Jeziorany (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Historia gminy jako jednostki administracyjnej) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
|zarządzający = Burmistrz | |zarządzający = Burmistrz | ||
| − | |wójt = [[ | + | |wójt = [[Łukasz Szpara]] |
|adres_ug = Plac Zamkowy 4 | |adres_ug = Plac Zamkowy 4 | ||
|kod_poczt_ug = 11-320 Jeziorany | |kod_poczt_ug = 11-320 Jeziorany | ||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
|sołectwa = 22 | |sołectwa = 22 | ||
|miejscowości = 27 | |miejscowości = 27 | ||
| − | |rok = | + | |rok = 2022 |
| − | |populacja = | + | |populacja = 7320 |
|gęstość = 38 | |gęstość = 38 | ||
|urbanizacja = | |urbanizacja = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://bip.jeziorany.nowoczesnagmina.pl/ | |bip = http://bip.jeziorany.nowoczesnagmina.pl/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Jeziorany''' – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w północno-wschodniej części [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Jeziorany| Jezioranach]]. | + | '''Gmina Jeziorany''' – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w północno-wschodniej części [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Jeziorany|Jezioranach]]. |
| + | Gmina rolnicza położona na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy funkcjonuje prywatne lądowisko w [[Kikity|Kikitach]]. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina miejsko-wiejska Jeziorany zajmuje powierzchnię 211,49 km<sup>2</sup><ref name="p1"> | + | Gmina miejsko-wiejska Jeziorany zajmuje powierzchnię 211,49 km<sup>2</sup><ref name="p1"> [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3215 Bank Danych Lokalnych GUS] [20.10.2014]</ref>, w tym: |
*użytki rolne: 70,4% (14890 ha) | *użytki rolne: 70,4% (14890 ha) | ||
*lasy: 21,2% (4500 ha) | *lasy: 21,2% (4500 ha) | ||
*wody: 1,8% (374 ha) | *wody: 1,8% (374 ha) | ||
| + | Gmina stanowi 7,4% powierzchni powiatu olsztyńskiego. | ||
| + | |||
| + | === Demografia 2013 === | ||
| + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | ||
| + | |||
| + | [[Plik: Jeziorany - kościół farny.jpg|right|290px|thumb|Jeziorany. Kościół farny<br/>Fot. ZeroJeden. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jeziorany_-_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_farny.jpg?uselang=pl Commons Wikimedia] ]] | ||
| − | + | [[Plik: Kościół w Radostowie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie<br/>Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Radostowo_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82.JPG?uselang=pl Commons Wikimedia] ]] | |
| + | |||
| + | [[Plik: Kościół w Tłokowie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie<br/>Fot. Adam Kliczek. Źródło: [http://zatrzymujeczas.pl www.zatrzymujeczas.pl] (CC-BY-SA-3.0) ]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|-- | |-- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 7995 || 100 || 4071 || 50,9 || 3924 || 49,1 | + | |liczba ||7995 ||100 ||4071 ||50,9 ||3924 ||49,1 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 38 || colspan=2| 19 || colspan=2| 19 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|38 ||colspan=2|19 ||colspan=2|19 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany wynosiło -36 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 6,6% migracji w | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany wynosiło -36 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 6,6% migracji w powiecie olsztyńskim oraz 1% w województwie warmińsko-mazurskim. |
| + | |||
| + | ===Demografia 2022=== | ||
| + | Liczba ludności stan na 31.05.2022 r. | ||
| + | *Jeziorany miasto - 3022 | ||
| + | *pozostałe miejscowości - 4298 | ||
| + | *ogółem - 7320 | ||
| + | |||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Jeziorany były częścią [[Powiat reszelski| powiatu reszelskiego]] | + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Jeziorany były częścią [[Powiat reszelski|powiatu reszelskiego]] z siedzibą w Biskupcu, w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. |
| − | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | |
