Powiat braniewski: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kadencja 2018-2023) |
|||
| (Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Powiat infobox | {{Powiat infobox | ||
| − | | nazwa_powiatu = Braniewo | + | |nazwa_powiatu = Braniewo |
| − | | herb_powiat = Plik:powiatbraniewoherb.jpg | + | |herb_powiat = Plik:powiatbraniewoherb.jpg |
| − | | flaga_powiat = Plik:powiatbraniewoflaga.jpg | + | |flaga_powiat = Plik:powiatbraniewoflaga.jpg |
| − | | mapa_woj_powiat = Plik: | + | |mapa_woj_powiat = Plik:powiaty.png |
| − | | województwo = warmińsko-mazurskie | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
| − | | stolica_powiat = Braniewo | + | |stolica_powiat = Braniewo |
| − | | starosta = Krzysztof Kowalski | + | |starosta = Krzysztof Kowalski |
| − | | powierzchnia_powiat = 1204,54 | + | |powierzchnia_powiat = 1204,54 |
| − | | ludność_powiat = 44 067 | + | |ludność_powiat = 44 067 |
| − | | rok = 2005 | + | |rok = 2005 |
| − | | gęstość_powiat = 36,58 | + | |gęstość_powiat = 36,58 |
| − | | urbanizacja_powiat = 53,37 | + | |urbanizacja_powiat = 53,37 |
| − | | tablice_rejestr = NBR | + | |tablice_rejestr = NBR |
| − | | TERYT_powiat = 6.28.35.02.00.0 | + | |TERYT_powiat = 6.28.35.02.00.0 |
| − | | powiat_mapa_gminy = Plik:powiatbraniewomapa2.jpg | + | |powiat_mapa_gminy = Plik:powiatbraniewomapa2.jpg |
| − | | liczba_gm_miejskich = 1 | + | |liczba_gm_miejskich = 1 |
| − | | liczba_gm_miejsko-wiejskich = 2 | + | |liczba_gm_miejsko-wiejskich = 2 |
| − | | liczba_gm_wiejskich = 4 | + | |liczba_gm_wiejskich = 4 |
| − | | adres_starostwa = pl. Piłsudskiego 2 | + | |adres_starostwa = pl. Piłsudskiego 2 |
| − | | kod_poczt_starostwa = 14-500 Braniewo | + | |kod_poczt_starostwa = 14-500 Braniewo |
| − | | strona_www_powiat = http://www.powiat-braniewo.pl/ | + | |strona_www_powiat = http://www.powiat-braniewo.pl/|powiat-braniewo.pl |
| − | | galeria_commons = | + | |galeria_commons = |
}} | }} | ||
| + | ''' Powiat braniewski ''' – powiat w północnej-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]]. Siedzibą powiatu jest [[Braniewo]]. Powiat graniczy z powiatami [[Powiat bartoszycki|bartoszyckim]], [[Powiat lidzbarski|lidzbarskim]] i [[Powiat elbląski|elbląskim]], a od północy z obwodem kaliningradzkim. Naturalną granicą jest [[Zalew Wiślany]]. Na terenie tej jednostki administracyjnej znajdują się cztery przejścia graniczne: dwa drogowe (w [[Grzechotki|Grzechotkach]] i w [[Gronowo|Gronowie]]), | ||
| + | kolejowe (w [[Braniewo|Braniewie]]) i jedno morskie (we [[Frombork|Fromborku]]). | ||
| + | <br/><br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia powiatu == | == Powierzchnia powiatu == | ||
Powiat Braniewo zajmuje powierzchnię 120 454 ha czyli 1204,5 km². | Powiat Braniewo zajmuje powierzchnię 120 454 ha czyli 1204,5 km². | ||
W tym: | W tym: | ||
| − | *Lasy: 22% (26 499 ha) | + | *Lasy: 22% (26 499 ha) |
| − | *Użytki rolne: 59% (71 067 ha) | + | *Użytki rolne: 59% (71 067 ha) |
| − | *Pozostałe grunty: 19% (22 886 ha) | + | *Pozostałe grunty: 19% (22 886 ha) |
Powiat stanowi 4% powierzchni województwa. | Powiat stanowi 4% powierzchni województwa. | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | |||
W powiecie Braniewo zamieszkuje, zgodnie z danymi 30 czerwca 2005 r., 44067 osób. | W powiecie Braniewo zamieszkuje, zgodnie z danymi 30 czerwca 2005 r., 44067 osób. | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | ||| osób || % || osób || % || osób || % | + | |||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 44 067 || 100 || 22192 || 50,36 || 21875 || 49,64 | + | |liczba ||44 067 ||100 ||22192 ||50,36 ||21875 ||49,64 |
|} | |} | ||
| Linia 57: | Linia 50: | ||
W skład powiatu wchodzi 7 gmin:<br/> | W skład powiatu wchodzi 7 gmin:<br/> | ||
* gminy miejskie: Braniewo | * gminy miejskie: Braniewo | ||
| − | * gminy miejsko - wiejskie: Frombork, Pieniężno | + | * gminy miejsko-wiejskie: [[Frombork (gmina miejsko-wiejska)|Frombork]], [[Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)|Pieniężno]] |
| − | * gminy wiejskie: Braniewo, Lelkowo, Płoskinia, Wilczęta | + | * gminy wiejskie: [[Braniewo (gmina wiejska)|Braniewo]], [[Lelkowo (gmina wiejska)|Lelkowo]], [[Płoskinia (gmina wiejska)|Płoskinia]], [[Wilczęta (gmina wiejska)|Wilczęta]] |
miasta: [[Braniewo]], [[Frombork]], [[Pieniężno]]<br/> | miasta: [[Braniewo]], [[Frombork]], [[Pieniężno]]<br/> | ||
== Władze powiatu == | == Władze powiatu == | ||
| + | ===Kadencja 2018-2023=== | ||
| + | Skład Rady Powiatu: | ||
| − | + | *[[Leszek Dziąg]] | |
| − | + | *[[Katarzyna Maciejewska]] | |
| − | *[[ | + | *[[Krzysztof Kowalski]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | *[[Karol Motyka]] | ||
| + | *[[Małgorzata Wojtas]] | ||
| + | *[[Artur Mieczaniec]] | ||
| + | *[[Bożena Turczyn]] | ||
| + | *[[Władysław Hruszka]] | ||
| + | *[[Michał Machała]] | ||
| + | *[[Bogdan Pochodaj]] | ||
| + | *[[Krystyna Lewańska]] | ||
| − | + | *[[Łukasz Korneluk]] | |
| − | + | *[[Paweł Kozioł]] | |
| − | + | *[[Mateusz Sobieszczuk]] | |
| − | + | *[[Bogdan Jarmoła]] | |
| − | + | *[[Mirosław Kudliński]] | |
| − | + | *[[Waldemar Grzybowski]] | |
| − | + | ===Kadencja 2014-2018=== | |
| − | + | Starostą powiatu był [[Krzysztof Kowalski]]. | |
| − | + | W skład rady powiatu wchodzą: | |
| − | + | *[[Marek Sadowski]], Przewodniczący Rady Powiatu | |
| − | + | *[[Ryszard Doda]], Wiceprzewodniczący Rady Powiatu | |
| − | + | *[[Leszek Kłębucki]], Wiceprzewodniczący Rady Powiatu | |
| − | + | *[[Jerzy Charzyński]] | |
| − | + | *[[Leszek Dziąg]] | |
| − | + | *[[Jan Hołowaty]] | |
| − | + | *[[Tadeusz Janowiak]] | |
| − | + | *[[Andrzej Karpiński]] | |
| − | + | *[[Krzysztof Kowalski]] | |
| − | + | *[[Paweł Lisowski ]] | |
| − | + | *[[Bogdan Pochodaj]] | |
| − | + | *[[Wincenty Przyborowski ]] | |
| + | *[[Winicjusz Sokół]] | ||
| + | *[[Bożena Turczyn ]] | ||
| + | *[[Zbigniew Wiernasz ]] | ||
| + | *[[Małgorzata Wojtas ]] | ||
| + | *[[Zdzisław Żydak]]<br/> | ||
| + | == Historia powiatu jako jednostki administracyjnej == | ||
| + | Obszar obejmujący obecny powiat Braniewo ma bardzo bogatą historię, tym bardziej że od około 1250 do 1340 roku Braniewo było siedzibą biskupów warmińskich, a do 1278 roku stolicą diecezji. Braniewo jest najstarszym miastem warmińskim, powstało ok. 1240 r. na miejscu dawnego [[Prusowie|staropruskiego]] grodu ''Brusebergue'' (wykształciło się wokół zamku krzyżackiego). | ||
