Barczewo (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

	Gmina Barczewo
	Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Grzegorz Matłoka
Powierzchnia	320 km²
Liczba sołectw	32
Liczba miejscowości	53
Liczba ludności (2013); Gęstość zaludnienia	17358; 54 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NOL
TERYT	2814013
	Urząd gminyPlac Ratuszowy 1 11 – 010 Barczewo
	Strona internetowa gminy
	Biuletyn Informacji Publicznej gminy

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 11:45, 5 cze 2024

Gmina Barczewo – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, we wschodniej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Barczewie. Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Grzegorz Matłoka.

Spis treści

1 Powierzchnia gminy
2 Demografia
3 Historia gminy jako jednostki administracyjnej
4 Miejscowości na terenie gminy
5 Gospodarka
6 Kultura i turystyka
7 Religia
8 Szkolnictwo
9 Sport
10 Inne organizacje i instytucje
11 Obszary chronione i pomniki przyrody
12 Zobacz też:
13 Przypisy
14 Bibliografia

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Barczewo zajmuje powierzchnię 320 km²^[1], w tym:

użytki rolne: 50,2% (16073,8 ha)
lasy: 33,8% (10822,3 ha)
wody: 5,3% (1705,9ha)

Gmina stanowi 11,3% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi^[1]:

Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie. Fot. ZeroJeden. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie. Fot. Maly LOLek. Źródło: Commons Wikimedia

Synagoga w Barczewie. Fot. Maly LOLek. Źródło: Commons Wikimedia

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	17358	100	8734	50,3	8624	49,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	54		27		27

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Barczewo było dodatnie i wynosiło 44 osoby^[1].

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych^[2], zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady^[3] zostały przekształcone w gminy. Na terenie ówczesnego powiatu olsztyńskiego utworzono 7 gmin.

Gmina Barczewo z siedzibą w Barczewie została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku^[4]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Barczewko, Bark, Bartołty Wielkie, Bogdany, Jedzbark, Kaplityny, Kierzliny, Kromerowo, Kronowo, Lamkowo, Lamkówko, Leszno, Łapka, Łęgajny, Maruny, Mokiny, Nikielkowo, Próle, Radosty, Ramsowo, Ramsówko, Rejczuchy, Ruszajny, Skajboty, Stare Włóki, Wipsowo, Wójtowo, Zalesie. W tym samym czasie gmina i miasto Barczewo stały się jedną jednostką administracyjną^[5].

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa^[6], przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Barczewo została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa^[7] umiejscowiły gminę Barczewo w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina miejsko-wiejska Barczewo graniczy z gminami: Biskupiec, Dźwierzuty, Purda, Dywity, Jeziorany oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Barczewko, Bark, Bartołty Wielkie, Biedowo, Bogdany, Jedzbark, Kaplityny, Kierzliny, Kromerowo, Kronowo, Krupoliny, Lamkowo, Leszno, Łapka, Łęgajny, Maruny, Mokiny, Niedźwiedź, Nikielkowo, Odryty, Radosty, Ramsowo, Ramsówko, Ruszajny, Skajboty, Stare Włóki, Szynowo, Tumiany, Wipsowo, Wójtowo, Wrócikowo, Zalesie.

Pozostałe miejscowości: Orzechówko, Bartołty Małe, Dąbrówka Mała, Żarek, Sapunki, Studzianek, Dobrąg, Kronówko, Lamkówko, Leszno Małe, Sapuny, Klucznik, Dadaj, Koronowo, Czerwony Bór, Barczewski Dwór, Tęguty, Kołaki, Próle, Klimkowo, Kierzbuń, Rycybałt, Rejczuchy.

Gospodarka

Podstawową gałęzią rozwoju gospodarczego w gminie miejsko-wiejskiej Barczewo jest rolnictwo. Użytki rolne zajmują nieco ponad 50% ogólnej powierzchni gminy, w tym: grunty orne stanowią 72% (11 565 ha), łąki i pastwiska 27,3% (4386 ha), a sady 0,8% (123 ha). Gminę charakteryzują dobre warunki naturalne do produkcji rolnej. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną^[8]. Największymi podmiotami prowadzącymi działalność rolniczą są: Gospodarstwo Ogrodnicze Łęgajny Sp. z o.o., Stacja Doświadczalna Oceny Odmian we Wrócikowie, Zakład Rolny w Odrytach oraz Zakład Rolny w Marunach.

W gminie rozwinięty jest przemysł metalowy, drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Barczewo wynosiła w 2013 roku 1451. W tym 46 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 1405 tworzy sektor prywatny. 339 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 127 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 219 firm w dziale budownictwo, 66 w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 34 firmy^[1]. do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Przedsiębiorstwo Zagraniczne Mazur-Tom w Wójtowie, Metalowa Spółdzielnia Inwalidów w Barczewie, TEWES-BIS Sp. z o.o. Barczewo, ABAKUS WOOD POL w Mokinach, Jumar Sp. z o.o. w Barczewie, Łęgajny.

