologiczne promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska. 18 października 2012 roku nastąpiło otwarcie Parku Naukowo–Technologicznego, służącego do tworzenia innowacyjnej działalności gospodarczej oraz prowadzenia badań i tworzenia nowych miejsc pracy.

Kultura

Na terenie miasta działa Ełckie Centrum Kultury. W jego ramach funkcjonuje m.in.: Teatr Współczesny, Ełcki Teatr Tańca, Teatr 30 Minut, Mazurski Zespół Pieśni i Tańca Ełk. Dom kultury posiada pracownie: modelarską, ceramiczną, plastyczną i fotograficzną. CEK organizuje m.in. przegląd kabaretowy Mulatka, festiwal pirotechniczny Ełk, Ogień & Woda. W Ełku działa także szereg innych instytucji i organizacji związanych z kulturą.

Biblioteki

Muzea

Grupy i zespoły muzyczne

Z miastem związane są chóry, m.in.: Kontrapunkt, Canzonetta, Serviter, a także zespoły muzyczne, takie jak: Mazurski Tercet Gitarowy, Alcoholic Disaster, Bombshelter, Forgotten Past, Ignorant, Sidd Cme, Subfone, Sandaless, PraFuria, Kazus, Flesh Creep, Selen Mains Sins, Mind Rape, Jelenie w Terenie, Trójnoga Kotka.

Wydarzenia kulturalne

W mieście organizowane są liczne imprezy, m.in.:

W mieście funkcjonuje także Galeria Sztuki Współczesnej ARS, a także Archiwum Państwowe. Od 2007 r. przyznawana jest w Ełku Nagroda Białej Lilii za wybitny wkład w rozwój miasta.

Organizacje i stowarzyszenia

Religia

Ludzie związani z miejscowością

  • Jan Kawecki (1903-1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator
  • Jan Malecki (1482–1567) – założyciel drukarni i szkoły średniej, której absolwenci podejmowali później studia na uniwersytecie w Królewcu
  • Ludwig Baczko (1756–1823) – historyk, autor sześciotomowej historii Prus
  • Leszek Błażyński (1949–1992) – bokser klubu Mazur Ełk, zdobywca brązowego medalu na olimpiadzie w Monachium (1972 r.) i w Montrealu (1976 r.) w wadze muszej
  • Mariusz Daniszewski (ur. 1979) – wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004 r.)
  • Jan Jagiełko (1884-1942) – kupiec, wybitny działacz polityczno-społeczny na Warmii i Mazurach.
  • Andrzej Klimaszewski (ur. 1960) – skoczek w dal, olimpijczyk z Moskwy (1980 r.), Mistrz Europy juniorów z Bydgoszczy
  • Sebastian Kosiorek (ur. 1983) – wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004) i Pekinu (2008 r.)
  • Siegfried Lenz (ur. 1926) – niemiecki pisarz, honorowy obywatel Ełku, laureat nagrody Goethego
  • Witold Mroziewski (ur. 1959) – piłkarz i trener
  • Fredy Müller (1905–1959) – niemiecki lekkoatleta, olimpijczyk z Amsterdamu (1928 r.)
  • Cezary Zamana (ur.1967) – kolarz, zwycięzca Tour de Pologne w 2003 roku
  • Anna Boharewicz-Richter (ur. 1926) – nauczycielka, publicystka, pisarka
  • Alfons Bobowik - (ur. 1939 ) – pedagog, historyk, doktor nauk humanistycznych, działacz społeczno-kulturalny
  • Jerzy Bauer (ur. 1925) – działacz społeczny, harcerz, pisarz, poeta, autor pamiętników, malarz amator
  • Wojciech Popielarz (ur. 1968) – muzyk, animator kulturalny
  • Tomasz Andrukiewicz – (ur. 1974) – samorządowiec, starosta powiatu ełckiego, prezydent miasta Ełk w latach 2006-2014.
  • Adam Puza (ur. 1951) – samorządowiec, polityk, wykładowca akademicki, prezydent miasta Ełk w latach 1990–1994, starosta powiatu ełckiego, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji.
  • Zdzisław Fadrowski (ur. 1956) – nauczyciel, samorządowiec, prezydent miasta Ełk w latach 1994-2002
  • Janusz Nowakowski (ur. 1948) – samorządowiec, starosta powiatu ełckiego, prezydent miasta Ełk w latach 2002–2006
  • Kazimierz Szulc (1825–1887) – działacz narodowo-oświatowy, publicysta, historyk, redaktor

