Mrągowo (gmina wiejska)

Gmina Mrągowo
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Jerzy Krasiński
Powierzchnia	295,14 km²
Liczba sołectw	31
Liczba miejscowości	46
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	7946 27 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NMR
TERYT	2810032
Urząd gminy ul. Królewiecka 60A 11-700 Mrągowo
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Jezioro Juno.
Fot. Misterhitec. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Świętego Krzyża w Szestnie.
Fot. Adam Kliczek. Źródło: www.zatrzymujeczas.pl (CC-BY-SA-3.0)

Kaplica w Bożem.
Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia

Gmina Mrągowo – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie mrągowskim. Siedziba gminy znajduje się w Mrągowie. Gmina o charakterze rolniczo-turystycznym, położona na styku Pojezierza Mrągowskiego i Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Obszar o dużej powierzchni kompleksów leśnych i dużej ilości jezior. Ponad połowę powierzchni w gminie zajmują obszary chronione. Władzę w gminie sprawuje wójt Jerzy Krasiński.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Mrągowo zajmuje powierzchnię 295,14 km², w tym:

• użytki rolne: 59,7% (17 626 ha)
• lasy: 20,5% (6 058,3 ha)
• wody: 9,3% (2 731 ha)

Gmina stanowi 27,7% powierzchni powiatu mrągowskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	7946	100	4003	50,4	3943	49,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	27		13,5		13,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Mrągowo wynosiło -7 osób, co stanowi 3,1% migracji w powiecie mrągowskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Z obszaru istniejącej wówczas gminy Marcinkowo utworzono gromadę Mrągowo.

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy, w dniu 1 stycznia 1973 roku, przywrócono podział państwa na gminy. Gmina wiejska Mrągowo została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Bagienice, Bagienice Małe, Boża Wólka, Boże, Czerwonki, Gązwa, Grabowo, Gronowo, Karwie, Kiersztanowo, Kosewo, Krzywe, Marcinkowo, Mierzejewo, Młynowo, Muntowo, Notyst Mały, Nowe Bagienice, Polska Wieś, Popowo Salęckie, Probark, Ruska Wieś, Rydwągi, Szczerzbowo, Szestno, Śniodowo, Użranki, Wierzbowo, Wólka Bagnowska, Wyszembork, Zalec.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat mrągowski. Gmina Mrągowo została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim.

Gmina wiejska Mrągowo graniczy z gminami: Sorkwity, Piecki, Mikołajki, Ryn, Kętrzyn, Reszel oraz miastem Mrągowo.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Bagienice, Bagienice Małe, Boża Wólka, Boże, Budziska, Gązwa, Grabowo, Gronowo, Karwie, Kiersztanowo, Kosewo, Krzywe, Lembruk, Marcinkowo, Mierzejewo, Młynowo, Muntowo, Nikutowo, Notyst Mały, Nowe Bagienice, Polska Wieś, Popowo Salęckie, Probark, Ruska Wieś, Rydwągi, Szczerzbowo, Szestno, Użranki, Wierzbowo, Wyszembork, Zalec.

Pozostałe miejscowości: Joachimowo, Witomin, Boże Małe, Brodzikowo, Stamka, Dobroszewo, Głazowo, Palestyna, Gwiazdowo, Sobięcin, Kosewo Górne, Kucze, Zawada, Krzesowo, Krzywiec, Sądry, Tymnikowo, Czerwonki, Pełkowo, Piotrówka, Poręby, Śniadowo, Troszczykowo, Wola Muntowska, Notyst Dolny, Notyst Wielki, Wólka Bagnowska, Lasowiec, Miejski Las, Nikutowo, Nowy Probark, Wymysły, Wólka Baranowska, Biestrzykowo.

Gospodarka

Położenie na obszarach atrakcyjnych turystycznie (obfitość jezior, lasów, bliskość miasta Mrągowa) oraz znaczny udział użytków rolnych warunkują profil gospodarczy gminy wiejskiej Mrągowo.

Znaczącą rolę w gminie odgrywa turystyka. W 2013 roku na terenie gminy znajdowało się 18 obiektów noclegowych (w tym 8 całorocznych) z łączną liczbą miejsc noclegowych równą 616. W obiektach tych nocowało 4901 turystów, łącznie w 2013 roku udzielono 20951 noclegów. W ciągu ostatnich 5 lat na terenie gminy Mrągowo zaobserwowano blisko 3-krotny wzrost liczby turystów. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 49 firm.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Młynowo, Probark.

Ważną gałęzią gospodarki w gminie Mrągowo jest rolnictwo. Oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych w gminie działa 45 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku w gminie znajdują się 1052 gospodarstwa rolne, z czego ponad połowa (624 - 59,3%) o powierzchni powyżej 1 ha i 21,2% (223 gospodarstwa) o powierzchni powyżej 15 ha. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie (wg użytków rolnych) wynosi 16,75 ha. Ponad 73% gospodarstw prowadzi produkcję rolniczą, spośród gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha – blisko 98%.