Gmina Barczewo stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) i historyczne (zabytki architektury). Dość dobrze rozwinięta jest baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe, motel, pole namiotowe i gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Leszno, Barczewko, Tumiany, Kierzbuń, Skajboty, Bartołty Małe, Jedzbark, Bogdany, Zalesie^[9].

Gmina Barczewo należy do Warmińskiego Związku Gmin, Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie" oraz Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna, obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji oraz do tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Barczewo wynosiła 1177 osób^[1], co stanowi 13,1% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,5% ludności^[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie
Dni Barczewa
Ogólnopolski Festiwal Zespołów Rockowych ERROR w Barczewie
Przystanek donikąd w Mokinach
Dożynki Gminne
Łosiery Barczewskie
Konkurs Fotograficzny – Barczewskie Pejzaże
Rejonowy Przegląd Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych Złota Kaczka w Barczewie

Ludzie związani z gminą

Mateusz Grunenberg (1787-1863) – nauczyciel, autor i wydawca polskich podręczników, etnograf.
Robert Bilitewski (1859-1935) – doktor filozofii, działacz narodowy na Warmii, ksiądz katolicki.
Franciszek Szczepański (1842-1907) – bibliotekarz, warmiński działacz społeczno-narodowy.
Feliks Nowowiejski (1877-1946 ) – polski kompozytor, organista - wirtuoz, dyrygent, pedagog, publicysta, działacz narodowy, organizator życia muzycznego, szambelan papieski.
Alojzy Śliwa (1885-1969) – urodzony w Skojbotach pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na Warmii i Mazurach, gawędziarz.
Augustyna Wiewióra (1900-1984) – nauczycielka; jej imię nosi Szkoła Podstawowa w Wipsowie.
Salomea Herudaj-Myczek (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich; pracowała m.in. w ochronce w Skojbotach.
Anna Romańska (1918-?) – wychowawczyni w przedszkolach; pracowała w polskim przedszkolu w Skojbotach.
Adam Napieralski (1861-1928) – polityk, wydawca, dziennikarz; właściciel pierwszej księgarni w Barczewie.
Walenty Gotzheim (1804-1874) – ksiądz katolicki i misjonarz na Mazurach; proboszcz m.in. w Barczewku i Barczewie.
Jadwiga Gnatowska (1917-?) – urodzona w Skojbotach przedszkolanka polskich ochronek na Warmii, działaczka harcerska i kulturalno-oświatowa.
Barbara Hulanicka (1924-2012) – autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur, mieszkała i zmarła w Barczewie.
Jan Suwała (1933-2003) – ksiądz, rzeźbiarz, twórca Galerii Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie.
Jarosław Kordaczuk (1967- ) – kompozytor, mieszka w Nikielkowie.
Janina Szneider – artystka ludowa zajmująca się tkactwem, mieszkajaca w Barczewie.
Teresa Walczak-Wikiert (1959-) – rzeźbiarka, dzięki jej staraniom utworzono Dom Artysty w Lamkowie; mieszka w Lamkówku.
Wojciech Zenderowski (1947- ) – redaktor naczelny "Wiadomości Barczewskich"; działacz społeczny i kulturalny.
Jan Połowianiuk – dyrygent, chórmistrz, animator życia muzycznego, wykładowca uniwersytecki, mieszka w Barczewie.
Kazimierz Brakoniecki – urodzony w Barczewie polski poeta, eseista, krytyk literacki, redaktor, animator kultury.
Anna Wojszel (1976- ) – fotografik, grafik komputerowy; mieszka w Kronowie k. Barczewa.
Małgorzata Jasińska (1984-) – najlepsza w historii reprezentantka Warmii i Mazur w kolarstwie szosowym; wychowanka LUKK Krokus Mazur Barczewo.
Tomasz Zahorski (1984-) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski; karierę piłkarską rozpoczynał w Pisie Barczewo, obecnie jest zawodnikiem występującej w NASL drużyny San Antonio Scorpions.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Barczewo należą^[11]:

kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie
mauzoleum rodziny Bärn, obecnie kaplica przedpogrzebowa w Ramsowie
kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Barczewie
kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie wraz z plebanią
kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Bartołtach Wielkich wraz z przykościelnym cmentarzem
kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca w Barczewku wraz z przykościelnym cmentarzem
kościół pw. św. Mikołaja i św. Augustyna w Lamkowie
kaplica pw. Świętych Bonawentury i Floriana w Łęgajnach
kaplica pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Mokinach
założenia urbanistyczne starego miasta w Barczewie, mury obronne i zabytkowe domy (m.in. przy ulicach Grunwaldzkiej, Mickiewicza, Traugutta, Wojska Polskiego) oraz zespół dworca kolejowego w Barczewie
kościół ewangelicki w Barczewie
synagoga w Barczewie
ruiny zamku biskupów warmińskich w Barczewie
budynki Zakładu Karnego w Barczewie
figura Chrystusa w Barczewie
dwór w Tumianach
zespoły dworskie w Kierzbuniu, Krupolinach, Sapunach
kapliczki przydrożne w Barczewku, kapliczki Barczewie, Bartołtach Wielkich, kapliczka w Dobrągu, Kromerowie, kapliczki w Lamkowie
kapliczki z dzwonniczką w Biedowie oraz kapliczka z dzwonniczką w Dobrągu
dzwonniczka w Łęgajnach
cmentarz w Jedzbarku

Szlaki i atrakcje turystyczne

szlaki rowerowe:
- szlak niebieski: Barczewo – Lamkówko – Lamkowo – Radosty – Szynowo – Kolonia Maruny - Barczewko – Barczewo (33 km)
- szlak żółty: Barczewo – Kierźliny – Studzianek – Tumiany – Kierzbuń – Bartołty Wielkie – Odryty – Jedzbark – Barczewo (35 km)
- szlak czerwony: Barczewo – Lamkówko – Lamkowo – Stare Włóki – Próle – Wipsowo – Dadaj – Kromerowo – Niedźwiedź – Ramsowo – Wipsowo – Czerwony Bór – Zalesie – Barczewo (60 km)
- szlak zielony: Barczewo – Mokiny – Bogdany – Kaplityny – Łęgajny – Barczewko – Barczewo (27 km)
szlaki kajakowe:
- trasa I : Jezioro Dadaj – rzeka Dadaj – Klimkowo – Jezioro Tumiańskie – Tumiany – Jezioro Pisz – rzeka Pisa Warmińska – Barczewo – rzeka Pisa Warmińska – Jezioro Wadąg – rzeka Wadąg
- trasa II : Jezioro Bogdańskie – rzeka Kiermas – Jezioro Umląg – rzeka Kiermas – Jezioro Kiermas – rzeka Kiermas – rzeka Pisa Warmińska – Jezioro Wadąg – rzeka Wadąg
- trasa III : Zalesie – Jezioro Orzyc – Jezioro Orzyc Mały – Jezioro Pisz – rzeka Pisa Warmińska – Jezioro Orzyc – Zalesie
zabytkowe parki, m.in. w: Dadaju, Kierzbuniu, Krupolinach, Marunach, Nikielkowie, Szynowie oraz parki miejskie w Barczewie
obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
jeziora, lasy, rzeki
Stadnina Koni Kierzbuń oraz Ekwador – Kompleks Jeździecki w Dąbrówce Małej
prywatna galeria sztuki - Dom Artysty w Lamkowie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Barczewo można uzyskać w Biurze Informacji Turystycznej Miasta i Gminy Barczewo, ul. Mickiewicza 12, 11-010 Barczewo.

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Barczewo istnieją następujące placówki edukacyjne:

W gminie funkcjonuje również Zakład Poprawczy.

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Halowy Puchar Polski w jeździectwie, Halowy Puchar Warmii i Mazur w jeździectwie, Otwarte Mistrzostwa Barczewa WKSF.
Na terenie gminy działają kluby:

UKS BUKS Barczewo
UKS Gala w Barczewie
KS Egida Barczewo – Olsztynek
KS Łęgajny
GKS Pisa Baczewo
Klub Piłkarski Tempo Wipsowo Ramsowo
LUKK Krokus Mazur Barczewo
AGATSU Barczewo
Barczewskie Morsy
Jeździecki Klub Sportowy "U Robsonów" w Dąbrówce Małej

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich^[12]:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny (15 307,8 ha)
Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Olsztyńskiego (40 997,4 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Barczewo znajduje się 8 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: użytek ekologiczny "Bogdany"i użytek ekologiczny "Łęgajny"^[12].

Zobacz też:

Przypisy

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
↑ Uchwała NrXXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
↑ Program ochrony środowiska miasta i gminy Barczewo na lata 2004-2007 z perspektywą działań w latach 2008-2011, barczewo.bip.net.pl
↑ portal.barczewo.pl
↑ Bank Danych Lokalnych GUS
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
↑ ^12,0 ^12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1991, nr 87, poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 2001, nr 62, poz. 631, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
barczewo.bip.net.pl, Program ochrony środowiska miasta i gminy Barczewo na lata 2004-2007 z perspektywą działań w latach 2008-2011
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Barczewo [20.10.2014]
Gmina Barczewo [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
barczewo.home.pl, Szlaki kajakowe i trasy rowerowe gminy Barczewo [20.10.2014]

[p1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS

[2] Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl

[3] Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl

[4] Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.