| − | W 1972 roku zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. Gromada Jeziorany pozostała w powiecie reszelskim, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 roku został przemianowany na [[powiat biskupiecki]]<ref>Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760393 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. |
| − | [[Olszewnik]], [[Pierwągi]], [[Piszewo]], [[Polkajmy]], [[Radostowo]], [[Studnica]], [[Studzianka]], [[Tłokowo]], [[Wilkiejmy]], [[Zerbuń]], [[Żardeniki]]. W tym samym czasie | + | |
| − | + | W 1972 roku zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Gmina Jeziorany została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Derc]], Franknowo, [[Jeziorany-Kolonie]], [[Kiersztanowo (gmina Jeziorany)|Kiersztanowo]], [[Kikity]], [[Kostrzewy]], Kramarzewo, [[Krokowo (gmina Jeziorany)|Krokowo]], [[Lekity]], [[Miejska Wieś]], [[Modliny]], [[Olszewnik]], [[Pierwągi]], [[Piszewo]], [[Polkajmy]], [[Radostowo (gmina Jeziorany)|Radostowo]], [[Studnica]], [[Studzianka]], [[Tłokowo]], [[Wilkiejmy]], [[Zerbuń]], [[Żardeniki]]. W tym samym czasie gmina i miasto Jeziorany stały się jedną jednostką administracyjną<ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. | |
| − | |||
| − | Gmina miejsko-wiejska Jeziorany graniczy z gminami: [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)| Lidzbark Warmiński]], [[Kiwity (gmina wiejska)| Kiwity]], [[Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)| Bisztynek]], [[Kolno (gmina wiejska)| Kolno]], [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)| Biskupiec]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)| Barczewo]], [[Dywity (gmina wiejska)| Dywity]], [[Dobre Miasto (gmina wiejska)| Dobre Miasto]]. | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć powiat biskupiecki. Gmina Jeziorany została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. |
| + | |||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa <ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>nie przywróciły powiatu biskupieckiego. Umiejscowiły gminę Jeziorany w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. | ||
| + | |||
| + | Gmina miejsko-wiejska Jeziorany graniczy z gminami: [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)|Lidzbark Warmiński]], [[Kiwity (gmina wiejska)|Kiwity]], [[Bisztynek (gmina miejsko-wiejska)|Bisztynek]], [[Kolno (gmina wiejska)|Kolno]], [[Biskupiec (gmina miejsko-wiejska)|Biskupiec]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]], [[Dywity (gmina wiejska)|Dywity]], [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|Dobre Miasto]]. | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Derc]], | + | Sołectwa: [[Derc]], Franknowo, [[Jeziorany-Kolonie]], [[Kiersztanowo (gmina Jeziorany)|Kiersztanowo]], [[Kikity]], [[Kostrzewy]], Kramarzewo, [[Krokowo (gmina Jeziorany)|Krokowo]], [[Lekity]], [[Miejska Wieś]], [[Olszewnik]], [[Pierwągi]], [[Piszewo]], [[Polkajmy]], [[Potryty]], [[Radostowo (gmina Jeziorany)|Radostowo]], [[Studnica]], [[Studzianka]], [[Tłokowo]], [[Wójtówko]], [[Zerbuń]], [[Żardeniki]], [[Wójtówko]], [[Potryty]]. |
| − | [[Studzianka]], [[Tłokowo]], [[Wójtówko]], [[Zerbuń]], [[Żardeniki]]. | ||
Pozostałe miejscowości: [[Wólka Szlachecka]], [[Kalis]], [[Modliny]], [[Ustnik]]. | Pozostałe miejscowości: [[Wólka Szlachecka]], [[Kalis]], [[Modliny]], [[Ustnik]]. | ||
| Linia 80: | Linia 87: | ||
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | ||
| + | |||
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Jeziorany wynosiła pod koniec 2013 roku 416. W tym 25 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 391 tworzy sektor prywatny. 109 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 30 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 41 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Do najistotniejszych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Agrokompleks W. Giers S.j. odział w Jezioranach, ALMAG Sp. z o.o. w Jezioranach, Iberia Dom Spółka z o. o. w Jezioranach, PHPU DROMADER w Jezioranach, "ROYAL" Sp. z o.o. w Jezioranach, DANIRES Sp. z o.o. w Jezioranach, zakład produkcyjny w Krokowie.