| − | + | Dzieje powiatu od zawsze związane były z [[rzeka Pasłęka|Pasłęką]] i [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]]. Powiat braniewski jest częścią historycznej krainy [[Warmia|Warmii]]. Historię tych ziem tworzyli pogańscy [[Prusowie]], Słowianie, [[zakon krzyżacki]], Polacy i Niemcy. Na przestrzeni dziejów Braniewo i okolice stanowiły część Prus, państwa zakonu krzyżackiego, I Rzeczypospolitej, Niemieckich [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]]. | |
| − | + | Po wojnie Braniewo i okolice znalazły się w granicach Polski. Tereny te zasiedlone zostały przez mieszkańców centralnej Polski, kresów wschodnich (szczególnie z Wileńszczyzny) oraz po wojnie przez ludność pochodzenia ukraińskiego i Łemków (po [[Akcja "Wisła"|Akcji "Wisła"]]). | |
| − | + | Latem 1945 roku organa administracji państwowej objęły obszar powiatu braniewskiego, który liczył 162 miejscowości, w tym cztery miasta - zamieszkiwało go ok. 8,5 tys. osób. Podzielono go na 12 gmin liczących 120 gromad. Na skutek zniszczeń wojennych i związanych z tym wyludnieniem w październiku 1945 roku dwa miasta, Frombork i Pieniężno, utraciły prawa miejskie. Regulacja granicy państwowej spowodowała przyłączenie do terenu powiatu części przedwojennego powiatu świętomiejskiego, tzn. obecnego [[Mamonowo|Mamonowa]], łącznie z gminami [[Żelazna Góra]], [[Rogity]] i fragmentu [[Wola Lipowska|Woli Lipowskiej]]. Po tej operacji powiat rozciągał się na przestrzeni 1260 km kwadratowych i liczył dwie gminy miejskie (Braniewo i [[Orneta]]) oraz dziewięć gmin wiejskich. | |
| − | + | Przebieg lądowej granicy państwowej przechodzącej przez ówczesny powiat świętomiejski ustalono oficjalnie w Moskwie, 16 sierpnia 1946 roku, gdy podpisano umowę między rządami RP i ZSRR. Granica morska na Zalewie Wiślanym otrzymała dzisiejszy przebieg dopiero 5 marca 1957 roku - regulowała ją umowa międzypaństwowa, a przebiegała ona 4 km na południe od Mamonowa, 7 km na północ od Braniewa, a na Mierzei - 3 km na północny-wschód od miejscowości [[Nowa Karczma]] ([[Piaski]]). | |
| − | Owa reforma dzieliła powiat na gromady: Głębock, Bieńkowo, Orneta, Pluty, Henrykowo, Bażyny, Błudowo, Chruściel, Frombork, Lechowo, Lelkowo, Mingajny, Braniewo, Pakosze, Pieniężno, Płoskinia, Rogity, Szyleny, Wola Lipowska i Żelazna Góra. | + | W roku 1948 na obszarze powiatu były w dalszym ciągu dwa miasta, a dziewięć gmin wiejskich podzielonych było na 98 gromad. Taka sytuacja utrzymała się do roku 1954, w którym miała miejsce reforma dotycząca podziału administracyjnego państwa. Zostały wówczas zniesione gminy wiejskie i utworzono gromady - jednostki 3 do 4 razy większe od dotychczasowych. Tym samym dziewięć gmin wiejskich zastąpiono 21 gromadami. Jednocześnie zlikwidowano urząd sołtysa. Przy okazji zmieniono granice miasta Braniewo. Oddzielono z niego [[Bobrowiec]] i [[Glinka|Glinkę]] oraz kompleks lasów w południowej części miasta. Przyłączono je do nowej gromady [[Szyleny]], a wsie [[Józefowo]], [[Rudłowo]], [[Osada|Osadę]], [[Działy]] i [[Prętki]] zaliczono do nowo powstałej gromady Braniewo. Owa reforma dzieliła powiat na gromady: [[Głębock]], [[Bieńkowo]], [[Orneta]], [[Pluty]], [[Henrykowo]], [[Bażyny]], [[Błudowo]], [[Chruściel]], [[Frombork]], [[Lechowo]], [[Lelkowo]], [[Mingajny]], Braniewo, [[Pakosze]], [[Pieniężno]], [[Płoskinia]], [[Rogity]], Szyleny, Wola Lipowska i Żelazna Góra. |
| − | Nowy podział nie utrzymał się długo. 1 stycznia 1958 roku Frombork otrzymał prawa osiedla. | + | Nowy podział nie utrzymał się długo. 1 stycznia 1958 roku Frombork otrzymał prawa osiedla. Gromadę Pluty przyłączono do [[Powiat iławski|powiatu iławeckiego]], zaś braniewski pozyskał wsie [[Kwiatkowo]] i [[Wojciechowo]]. Na początku 1958 roku zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając ją do gromady Braniewo. Równocześnie gromada Lelkowo zyskała teren gromady Głębock, oprócz [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|PGR]] [[Mątyty]], które włączono do powiatu iławeckiego. Urząd sołtysa przywrócono w roku 1958. |
W roku 1959 nastąpiły dalsze zmiany terytorialne wewnątrz powiatu: | W roku 1959 nastąpiły dalsze zmiany terytorialne wewnątrz powiatu: | ||
| − | + | * Bornity włączono do gromady Pieniężno, a wsie [[Ostry Kamień]], [[Chwalęcin]], [[Osetnik]], [[Lejławki Wielkie]] oraz osady [[Giedawy]] i [[Augustyny]] przyłączono do gromady Bażyny | |
| − | + | * gromadę [[Henrykowo]] rodzielono między Pieniężno i Ornetę; wsie [[Cieszęty]], [[Glebisko]] oraz PGR Cieszęty dołączono do gromady Pieniężno, zaś wsie Henrykowo, [[Kumajny]], PGR i leśniczówkę Kumajny do gromady Orneta | |
| − | + | * gromadę Mingajny przyłączono do gromady [[Lechowo]] | |
| − | + | * rozdzielono także gromadę Pakosze: wsie Pakosze, [[Wyrębiska]], [[Kierpajny Małe]], osadę [[Brzostki]] i PGR Pakosze przyłączono do gromady Pieniężno, zaś wsie [Długobór]], [[Podlechy]], [[Strubno]], [[Łozy]] oraz osady [[Wysoka Braniewska]] i [[Podlechy]] włączono w obszar gromady Płoskinia | |
| − | + | * cały teren gromady Szyleny przyłączono do gromady Braniewo | |
| − | + | Prawa miejskie Frombork odzyskał w roku 1959, a Pieniężno, w dawnych jego granicach, wydzielono i nadano mu prawa osiedla. W latach 60. nastąpiły kolejne regulacje terytorialne. W roku 1961 roku zgodnie z wolą ludności z gromady Lechowo wyłączono wsie [[Kaszuny]] i [[Miejska Wola|Miejską Wolę]], osadę [[Grabnik]] oraz leśniczówkę [[Krasny Dwór]] i przyłączono je do gromady [[Runowo]] w [[Powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]]. Zlikwidowano także gromadę [[Błudowo]], a jej obszar włączono do gromady [[Chruściel]]. W roku 1965 z gromady Braniewo wyłączono obszar wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR [[Elżbiecina]] i kolonię Braniewo, przyłączając je do miasta Braniewa. Rok 1967 przyniósł zmiany terytorialne gromad: Bieńkowo, Braniewo, Lelkowo, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Wola Lipowska i Żelazna Góra - dokonano korekt ich granic. | |
| − | Prawa miejskie | ||
| − | |||
| − | Frombork odzyskał w roku 1959, a Pieniężno, w dawnych jego granicach, wydzielono i nadano mu prawa osiedla. | ||
| − | |||
| − | W latach 60 | ||
| − | |||
| − | Zlikwidowano także gromadę Błudowo, a jej obszar włączono do gromady Chruściel. | ||
| − | |||
| − | W roku 1965 z gromady Braniewo wyłączono obszar wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR Elżbiecina i kolonię Braniewo przyłączając je do miasta Braniewa. | ||
| − | |||
| − | Rok 1967 przyniósł zmiany terytorialne gromad: Bieńkowo, Braniewo, Lelkowo, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Wola Lipowska i Żelazna Góra - dokonano korekt ich granic. | ||