[5] Uchwała NrXXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.

[6] Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl

[7] Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl

[8] Program ochrony środowiska miasta i gminy Barczewo na lata 2004-2007 z perspektywą działań w latach 2008-2011, barczewo.bip.net.pl

[9] rtal.barczewo.pl

[10] Bank Danych Lokalnych GUS

[11] Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków

[p3-12] 12,0 ^12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Gmina infobox
   |Gmina           = Barczewo
-  |herb_gminy      = Plik:Herb_gminy_Barczewo.png | Herb gminy Barczewo
+  |herb_gminy      = Plik:Herb_gminy_Barczewo.png |Herb gminy Barczewo
   |flaga_gminy     =
   |mapa_gminy      =
@@ Linia 11: / Linia 11: @@
   |rodzaj_gminy    = miejsko-wiejska
   |zarządzający    = Burmistrz
-  |wójt            = Lech Jan Nitkowski
+  |wójt            = Grzegorz Matłoka
   |adres_ug        = Plac Ratuszowy 1
   |kod_poczt_ug    = 11 – 010 Barczewo
@@ Linia 28: / Linia 28: @@
   |bip             = http://barczewo.bip.net.pl/
 }}
-'''Gmina Barczewo''' – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], we wschodniej części [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Barczewo| Barczewie]].
+'''Gmina Barczewo''' – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], we wschodniej części [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Barczewo|Barczewie]].
 Gmina rolnicza o dużej powierzchni zalesienia, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.
+Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Grzegorz Matłoka]].
-Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Lech Nitkowski| Lech Jan Nitkowski]]<ref>[http://barczewo.bip.net.pl/?c=85 barczewo.bip.net.pl]</ref>.
-<br/><br/>
 == Powierzchnia gminy ==
-Gmina miejsko-wiejska Barczewo zajmuje powierzchnię 320 km<sup>2</sup><ref name="p1">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3204]</ref>, w tym:
+Gmina miejsko-wiejska Barczewo zajmuje powierzchnię 320 km<sup>2</sup><ref name="p1"> [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3204 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS]</ref>, w tym:
 *użytki rolne: 50,2% (16073,8 ha)
 *lasy: 33,8% (10822,3 ha)
 *wody: 5,3% (1705,9ha)
+Gmina stanowi 11,3% powierzchni [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]].
-Gmina stanowi 11,3% powierzchni [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]].
 == Demografia ==
 Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
-{{Galeria|Nazwa=Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|wielkość=300|pozycja=right
+[[Plik: Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie. Fot. ZeroJeden. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Barczewo_-_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Anny_i_%C5%9Bw._Szczepana_-_ZJ001.jpg?uselang=pl Commons Wikimedia] ]]
-|Plik:Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie.jpg| Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie
+[[Plik: Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie. Fot. Maly LOLek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ramsowo_kosciol.jpg?uselang=pl Commons Wikimedia] ]]
-|Plik:Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie.jpg| Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie
+[[Plik: Synagoga w Barczewie..jpg|right|290px|thumb|Synagoga w Barczewie. Fot. Maly LOLek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ramsowo_kosciol.jpg?uselang=pl Commons Wikimedia] ]]
-|Plik:Synagoga w Barczewie..jpg| Synagoga w Barczewie
-}}
 {|class="wikitable"
-!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni
+!Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni
 |--
-|jednostka || osób || % || osób || % || osób || %
+|jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||%
 |--
-|liczba || 17358 || 100 || 8734 || 50,3 || 8624 || 49,7
+|liczba ||17358 ||100 ||8734 ||50,3 ||8624 ||49,7
 |--
-|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 54 || colspan=2| 27 || colspan=2| 27
+|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|54 ||colspan=2|27 ||colspan=2|27
 |}
 Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Barczewo było dodatnie i wynosiło 44 osoby<ref name="p1"/>.
@@ Linia 63: / Linia 57: @@
