Susz (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Susz
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Krzysztof Pietrzykowski
Powierzchnia	259,05 km²
Liczba sołectw	29
Liczba miejscowości	45
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	13064 50 osób/km²
Strefa numeracyjna	55
Tablice rejestracyjne	NIL
TERYT	2807063
Urząd gminy ul. Józefa Wybickiego 6 14-240 Susz
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Susz – gmina miejsko-wiejska położona w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i w północno-zachodniej części powiatu iławskiego. Siedziba gminy znajduje się w Suszu. Gmina o charakterze rolniczym, położona na pojezierzu iławskim, o dużym potencjale rozwoju turystyki ze względu na posiadanie wielu walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Krzysztof Pietrzykowski.

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Susz zajmuje powierzchnię 259,05 km², w tym:

• użytki rolne: 57,7% (14938 ha)
• lasy: 30,4% (7874 ha)

Gmina stanowi 18,7% powierzchni powiatu iławskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Pałac w Bałoszycach.
Źródło: www.marienburg.pl

Ruiny pałacu w Kamieńcu.
Źródło: www.susz.pl

Pałac w Kamieńcu.
Źródło: www.aefl.de

Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Suszu. Fot. Gdaniec. Źródło: Commons Wikimedia

Wnętrze kościoła pw. św. Antoniego Padewskiego w Suszu. Fot. Krzymill. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Matki Boskiej Królowej Świata w Kamieńcu. Źródło: www.susz.pl

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	13064	100	6460	49,4	6604	50,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	50		25		25

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Susz wynosiło -30 osoby, co stanowi 11,8% migracji w powiecie iławskim oraz 0,8% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Gmina Susz z siedzibą w Suszu została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku i weszła w skład powiatu iławskiego w województwie olsztyńskim. Miasto i gmina stały się jedną jednostką administracyjną, w której skład weszły sołectwa: Adamowo, Babięty Wielkie, Bornice, Brusiny, Chełmżyca, Czerwona Woda, Emilianowo, Grabowiec, Jakubowo Kisielickie, Jawty Małe, Jawty Wielkie, Krzywiec, Lubnowy Małe, Michałowo, Olbrachtowo, Olbrachtówko, Piotrkowo, Redaki, Różnowo, Żakowice.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat iławski. Gmina Susz została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim.

Gmina Susz graniczy z: gminą Zalewo, gminą Iława, gminą Kisielice oraz gminami Stary Dzierzgoń i Prabuty w województwie pomorskim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Adamowo, Babięty Wielkie, Bałoszyce, Bornice, Bronowo, Brusiny, Chełmżyca, Czerwona Woda, Dąbrówka, Emilianowo, Falknowo, Grabowiec, Jakubowo Kisielickie, Januszewo, Jawty Małe, Jawty Wielkie, Kamieniec, Krzywiec, Lubnowy Małe, Michałowo, Nipkowie, Olbrachtowo, Olbrachtówko, Piotrkowo, Redaki, Różnowo, Rudniki, Ulnowo, Żakowice

Pozostałe miejscowości: Susz, Lubnowy Wielkie, Bałoszyce Małe, Boleszów, Brusiny Małe, Fabianki, Falknowo Małe, Huta, Karolewo, Lisiec, Piaski, Różanki, Stawiec, Wiśniówek, Wądoły, Zieleń.

Gospodarka

Główną rolę w gospodarce gminy Susz odgrywa rolnictwo. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcja roślinna i zwierzęca. Użytki rolne zajmują ponad 50% powierzchni gminy, w tym: grunty orne 73,3% (10955 ha), łąki i pastwiska 14,7% (2195 ha), sady 0,2% (23 ha). W większości są one na glebach III i IV klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż: pszenicy, jęczmienia, pszenżyta, żyta, mieszanek zbożowych, uprawiane są również rzepak, kukurydza, buraki i ziemniaki. Hodowana jest trzoda chlewna, bydło opasowe i mleczne. W strukturze gospodarstw przeważają gospodarstwa duże (od 15 ha do 50 ha).