<br/> | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Jeziorany wynosiła pod koniec 2013 roku 416. W tym 25 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 391 tworzy sektor prywatny. 109 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 30 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 41 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm<ref name="p1"/>. Do najistotniejszych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Agrokompleks W. Giers S.j. odział w Jezioranach, ALMAG Sp. z o.o. w Jezioranach, Iberia Dom Spółka z o. o. w Jezioranach, PHPU DROMADER w Jezioranach, "ROYAL" Sp. z o.o. w Jezioranach, DANIRES Sp. z o.o. w Jezioranach, zakład produkcyjny w Krokowie.<br/> | ||
| − | Gmina Jeziorany należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]] oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]; prowadzi również współpracę partnerską z niemiecką gminą Neuenkirchen. | + | Gmina Jeziorany należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], do sieci miast Cittaslow oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]; prowadzi również współpracę partnerską z niemiecką gminą Neuenkirchen. |
| + | |||
| + | Gmina Jeziorany należy do sieci miast Cittaslow. | ||
| − | Teren gminy Jeziorany położony jest w środkowej części Pojezierza Mazurskiego w dorzeczu Łyny wśród 9 malowniczych jezior rynnowych połączonych szeregiem rzek, w obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski. Warunki te umożliwiają rozwój turystyki. Jednak brak bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają proces jej rozwoju. Bazę turystyczną stanowią, m.in. gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Derc, Tłokowo, Zerbuń, Miejska Wieś<ref> | + | Teren gminy Jeziorany położony jest w środkowej części Pojezierza Mazurskiego w dorzeczu Łyny wśród 9 malowniczych jezior rynnowych połączonych szeregiem rzek, w obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski. Warunki te umożliwiają rozwój turystyki. Jednak brak bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają proces jej rozwoju. Bazę turystyczną stanowią, m.in. gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Derc, Tłokowo, Zerbuń, Miejska Wieś<ref>[https://jeziorany.com.pl/turystyka/miejsca-noclegowe.html jeziorany.com.pl] [20.10.2014]</ref>. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Jeziorany wynosiła 797 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 8,9% bezrobotnych w | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Jeziorany wynosiła 797 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 8,9% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,9% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,9% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 92: | Linia 102: | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[lkwim:Miejski Ośrodek Kultury w Jezioranach| Miejski Ośrodek Kultury w Jezioranach]] | + | *[[lkwim:Miejski Ośrodek Kultury w Jezioranach|Miejski Ośrodek Kultury w Jezioranach]] |
*[[lkwim: Miejska Biblioteka Publiczna w Jezioranach|Miejska Biblioteka Publiczna w Jezioranach]] | *[[lkwim: Miejska Biblioteka Publiczna w Jezioranach|Miejska Biblioteka Publiczna w Jezioranach]] | ||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
*[[lkwim: Wojewódzki Przegląd Kapel i Zespołów Śpiewaczych w Jezioranach|Wojewódzki Przegląd Kapel i Zespołów Śpiewaczych w Jezioranach]] | *[[lkwim: Wojewódzki Przegląd Kapel i Zespołów Śpiewaczych w Jezioranach|Wojewódzki Przegląd Kapel i Zespołów Śpiewaczych w Jezioranach]] | ||
| − | *[[lkwim: Festiwal Pieśni i Piosenki Patriotycznej Nie rzucim ziemi skąd nasz ród|Festiwal Pieśni i Piosenki Patriotycznej Nie rzucim ziemi skąd nasz ród]] | + | *[[lkwim: Festiwal Pieśni i Piosenki Patriotycznej Nie rzucim ziemi skąd nasz ród|Festiwal Pieśni i Piosenki Patriotycznej ''Nie rzucim ziemi skąd nasz ród'']] |
*Dożynki Gminne | *Dożynki Gminne | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[Aleksander Szczygło]] (1963-2010) | + | *[[Aleksander Szczygło]] (1963-2010) – urodzony w Jezioranach polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV, V i VI kadencji, szef kancelarii Prezydenta RP, Minister Obrony Narodowej, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego; zginął tragicznie w katastrofie rządowego samolotu Tu-154M pod Smoleńskiem. |