Użytki rolne zajmują 17 626 ha, w tym: grunty orne 50,1% (8 989 ha), łąki i pastwiska 42% (7406 ha), a sady 0,2% (38 ha) powierzchni gruntów rolnych w gminie. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, następnie uprawy przemysłowe oraz rzepak i rzepik oraz ziemniaki. 478 gospodarstw utrzymuje zwierzęta gospodarskie. W hodowli dominuje hodowla bydła (ponad 11 tys. szt. bydła) oraz drobiu (ponad 64 tys. szt.), jedynie 70 gospodarstw utrzymuje trzodę chlewną (ok. 2,5 tys. sztuk trzody).

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Mrągowo wynosiła w 2013 roku 589. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 580 tworzy sektor prywatny. 147 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 68 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 98 firm w dziale budownictwo. Do najważniejszych podmiotów należą: WILD Polska Sp. z o.o., Zakład Produkcyjny w Marcinkowie (produkcja wsadów owocowych dla przetwórstwa mleczarskiego), Termik Sp. z o.o. w Marcinkowie (producent elektrycznych elementów grzejnych), BUDEXTAN Przedsiębiorstwo Budowlane Sp. z o.o., Kombinat Rolny Szestno Sp. z o.o.

Gmina Mrągowo należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich oraz Związku Gmin "Czyste Mazury".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji oraz do tzw. warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Mrągowo wynosiła 682 osoby, co stanowi 16% bezrobotnych w powiecie mrągowskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 22,1% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Biblioteka Publiczna Gminy Mrągowo z siedzibą w Kosewie - filie biblioteki w Szestnie, Wyszemborku
• Muzeum Prywatne "Chata Mazurska" w Sądrach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Eufrozyna Choma (1922-?) – hafciarka ludowa, mieszkała we wsi Grabowo.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Mrągowo należą:

• kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Użrankach
• kościół pw. Świętego Krzyża w Szestnie
• kaplica w Bożem
• zespoły dworskie, folwarczne w: Bożym, Gronowie
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Bagienice, Budziska, Krzywe, Lembruk, Muntowo, Nikutowo, Polska Wieś, Ruska Wieś, Rydwągi, Szestno, Wyszembork

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki rowerowe:
  • niebieski szlak rowerowy "Duża pętla mrągowska"
  • czerwony szlak "Grodzisk pruskich"
  • żółty szlak "Ernsta Wiecherta"
  • zielony szlak "Wokół jeziora Juno"
• szlaki piesze:
  • "Szlak pięciu jezior"
  • szlak "Góra Czterech Wiarów"
• ścieżki edukacyjne
• zabytkowe parki dworskie, m.in. w Popowie Salęckim, Szestnie
• zabytki archeologiczne, m.in. grodzisko w Szestnie
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
• ośrodek sportowy "Góra Czterech Wiarów"
• motylarnia w Marcinkowie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Mrągowo można uzyskać na stronie internetowej it.mragowo.pl.

Religia

• Parafia pw. bł. Honorata Koźmińskiego w Mrągowie
• Parafia pw. bł. Teresy Ledóchowskiej w Grabowie
• Parafia pw. Matki Bożej Saletyńskiej w Mrągowie
• Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Kosewie
• Parafia pw. Świętego Krzyża w Szestnie

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Mrągowo istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Zespół Szkół w Baranowie - Publiczna Szkoła Podstawowa w Baranowie, Gimnazjum Publiczne w Baranowie
• Szkoła Podstawowa w Kosewie
• Szkoła Podstawowa w Bożem
• Zespół Szkół w Marcinkowie - Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Marcinkowie, Gimnazjum Publiczne w Zespole Szkół w Marcinkowie
• Zespół Szkół w Szestnie - Szkoła Podstawowa w Szestnie, Gimnazjum w Szestnie

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Letnie Igrzyska Sołectw Gminy Mrągowo, Wyścig w kolarstwie górskim MTB, Puchar Trzech Gór - zawody narciarskie, Zawody o Puchar Góry Czterech Wiatrów, Halowe Igrzyska wsi w Marcinkowie, Gminne zawody w strzelaniu z KBKS w Marcinkowie, Zimowa Spartakiada Wsi, turniej szachowy, biegi przełajowe, turnieje piłki nożnej.

W sezonie letnim i zimowym działa ośrodek sportowy "Góra Czterech Wiatrów".

Inne organizacje i instytucje

• Towarzystwo Miłośników Starej Motoryzacji i Techniki "Retrokoło" w Młynowie
• Stowarzyszenie "Uniwersytetu Wieku Uniwersalnego" w Użrankach

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Zajmują one powierzchnię 15 920,9 ha (53,9% powierzchni gminy). Są to::

Rezerwaty przyrody:

• Rezerwat przyrody Gązwa (204,76 ha)

Parki krajobrazowe:

• Mazurski Park Krajobrazowy (53 655 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Legińsko-Mrągowskich (20 615,9 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (85 527 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowgo – Zachód (7 381 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Piska (172 802,2 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Piska (57 826,6 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Gązwa (499,14 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo (4 305,1 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Mrągowo znajdują się 4 pomniki przyrody, m.in.: głaz narzutowy w leśnictwie Złoty Potok, głaz narzutowy "Pomnik Wolności Ojczyzny", oraz użytek ekologiczny "Rozlewisko Zawady".

Zobacz też:

• Plener Rzeźbiarski w Grabowie

Bibliografia

Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mrągowo na lata 2007-2016.
Program ochrony środowiska Gminy Mrągowo na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2021. Projekt, Olsztyn 2014. [30.11.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Mrągowo [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]