 W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>, zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref> zostały przekształcone w gminy. Na terenie ówczesnego powiatu olsztyńskiego utworzono 7 gmin.
-Gmina Barczewo z siedzibą w [[Barczewo| Barczewie]] została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład  nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Barczewko]],
+Gmina Barczewo z siedzibą w [[Barczewo|Barczewie]] została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład  nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Barczewko, Bark, Bartołty Wielkie, Bogdany, Jedzbark, Kaplityny, Kierzliny, Kromerowo, Kronowo, Lamkowo, Lamkówko, Leszno, Łapka, Łęgajny, Maruny, Mokiny, Nikielkowo, Próle, Radosty, Ramsowo,
-[[Bark]], [[Bartołty Wielkie]], [[Bogdany]], [[Jedzbark]], [[Kaplityny]], [[Kierzliny]], [[Kromerowo]], [[Kronowo]], [[Lamkowo]], [[Lamkówko]], [[Leszno]], [[Łapka]], [[Łęgajny]], [[Maruny]], [[Mokiny]], [[Nikielkowo]], [[Próle]], [[Radosty]], [[Ramsowo]],
+Ramsówko, Rejczuchy, Ruszajny, Skajboty, Stare Włóki, Wipsowo, Wójtowo, Zalesie. W tym samym czasie gmina i miasto Barczewo stały się jedną jednostką administracyjną<ref>Uchwała NrXXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.</ref>.
-[[Ramsówko]], [[Rejczuchy]], [[Ruszajny]], [[Skajboty]], [[Stare Włóki]], [[Wipsowo]], [[Wójtowo]], [[Zalesie (gmina Barczewo)| Zalesie]]. W tym samym czasie gmina i miasto Barczewo stały się jedną jednostką administracyjną<ref>Uchwała NrXXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.</ref>.
 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Barczewo została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
@@ Linia 71: / Linia 64: @@
 Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę Barczewo w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
-Gmina miejsko-wiejska Barczewo graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)| Biskupiec]], [[Dźwierzuty (gmina wiejska)| Dźwierzuty]], [[Purda (gmina wiejska)| Purda]], [[Dywity (gmina wiejska)| Dywity]], [[Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)| Jeziorany]] oraz z miastem [[Olsztyn]].
+Gmina miejsko-wiejska Barczewo graniczy z gminami: [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|Dźwierzuty]], [[Purda (gmina wiejska)|Purda]], [[Dywity (gmina wiejska)|Dywity]], [[Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)|Jeziorany]] oraz z miastem [[Olsztyn]].
 == Miejscowości na terenie gminy ==
-Sołectwa: Barczewko, Bark, Bartołty Wielkie, [[Biedowo]], Bogdany, Jedzbark, Kaplityny, Kierzliny, Kromerowo, Kronowo, [[Krupoliny]], Lamkowo, Leszno, Łapka, Łęgajny, Maruny, Mokiny, [[Niedźwiedź]],
+Sołectwa: [[Barczewko]], [[Bark]], [[Bartołty Wielkie]], [[Biedowo]], [[Bogdany]], [[Jedzbark]], [[Kaplityny]], [[Kierzliny]], [[Kromerowo]], [[Kronowo (gmina Barczewo)|Kronowo]], [[Krupoliny]], [[Lamkowo]], [[Leszno]], [[Łapka]], [[Łęgajny]], [[Maruny]], [[Mokiny]], [[Niedźwiedź]], [[Nikielkowo]], [[Odryty]], [[Radosty]], [[Ramsowo]], [[Ramsówko]], [[Ruszajny]], [[Skajboty]], [[Stare Włóki]], [[Szynowo]], [[Tumiany]], [[Wipsowo]], [[Wójtowo]], [[Wrócikowo]], [[Zalesie (gmina Barczewo)|Zalesie]].
-Nikielkowo, [[Odryty]], Radosty, Ramsowo, Ramsówko, Ruszajny, Skajboty, Stare Włóki, [[Szynowo]], [[Tumiany]], Wipsowo, Wójtowo, [[Wrócikowo]], Zalesie.
-Pozostałe miejscowości: [[Orzechówko]], [[Bartołty Małe]], [[Dąbrówka Mała]], [[Żarek]], [[Sapunki]], [[Studzianek]], [[Dobrąg]], [[Kronówko]], [[Lamkówko]], [[Leszno Małe]], [[Sapuny]], [[Klucznik]], [[Dadaj]], [[Koronowo]], [[Czerwony Bór]],
+Pozostałe miejscowości: [[Orzechówko (gmina Barczewo)|Orzechówko]], [[Bartołty Małe]], [[Dąbrówka Mała (gmina Barczewo) |Dąbrówka Mała]], [[Żarek]], [[Sapunki]], [[Studzianek]], [[Dobrąg]], [[Kronówko]], [[Lamkówko]], [[Leszno Małe]], [[Sapuny]], [[Klucznik]], [[Dadaj]], [[Koronowo]], [[Czerwony Bór]], [[Barczewski Dwór]], [[Tęguty]], [[Kołaki]], [[Próle]], [[Klimkowo]], [[Kierzbuń]], [[Rycybałt]], [[Rejczuchy]].
-[[Barczewski Dwór]], [[Tęguty]], [[Kołaki]], [[Próle]], [[Klimkowo]], [[Kierzbuń]], [[Rycybałt]], [[Rejczuchy]].
 == Gospodarka ==
@@ Linia 89: / Linia 80: @@
 Gmina Barczewo stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) i historyczne (zabytki architektury). Dość dobrze rozwinięta jest baza turystyczna, którą stanowią hotele, ośrodki wypoczynkowe, motel, pole namiotowe i gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Leszno, Barczewko, Tumiany, Kierzbuń, Skajboty, Bartołty Małe, Jedzbark, Bogdany, Zalesie<ref>[http://portal.barczewo.pl/?page_id=370 portal.barczewo.pl]</ref>.