W następnym roku zlikwidowano kolejne gromady: | W następnym roku zlikwidowano kolejne gromady: | ||
| − | + | * Bieńkowo - jej teren przyłączono do gromady Lelkowo; | |
| − | + | * Wola Lipowska - z której wsie [[Białczyn]], [[Gajle]], [[Kiersiny]], [[Piotrowiec]] i [[Posady]] włączono do gromady Pieniężno | |
| − | wsie Kiersy, Mikołajewo, Wolę Lipowską, Zakrzewiec, Gronówko, Lipowinę, Strubiny i Goleszewo dołączono do gromady Braniewo. | + | *wsie Kiersy, [[Mikołajewo]], Wolę Lipowską, [[Zakrzewiec]], [[Gronówko]], Lipowinę, Strubiny i Goleszewo dołączono do gromady Braniewo. |
| + | Kolejne zmiany terytorialne polegały na przyłączeniu terytoriów powiatu pasłęckiego. 1 stycznia 1969 roku z gromady [[Wilczęta]] wsie [[Dębiny]] i [[Bardyny]] włączono do gromad Bażyny i Płoskinia. Do Bażyn przyłączono także część gromady [[Dobry]] obejmujące teren między [[Łępno|Łępnem]], [[Olkowo|Olkowem]] a [[Niekwitajny|Niekwitajnami]] oraz prawie 6 hektarów PGR [[Podągi]]. Tym samym granica między powiatem braniewskim a pasłęckim przebiegała na rzece Pasłęce. Po tych zmianach w granicach powiatu braniewskiego znajdowały się: | ||
| + | * trzy miasta: Braniewo, Orneta i Frombork | ||
| + | * osiedle Pieniężno | ||
| + | * oraz 10 gromad: Bażyny, Braniewo, Chruściel, Frombork, Lechowo, Lelkowo, Orneta, Pieniężno, Płoskinia oraz Żelazna Góra, które podzielone były na 82 sołectwa | ||
| + | Dalsze zmiany administracyjne miały miejsce na początku lat 70. 1 stycznia 1972 roku zlikwidowano gromadę Bażyny, przyłączając ją do gromady Orneta. Zmieniono również granice powiatu: pięć sołectw gromady Pluty ([[Jeziorko]], [[Kowale]] ze wsiami [[Glądy]], [[Lubianka]], [[Łoźnik]], [[Pluty]] z wsią [[Pełty]] oraz [[Wopy]] ze wsią [[Pawły]]) z [[Powiat bartoszycki|powiatu bartoszyckiego]] przyłączono do gromady Pieniężno. W roku 1973 z powiatu braniewskiego wyłączono obszary sołectw: Błudowo, [[Karszewo]], [[Kurowo Braniewskie]], [[Stare Monasterzysko]] i [[Włóczyska]], przyłączając je do powiatu pasłęckiego. | ||
| − | + | 1 stycznia 1999 roku utworzono powiat braniewski. Wszedł on w skład województwa warmińsko-mazurskiego. Siedzibą Starostwa Powiatowego jest miasto Braniewo. | |
| − | + | Przywrócenie Braniewu dawnej rangi administracyjnej stworzy szansę na pełniejszy rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny regionu. Powiat braniewski w nowych granicach zintegruje w naturalny sposób mieszkańców powiatu, a także innych gmin związanych historycznie i ekonomicznie z Braniewem. Powiat braniewski posiada dogodne warunki dla rozwoju przemysłu spożywczo-przetwórczego. Znajdujące się na terenie powiatu: szlaki turystyczne, międzynarodowe szlaki komunikacyjne, pomniki przyrody i zabytki stwarzają korzystne warunki dla rozkwitu turystyki i kontaktów międzynarodowych.<br/> | |
| − | |||
| − | - | ||
| − | |||
| − | + | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | |
| + | Środowisko naturalne jest mało przekształcone i stosunkowo mało zanieczyszczone. Od wieków Braniewo i okolice znane były ze swoich walorów. Znajduje się tutaj wiele atrakcji krajoznawczych. Na terenie powiatu spotkać można okazałe pomniki przyrody oraz szereg obszarów chronionych, w tym cztery rezerwaty przyrody. Są to: *[[Rezerwat Dolina rzeki Wałszy]] | ||
| + | *[[Rezerwat Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce]] - utworzony w celu ochrony bobrów żyjących w rejonie rzeki Pasłęki. Obejmuje on swoim zasięgiem rzekę Pasłękę (od źródeł do miasta Braniewa), jej dopływy, okoliczne jeziora oraz łąki i lasy. W rezerwacie żyją takie gatunki chronione jak: nietoperze, wiewiórka, łasica oraz jeż. Warto wymienić także rzadkie i interesujące gatunki ptaków spotykane w tej okolicy, jak: bocian czarny, dzięcioł, rybołów, zimorodek. Rezerwat obejmuje także lasy i łąki, na których rosną rośliny chronione, takie jak: [[wawrzynek wilczełyko]], [[porzeczka pospolita]], [[przylaszczka pospolita]] oraz [[konwalia majowa]]. | ||
| + | *[[Rezerwat Osiek II|rezerwat torfowiskowy "Osiek II"]] | ||
| + | *[[Rezerwat Cielętnik]] - powołany w celu zachowania stanowiska brzozy niskiej rosnącej na torfowisku niskim. Brzoza niska jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą. Jak sama nazwa wskazuje, nie jest wysoka, dorasta maksymalnie do 2,2 metra wysokości. Jest to tzw. relikt glacjalny, pozostałość po ostatnim zlodowaceniu. Brzoza niska jest gatunkiem na tyle rzadkim, że została wymieniona w ostatnim wydaniu "Polskiej Czerwonej Księgi Roślin" jako "rośliny narażone". Spośród rzadkich i interesujących gatunków roślin na terenie rezerwatu spotykamy wierzbę śniadą, [[czermień błotna|czermień błotną]], [[fiołek torfowy|fiołka torfowego]] (uznany w Polsce za ginący), silnie trujący [[szalej jadowity]]. Występują również storczyki. Torfowisko to w przeszłości zostało osuszone. Ta zmiana warunków wodnych oraz zacienienie jest prawdopodobnie przyczyną zanikania brzozy niskiej, która miała tutaj kiedyś jedno z największych stanowisk na Pojezierzu Mazurskim. W chwili obecnej, brzozę niską łatwiej soptkać poza terenem rezerwatu. Planowane jest powiększenie powierzchni rezerwatu i włączenie go do systemu [[Natura 2000|NATURA 2000]]. Tereny przyległe do Zalewu Wiślanego zyskały rangę obszarów o znaczeniu międzynarodowym w strukturze Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET. Wymagają one szczególnej ochrony. | ||
| + | Ponadto [[rzeka Pasłęka]] sama w sobie jest bardzo urodziwa i jest interesującym i zróżnicowanym pod względem krajoznawczym szlakiem wodnym. Swój bieg bierze w Gryźlinach k/Ostródy, a uchodzi do Zalewu Wiślanego w [[Nowa Pasłęka|Nowej Pasłęce]]. Obszarem ważnym dla ptactwa wodnego jest ujście Pasłęki. Zaobserwowano tutaj jedną z dwóch największych koncentracji ptaków wodnych (drugim obszarem o podobnych walorach jest Zatoka Elbląska). Wynika to z faktu, iż wody Zalewu przy ujściu rzeki zimą nie zamarzają, dzięki czemu ptaki wodne mogą tutaj odpocząć i zdobyć pokarm. | ||
| − | + | ===Ogród zoologiczno-botaniczny=== | |
