Gołdap (gmina miejsko-wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Gołdap
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat gołdapski
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Marek Aleksander Miros
Powierzchnia 361,64 km²
Liczba sołectw 31
Liczba miejscowości 72
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		20438
56 osób/km²
Strefa numeracyjna 87
Tablice rejestracyjne NGO
TERYT 2818033
Urząd gminy
pl. Zwycięstwa 14 19-500 Gołdap
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Gołdap – gmina miejsko-wiejska położona w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w centralnej części powiatu gołdapskiego. Siedziba gminy znajduje się w Gołdapi. Gmina uzdrowiskowa z terenami nieskażonymi działalnością przemysłową, posiadająca status jedynego w województwie warmińsko-mazurskim uzdrowiska. Usytuowana w makroregionach Pojezierza Mazurskiego i Pojezierza Litewskiego, położona na terenach o dużym zróżnicowaniu wysokości. Najwyżej położone jest pasmo Wzgórz Szeskich, gdzie wysokości sięgają 309 m n.p.m., co oznacza, iż są to najwyższe wzniesienia we wschodniej części Mazur. Najniżej położona jest centralna część Puszczy Rominckiej – około 81 m n.p.m. Gmina zajmuje prawie połowę (46,8%) powierzchni powiatu gołdapskiego. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Marek Aleksander Miros[1].

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Gołdap zajmuje powierzchnię 361,64 km2[2], w tym:

  • użytki rolne: 60,5% (21879,2 ha)
  • lasy: 27,2% (9834,2 ha)[3]
  • wody: 1,34% (484,6 ha)

Gmina stanowi 46,8% powierzchni powiatu gołdapskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:

Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Gołdapi Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Leona w Gołdapi.
Źródło: www.sw.leon.goldap.pl
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Grabowie.
Autor: Mieczysław Kalski
Jezioro Gołdap.
Źródło: Urząd Miasta i Gminy Gołdap

[[Plik: Jeziorko na szczycie Tatarskiej Góry.jpg|thumb|right|290px|Jeziorko na szczycie Tatarskiej Góry.
Źródło: Urząd Miasta i Gminy Gołdap

Rzeka Gołdapa.
Źródło: Urząd Miasta i Gminy Gołdap
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 20438 100 10287 50,3 10151 49,7
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		56 28 28

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Gołdap wynosiło -74 osoby[2], co stanowi aż 66% migracji w powiecie gołdapskim oraz 2% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Gminę Gołdap z siedzibą w Gołdapi utworzono w 1973 roku z terenów istniejącej od 1972 roku gromady[4]. Gołdap na mocy ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[5], która przywracała w Polsce podział państwa na gminy. Gmina stała się częścią powiatu gołdapskiego w województwie białostockim.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6], przestał istnieć powiat gołdapski. Gmina i miasto Gołdap zostały bezpośrednio częścią województwa suwalskiego[7].

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapsko-oleckim.

1 stycznia 2002 gmina miejsko-wiejska Gołdap na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 roku[9] weszła w skład reaktywowanego powiatu gołdapskiego.

Gmina Gołdap graniczy z: gminą Banie Mazurskie, gminą Dubeninki oraz Kowale Oleckie. Północną granicę gminy wyznacza granica państwa.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Babki, Bałupiany, Barkowo, Bitkowo, Botkuny, Dunajek, Dzięgiele, Galwiecie, Główka, Grabowo, Górne, Jabłońskie, Jany, Jeziorki Wielkie, Juchnajcie, Konikowo, Kośmidry, Kowalki, Kozaki, Łobody, Marcinowo, Nasuty, Osowo, Pietraszki, Pogorzel, Rożyńsk Wielki, Siedlisko, Skocze, Suczki, Wiłkajcie, Zatyki.

Pozostałe miejscowości: Błażejewo, Boćwinka, Boćwiński Młyn, Bronisze, Czarnowo Wielkie, Dąbie, Dunajek Mały, Galwiecie (osada), Gieraliszki, Gołdap (osada), Grygieliszki, Jabramowo, Janowo, Jeziorki Małe, Jurkiszki, Kalniszki, Kamionki, Kolniszki, Kołkowo, Mażucie, Niedrzwica, Nowa Boćwinka,Okrasin, Osieki, Pietrasze, Piękne Łąki, Regiele, Rostek, Rożyńsk Mały, Rudzie, Samoniny, Skup, Sokoły, Somaniny, Szyliny, Użbale, Wronki Wielkie, Wrotkowo, Wilkasy, Włosty, Zielonka, Żelazki.

