Dobre Miasto: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Dobrego Miasta | |dopełniacz wsi = Dobrego Miasta | ||
|zdjęcie = Kolegiata w Dobrym Mieście.jpg | |zdjęcie = Kolegiata w Dobrym Mieście.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Kolegiata w Dobrym Mieście | + | |opis zdjęcia = Kolegiata w Dobrym Mieście, źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Collegiate_church_in_Dobre_Miasto#mediaviewer/File:Dobre_Miasto_Kolegiata_012.jpg commons.wikimedia.org] [10.12.2014] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Dobre Miasto ''' (niem. ''Guttstadt'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[ | + | ''' Dobre Miasto ''' (niem. ''Guttstadt'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|gminie Dobre Miasto]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 10 671 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Stanisław Grzegorz Trzaskowski]]<ref>[http://www.dobremiasto.com.pl/index.php?pageId=14 dobremiasto.com.pl] [10.12.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Dobre miasto jest położone na [[Warmia|Warmii]] na obszarze [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], nad rzeką [[Rzeka Łyna| Łyną]], w odległości około 25 km od [[Olsztyn|Olsztyna]]. | + | Dobre miasto jest położone na [[Warmia|Warmii]], na obszarze [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], nad rzeką [[Rzeka Łyna| Łyną]], w odległości około 25 km od [[Olsztyn|Olsztyna]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności pruskiej.Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Wogenap|Henryka Wogenapa]] w 1329 roku. | + | Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności [[Prusowie|pruskiej]]. Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Wogenap|Henryka Wogenapa]] w 1329 roku. Stanowiło centrum dóbr biskupich. Do 1811 roku pełniło rolę siedziby kapituły warmińskiej. Od 1466 do 1772 roku Dobre Miasto znajdowało się w granicach Rzeczpospolitej, zachowując charakter obszaru autonomicznego. |
| + | |||
| + | W XIV-XV wieku wzniesione zostały mury miejskie z trzema bramami wjazdowymi: Głotowską, Ornecką i Łąkową. Między 1357 a 1389 rokiem wybudowano zespół kolegiacki. W czasie kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521 Dobre Miasto zostało zajęte i spustoszone przez wojska księcia [[Albrecht Hohenzollern|Albrechta Hohenzollerna]]. W kolejnym stuleciu Dobre Miasto było nękane okupacją wojsk szwedzkich w latach 1626-1629. Kontrybucje, grabieże, zniszczenia zabudowy mieszkalnej i gospodarczej doprowadziły do zubożenia ludności i klęski głodu. [[Epidemia dżumy 1709-1711|Epidemia dżumy]], która pustoszyła [[Warmia|Warmię]] na początku XVIII wieku, dotarła również do miasta. | ||
| + | |||
| + | W 1731 roku wzniesiono ratusz miejski. Jednak XVIII wiek to przede wszystkim czas wyniszczających wszystko pożarów, które miały miejsce w 1716, 1719, 1728, 1733 i 1771 roku. Ogień strawił większość miejskich zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. | ||
| + | |||
| + | W XIX wieku miejscowość przez ponad 30 lat miała status miasta powiatowego. Na początku stulecia w miejscowości zaczęli się osiedlać [[Żydzi na Warmii i Mazurach|żydowscy kupcy]] wraz z rodzinami. W 1816 roku miejscowa diaspora składała się z 10 rodzin. W 1855 roku zakończono budowę dobromiejskiej synagogi, a w latach 60. pracę rozpoczęła żydowska szkoła powszechna. W 1852 roku wybudowano fabrykę saletry, a w 1882 roku pracę rozpoczęła fabryka sukna. Dobre Miasto uzyskało połączenie kolejowe z [[Olsztyn|Olsztynem]] i [[Orneta|Ornetą]] w 1884 roku. | ||
| − | + | Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie I wojny światowej miasto nie poniosło żadnych poważnych szkód, mimo że w sierpniu 1914 roku stacjonowały w nim wojska rosyjskie. W czasie Wielkiej Wojny Dobre Miasto było znane za sprawą Zakładu Galanterii Skórzanej Fischerów, który produkował osprzętowanie dla wojska. W 1929 roku miasto obchodziło 600-lecie powstania. Rok później zamieszkane było przez 5300 osób. | |
| − | Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie | ||
Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Jan Majdecki]]. | Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Jan Majdecki]]. | ||
Wersja z 14:04, 22 sty 2015
| Dobre Miasto | |||
| | |||
| |||
![Kolegiata w Dobrym Mieście, źródło: commons.wikimedia.org [10.12.2014]](/index.php/Plik:Kolegiata_w_Dobrym_Mie%C5%9Bcie.jpg) Kolegiata w Dobrym Mieście, źródło: commons.wikimedia.org [10.12.2014]
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | olsztyński | ||
| Gmina | Dobre Miasto | ||
| Liczba ludności (2012) | 10 671 | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Dobre Miasto | |||
| Położenie na mapie Polski  Dobre Miasto | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Dobre Miasto (niem. Guttstadt) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 10 671 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Stanisław Grzegorz Trzaskowski[1].