-Gmina Barczewo należy do [[Warmiński Związek Gmin| Warmińskiego Związku Gmin]], [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"| Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]] oraz [[Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie "Południowa Warmia"|Lokalnej Grupy  Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia"]].
+Gmina Barczewo należy do [[Warmiński Związek Gmin|Warmińskiego Związku Gmin]], [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]] oraz [[Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie "Południowa Warmia"|Lokalnej Grupy  Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia"]].
-W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna| aglomeracji Olsztyna]], [[Obszary wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji| obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji]] oraz do tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski| Tygrysów warmińsko-mazurskich]] ze względu na możliwości rozwojowe.
+W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna|aglomeracji Olsztyna]], [[Obszary wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji|obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji]] oraz do tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] ze względu na możliwości rozwojowe.
-Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Barczewo wynosiła 1177 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 13,1%  bezrobotnych w [[Powiat olsztyński| powiecie olsztyńskim]].
+Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Barczewo wynosiła 1177 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 13,1%  bezrobotnych w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]].
 Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,5% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>.
@@ Linia 119: / Linia 110: @@
 *[[lkwim: Feliks Nowowiejski|Feliks Nowowiejski]] (1877-1946 ) – polski kompozytor, organista - wirtuoz, dyrygent, pedagog, publicysta, działacz narodowy, organizator życia muzycznego, szambelan papieski.
 *[[lkwim: Alojzy Śliwa|Alojzy Śliwa]]  (1885-1969) – urodzony w Skojbotach pisarz, poeta, redaktor, działacz polski na Warmii i Mazurach, gawędziarz.
-*[[Augustyna Wiewióra]] (1900-1984) – nauczycielka; jej imię nosi [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Augustyny Wiewiorry w Wipsowie| Szkoła Podstawowa w Wipsowie]].
+*[[Augustyna Wiewióra]] (1900-1984) – nauczycielka; jej imię nosi [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Augustyny Wiewiorry w Wipsowie|Szkoła Podstawowa w Wipsowie]].
-*[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich; pracowała m.in. w ochronce w [[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)| Skojbotach]].
+*[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich; pracowała m.in. w ochronce w [[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)|Skojbotach]].
-*[[Anna Romańska]] (1918-?) – wychowawczyni w przedszkolach; pracowała w [[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)| polskim przedszkolu w Skojbotach]].
+*[[Anna Romańska]] (1918-?) – wychowawczyni w przedszkolach; pracowała w [[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)|polskim przedszkolu w Skojbotach]].
 *[[Adam Napieralski]] (1861-1928) –  polityk, wydawca, dziennikarz; właściciel pierwszej księgarni w Barczewie.
 *[[Walenty Gotzheim]] (1804-1874) –  ksiądz katolicki i misjonarz na [[Mazury|Mazurach]]; proboszcz m.in. w Barczewku i Barczewie.
@@ Linia 130: / Linia 121: @@
 *[[lkwim: Janina Szneider|Janina Szneider]] – artystka ludowa zajmująca się tkactwem, mieszkajaca w Barczewie.
 *[[lkwim: Teresa Walczak-Wikiert|Teresa Walczak-Wikiert]] (1959-) – rzeźbiarka, dzięki jej staraniom utworzono [[lkwim: Dom Artysty w Lamkowie|Dom Artysty w Lamkowie]]; mieszka w Lamkówku.
-*[[lkwim: Wojciech Zenderowski| Wojciech Zenderowski]] (1947- ) – redaktor naczelny "Wiadomości Barczewskich"; działacz społeczny i kulturalny.
+*[[lkwim: Wojciech Zenderowski|Wojciech Zenderowski]] (1947- ) – redaktor naczelny "Wiadomości Barczewskich"; działacz społeczny i kulturalny.
 *[[lkwim: Jan Połowianiuk|Jan Połowianiuk]] – dyrygent, chórmistrz, animator życia muzycznego, wykładowca uniwersytecki, mieszka w Barczewie.