*[[lkwim: Janina Kowalik|Janina Kowalik]] (1945- ) – bibliotekarka, animatorka kultury, działaczka społeczna; mieszka w Radostowie. | *[[lkwim: Janina Kowalik|Janina Kowalik]] (1945- ) – bibliotekarka, animatorka kultury, działaczka społeczna; mieszka w Radostowie. | ||
| − | *[[lkwim: Ewa Maculewicz|Ewa Maculewicz]] (1958- ) | + | *[[lkwim: Ewa Maculewicz|Ewa Maculewicz]] (1958- ) – artystka, tworzy wspólnie z mężem, rzeźbiarzem [[lkwim: Tadeusz Maculewicz|Tadeuszem Maculewiczem]]; mieszka w Dercu. |
| − | *[[lkwim: Tadeusz Maculewicz|Tadeusz Maculewicz]] | + | *[[lkwim: Tadeusz Maculewicz|Tadeusz Maculewicz]] – rzeźbiarz, tworzy wspólnie z żoną [[lkwim: Ewa Maculewicz|Ewą Maculewicz]]; mieszka w Dercu |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]</ref>: | |
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany należą<ref> | ||
*założenia urbanistyczne starego miasta, pozostałości murów obronnych, zabytkowe domy (m.in. przy ul. Jedności Narodowej, Kajki, Konopnickiej, Kościelnej, Kościuszki, Krzywej, Mickiewicza, pl. Zamkowy). | *założenia urbanistyczne starego miasta, pozostałości murów obronnych, zabytkowe domy (m.in. przy ul. Jedności Narodowej, Kajki, Konopnickiej, Kościelnej, Kościuszki, Krzywej, Mickiewicza, pl. Zamkowy). | ||
*[[lkwim: Kaplica pw. św. Krzyża w Jezioranach|kaplica pw. św. Krzyża w Jezioranach]] | *[[lkwim: Kaplica pw. św. Krzyża w Jezioranach|kaplica pw. św. Krzyża w Jezioranach]] | ||
| Linia 114: | Linia 123: | ||
*kościół ewangelicko-augsburski w Jezioranach | *kościół ewangelicko-augsburski w Jezioranach | ||
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie]] | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie]] | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Rocha w Tłokowie| kościół pw. św. Rocha w Tłokowie]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Rocha w Tłokowie|kościół pw. św. Rocha w Tłokowie]] |
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie|kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie]] | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie|kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie]] | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie| kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie]] wraz z przykościelnym cmentarzem, ogrodzeniem i dzwonnicą | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie|kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie]] wraz z przykościelnym cmentarzem, ogrodzeniem i dzwonnicą |
| − | *[[Kaplica pw. św. Marii Magdaleny w Krokowie| kaplica pw. św. Marii Magdaleny w Krokowie]] | + | *[[Kaplica pw. św. Marii Magdaleny w Krokowie|kaplica pw. św. Marii Magdaleny w Krokowie]] |
| − | *[[Kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Miejskiej Wsi| kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Miejskiej Wsi]] | + | *[[Kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Miejskiej Wsi|kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Miejskiej Wsi]] |
*[[Kościół pw. św. Walentego w Piszewie|kościół pw. św. Walentego w Piszewie]] | *[[Kościół pw. św. Walentego w Piszewie|kościół pw. św. Walentego w Piszewie]] | ||
| − | *[[Kaplica pw. św. Stanisława w Studnicy| kaplica pw. św. Stanisława w Studnicy]] | + | *[[Kaplica pw. św. Stanisława w Studnicy|kaplica pw. św. Stanisława w Studnicy]] |
| − | *[[Kaplica pw. św. Floriany w Żerbuniu| kaplica pw. św. Floriana w Żerbuniu]] | + | *[[Kaplica pw. św. Floriany w Żerbuniu|kaplica pw. św. Floriana w Żerbuniu]] |
*kaplica w Kikitach | *kaplica w Kikitach | ||
*zespoły dworskie i dwory w Kalisie, Kiersztanowie, Modlinach, Wójtówku | *zespoły dworskie i dwory w Kalisie, Kiersztanowie, Modlinach, Wójtówku | ||
| − | *[[lkwim: Dwory w Ustniku| dwory w Ustniku]] | + | *[[lkwim: Dwory w Ustniku|dwory w Ustniku]] |
*[[lkwim: Dwór w Potrytach|dwór w Potrytach]] | *[[lkwim: Dwór w Potrytach|dwór w Potrytach]] | ||