Największymi atutami decydującymi o atrakcyjności turystycznej gminy Susz są występujące na jej terenie jeziora, lasy oraz rzeźba terenu. Atrakcją są również tereny objęte ochroną przyrody z unikatową roślinnością i gatunkami zwierząt. Wszystko to stwarza dobre warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, wędkarstwa i myślistwa. Jednak potencjał turystyczny gminy Susz jest słabo wykorzystywany. Szans rozwoju upatruje się na terenach położonych w okolicach jezior. Doinwestowanie tych terenów, ze szczególnym naciskiem na bazę noclegową oraz publiczne i prywatne obiekty infrastruktury technicznej, spowoduje wzrost atrakcyjności turystycznej gminy. Gospodarstwa agroturystyczne znajduje się w miejscowościach: Kamieniec, Chełmżyca, Ulnowo.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Susz wynosiła w 2013 roku 855. W tym 42 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 813 tworzy sektor prywatny. 230 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 95 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 137 firm w dziale budownictwo, 47 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 14 firm. Na terenie gminy rozwinięty jest przemysł rolno-spożywczy, dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych zakładów produkcyjnych i usługowych na terenie gminy należą: P.P.H.U. Rolmax Sp. z o.o Susz, SBP PASZE Sp. z o.o. Susz, ZIARN-POL Sp. z o.o. - Elewator Dąbrówka, SM Susz, INCO-VERITAS S.A. Zakład Produkcyjny w Suszu (chemia gospodarcza, nawozy ogrodnicze), JURKOP s.c. Olbrachtówko (producent stolarki budowlanej), Jagram-Pro S.A. Susz (producent drewnianych elementów gięto - klejonych), Chris. ZP. Balewski (producent garniturów męskich i dziecięcych) i inne.

Gmina Susz należy do Związku Gmin "Jeziorak" i LGD Kanał Elbląski.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji oraz do tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Susz wynosiła 944 osoby, co stanowi 22% bezrobotnych w powiecie iławskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 24,7% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Suski Ośrodek Kultury
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Susz - filie Redaki, Bałoszyce

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Dni Susza
• Regionalny Konkurs Zespołów Ludowych i Biesiadnych w Bałoszycach
• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Arkadiusz Klimek - jeden z najbardziej rozpoznawalnych piłkarzy w historii futbolu na Warmii i Mazurach.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy Susz należą:

• Kościół pw. Św. Rodziny w Bałoszycach wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. Matki Boskiej Królowej Świata w Kamieńcu wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Olbrachtowie wraz z przykościelnym cmentarzem
• Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Suszu
• Kościół pw. św. Rozalii w Suszu
• zespoły pałacowe i dworskie w miejscowościach: Bałoszyce, Januszewo, Kamieńcu, Nipkowie, Wiśniówek
• układ urbanistyczny, pozostałości murów obronnych oraz zabytkowe domy w Suszu
• wodociągowa wieża ciśnień w Suszu
• założenia urbanistyczne (układ ruralistyczny) Kamieńca
• dom podcieniowy w Różnowie