 *[[Kazimierz Brakoniecki]] – urodzony w Barczewie polski poeta, eseista, krytyk literacki, redaktor, animator kultury.
@@ Linia 147: / Linia 138: @@
 *[[lkwim: Kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca w Barczewku|kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca w Barczewku]] wraz z przykościelnym cmentarzem
 *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja i św. Augustyna w Lamkowie|kościół pw. św. Mikołaja i św. Augustyna w Lamkowie]]
-*[[Kaplica pw. Świętych Bonawentury i Floriana w Łęgajnach| kaplica pw. Świętych Bonawentury i Floriana w Łęgajnach]]
+*[[Kaplica pw. Świętych Bonawentury i Floriana w Łęgajnach|kaplica pw. Świętych Bonawentury i Floriana w Łęgajnach]]
-*[[Kaplica pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Mokinach| kaplica pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Mokinach]]
+*[[Kaplica pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Mokinach|kaplica pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Mokinach]]
 *założenia urbanistyczne starego miasta  w Barczewie, mury obronne i zabytkowe domy (m.in. przy ulicach Grunwaldzkiej, Mickiewicza, Traugutta, Wojska Polskiego) oraz zespół dworca kolejowego w Barczewie
 *kościół ewangelicki w Barczewie
@@ Linia 154: / Linia 145: @@
 *ruiny zamku biskupów warmińskich w Barczewie
 *budynki Zakładu Karnego w Barczewie
-*[[Figury przydrożne| figura Chrystusa w Barczewie]]
+*[[Figury przydrożne|figura Chrystusa w Barczewie]]
 *[[lkwim: Dwór w Tumianach|dwór w Tumianach]]
 *zespoły dworskie w Kierzbuniu, Krupolinach, Sapunach
-*[[Kapliczki| kapliczki]] przydrożne w Barczewku, [[Kapliczki w Barczewie| kapliczki Barczewie]], Bartołtach Wielkich, [[Kapliczka w Dobrągu| kapliczka w Dobrągu]], Kromerowie, [[Kapliczki w Lamkowie| kapliczki w Lamkowie]]
+*[[Kapliczki|kapliczki]] przydrożne w Barczewku, [[Kapliczki w Barczewie|kapliczki Barczewie]], Bartołtach Wielkich, [[Kapliczka w Dobrągu|kapliczka w Dobrągu]], Kromerowie, [[Kapliczki w Lamkowie|kapliczki w Lamkowie]]
-*kapliczki z dzwonniczką w Biedowie oraz [[Kapliczka z dzwonniczką w Dobrągu| kapliczka z dzwonniczką w Dobrągu]]
+*kapliczki z dzwonniczką w Biedowie oraz [[Kapliczka z dzwonniczką w Dobrągu|kapliczka z dzwonniczką w Dobrągu]]
-*[[Dzwonniczki ludowe| dzwonniczka w Łęgajnach]]
+*[[Dzwonniczki ludowe|dzwonniczka w Łęgajnach]]
 *cmentarz w Jedzbarku
@@ Linia 169: / Linia 160: @@
 **szlak zielony: Barczewo – Mokiny – Bogdany – Kaplityny – Łęgajny  – Barczewko – Barczewo (27 km)
 *szlaki kajakowe:
-**trasa I : [[Jezioro Dadaj]] – [[rzeka Dadaj]] – Klimkowo – [[Jezioro Tumiańskie]] – Tumiany – [[Jezioro Pisz]] – [[rzeka Pisa]] – Barczewo – rzeka Pisa – [[Jezioro Wadąg]] – [[rzeka Wadąg]]
+**trasa I : [[Jezioro Dadaj]] – [[rzeka Dadaj]] – Klimkowo – [[Jezioro Tumiańskie]] – Tumiany – [[Jezioro Pisz]] – [[rzeka Pisa Warmińska]] – Barczewo – rzeka Pisa Warmińska – [[Jezioro Wadąg]] – [[rzeka Wadąg]]
-**trasa II : [[Jezioro Bogdańskie]] – [[rzeka Kiermas]] – [[Jezioro Umląg]] – rzeka Kiermas – Jezioro Kiermas – rzeka Kiermas – rzeka Pisa – Jezioro Wadąg – rzeka Wadąg
+**trasa II : [[Jezioro Bogdańskie]] – [[rzeka Kiermas]] – [[Jezioro Umląg]] – rzeka Kiermas – Jezioro Kiermas – rzeka Kiermas – rzeka Pisa Warmińska – Jezioro Wadąg – rzeka Wadąg
-**trasa III : Zalesie – [[Jezioro Orzyc]] – [[Jezioro Orzyc Mały]] – Jezioro Pisz – rzeka Pisa – Jezioro Orzyc – Zalesie
+**trasa III : Zalesie – [[Jezioro Orzyc]] – [[Jezioro Orzyc Mały]] – Jezioro Pisz – rzeka Pisa Warmińska – Jezioro Orzyc – Zalesie
 *zabytkowe parki, m.in. w: Dadaju, Kierzbuniu, Krupolinach, Marunach, Nikielkowie, Szynowie oraz parki miejskie w Barczewie
 *obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
@@ Linia 180: / Linia 171: @@
 Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Barczewo można uzyskać w Biurze Informacji Turystycznej Miasta i Gminy Barczewo, ul. Mickiewicza 12, 11-010 Barczewo.
+==Religia==
+*[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Męczenników w Wójtowie]]
+*[[Parafia pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie]]
+*[[Parafia pw. św. Anny w Barczewie]]
+*[[Parafia pw. św. Jakuba w Bartołtach Wielkich]]
+*[[Parafia pw. św. Jana Vianneya i Narodzenia NMP w Wipsowie]]
+*[[Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Łęgajnach]]
+*[[Parafia pw. św. Mikołaja w Lamkowie]]