| + | W Braniewie znajduje się najmniejszy w Polsce i jedyny w województwie ogród zoologiczno-botaniczny. Powstał w latach 50. z inicjatywy [[Zdzisław Butkiewicz|Zdzisława Butkiewicza]], w średniowiecznej fosie obronnej, na miejscu przedwojennego ogrodu botanicznego. O istnieniu braniewskiego ZOO dowiedziano się w Polsce dzięki ucieczce dwóch niedźwiadków, które przez kilka godzin buszowały po mieście. Po tym wydarzeniu nawiązano współpracę z oliwskim ZOO, skąd otrzymano nowe zwierzęta. W 1987 r. przystąpiono do rozbudowy obiektu. W czasach świetności liczył on około 200 gatunków zwierząt. Dziś na terenie braniewskiego ogrodu można zobaczyć : unikalną roślinność (m.in. tulipanowiec, miłorząb japoński, dąb piramidalny) i zwierzęta (lama, koń Przewalskiego, owca grzywiasta, paw, osiołek, anui, niedźwiedź himalajski i brunatny, małpy, papugi, świnki morskie, króliki, bażanty, jaki, łabędzie). ZOO otwarte jest w okresie od 1 maja do 30 września w godzinach 10.00 – 18.00 (kasa czynna do godz. 17.00) | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *Wieża Brama [[lkwim: Zamek w Braniewie|Zamku Biskupiego]] - położona w centrum Braniewa. Pozostał fragment zamku biskupiego (nieistniejącego). Zbudowana wraz z zamkiem po drugiej połowie XIII w., gotycka, na planie kwadratu, trzykondygnacyjna. Położona w centrum Braniewa. Murowany zamek biskupi w swym zasadniczym kształcie powstał za rządów biskupa Henryka I Fleminga w latach 1278-1300. Posiadał własne mury obronne i baszty. Miasta i zamku broniła szeroka fosa, utworzona dzięki wykorzystaniu starorzecza Pasłęki, sam natomiast zamek oddzielała od miasta węższa fosa. Zachowana wieża znajdowała się między zamkiem głównym a przedzamczem. | ||
| − | + | Dolna część gotyckiej wieży pochodzi z czwartej ćwierci XIII w., wyższa z lat 1320-1330, ostatnia z XVII w. Wieńczące ją ozdobne gzymsy pochodzące z czasów budowy szkoły (1873). Wzniesiona na kamiennej podmórówce, z widocznym ostrołukowym przejazdem bramnym. Elewacje noszą ślady licznych przekształceń. "Wnętrze wieży kryje prawdziwy architektoniczny skarb: kaplicę (...) przykrytą sklepieniem gwiaździstym o gruszkowym przekroju żeber, wspartym na konsolach ze sztucznego kamienia. Kaplica obejmowała dwie kondygnacje, w zachodnim narożniku znajdują się murowane, kręcone schodki, które prowadziły na obiegającą wnętrze galeryjkę utworzoną w grubości murów wieży". W jednej z wnęk, na północno-zachodniej ścianie wmurowana jest tablica z piaskowca z herbem biskupa [[Szymon Rudnicki|Szymona Rudnickiego]]. W wyniku ostatniej wojny runęło sklepienie gwiaździste kaplicy (którego uroda najprawdopodobniej uchroniła wieżę przed rozbiórką). Zrekonstruowano je w 1960 r. Dziś wnętrza dawnej wieży bramnej są niestety całkowicie niedostępne. | |
| + | *Hospicjum dla konwertytów - wybudowane w 1719 r. Budynek parterowy w formie czworoboku z frontem na którym znajduje się herb fundatora - biskupa Teodora Potockiego. Przeznaczony był jako miejsce schronienia dla tych konwertytów z Prus, którzy z powodu zmiany religii musieli migrować. <br/> | ||
| + | *[[lkwim: Spichlerz Mariacki w Braniewie|Spichrz tzw. Mariacki]] - należał do dużego zespołu budynków magazynowych stojących w porcie nad Pasłęką. Zbudowany w 1831 r. bez cech stylowych. | ||
| + | *Dawne Kolegium Jezuickie - jego historia sięga XVI w. kiedy to w tym miejscu rozpoczęli swoją działalność Jezuici, po raz pierwszy sprowadzeni do Polski, do Braniewa, przez kard. St. Hozjusza w 1565 r. Założona i kierowana przez nich uczelnia zdobyła krajową i międzynarodową sławę, czyniąc Braniewo jednym z najważniejszych ośrodków edukacyjnych w Polsce. To dzięki Collegium Hosianum, a potem seminarium diecezjalnym i papieskim, w których kształcili się i wykładali ludzie nauki tak z Polski, jak i krajów Europy, Braniewo na lata zdobyło miano "Aten Północy". Obecny budynek zbudowano w latach 1743-1771, na miejscu dawnych budynków pofranciszkańskich, później wiele razy przebudowywany. Dotyka on jedynym szczytem Bramy Mniszej, a drugim Bramy Młyna Kieratowego. Późnobarokowy, murowany, trzykondygnacyjny budynek.<br/> | ||
| + | *Dworzec Kolejowy - wybudowany w roku 1852 w związku z otwarciem linii kolejowej łączącej Braniewo z Malborkiem i Królewcem. | ||
| + | *Urząd Miasta - dawniej siedziba Starostwa. Reprezentacyjny gmach ceglany wzniesiony w roku 1878 w typowym wówczas stylu dla obiektów użyteczności publicznej, nawiązującym do form gotyckich. | ||
| + | == Organizacje społeczne == | ||
| + | *OTOZ Animals - na terenie gminy i miasta Braniewo działa o 2009 roku inspektorat Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt "Animals". Co roku w październiku w Braniewskim Centrum Kultury organizowana jest Gala na Rzecz Zwierząt, której celem jest zebranie funduszy na działalność inspektoratu.<br/> | ||
| + | *Klub Seniora "Wrzos" - celami stowarzyszenia jest działalność charytatywna, podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.<br/> | ||
| + | *Stowarzyszenie Pomocy Społecznej "SOCJAL" - organizacja zajmuje się pomocą społeczna, w tym pomocą rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywaniem szans tych rodzin i osób.<br/> | ||
| + | *Braniewskie Stowarzyszenie Abstynenckie - stowarzyszenie zajmuje się pomocą osobom uzależnionym w wyjściu z nałogu. | ||
| + | *[[Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw na rzecz Osób Niepełnosprawnych "Winron"]] - zadaniem stowarzyszenia jest szeroko rozumiana pomoc osobom niepełnosprawnym. | ||
| + | == Gospodarka == | ||
| + | Stopa bezrobocia powiatu Braniewo na rok 2008 sięgnęła 29,5%. Znaczący swój udział mają w tej liczbie długotrwale bezrobotni oraz bierni zawodowo i życiowo.<br/> | ||
| + | Badania wskazują, że przedsiębiorcy z powiatu braniewskiego stosują działania zachowawcze lub asekuracyjne, co oznacza, że cała ich uwaga skupiona jest na przetrwanie, a nie na rozwój. Jednocześnie na rynku pracy w powiecie braniewskim widać pewną stałość – pracodawcy poszukują cały czas pracowników o określonych zawodach. Zawodami deficytowymi w II półroczu 2008 r. wyodrębnionymi z dużych grup zawodów były: kierownicy wielkich organizacji, pracownicy obsługi biurowej, nauczyciele oraz pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach. <br/> | ||
| + | Dochody budżetu powiatu w roku 2012 wyniosły 19,4 mln zł zaś wydatki 21,5 mln zł.<br/> | ||
| + | == Kultura == | ||
| + | W powiecie braniewskim działają następujące instytucję kulturalne: | ||
| + | *Muzea, galerie, skanseny: | ||
| + | **[[lkwim:Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
| + | **[[lkwim: Klasztor misjonarzy werbistów w Pieniężnie|Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie]] | ||
| + | **[[Galeria Towarzystwa Przyjaciół Sztuki]] | ||
| + | **[[Galeria Amber Top Dorota Hryniewicz]] | ||
| + | **[[Skansen Maszyn Rolniczych]] | ||
| + | *Kino: | ||
| + | **Kino w [[Braniewskie Centrum Kultury|Braniewskim Centrum Kultury]] | ||
| + | *Biblioteki: | ||
| + | **[[Miejska Biblioteka Publiczna w Braniewie]] | ||