Spis treści
Położenie
Dobre miasto jest położone na Warmii, na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, nad rzeką Łyną, w odległości około 25 km od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności pruskiej. Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego Henryka Wogenapa w 1329 roku. Stanowiło centrum dóbr biskupich. Do 1811 roku pełniło rolę siedziby kapituły warmińskiej. Od 1466 do 1772 roku Dobre Miasto znajdowało się w granicach Rzeczpospolitej, zachowując charakter obszaru autonomicznego.
W XIV-XV wieku wzniesione zostały mury miejskie z trzema bramami wjazdowymi: Głotowską, Ornecką i Łąkową. Między 1357 a 1389 rokiem wybudowano zespół kolegiacki. W czasie kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521 Dobre Miasto zostało zajęte i spustoszone przez wojska księcia Albrechta Hohenzollerna. W kolejnym stuleciu Dobre Miasto było nękane okupacją wojsk szwedzkich w latach 1626-1629. Kontrybucje, grabieże, zniszczenia zabudowy mieszkalnej i gospodarczej doprowadziły do zubożenia ludności i klęski głodu. Epidemia dżumy, która pustoszyła Warmię na początku XVIII wieku, dotarła również do miasta.
W 1731 roku wzniesiono ratusz miejski. Jednak XVIII wiek to przede wszystkim czas wyniszczających wszystko pożarów, które miały miejsce w 1716, 1719, 1728, 1733 i 1771 roku. Ogień strawił większość miejskich zabudowań mieszkalnych i gospodarczych.
W XIX wieku miejscowość przez ponad 30 lat miała status miasta powiatowego. Na początku stulecia w miejscowości zaczęli się osiedlać żydowscy kupcy wraz z rodzinami. W 1816 roku miejscowa diaspora składała się z 10 rodzin. W 1855 roku zakończono budowę dobromiejskiej synagogi, a w latach 60. pracę rozpoczęła żydowska szkoła powszechna. W 1852 roku wybudowano fabrykę saletry, a w 1882 roku pracę rozpoczęła fabryka sukna. Dobre Miasto uzyskało połączenie kolejowe z Olsztynem i Ornetą w 1884 roku.
Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie I wojny światowej miasto nie poniosło żadnych poważnych szkód, mimo że w sierpniu 1914 roku stacjonowały w nim wojska rosyjskie. W czasie Wielkiej Wojny Dobre Miasto było znane za sprawą Zakładu Galanterii Skórzanej Fischerów, który produkował osprzętowanie dla wojska. W 1929 roku miasto obchodziło 600-lecie powstania. Rok później zamieszkane było przez 5300 osób.
Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został Jan Majdecki. W latach 1977-1989 w mieście działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR. Dobre Miasto należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow.
Gospodarka
- Zakłady cukiernicze "Jutrzenka" – Dobre Miasto Sp. z o.o.
- DFM Sp. z o.o.
- Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.
- DeLaval Corporation Sp. z o.o.
- Państwowe Przedsiębiorstwo Rolno - Usługowe
- POL-MOT Warfama
- Producent Papieru Komputerowego - AKCENT
- SUPERIOR - STREFAs.c.
- "Wenestra"S.C.