Sport

Edukacja

W mieście funkcjonują m.in. 4 gimnazja, 7 przedszkoli, 6 szkół podstawowych, szkoły językowe. Miejscowe szkolnictwo reprezentują również licea ogólnokształcące, szkoły policealne, technika zawodowe.

Szkolnictwo wyższe

Turystyka

Zabytki

  • grób żołnierza niemieckiego poległego w czasie I wojny światowej
  • przy ulicy Kolejowej na osiedlu Szyba mogiła z czasów I wojny światowej (pochowano w niej poległych 13 września 1914 roku 8. żołnierzy niemieckich)
  • cmentarz, na którym pochowano 9. lub 10. żołnierzy niemieckich i 6. żołnierzy rosyjskich poległych w październiku 1914 roku
  • przy ulicy 11 Listopada rosyjski cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej (pochowano na nim około 81 żołnierzy rosyjskich poległych w latach 1914–1915)
  • zbiorowa mogiła wojenna żołnierzy armii niemieckiej i armii rosyjskiej z okresu I wojny światowej, w pobliżu 108. Szpitala Wojskowego (pochowano w niej 8. żołnierzy niemieckich i 10. żołnierzy rosyjskich)
  • przed kościołem pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego (wzniesionym w latach 1847–1850) znajduje się pomnik, odsłonięty 22 września 1875 roku; upamiętnia żołnierzy z powiatu ełckiego poległych w latach 1870–1871; po II wojnie światowej usunięto oryginalne tablice; w roku 1950 umieszczono od frontu tablicę o treści: W HOŁDZIE POLEGŁYM • POLAKOM • ZA WIARĘ I OJCZYZNĘ • EŁK 17.VI.1950 • ZRZESZENIE KUPCÓW
  • neogotycki kościół św. Wojciecha wzniesiony w 1893 roku
  • Wieża ciśnień, wybudowana w 1895 roku; w znajdującym się w niej muzeum zgromadzono eksponaty służące do czerpania wody; na ścianach fotografie starego Ełku z przełomu XIX i XX wieku
  • ruiny zamku krzyżackiego z przełomu XIV i XV wieku
  • Park Solidarności – odrestaurowany zabytkowy park z XIX–wieczną fontanną oraz pomnikami przyrody
  • most na jeziorze Ełckim, wybudowany w roku 1910
  • Ełcka Kolej Wąskotorowa powstała w latach 1910–1918; zniszczona przez wojska rosyjskie w czasie I wojny światowej, odbudowana w latach 50. XX wieku; w roku 1992 wpisania do rejestru zabytków (zabytkowy tabor został zgromadzony w hali parowozowni oraz na torach stacji Ełk Wąskotorowy; zwiedzającym udostępniono również budynek stacyjny z 1913 roku oraz parowozownię z zapleczem z lat 1910–1938).

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa
Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Przypisy

  1. ↑ Wrota Warmii i Mazur [10.09.2013]


Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Ełk. Kulinarna stolica Mazur, oprac. Jan Matuszyński, Ełk 2012.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław,Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Rocznik Demograficzny GUS na rok 2012, Warszawa 2012.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t.2, Warszawa 1881.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.07.2013]
Ełckie Centrum Kultury [29.07.2013]
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ełku [29.07.2013]
Oficjalny serwis internetowy miasta Ełku [29.07.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [29.07.2013]
Cmentarze i pomniki wojenne w powiecie ełckim [29.07.2013]
Wrota Warmii i Mazur [10.09.2013]
Mazurski Moto Show [22.06.2014]
Współczesna.pl [22.06.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Ełk&oldid=155891”