| + | **[[Biblioteka Publiczna Gminy Braniewo im. Marii Zientary-Malewskiej w Braniewie]] | ||
| + | **[[Miejska Biblioteka Gminna w Pieniężnie]] | ||
| + | **[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku]] | ||
| + | **[[Biblioteka Publiczna Gminy Płoskinia]] | ||
| + | **[[Gminna Biblioteka Publiczna w Wilczętach]] | ||
| + | *Centra Kultury: | ||
| + | **[[Braniewskie Centrum Kultury]] | ||
| + | **[[lkwim:Miejski Dom Kultury w Pieniężnie|Miejski Dom Kultury w Pieniężnie]] | ||
| + | == Szkolnictwo == | ||
| + | Na terenie powiatu działają liczne placówki edukacyjne i wychowawcze, w tym: | ||
| + | *Przedszkola: | ||
| + | **Przedszkole Miejskie nr 2 w Braniewie | ||
| + | **Przedszkole Niepubliczne "Bajka" w Braniewie | ||
| + | **Przedszkole Publiczne w Pieniężnie | ||
| + | **Przedszkole w [[Zespół Szkół we Fromborku|Zespole Szkół we Fromborku]] | ||
| + | **Przedszkole Wojskowe nr 36 w Braniewie przy JW2980 | ||
| + | **Przedszkole Niepubliczne nr 1 w Braniewie | ||
| + | *Szkoły Podstawowe: | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Szylenach]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Zagajach]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa nr 3 w Braniewie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa nr 5 w Braniewie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa nr 6 w Braniewie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa Specjalna w Braniewie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Chruścielu]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Lechowie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Lipowinie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Nowicy ]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Pakoszach]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Pieniężnie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Piotrowcu]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Lelkowie]] w [[Zespół Szkół w Lelkowie|Zespole Szkół w Lelkowie]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika we Fromborku przy Zespole Szkół|Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół we Fromborku]] | ||
| + | **[[Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze]] | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa w Pieniężnie]] | ||
| + | *Gimnazja: | ||
| + | **[[Gimnazjum im. Orła Białego w Lelkowie]] w [[Zespół Szkół w Lelkowie|Zespole Szkół w Lelkowie]] | ||
| + | **[[Gimnazjum nr 1 w Braniewie]] | ||
| + | **[[Gimnazjum Nr 2 w Braniewie]] | ||
| + | *[[Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Pieniężnie]] | ||
| + | **[[Gimnazjum Publiczne w Pieniężnie]] | ||
| + | **[[Gimnazjum Publiczne w Wilczętach]] | ||
| + | **[[Gimnazjum Specjalne w Braniewie]] | ||
| + | **[[Gimnazjum w Zespole Szkół we Fromborku]] | ||
| + | **Publiczne Gimnazjum w Lipowinie | ||
| + | *Szkoły średnie: | ||
| + | **Zespół Szkół Budowlanych w Braniewie | ||
| + | **[[Liceum Ogólnokształcące im. Feliksa Nowowiejskiego w Braniewie]] | ||
| + | **[[Zespół Szkół Zawodowych im. Jana Liszewskiego w Braniewie]] | ||
| + | **[[Liceum Ogólnokształcące im. Feliksa Nowowiejskiego w Braniewie|Liceum Ogólnokształcące w Braniewie]] | ||
| + | **Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Braniewie | ||
| + | **[[Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych im. W. Reymonta w Pieniężnie]] | ||
| + | **Liceum Profilowane w Zespole Szkół Zawodowych w Braniewie | ||
| + | *Pozostałe placówki: | ||
| + | **[[Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Braniewie]] | ||
| + | **Szkolne Schronisko Młodzieżowe "Copernius" we Fromborku | ||
| + | *Placówki niepubliczne: | ||
| + | **Katolicki Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży | ||
| + | **Poradnia Rodzinna przy Parafii Świętego Antoniego | ||
| + | **Zakład Szkoleń "HOSSA" | ||
| + | **Centrum Edukacji w Braniewie<br/> | ||
| + | == Sport == | ||
| + | W powiecie Braniewo działa 7 klubów sportowych i 14 uczniowskich klubów sportowych, m.in.: | ||
| + | *Braniewskie Stowarzyszenie Sportowe "Automobilklub Braniewski" | ||
| + | *Sportowy Klub Jeździecki - "MOS - IZABELKA" | ||
| + | *Yacht Club Zalewu Wiślanego NOWA PASŁĘKA | ||
| + | *Ludowy Zespół Sportowy | ||
| + | *Klub Sportowy "NUMBER ONE ZALEW FROMBORK" | ||
| + | *Jeździecki Klub Sportowy "Montis" | ||
| + | *Stowarzyszenie Sportowe "RELAX" | ||
| + | == Źródła == | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_braniewski pl.wikipedia.org]<br/> | ||
| + | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/w.braniewo.pdf olsztyn.stat.gov.pl]<br/> | ||
| + | [http://www.regioset.pl/gazeta.php?choice=2293 regioset.pl]<br/> | ||
| + | [http://www.powiat-braniewo.pl/ powiat-braniewo.pl]<br/> | ||
| + | [http://www.braniewo-ug.bil-wm.pl/index.php?inf=1&idsl=1 braniewo-ug.bil-wm.pl]<br/> | ||
| + | [http://www.mazury.travel/region/braniewo-miasto-i-powiat mazury.travel]<br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiaty]][[Kategoria: Powiat braniewski]][[Kategoria: 1945-1989]] [[Kategoria: 1990-]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 13:25, 9 lis 2018
| Powiat Braniewo | |||||||||||
| |||||||||||
 Położenie na mapie województwa | |||||||||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||||||||
| Siedziba władz powiatu | Braniewo | ||||||||||
| Starosta | Krzysztof Kowalski | ||||||||||
| Powierzchnia | 1204,54 km² | ||||||||||
| Ludność (2005) • liczba • gęstość |
44 067 36,58 osób/km² | ||||||||||
| Urbanizacja | 53,37% | ||||||||||
| Tablica rejestracyjna | NBR | ||||||||||
| |||||||||||
| Adres starostwa powiatowego |
pl. Piłsudskiego 2 14-500 Braniewo Braniewo | ||||||||||
| Strona internetowa powiatu | |||||||||||
Powiat braniewski – powiat w północnej-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Siedzibą powiatu jest Braniewo. Powiat graniczy z powiatami bartoszyckim, lidzbarskim i elbląskim, a od północy z obwodem kaliningradzkim. Naturalną granicą jest Zalew Wiślany. Na terenie tej jednostki administracyjnej znajdują się cztery przejścia graniczne: dwa drogowe (w Grzechotkach i w Gronowie),
kolejowe (w Braniewie) i jedno morskie (we Fromborku).
Spis treści
Powierzchnia powiatu
Powiat Braniewo zajmuje powierzchnię 120 454 ha czyli 1204,5 km². W tym:
- Lasy: 22% (26 499 ha)
- Użytki rolne: 59% (71 067 ha)
- Pozostałe grunty: 19% (22 886 ha)
Powiat stanowi 4% powierzchni województwa.
Demografia
W powiecie Braniewo zamieszkuje, zgodnie z danymi 30 czerwca 2005 r., 44067 osób.