Kultura
- Centrum Kultury
- Stowarzyszenie Chór Concordia
- Dni Młodzieży
- Ogólnopolski Festiwal Muzyki Alternatywnej
- Grupa iTeDe
- Metal Blow Fest
- Zespół Ludowy Seniorzy
- Międzynarodowe Spotkania Rodzin Muzykujących
- Plener Malarski Warmińska Jesień
- Galeria Baszta Bociania
- Spotkania Poetyckie
Organizacje i stowarzyszenia
- Warmiński Związek Gmin
- Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
- Stowarzyszenie "Dobre Przedszkole"
- Stowarzyszenie "Dom Warmiński"
- Stowarzyszenie „Druga Strona Ognia” w Dobrym Mieście
- Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"
- Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło
- LGD "Warmiński Zakątek"
- Stowarzyszenie na Rzecz Oświaty w Dobrym Mieście
- Dobromiejskie Stowarzyszenie Bezrobotnych
- Stowarzyszenie "Nasze Gady"
- Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze. Oddział w Dobrym Mieście
- Związek Harcerstwa Polskiego
- Młodzieżowy Klub Integracji Społecznej
- Klub Integracji Społecznej
- Stowarzyszenie DOB-SAT
Religia
- Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej
- Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja
Ludzie związani z miejscowością
- Andrzej Chryzostom Załuski
- Zbigniew Kieżun
- Augustyn Bludau
- Stanisław Drożyłowski
- Józef Tuławski
- Zygmunt Kamiński
Sport
- DKS Dobre Miasto
- Ośrodek Sportu i Rekreacji
- Basen "Na Fali"
- Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych
- Miejska Liga Piłki Siatkowej
Edukacja
- Przedszkole Samorządowe nr 1
- Przedszkole Samorządowe nr 2
- Punkt przedszkolny "Marysieńka"
- Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia"
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Rotmistrza Witolda Pileckiego
- Gimnazjum Niepubliczne Stowarzyszenia na Rzecz Oświaty
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II
- Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka"
- Liceum Ogólnokształcące
- Technikum przy Zespole Szkół
Turystyka
- Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny
- Szlak pieszy o długości 42 km – przebieg trasy: Olsztyn – Brąswałd – most nad sztucznym korytem Łyny – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny
Zabytki
- Zabytkowe kapliczki przydrożne
- Baszta Bociania
- Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- Baptysterium w Bazylice
- Ambona w Bazylice
- Organy w Bazylice
- Ołtarz Mariacki w Bazylice
- Ołtarz Trójcy Świętej w Bazylice
- Ołtarz główny w Bazylice
- Ołtarz Świętej Anny w Bazylice
- Rzeźba „Dobry Łotr” z Bazyliki w Dobrym Mieście
- Wieża ciśnień z 1905 r.
- Pozostałości murów obronnych XIV-XV w.
- Budynek dawnej rzeźni z 1889 r.
- Gazownia miejska z początku XX w.
- Cztery zabytkowe spichlerze
- Domy przy ul. Wojska Polskiego, Warszawskiej, Sowińskiego, Orła Białego, Malczewskiego, Łużyckiej, Fabrycznej, Grunwaldzkiej i Górnej
- Dawny ewangelicki dom parafialny z XIX w.
- Dawny kościół ewangelicki, wzniesiony w XIX w.
- Kościół pw. św. Mikołaja
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Suchenek Zygmunt, Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii, Olsztyn 2011.
- Ludność. Stan i struktura [dostęp: 10.12.2014].
- Centrum Kultury w Dobrym Mieście [dostęp:24.11.2014]
- Dom Warmiński [dostęp: 10.12.2014].
- | Baza Informacji Lokalnej [dostęp: 10.12.2014].
- serwis Dobrego Miasta [dostęp: 10.12.2014].
- Dobre Miasto24.pl [dostęp: 10.12.2014].
- Wirtualny Sztetl [dostęp: 10.12.2014].
Przypisy
- ↑ dobremiasto.com.pl [10.12.2014]
<references>
Zobacz też
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bociania_Tower_in_Dobre_Miasto#mediaviewer/File:Dobre_Miasto_Baszta_Bociania_001.jpg){kind=link}
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Buildings_in_Dobre_Miasto#mediaviewer/File:Dobre_Miasto_ul._Warszawska_008.jpg){kind=link}