| − | *[[Kapliczki| kapliczki]], m.in. w: [[Kapliczka w Żardenikach | Żardenikach]], Jezioranach, Radostowie. | + | *[[Kapliczki|kapliczki]], m.in. w: [[Kapliczka w Żardenikach |Żardenikach]], Jezioranach, Radostowie. |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| Linia 137: | Linia 146: | ||
**Jeziorany - Lidzbark Warmiński | **Jeziorany - Lidzbark Warmiński | ||
**Jeziorany - Lutry | **Jeziorany - Lutry | ||
| − | *liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki| kapliczki]] | + | *liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki|kapliczki]] |
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody | ||
*jeziora, lasy, rzeki | *jeziora, lasy, rzeki | ||
| + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Jeziorany można uzyskać na stronach internetowych: [https://jeziorany.com.pl/ UM Jeziorany] oraz [http://warminskizakatek.com.pl/wz/index.php Warmiński zakątek]. | ||
| − | + | ==Religia== | |
| + | *[[Parafia pw. św. Anny i św. Jerzego w Radostowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Bartłomieja w Jezioranach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika we Franknowie]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
*Przedszkole Publiczne w Jezioranach | *Przedszkole Publiczne w Jezioranach | ||
| − | * | + | *Przedszkole Niepubliczne "Klub Maluszka" w Jezioranach |
| + | *Przedszkole Niepubliczne "Tęczowy Zakątek" w Jezioranach | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Radostowie]] | *[[Szkoła Podstawowa w Radostowie]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa we Franknowie]] | *[[Szkoła Podstawowa we Franknowie]] | ||
| − | *[[Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Żardenikach]] - [[Szkoła Podstawowa przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach| Szkoła Podstawowa]], [[Gimnazjum Specjalne przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach| Gimnazjum]], [[Szkoła Przysposabiająca do Pracy przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach| Szkoła Przysposabiająca do Pracy]] | + | *[[Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Żardenikach]] - [[Szkoła Podstawowa przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach|Szkoła Podstawowa]], [[Gimnazjum Specjalne przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach|Gimnazjum]], [[Szkoła Przysposabiająca do Pracy przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Żardenikach|Szkoła Przysposabiająca do Pracy]] |
| − | *[[Zespół Szkół w Jezioranach]] - [[Szkoła Podstawowa im. Michała Lengowskiego w Jezioranach|Szkoła Podstawowa]], [[Gimnazjum im. Seweryna Pieniężnego w Jezioranach| Gimnazjum]] | + | *[[Zespół Szkół w Jezioranach]] - [[Szkoła Podstawowa im. Michała Lengowskiego w Jezioranach|Szkoła Podstawowa]], [[Gimnazjum im. Seweryna Pieniężnego w Jezioranach|Gimnazjum]] |
| − | *[[Zespół Szkół | + | *[[Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Jezioranach]] - Liceum Ogólnokształcące, Zasadnicza Szkoła Zawodowa |
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
W gminie działa Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jezioranach, który organizuje różnorodne imprezy, m.in.: turnieje Gminnej Ligi Piłki Halowej, zawody ligi tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej, spływy kajakowe, rajdy rowerowe, zawody strzeleckie, festyny rekreacyjno-sportowe.<br/> | W gminie działa Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jezioranach, który organizuje różnorodne imprezy, m.in.: turnieje Gminnej Ligi Piłki Halowej, zawody ligi tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej, spływy kajakowe, rajdy rowerowe, zawody strzeleckie, festyny rekreacyjno-sportowe.<br/> | ||
| Linia 158: | Linia 171: | ||
*[[MKS Jeziorany]] | *[[MKS Jeziorany]] | ||
*UKS Sekcja Warcabowa | *UKS Sekcja Warcabowa | ||
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
*[[Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjno-Sportowych w Jezioranach]] | *[[Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjno-Sportowych w Jezioranach]] | ||
| Linia 168: | Linia 180: | ||
*[[Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ziemi Jeziorańskiej]] | *[[Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ziemi Jeziorańskiej]] | ||
