Kętrzyn (gmina wiejska)

Gmina Kętrzyn
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Sławomir Jarosik
Powierzchnia	285,36 km²
Liczba sołectw	23
Liczba miejscowości	67
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	8439 30 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NKE
TERYT	2808032
Urząd gminy ul. Tadeusza Kościuszki 11-400 Kętrzyn
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Kętrzyn – gmina wiejska położona w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego i w południowo-wschodniej części powiatu kętrzyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Kętrzynie.

Gmina rolnicza, której tereny położone są w obszarach trzech mezoregionów: Niziny Sępopolskiej, Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierza Mrągowskiego. Krajobraz gminy jest urozmaicony. Największe urozmaicenie terenu – liczne pagórki i doliny – występuje na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Gmina popegeerowska, w której duża liczba osób korzysta ze środowiskowej pomocy społecznej.

Władzę w gminie sprawuje wójt Sławomir Jarosik.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Kętrzyn zajmuje powierzchnię 285,36 km², w tym:

• użytki rolne: 68,1% (19439 ha)
• lasy: 22,5% (6417 ha)
• wody: 2,2% (628 ha)

Gmina stanowi 23,5% powierzchni powiatu kętrzyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Gmina Kętrzyn

Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Karolewie

 

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	8439	100	4141	49,0	4298	51,0
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	30		15		15

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kętrzyn wynosiło -23 osób, co stanowi 5,3% migracji w powiecie kętrzyńskim oraz 0,6% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy, w dniu 1 stycznia 1973 roku, istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Gmina wiejska Kętrzyn z siedzibą w Kętrzynie została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. Stała się ona częścią powiatu kętrzyńskiego w województwie olsztyńskim. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biedaszki, Borki, Czerniki, Filipówka, Gałwuny, Gnatowo, Gromki, Koczarki, Kruszewiec, Langanki, Linkowo, Mażany, Muławki, Nakomiady, Nowa Wieś Kętrzyńska, Nowa Wieś Mała, Pożarki, Pręgowo, Salpik, Stara Różanka, Wajsznory, Wilkowo, Zalesie Kętrzyńskie oraz miejscowości: Grabno, Nowa Różanka, Strzyże.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat kętrzyński. Gmina Kętrzyn została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Kętrzyn w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim.

Gmina Kętrzyn graniczy z gminami: Srokowo, Węgorzewo, Giżycko, Ryn, Mrągowo, Reszel, Korsze, Barciany.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Biedaszki, Czerniki, Filipówka, Gałwuny, Gnatowo, Jeżewo, Koczarki, Kruszewiec, Langanki, Linkowo, Mażany, Muławki, Nakomiady, Nowa Różanka, Nowa Wieś Kętrzyńska, Pożarki, Pręgowo, Salpik, Sławkowo, Stara Różanka, Wajsznory, Wilkowo, Wopławki.

Pozostałe miejscowości: Bałowo, Przeczniak, Sykstyny, Ugiertowo, Bałtrucie, Działki, Banaszki, Borki, Biedaszki Małe, Nowy Młyn, Kętrzyńska Kępa, Gierłoż, Godzikowo, Poganówko, Zalesie Kętrzyńskie, Poganowo, Grabno, Jurki, Karolewo, Kaskajmy, Koczarki, Kotkowo, Owczarki, Kwiedzina, Łazdoje, Henrykowo, Marszewo, Martiany, Dąbrowa, Suchodoły, Gryzławki, Nowa Wieś Mała, Nowy Mikielnik, Ostry Róg, Parcz, Jankowo, Osewo, Salpik Dolny, Smokowo, Stachowizna, Trzy Lipy, Głobie, Windykajmy, Muławski Dwór, Wólka.

Gospodarka

Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy wiejskiej Kętrzyn jest rolnictwo. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują ponad 68% powierzchni gminy, z czego największa ich część stanowią grunty orne: 47,7% (13637 ha), łąki i pastwiska zajmują 18% (5117 ha), a sady 0,06% (17 ha). Grunty rolne znajdują się na dobrych glebach III klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż (głównie pszenica ozima, jęczmień jary). W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej.
Rolnictwo w gminie oparte jest na gospodarstwach indywidualnych. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego to 27 ha. Część gospodarstw prowadzi większą niż przeciętna produkcję rolną. Takie gospodarstwa znajdują się w miejscowościach Smokowo, Kaskajmy, Nakomiady, Wopławka, Sławkowo, Karolewo. Ponadto, na terenie gminy działają duże gospodarstwa rolne: Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa w Windykajmach (Agencji Nieruchomości Rolnych), "Avima" sp. z o.o. w Sykstynach oraz suszarnia w Karolewie należąca do Kombinatu Rolnego Skandawa Sp. z o.o. z siedzibą we Frączkowie (gmina Barciany). .