Gospodarka

Nadrzędną rolę w gospodarce gminy Gołdap odgrywa turystyka. Gmina jako jedyne uzdrowisko na Warmii i Mazurach jest rozwijającym się ośrodkiem turystyczno-wypoczynkowym. Dzięki niepowtarzalnym walorom klimatycznym, czystemu powietrzu oraz zasobom borowinowym, Gołdap jest uzdrowiskiem borowinowo-klimatycznym (leczy się tu przede wszystkim schorzenia ortopedyczne, dolnych dróg oddechowych, kobiece oraz choroby kardiologiczne i neurologiczne), które przyciąga zarówno kuracjuszy, jak i turystów. Malownicze tereny leżące na skraju Garbu Szeskiego, nad jeziorem i rzeką, gdzie rozciąga się Puszcza Romincka zachęcają do uprawiania wielu rodzajów turystyki zarówno latem, jak i zimą. Dodatkowym atutem gminy, jako ośrodka turystycznego jest bardzo dobrze rozwinięta baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe, schroniska, pola namiotowe i campingowe, gospodarstwa agroturystyczne. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Bitkowo, Dunajek, Galwiecie, Górne, Grabowo[10].

Drugim kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie Gołdap jest rolnictwo. Jest to głównie rolnictwo indywidualne. Większość stanowią gospodarstwa małe i średnie (od 1 ha do 15 ha). Użytki rolne zajmują ponad 60% powierzchni gminy, w tym: grunty orne 35,1% (12697 ha), łąki i pastwiska 25,3% (9170 ha), a sady 0,03% (12 ha). W gminie dominują gleby IV klasy bonitacyjnej, występują także gleby klasy III i V. W produkcji rolnej przeważa uprawa zbóż (takich jak: jęczmień, owies, pszenica, żyto, pszenżyto, uprawiane są również ziemniaki) oraz hodowla bydła.

Gmina Gołdap należy do obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, na którym dominuje polityka mająca na celu zachowanie i wzmocnienie działań ekologicznych. Dotyczy to również kierunków rozwoju rolnictwa w gminie, które mają prowadzić do zwiększenia produkcji ekologicznej w gospodarstwach rolnych. Oprócz rolnictwa na tym terenie rozwija się gospodarka rybacka w licznych stawach hodowlanych.

Na obszarze gminy brak jest znaczących zakładów przetwórczych i produkcyjnych. Dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Gołdap wynosiła w 2013 roku 1798. W tym 83 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1715 tworzy sektor prywatny. 374 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 185 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 235 firm w dziale budownictwo, 96 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 44[2]. Do przedsiębiorstw na terenie gminy należą: NC Koperty Sp. z o.o., TORFEX Sp. z o.o., PPH "GICOR", BAK Sp. z o.o., Budomex Puza Sp.k.. Gmina Gołdap leży na terenie suwalskiej specjalna strefy ekonomicznej, która ma służyć przyspieszeniu wzrostu gospodarczego w danej części kraju. Realizacja założonych celów osiągana jest głównie poprzez umożliwienie prowadzenia działalności gospodarczej na preferencyjnych warunkach.

Gmina Gołdap należy do międzygminnego związku "Gospodarka Komunalna", Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, LGD "Lider w EGO", obszaru Euroregionu Niemen.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji, obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej oraz obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak również wymagających troski ze względu na występujące zapóźnienia.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Gołdap wynosiła 1663 osób[2], co stanowi 69,4% bezrobotnych w powiecie gołdapskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 10,3% ludności[11].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • "Kierunek Gołdap"
  • Świąteczno-Noworoczny Koncert Charytatywny w Gołdapi
  • Dni Gołdapi
  • Regionalny Festiwal Pogranicza "Kartaczewo"
  • dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