*[[lkwim: Zespół Jezioranie|Zespół Jezioranie]] | *[[lkwim: Zespół Jezioranie|Zespół Jezioranie]] | ||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>: | ||
| Linia 179: | Linia 190: | ||
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny]] (19 329,8 ha) | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny]] (19 329,8 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany znajduje się 6 pomników przyrody, ochroną objeto , m.in: 2 głazy narzutowe: [[Głaz narzutowy "Wodnik"| nieopodal brzegu Jeziora Luterskiego]] oraz [[Głaz narzutowy w leśnictwie Kekity| | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany znajduje się 6 pomników przyrody, ochroną objeto , m.in: 2 głazy narzutowe: [[Głaz narzutowy "Wodnik"|nieopodal brzegu Jeziora Luterskiego]] oraz [[Głaz narzutowy w leśnictwie Kekity| w leśnictwie Kekity]]<ref name="p3"/>. |
| − | |||
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
*[[Stowarzyszenie "Nasze Gady"]] | *[[Stowarzyszenie "Nasze Gady"]] | ||
*[[Bractwa warmińskie]] | *[[Bractwa warmińskie]] | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych | + | Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/> |
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1958 nr 76 poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim | + | Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760393 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim | + | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> |
| − | Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim | + | Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> |
| − | [http://bip.warmia.mazury.pl/dobre_miasto_gmina_miejsko_wiejska/74/1632/Program_Ochrony_Srodowiska_dla_Gminy_Dobre_Miasto_na_lata_2014-2017__z_perspektywa_do_roku_2021/ Program ochrony środowiska dla gminy Jeziorany na lata 2004-2007, z perspektywą na lata 2007-2010 | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/dobre_miasto_gmina_miejsko_wiejska/74/1632/Program_Ochrony_Srodowiska_dla_Gminy_Dobre_Miasto_na_lata_2014-2017__z_perspektywa_do_roku_2021/ Program ochrony środowiska dla gminy Jeziorany na lata 2004-2007, z perspektywą na lata 2007-2010]<br/> |
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3215 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/> | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3215 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://bip.jeziorany.nowoczesnagmina.pl/ BIP Urzędu Miasta Jeziorany] [20.10.2014]<br/> | [http://bip.jeziorany.nowoczesnagmina.pl/ BIP Urzędu Miasta Jeziorany] [20.10.2014]<br/> | ||
| − | [https://jeziorany.com.pl/ | + | [https://jeziorany.com.pl/ jeziorany.com.pl] [20.10.2014]<br/> |
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/> | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/> | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/> | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/> | ||
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.10.2014]<br/> | [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.10.2014]<br/> | ||
| + | |||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | ||
Aktualna wersja na dzień 08:58, 5 cze 2024
| Gmina Jeziorany | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | olsztyński | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Łukasz Szpara | ||
| Powierzchnia | 211,49 km² | ||
| Liczba sołectw | 22 | ||
| Liczba miejscowości | 27 | ||
| Liczba ludności (2022) Gęstość zaludnienia |
7320 38 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 89 | ||
| Tablice rejestracyjne | NOL | ||
| TERYT | 2814063 | ||
| Urząd gminy Plac Zamkowy 4 11-320 Jeziorany
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Jeziorany – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-wschodniej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Jezioranach. Gmina rolnicza położona na Pojezierzu Olsztyńskim, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy funkcjonuje prywatne lądowisko w Kikitach.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina miejsko-wiejska Jeziorany zajmuje powierzchnię 211,49 km2[1], w tym:
- użytki rolne: 70,4% (14890 ha)
- lasy: 21,2% (4500 ha)
- wody: 1,8% (374 ha)
Gmina stanowi 7,4% powierzchni powiatu olsztyńskiego.