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kętrzyn wynosiła w 2013 roku 505. W tym 18 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 487 tworzy sektor prywatny. 127 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 41 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 62 firmy w dziale budownictwo, 36 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm.
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Działają niewielkie podmioty przetwórstwa rolno-spożywczego, podmioty w sferze obsługi rolnictwa (wytwarzanie pasz, skup zbóż i żywca, itp.), zakłady usługowe (transportowe, remontowo-budowlane). Większe zakłady produkcyjne w gminie Kętrzyn to: Pol-Mot TUR S.A. w Biedaszkach (produkcja maszyn rolniczych), VAISNORI Manufaktura Ceramiki w Wajsznorach (produkcja ceramiki), BUD-MAT Wytwórnia Materiałów Budowlanych w Wilkowie, Masarnia Korzeniewski w Nakomiadach.
Turystyka nie odgrywa w gminie istotnej roli. Tereny sprzyjające rozwojowi turystyki (lasy, jeziora) znajdują się we wschodniej części gminy. Największą atrakcją turystyczną jest "Wilczy Szaniec" w Gierłoży.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Dąbrowa, Czerniki, Owczarnia, Pożarki, Nakomiady, Muławki, Kwiedzina, Wilkowo, Trzy Lipy, Filipówka.

Gmina Kętrzyn należy do Związku Gmin "Barcja" , Lokalnej Grupy Działania "Barcja", Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Kętrzyn wynosiła 937 osób, co stanowi 14,1% bezrobotnych w powiecie kętrzyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 30,3% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Kętrzynie
• Biblioteka Publiczna Gminy Kętrzyn w Czernikach - filia w Wopławkach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Festyn Letni Stowarzyszenia ERA w Gałwunach
• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Franciszek Karwowski - żołnierz, kapitan Wojska Polskiego, honorowy obywatel gminy Kętrzyn; po wojnie osiadł w Nakomiadach; w chwili śmierci w wieku 110 lat był jednym z najstarszych mieszkańców Polski.
• Tadeusz Chmielewski (1915-1997) - nauczyciel, związany z Zespołem Szkół Rolniczych w Karolewie
• Stanisław Orzoł (1941- 2001) - nauczyciel, związany z Zespołem Szkół Rolniczych w Karolewie
• Michał Nahorski (1922-1980) - nauczyciel, związany z Zespołem Szkół Rolniczych w Karolewie

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Kętrzyn należą:

• Kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Czernikach wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Karolewie
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilkowie
• dwory, zespoły dworskie i folwarczne w: Banaszkach, Borkach, Filipówce, Grabnie, Kaskajmach, Koczarkach, Kotkowie, Łazdojach, Muławkach, Nakomiadach, Smokowie, Stachowiźnie, Windykajmach, Wopławkach, Starej Różance
• cmentarze ewangelickie w Godzikowie, Osewie, Parczu, Salpiku Dolnym, Wólce
• kościół ewangelicki w Nakomiadach wraz z przykościelnym cmentarzem
• dworek myśliwski szachulcowy (obecnie dom mieszkalny) w Kwiedzinie
• pozostałości linii kolejowej Kętrzyn – Węgorzewo wraz z infrastrukturą techniczną

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak św. Jakuba: odcinek Kętrzyn - Olsztyn i odcinek Olecko - Kętrzyn
• liczne zabytki architektury
• wiatrak holenderski w Starej Różance
• pozostałości linii kolejowej Kętrzyn – Węgorzewo wraz z infrastrukturą techniczną m.in. w Czernikach, Gierłoży, Parczu (pozostałości stacji kolejowej i widukty)
• "Wilczy Szaniec"
• bunkier w Martianach (schron bojowy nr 5)
• Muzeum znaczków w Muławkach
• Lotnisko Wilamowo
• zabytkowe parki dworskie, m.in. w Borkach, Gierłoży, Koczarkach, Kotkowie, Linkowie, Nakomiadach, Parczu, Pożarkach, Sławkowie, Smokowie, Stachowiźnie, Wajsznorach, Windykajmach, Woli Parckiej, Wopławkach, Wólce
• obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Kętrzyn można uzyskać na stronie internetowej UG Kętrzyn.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Kętrzyn istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Niepubliczne "Kubuś" w Karolewie
• Szkoła Podstawowa w Biedaszkach
• Szkoła Podstawowa w Kruszewcu
• Szkoła Podstawowa w Nakomiadach
• Gimnazjum Gminne w Karolewie
• Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. gen. Franciszka Kamińskiego w Karolewie - Technikum w Karolewie, Technikum Uzupełniające w Karolewie, Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Karolewie
• Zespół Szkół w Wilkowie - Szkoła Podstawowa w Wilkowie, Gimnazjum Gminne w Wilkowie

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: turnieje piłki siatkowej i siatkówki plażowej, Turniej „Gmina CUP” w Wilkowie, gminny turniej piłki nożnej oldboyów, Turniej Piłki Nożnej Mieszkańców Gminy Kętrzyn, Międzynarodowy Turniej o Puchar Wójta Gminy Kętrzyn w zapasach w stylu wolnym dzieci i młodzików. Na terenie gminy działa klub:

• LUKS "Wilczek" Wilkowo
• LZS Orzeł Karolewo

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Koczarki
• Stowarzyszenie "Mazurska Kosaczewina"
• Stowarzyszenie Gmin "Polskie Zamki Gotyckie"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber (14363,8 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Bagien Mażańskich (1180 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Dobskie (6985,25 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Gierłoż (56,95 ha)

Użytki ekologiczne:

• Jezioro Salpik (228,07 ha)
• Rozlewisko Wopławka (65,91 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Kętrzyn znajdują się 30 pomników przyrody. Ochroną objęto przede wszystkim wiekowe okazy dębów i lip oraz głaz narzutowy koło osady Góry, głaz narzutowy koło Wilkowa.

Bibliografia

Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Kętrzyn na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011, Olsztyn 2004. [20.10.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Kętrzyn [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Kętrzyn [20.10.2014]