  • Marian Podziewski – urodzony w Gołdapi samorządowiec, wiceburmistrz miasta i gminy Gołdap, wojewoda warmińsko-mazurski.
  • Jarosław Słoma – pochodzący z Gołdapi polityk, samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Gołdap, wicewojewoda suwalski, członek zarządu województwa warmińsko-mazurskiego, wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego.
  • Jan Jastrzębski – poeta, prozaik; mieszka i pracuje w Gołdapii.
  • Marianna Osiecka – artystka ludowa zamieszkała w Gołdapi, pisankarka, hafciarka.
  • Mieczysław Marian Ratasiewicz (1939-2007) – nauczyciel, publicysta, prozaik, działacz regionalny, muzealnik.
  • Mirosław Słapik – poeta, redaktor, wydawca, związany z Gołdapią.
  • Tadeusz Krzywicki – fotografik i filmowiec, mieszka i tworzy w Gołdapi.
  • Zbigniew Mieruński – artysta, malarz; mieszka w Gołdapi.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy Gołdap należą[12]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki piesze:
    • szlak zielony: jest fragmentem większej całości i rozpoczyna się w pobliżu Kruklanek nieopodal jeziora Gołdopiwo, prowadząc wzdłuż doliny Gołdapy i Puszczę Romincką (wzdłuż granicy z Rosją) do wiaduktów kolejowych w Stańczykach (51 km)
    • szlak czerwony: wiedzie południowym skrajem Puszczy Rominckiej przez Stańczyki, brzegiem jeziora Pobłędzie prowadzi do Rakówka i Oklin (po drodze jest fragment nasypu dawnej, zabytkowej linii kolejowej Gołdap-Żytkiejmy) (46,5 km)
    • szlak żółty: prowadzi z Gołdapi do Węgorzewa (60 km)
  • ścieżki przyrodnicze Puszczy Rominckiej
  • szlak rowerowy: "Śladami Rominckich Jeleni"
  • Puszcza Romincka wraz z jeziorem Gołdap
  • spływy kajakowe rzeką Gołdap
  • najwyższe w północno-wschodniej Polsce wzgórza z urokliwą Piękną Górą, a na niej trasy zjazdowe (350, 500 i 750 m), wyciągi narciarskie, w tym jedyna w Polsce północno-wschodniej kolej linowo-krzesełkowa
  • park linowy w Konikowie
  • oferta turystyki konnej (w zimę kuligi)
  • "Tatarska Góra" z najwyżej położonym jeziorem na Mazurach oraz jedną z największych w Polsce hodowli dzikich zwierząt
  • liczne zabytki archeologiczne po plemieniu Jaćwingów
  • uzdrowisko Gołdap wraz z jego atrakcjami: pijalnią wód mineralnych i leczniczych, tężniami solankowymi, jaskinią solną

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Gołdap można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Gołdapi i na stronie internetowej CIT Gołdap

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Gołdap istnieją następujące placówki edukacyjne:

W Gołdapi działają również: Zakład Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Gołdapi, Liceum Ogólnokształcące Zaoczne Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku z siedzibą w Gołdapi; Liceum Ogólnokształcące Zaoczne, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Zaoczne oraz Szkoła Policealna prowadzone przez Mazursko-Podlaskie Centrum Edukacji w Gołdapi.

Sport

W gminie Gołdap organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Międzynarodowy Narciarski Bieg Jaćwingów, Regionalny Cross Gołdapski (biegi przełajowe), Międzynarodowy Półmaraton Gusiew - Gołdap (uczestnicy biegów przekraczają granicę państwa), Otwarty Turniej Tenisa Stołowego o Puchar Burmistrza Gołdapi, Turniej Piłki Siatkowej o Puchar Burmistrza Gołdapi, Turniej Piłki Nożnej im. Mirka Orłowskiego oraz dość niekonwencjonalne zawody: Międzynarodowy Konkurs Krzyku, mistrzostwa świata w jedzeniu kartaczy.

Na terenie gminy działa:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[13]:

Parki krajobrazowe:

Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Do Unii Europejskiej został zgłoszony projekt ustanowienia specjalnego obszaru ochrony siedlisk Tatarska Góra. Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Gołdap znajdują się 24 pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej[13], m.in. pojedyncze okazy drzew oraz Głaz narzutowy w pobliżu Tatarskej Góry, Głaz narzutowy w leśnictwie Nasuty.

Ciekawostki

W Giżycku znajduje się pomnik poświęcony Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej. Został on zrobiony z głazu narzutowego przewiezionego z okolic Wydmin. Głaz ten ze względu na rozmiary był zabytkiem przyrody, lecz mimo to w 1987 roku został zabrany przez lokalne władze i przerobiony na pomnik.

Przypisy

  1. ↑ Urząd Miasta i Gminy Gołdap
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bank Danych lokalnych GUS
  3. ↑ UStat Olsztyn
  4. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  6. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  7. ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  8. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  9. ↑ Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  10. ↑ Centrum Informacji Turystycznej w Gołdapi [20.10.2014]
  11. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  12. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa
  13. ↑ 13,0 13,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [1]

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
bip.goldap.pl, Program ochrony środowiska gminy Gołdap na lata 2004 - 2007 zuwzględnieniem perspektywy na lata 2008–2011 [20.10.2014]
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
UStat Olsztyn [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Gołdap [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Miasta i Gminy Gołdap [20.10.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Gołdap_(gmina_miejsko-wiejska)&oldid=143744”