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| liczba | 44 067 | 100 | 22192 | 50,36 | 21875 | 49,64 |
Miasta i gminy na terenie starostwa
W skład powiatu wchodzi 7 gmin:
- gminy miejskie: Braniewo
- gminy miejsko-wiejskie: Frombork, Pieniężno
- gminy wiejskie: Braniewo, Lelkowo, Płoskinia, Wilczęta
miasta: Braniewo, Frombork, Pieniężno
Władze powiatu
Kadencja 2018-2023
Skład Rady Powiatu:
Kadencja 2014-2018
Starostą powiatu był Krzysztof Kowalski. W skład rady powiatu wchodzą:
- Marek Sadowski, Przewodniczący Rady Powiatu
- Ryszard Doda, Wiceprzewodniczący Rady Powiatu
- Leszek Kłębucki, Wiceprzewodniczący Rady Powiatu
- Jerzy Charzyński
- Leszek Dziąg
- Jan Hołowaty
- Tadeusz Janowiak
- Andrzej Karpiński
- Krzysztof Kowalski
- Paweł Lisowski
- Bogdan Pochodaj
- Wincenty Przyborowski
- Winicjusz Sokół
- Bożena Turczyn
- Zbigniew Wiernasz
- Małgorzata Wojtas
- Zdzisław Żydak
Historia powiatu jako jednostki administracyjnej
Obszar obejmujący obecny powiat Braniewo ma bardzo bogatą historię, tym bardziej że od około 1250 do 1340 roku Braniewo było siedzibą biskupów warmińskich, a do 1278 roku stolicą diecezji. Braniewo jest najstarszym miastem warmińskim, powstało ok. 1240 r. na miejscu dawnego staropruskiego grodu Brusebergue (wykształciło się wokół zamku krzyżackiego).
Dzieje powiatu od zawsze związane były z Pasłęką i Zalewem Wiślanym. Powiat braniewski jest częścią historycznej krainy Warmii. Historię tych ziem tworzyli pogańscy Prusowie, Słowianie, zakon krzyżacki, Polacy i Niemcy. Na przestrzeni dziejów Braniewo i okolice stanowiły część Prus, państwa zakonu krzyżackiego, I Rzeczypospolitej, Niemieckich Prus Wschodnich.
Po wojnie Braniewo i okolice znalazły się w granicach Polski. Tereny te zasiedlone zostały przez mieszkańców centralnej Polski, kresów wschodnich (szczególnie z Wileńszczyzny) oraz po wojnie przez ludność pochodzenia ukraińskiego i Łemków (po Akcji "Wisła").
Latem 1945 roku organa administracji państwowej objęły obszar powiatu braniewskiego, który liczył 162 miejscowości, w tym cztery miasta - zamieszkiwało go ok. 8,5 tys. osób. Podzielono go na 12 gmin liczących 120 gromad. Na skutek zniszczeń wojennych i związanych z tym wyludnieniem w październiku 1945 roku dwa miasta, Frombork i Pieniężno, utraciły prawa miejskie. Regulacja granicy państwowej spowodowała przyłączenie do terenu powiatu części przedwojennego powiatu świętomiejskiego, tzn. obecnego Mamonowa, łącznie z gminami Żelazna Góra, Rogity i fragmentu Woli Lipowskiej. Po tej operacji powiat rozciągał się na przestrzeni 1260 km kwadratowych i liczył dwie gminy miejskie (Braniewo i Orneta) oraz dziewięć gmin wiejskich.
Przebieg lądowej granicy państwowej przechodzącej przez ówczesny powiat świętomiejski ustalono oficjalnie w Moskwie, 16 sierpnia 1946 roku, gdy podpisano umowę między rządami RP i ZSRR. Granica morska na Zalewie Wiślanym otrzymała dzisiejszy przebieg dopiero 5 marca 1957 roku - regulowała ją umowa międzypaństwowa, a przebiegała ona 4 km na południe od Mamonowa, 7 km na północ od Braniewa, a na Mierzei - 3 km na północny-wschód od miejscowości Nowa Karczma (Piaski).
W roku 1948 na obszarze powiatu były w dalszym ciągu dwa miasta, a dziewięć gmin wiejskich podzielonych było na 98 gromad. Taka sytuacja utrzymała się do roku 1954, w którym miała miejsce reforma dotycząca podziału administracyjnego państwa. Zostały wówczas zniesione gminy wiejskie i utworzono gromady - jednostki 3 do 4 razy większe od dotychczasowych. Tym samym dziewięć gmin wiejskich zastąpiono 21 gromadami. Jednocześnie zlikwidowano urząd sołtysa. Przy okazji zmieniono granice miasta Braniewo. Oddzielono z niego Bobrowiec i Glinkę oraz kompleks lasów w południowej części miasta. Przyłączono je do nowej gromady Szyleny, a wsie Józefowo, Rudłowo, Osadę, Działy i Prętki zaliczono do nowo powstałej gromady Braniewo. Owa reforma dzieliła powiat na gromady: Głębock, Bieńkowo, Orneta, Pluty, Henrykowo, Bażyny, Błudowo, Chruściel, Frombork, Lechowo, Lelkowo, Mingajny, Braniewo, Pakosze, Pieniężno, Płoskinia, Rogity, Szyleny, Wola Lipowska i Żelazna Góra.
Nowy podział nie utrzymał się długo. 1 stycznia 1958 roku Frombork otrzymał prawa osiedla. Gromadę Pluty przyłączono do powiatu iławeckiego, zaś braniewski pozyskał wsie Kwiatkowo i Wojciechowo. Na początku 1958 roku zlikwidowano gromadę Rogity, przyłączając ją do gromady Braniewo. Równocześnie gromada Lelkowo zyskała teren gromady Głębock, oprócz PGR Mątyty, które włączono do powiatu iławeckiego. Urząd sołtysa przywrócono w roku 1958.
W roku 1959 nastąpiły dalsze zmiany terytorialne wewnątrz powiatu:
- Bornity włączono do gromady Pieniężno, a wsie Ostry Kamień, Chwalęcin, Osetnik, Lejławki Wielkie oraz osady Giedawy i Augustyny przyłączono do gromady Bażyny
- gromadę Henrykowo rodzielono między Pieniężno i Ornetę; wsie Cieszęty, Glebisko oraz PGR Cieszęty dołączono do gromady Pieniężno, zaś wsie Henrykowo, Kumajny, PGR i leśniczówkę Kumajny do gromady Orneta
- gromadę Mingajny przyłączono do gromady Lechowo
- rozdzielono także gromadę Pakosze: wsie Pakosze, Wyrębiska, Kierpajny Małe, osadę Brzostki i PGR Pakosze przyłączono do gromady Pieniężno, zaś wsie [Długobór]], Podlechy, Strubno, Łozy oraz osady Wysoka Braniewska i Podlechy włączono w obszar gromady Płoskinia
- cały teren gromady Szyleny przyłączono do gromady Braniewo
Prawa miejskie Frombork odzyskał w roku 1959, a Pieniężno, w dawnych jego granicach, wydzielono i nadano mu prawa osiedla. W latach 60. nastąpiły kolejne regulacje terytorialne. W roku 1961 roku zgodnie z wolą ludności z gromady Lechowo wyłączono wsie Kaszuny i Miejską Wolę, osadę Grabnik oraz leśniczówkę Krasny Dwór i przyłączono je do gromady Runowo w powiecie lidzbarskim. Zlikwidowano także gromadę Błudowo, a jej obszar włączono do gromady Chruściel. W roku 1965 z gromady Braniewo wyłączono obszar wsi Rogity, PGR Józefowo, PGR Elżbiecina i kolonię Braniewo, przyłączając je do miasta Braniewa. Rok 1967 przyniósł zmiany terytorialne gromad: Bieńkowo, Braniewo, Lelkowo, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Wola Lipowska i Żelazna Góra - dokonano korekt ich granic.
W następnym roku zlikwidowano kolejne gromady:
- Bieńkowo - jej teren przyłączono do gromady Lelkowo;
- Wola Lipowska - z której wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady włączono do gromady Pieniężno
- wsie Kiersy, Mikołajewo, Wolę Lipowską, Zakrzewiec, Gronówko, Lipowinę, Strubiny i Goleszewo dołączono do gromady Braniewo.