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak Kanału Elbląskiego – Ostróda - Miłomłyn - Morąg - Małdyty - Pasłęk - Elbląg - Raczki Elbląskie - Jelonki - Drulity - Zalewo - Susz - Kisielice - Szymbark - Iława - Tynwałd - Boreczno - Miłomłyn - Ostróda
• szlaki piesze:
  • "Szlak Napoleoński" (zielony) - Iława - Jezioro Silm - Kamionka - Szymbark zamek - Szymbark - Piotrkowo - Jezioro Czerwica - Kamieniec (41,3 km)
  • "Trasa piotrkowska" - baza żeglarska "Pod Omegą" w Iławie - Jezioro Silm - Kamionka - Poganek - Jezioro Szymbarskie - Dolina Osy - Jezioro Ząbrowskie - Szymbark - Stawki - Gardzień - Starzykowo - Piotrkowo - Januszewo - Solniki - Jeioro Jasne - Stare Szwale - Jezioro Gardzień - Łanioch - Jezioro Stęgwica - Browarne Wybrzeże. (ok. 55 km)
• szlak rowerowy Iława - Kamieniec - Iława - Szczepkowo - Starzykowo - Piotrkowo - Januszewo - Brusiny - Olbrachtówko - Olbrachtowo - Kamieniec - Susz - Ulnowo - Chełmżyca
• historyczno-przyrodniczy szlak turystyczny Szymbark - Kamieniec (60km)
• szlaki konne
• ruiny dawnych pałaców, m.in. Bałoszyce, Januszewo, Kamieńcu
• Izba Historii Regionu w Suszu
• liczne atrakcje przyrodnicze: jeziora, Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, rezerwaty i pomniki przyrody

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Susz można uzyskać na stronie internetowej susz.pl.

Religia

• Parafia greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Suszu
• Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach
• Parafia pw. Matki Bożej Królowej Świata w Kamieńcu
• Parafia pw. św. Rodziny w Bałoszycach
• Parafia pw. Zesłania Ducha Świętego w Ząbrowie

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Susz istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole w Suszu
• Niepubliczne Przedszkole "Przedszkolak" w Suszu
• Publiczna Sześcioletnia Szkoła Podstawowa im. gen. Józefa Bema w Suszu
• Publiczne Gimnazjum im. Kawalerii Polskiej w Suszu
• Zespół Szkół im. Ireny Kosmowskiej w Suszu
• Szkoła Podstawowa im. Ziemi Suskiej w Babiętach Wielkich
• Szkoła Podstawowa w Jawtach Wielkich
• Szkoła Podstawowa w Piotrkowie
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Lubnowach Małych
• Szkoła Podstawowa w Kamieńcu

Sport

W gminie Susz działa Centrum Sportu i Rekreacji im. Jana Pawła II w Suszu, które organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: turnieje ligi siatkówki i siatkówki plażowej, turnieje suskiej Ligi Futsalu, Mistrzostwa Powiatu w Tenisie Stołowym, Turniej Piłki Nożnej Sołectw, zawody Susz Triathlon, Gminne Zawody Siłaczy, Ogólnopolski Wyścig MTB Susz. W gminie organizowany jest również Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Susza.

Na terenie gminy działają:

• KS UNIA Susz
• KS Tęcza Kamieniec
• LUKS "MAGMA" Susz
• LZS "IKADER" Redaki
• UKS "GROM" w Lubnowych
• UKS "HERKULES" w Babiętach Wielkich
• UKS "PROMYK" w Piotrkowie
• UKS "Towarzystwo Rozwoju Sportu" Susz
• Warmińsko-Mazurski Związek Triathlonu w Suszu

Inne organizacje i instytucje

• Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Bałoszyce
• Stowarzyszenie na Rzecz Społeczności Lokalnej Miasta i Gminy Susz "Arka"
• Stowarzyszenie Rozwoju i Przedsiębiorczości Ziemi Suskiej
• Towarzystwo Miłośników Ziemi Suskiej
• Sto Lat w Szopie

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Parki krajobrazowe:

• Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego (25045 ha)

Rezerwaty przyrody:

• Jezioro Gaudy (318,78 ha - 86% stanowią bagna)
• Czerwica (7,42 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Iławskiego (13031,7 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Liwy (1937,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Lasy Iławskie (25218,53 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Aleje Pojezierza Iławskiego (377,25 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Iławska (21029,35 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Susz znajdują się 52 pomniki przyrody. Są to pojedyncze okazy i aleja drzew.

Bibliografia

Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Susz, 2004.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
Urzędu Miejskiego w Suszu [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
PKPI [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Miejski w Suszu [20.10.2014]
UStat Olsztyn [20.10.2014]