+*[[Parafia pw. św. Wawrzyńca w Barczewku]]
 == Szkolnictwo ==
 W gminie miejsko-wiejskiej Barczewo istnieją następujące placówki edukacyjne:
@@ Linia 187: / Linia 188: @@
 *[[Gimnazjum nr 2 w Barczewie]]
 *[[Szkoła Podstawowa w Bartołtach Wielkich]]
-*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Łęgajnach]] - [[Przedszkole Publiczne w Łęgajnach]], [[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Łęgajnach]] oraz [[Szkoła Filialna w Barczewku]]
+*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Łęgajnach]]: [[Przedszkole Publiczne w Łęgajnach]], [[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Łęgajnach]] oraz [[Szkoła Filialna w Barczewku]]
-*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek "Edukacja dla Przyszłości"]] - [[Niepubliczne Przedszkole "Warmińska Bajka" w Lamkowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Franciszka Szczepańskiego w Lamkowie]]
+*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek "Edukacja dla Przyszłości"]]: [[Niepubliczne Przedszkole "Warmińska Bajka" w Lamkowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Franciszka Szczepańskiego w Lamkowie]]
-*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Kronowie]] - [[Niepubliczne Przedszkole w Kronowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Kronowie]]
+*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Kronowie]]: [[Niepubliczne Przedszkole w Kronowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Kronowie]]
-*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Ramsowie]] - [[Niepubliczne Przedszkole w Ramsowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Ramsowie]], [[Niepubliczne Gimnazjum w Ramsowie]]
+*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Ramsowie]]: [[Niepubliczne Przedszkole w Ramsowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Ramsowie]], [[Niepubliczne Gimnazjum w Ramsowie]]
-*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Wipsowie]] - [[Niepubliczne Przedszkole w Wipsowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Augustyny Wiewiorry w Wipsowie]], [[Niepubliczne Gimnazjum w Wipsowie]]
+*[[Niepubliczny Zespół Szkół i Placówek w Wipsowie]]: [[Niepubliczne Przedszkole w Wipsowie]], [[Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Augustyny Wiewiorry w Wipsowie]], [[Niepubliczne Gimnazjum w Wipsowie]]
 *[[Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych]]
-W gminie funkcjonuje również [[Zakład Poprawczy w Barczewie| Zakład Poprawczy]].
+W gminie funkcjonuje również [[Zakład Poprawczy w Barczewie|Zakład Poprawczy]].
 == Sport ==
@@ Linia 212: / Linia 213: @@
 *[[lkwim: Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze. Oddział w Barczewie|Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze. Oddział w Barczewie]]
 *[[lkwim: Chór Moderato z Barczewa|Chór Moderato z Barczewa]]
-*[[lkwim: Chór przy Więzieniu w Barczewie| Chór przy Więzieniu w Barczewie]]
+*[[lkwim: Chór przy Więzieniu w Barczewie|Chór przy Więzieniu w Barczewie]]
-*[[lkwim: TRANSkabel| zespół TRANSkabel]]
+*[[lkwim: TRANSkabel|zespół TRANSkabel]]
 *[[lkwim: Zespół Nastyle z Barczewa|Zespół Nastyle z Barczewa]]
 *[[Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji Dzieci i Rozwoju Obszarów Wiejskich WROTA w Lamkowie]]
@@ Linia 225: / Linia 226: @@
 ==Zobacz też:==
-*[[Wały podłużne]]
+*[[wały podłużne]]
-*[[Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]]
+*[[szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]]
-*[[Bractwa warmińskie]]
+*[[bractwa warmińskie]]
 *[[lkwim: Aby do Wokandy|Aby do Wokandy]]
 *[[lkwim: Centrum Tkactwa Warmii i Mazur w Barczewie|Centrum Tkactwa Warmii i Mazur w Barczewie]]
-*[[lkwim: Kielich z kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie|Kielich z kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie]]
+*[[lkwim: Kielich z kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie|kielich z kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie]]
 *[[lkwim: Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie|krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie]]
 *[[lkwim: Ołtarz główny w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie|ołtarz główny w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha w Ramsowie]]
@@ Linia 237: / Linia 238: @@
 {{Przypisy}}
 <references/>
 ==Bibliografia==
 Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>