Kolejne zmiany terytorialne polegały na przyłączeniu terytoriów powiatu pasłęckiego. 1 stycznia 1969 roku z gromady Wilczęta wsie Dębiny i Bardyny włączono do gromad Bażyny i Płoskinia. Do Bażyn przyłączono także część gromady Dobry obejmujące teren między Łępnem, Olkowem a Niekwitajnami oraz prawie 6 hektarów PGR Podągi. Tym samym granica między powiatem braniewskim a pasłęckim przebiegała na rzece Pasłęce. Po tych zmianach w granicach powiatu braniewskiego znajdowały się:
- trzy miasta: Braniewo, Orneta i Frombork
- osiedle Pieniężno
- oraz 10 gromad: Bażyny, Braniewo, Chruściel, Frombork, Lechowo, Lelkowo, Orneta, Pieniężno, Płoskinia oraz Żelazna Góra, które podzielone były na 82 sołectwa
Dalsze zmiany administracyjne miały miejsce na początku lat 70. 1 stycznia 1972 roku zlikwidowano gromadę Bażyny, przyłączając ją do gromady Orneta. Zmieniono również granice powiatu: pięć sołectw gromady Pluty (Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy, Lubianka, Łoźnik, Pluty z wsią Pełty oraz Wopy ze wsią Pawły) z powiatu bartoszyckiego przyłączono do gromady Pieniężno. W roku 1973 z powiatu braniewskiego wyłączono obszary sołectw: Błudowo, Karszewo, Kurowo Braniewskie, Stare Monasterzysko i Włóczyska, przyłączając je do powiatu pasłęckiego.
1 stycznia 1999 roku utworzono powiat braniewski. Wszedł on w skład województwa warmińsko-mazurskiego. Siedzibą Starostwa Powiatowego jest miasto Braniewo.
Przywrócenie Braniewu dawnej rangi administracyjnej stworzy szansę na pełniejszy rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny regionu. Powiat braniewski w nowych granicach zintegruje w naturalny sposób mieszkańców powiatu, a także innych gmin związanych historycznie i ekonomicznie z Braniewem. Powiat braniewski posiada dogodne warunki dla rozwoju przemysłu spożywczo-przetwórczego. Znajdujące się na terenie powiatu: szlaki turystyczne, międzynarodowe szlaki komunikacyjne, pomniki przyrody i zabytki stwarzają korzystne warunki dla rozkwitu turystyki i kontaktów międzynarodowych.
Obszary chronione i pomniki przyrody
Środowisko naturalne jest mało przekształcone i stosunkowo mało zanieczyszczone. Od wieków Braniewo i okolice znane były ze swoich walorów. Znajduje się tutaj wiele atrakcji krajoznawczych. Na terenie powiatu spotkać można okazałe pomniki przyrody oraz szereg obszarów chronionych, w tym cztery rezerwaty przyrody. Są to: *Rezerwat Dolina rzeki Wałszy
- Rezerwat Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce - utworzony w celu ochrony bobrów żyjących w rejonie rzeki Pasłęki. Obejmuje on swoim zasięgiem rzekę Pasłękę (od źródeł do miasta Braniewa), jej dopływy, okoliczne jeziora oraz łąki i lasy. W rezerwacie żyją takie gatunki chronione jak: nietoperze, wiewiórka, łasica oraz jeż. Warto wymienić także rzadkie i interesujące gatunki ptaków spotykane w tej okolicy, jak: bocian czarny, dzięcioł, rybołów, zimorodek. Rezerwat obejmuje także lasy i łąki, na których rosną rośliny chronione, takie jak: wawrzynek wilczełyko, porzeczka pospolita, przylaszczka pospolita oraz konwalia majowa.
- rezerwat torfowiskowy "Osiek II"
- Rezerwat Cielętnik - powołany w celu zachowania stanowiska brzozy niskiej rosnącej na torfowisku niskim. Brzoza niska jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą. Jak sama nazwa wskazuje, nie jest wysoka, dorasta maksymalnie do 2,2 metra wysokości. Jest to tzw. relikt glacjalny, pozostałość po ostatnim zlodowaceniu. Brzoza niska jest gatunkiem na tyle rzadkim, że została wymieniona w ostatnim wydaniu "Polskiej Czerwonej Księgi Roślin" jako "rośliny narażone". Spośród rzadkich i interesujących gatunków roślin na terenie rezerwatu spotykamy wierzbę śniadą, czermień błotną, fiołka torfowego (uznany w Polsce za ginący), silnie trujący szalej jadowity. Występują również storczyki. Torfowisko to w przeszłości zostało osuszone. Ta zmiana warunków wodnych oraz zacienienie jest prawdopodobnie przyczyną zanikania brzozy niskiej, która miała tutaj kiedyś jedno z największych stanowisk na Pojezierzu Mazurskim. W chwili obecnej, brzozę niską łatwiej soptkać poza terenem rezerwatu. Planowane jest powiększenie powierzchni rezerwatu i włączenie go do systemu NATURA 2000. Tereny przyległe do Zalewu Wiślanego zyskały rangę obszarów o znaczeniu międzynarodowym w strukturze Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET. Wymagają one szczególnej ochrony.
Ponadto rzeka Pasłęka sama w sobie jest bardzo urodziwa i jest interesującym i zróżnicowanym pod względem krajoznawczym szlakiem wodnym. Swój bieg bierze w Gryźlinach k/Ostródy, a uchodzi do Zalewu Wiślanego w Nowej Pasłęce. Obszarem ważnym dla ptactwa wodnego jest ujście Pasłęki. Zaobserwowano tutaj jedną z dwóch największych koncentracji ptaków wodnych (drugim obszarem o podobnych walorach jest Zatoka Elbląska). Wynika to z faktu, iż wody Zalewu przy ujściu rzeki zimą nie zamarzają, dzięki czemu ptaki wodne mogą tutaj odpocząć i zdobyć pokarm.
Ogród zoologiczno-botaniczny
W Braniewie znajduje się najmniejszy w Polsce i jedyny w województwie ogród zoologiczno-botaniczny. Powstał w latach 50. z inicjatywy Zdzisława Butkiewicza, w średniowiecznej fosie obronnej, na miejscu przedwojennego ogrodu botanicznego. O istnieniu braniewskiego ZOO dowiedziano się w Polsce dzięki ucieczce dwóch niedźwiadków, które przez kilka godzin buszowały po mieście. Po tym wydarzeniu nawiązano współpracę z oliwskim ZOO, skąd otrzymano nowe zwierzęta. W 1987 r. przystąpiono do rozbudowy obiektu. W czasach świetności liczył on około 200 gatunków zwierząt. Dziś na terenie braniewskiego ogrodu można zobaczyć : unikalną roślinność (m.in. tulipanowiec, miłorząb japoński, dąb piramidalny) i zwierzęta (lama, koń Przewalskiego, owca grzywiasta, paw, osiołek, anui, niedźwiedź himalajski i brunatny, małpy, papugi, świnki morskie, króliki, bażanty, jaki, łabędzie). ZOO otwarte jest w okresie od 1 maja do 30 września w godzinach 10.00 – 18.00 (kasa czynna do godz. 17.00)
Zabytki
- Wieża Brama Zamku Biskupiego - położona w centrum Braniewa. Pozostał fragment zamku biskupiego (nieistniejącego). Zbudowana wraz z zamkiem po drugiej połowie XIII w., gotycka, na planie kwadratu, trzykondygnacyjna. Położona w centrum Braniewa. Murowany zamek biskupi w swym zasadniczym kształcie powstał za rządów biskupa Henryka I Fleminga w latach 1278-1300. Posiadał własne mury obronne i baszty. Miasta i zamku broniła szeroka fosa, utworzona dzięki wykorzystaniu starorzecza Pasłęki, sam natomiast zamek oddzielała od miasta węższa fosa. Zachowana wieża znajdowała się między zamkiem głównym a przedzamczem.
Dolna część gotyckiej wieży pochodzi z czwartej ćwierci XIII w., wyższa z lat 1320-1330, ostatnia z XVII w. Wieńczące ją ozdobne gzymsy pochodzące z czasów budowy szkoły (1873). Wzniesiona na kamiennej podmórówce, z widocznym ostrołukowym przejazdem bramnym. Elewacje noszą ślady licznych przekształceń. "Wnętrze wieży kryje prawdziwy architektoniczny skarb: kaplicę (...) przykrytą sklepieniem gwiaździstym o gruszkowym przekroju żeber, wspartym na konsolach ze sztucznego kamienia. Kaplica obejmowała dwie kondygnacje, w zachodnim narożniku znajdują się murowane, kręcone schodki, które prowadziły na obiegającą wnętrze galeryjkę utworzoną w grubości murów wieży". W jednej z wnęk, na północno-zachodniej ścianie wmurowana jest tablica z piaskowca z herbem biskupa Szymona Rudnickiego. W wyniku ostatniej wojny runęło sklepienie gwiaździste kaplicy (którego uroda najprawdopodobniej uchroniła wieżę przed rozbiórką). Zrekonstruowano je w 1960 r. Dziś wnętrza dawnej wieży bramnej są niestety całkowicie niedostępne.
- Hospicjum dla konwertytów - wybudowane w 1719 r. Budynek parterowy w formie czworoboku z frontem na którym znajduje się herb fundatora - biskupa Teodora Potockiego. Przeznaczony był jako miejsce schronienia dla tych konwertytów z Prus, którzy z powodu zmiany religii musieli migrować.
- Spichrz tzw. Mariacki - należał do dużego zespołu budynków magazynowych stojących w porcie nad Pasłęką. Zbudowany w 1831 r. bez cech stylowych.
- Dawne Kolegium Jezuickie - jego historia sięga XVI w. kiedy to w tym miejscu rozpoczęli swoją działalność Jezuici, po raz pierwszy sprowadzeni do Polski, do Braniewa, przez kard. St. Hozjusza w 1565 r. Założona i kierowana przez nich uczelnia zdobyła krajową i międzynarodową sławę, czyniąc Braniewo jednym z najważniejszych ośrodków edukacyjnych w Polsce. To dzięki Collegium Hosianum, a potem seminarium diecezjalnym i papieskim, w których kształcili się i wykładali ludzie nauki tak z Polski, jak i krajów Europy, Braniewo na lata zdobyło miano "Aten Północy". Obecny budynek zbudowano w latach 1743-1771, na miejscu dawnych budynków pofranciszkańskich, później wiele razy przebudowywany. Dotyka on jedynym szczytem Bramy Mniszej, a drugim Bramy Młyna Kieratowego. Późnobarokowy, murowany, trzykondygnacyjny budynek.
- Dworzec Kolejowy - wybudowany w roku 1852 w związku z otwarciem linii kolejowej łączącej Braniewo z Malborkiem i Królewcem.
- Urząd Miasta - dawniej siedziba Starostwa. Reprezentacyjny gmach ceglany wzniesiony w roku 1878 w typowym wówczas stylu dla obiektów użyteczności publicznej, nawiązującym do form gotyckich.
Organizacje społeczne
- OTOZ Animals - na terenie gminy i miasta Braniewo działa o 2009 roku inspektorat Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt "Animals". Co roku w październiku w Braniewskim Centrum Kultury organizowana jest Gala na Rzecz Zwierząt, której celem jest zebranie funduszy na działalność inspektoratu.
- Klub Seniora "Wrzos" - celami stowarzyszenia jest działalność charytatywna, podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.
- Stowarzyszenie Pomocy Społecznej "SOCJAL" - organizacja zajmuje się pomocą społeczna, w tym pomocą rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywaniem szans tych rodzin i osób.
- Braniewskie Stowarzyszenie Abstynenckie - stowarzyszenie zajmuje się pomocą osobom uzależnionym w wyjściu z nałogu.
- Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw na rzecz Osób Niepełnosprawnych "Winron" - zadaniem stowarzyszenia jest szeroko rozumiana pomoc osobom niepełnosprawnym.
Gospodarka
Stopa bezrobocia powiatu Braniewo na rok 2008 sięgnęła 29,5%. Znaczący swój udział mają w tej liczbie długotrwale bezrobotni oraz bierni zawodowo i życiowo.
Badania wskazują, że przedsiębiorcy z powiatu braniewskiego stosują działania zachowawcze lub asekuracyjne, co oznacza, że cała ich uwaga skupiona jest na przetrwanie, a nie na rozwój. Jednocześnie na rynku pracy w powiecie braniewskim widać pewną stałość – pracodawcy poszukują cały czas pracowników o określonych zawodach. Zawodami deficytowymi w II półroczu 2008 r. wyodrębnionymi z dużych grup zawodów były: kierownicy wielkich organizacji, pracownicy obsługi biurowej, nauczyciele oraz pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach.
Dochody budżetu powiatu w roku 2012 wyniosły 19,4 mln zł zaś wydatki 21,5 mln zł.
Kultura
W powiecie braniewskim działają następujące instytucję kulturalne:
- Muzea, galerie, skanseny:
- Kino:
- Kino w Braniewskim Centrum Kultury
- Biblioteki:
- Centra Kultury:
Szkolnictwo
Na terenie powiatu działają liczne placówki edukacyjne i wychowawcze, w tym:
- Przedszkola:
- Przedszkole Miejskie nr 2 w Braniewie
- Przedszkole Niepubliczne "Bajka" w Braniewie
- Przedszkole Publiczne w Pieniężnie
- Przedszkole w Zespole Szkół we Fromborku
- Przedszkole Wojskowe nr 36 w Braniewie przy JW2980
- Przedszkole Niepubliczne nr 1 w Braniewie
- Szkoły Podstawowe:
- Szkoła Podstawowa w Szylenach
- Szkoła Podstawowa w Zagajach
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach
- Szkoła Podstawowa nr 3 w Braniewie
- Szkoła Podstawowa nr 5 w Braniewie
- Szkoła Podstawowa nr 6 w Braniewie
- Szkoła Podstawowa Specjalna w Braniewie
- Szkoła Podstawowa w Chruścielu
- Szkoła Podstawowa w Lechowie
- Szkoła Podstawowa w Lipowinie
- Szkoła Podstawowa w Nowicy
- Szkoła Podstawowa w Pakoszach
- Szkoła Podstawowa w Pieniężnie
- Szkoła Podstawowa w Piotrowcu
- Szkoła Podstawowa w Lelkowie w Zespole Szkół w Lelkowie
- Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół we Fromborku
- Szkoła Podstawowa w Żelaznej Górze
- Szkoła Podstawowa w Pieniężnie
- Gimnazja:
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Pieniężnie
- Gimnazjum Publiczne w Pieniężnie
- Gimnazjum Publiczne w Wilczętach
- Gimnazjum Specjalne w Braniewie
- Gimnazjum w Zespole Szkół we Fromborku
- Publiczne Gimnazjum w Lipowinie
- Szkoły średnie:
- Zespół Szkół Budowlanych w Braniewie
- Liceum Ogólnokształcące im. Feliksa Nowowiejskiego w Braniewie
- Zespół Szkół Zawodowych im. Jana Liszewskiego w Braniewie
- Liceum Ogólnokształcące w Braniewie
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Braniewie
- Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych im. W. Reymonta w Pieniężnie
- Liceum Profilowane w Zespole Szkół Zawodowych w Braniewie
- Pozostałe placówki:
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Braniewie
- Szkolne Schronisko Młodzieżowe "Copernius" we Fromborku
- Placówki niepubliczne:
- Katolicki Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży
- Poradnia Rodzinna przy Parafii Świętego Antoniego
- Zakład Szkoleń "HOSSA"
- Centrum Edukacji w Braniewie
Sport
W powiecie Braniewo działa 7 klubów sportowych i 14 uczniowskich klubów sportowych, m.in.:
- Braniewskie Stowarzyszenie Sportowe "Automobilklub Braniewski"
- Sportowy Klub Jeździecki - "MOS - IZABELKA"
- Yacht Club Zalewu Wiślanego NOWA PASŁĘKA
- Ludowy Zespół Sportowy
- Klub Sportowy "NUMBER ONE ZALEW FROMBORK"
- Jeździecki Klub Sportowy "Montis"
- Stowarzyszenie Sportowe "RELAX"
Źródła
pl.wikipedia.org
olsztyn.stat.gov.pl
regioset.pl
powiat-braniewo.pl
braniewo-ug.bil-wm.pl
mazury.travel