Demografia 2013
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie
Fot. Adam Kliczek. Źródło: www.zatrzymujeczas.pl (CC-BY-SA-3.0)
Fot. Adam Kliczek. Źródło: www.zatrzymujeczas.pl (CC-BY-SA-3.0)
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 7995 | 100 | 4071 | 50,9 | 3924 | 49,1 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
38 | 19 | 19 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany wynosiło -36 osób[1], co stanowi 6,6% migracji w powiecie olsztyńskim oraz 1% w województwie warmińsko-mazurskim.
Demografia 2022
Liczba ludności stan na 31.05.2022 r.
- Jeziorany miasto - 3022
- pozostałe miejscowości - 4298
- ogółem - 7320
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Jeziorany były częścią powiatu reszelskiego z siedzibą w Biskupcu, w województwie olsztyńskim[2].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[3]. Gromada Jeziorany pozostała w powiecie reszelskim, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 roku został przemianowany na powiat biskupiecki[4].
W 1972 roku zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy[5], w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Gmina Jeziorany została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Derc, Franknowo, Jeziorany-Kolonie, Kiersztanowo, Kikity, Kostrzewy, Kramarzewo, Krokowo, Lekity, Miejska Wieś, Modliny, Olszewnik, Pierwągi, Piszewo, Polkajmy, Radostowo, Studnica, Studzianka, Tłokowo, Wilkiejmy, Zerbuń, Żardeniki. W tym samym czasie gmina i miasto Jeziorany stały się jedną jednostką administracyjną[7].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat biskupiecki. Gmina Jeziorany została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa [9]nie przywróciły powiatu biskupieckiego. Umiejscowiły gminę Jeziorany w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
Gmina miejsko-wiejska Jeziorany graniczy z gminami: Lidzbark Warmiński, Kiwity, Bisztynek, Kolno, Biskupiec, Barczewo, Dywity, Dobre Miasto.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Derc, Franknowo, Jeziorany-Kolonie, Kiersztanowo, Kikity, Kostrzewy, Kramarzewo, Krokowo, Lekity, Miejska Wieś, Olszewnik, Pierwągi, Piszewo, Polkajmy, Potryty, Radostowo, Studnica, Studzianka, Tłokowo, Wójtówko, Zerbuń, Żardeniki, Wójtówko, Potryty.
Pozostałe miejscowości: Wólka Szlachecka, Kalis, Modliny, Ustnik.
Gospodarka
Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Jeziorany jest rolnictwo. Większość gospodarstw rolnych stanowią gospodarstwa indywidualne. W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne (70%), a znacznie mniejszą powierzchnię zajmują łąki, pastwiska i sady (30%). Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Dominującym gatunkiem upraw polowych są zboża, rośliny pastewne oraz przemysłowe. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną. W gminie brakuje podmiotów przetwórstwa rolno-spożywczego, które mogą zapewnić zbyt dla produkcji rolnej.
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Jeziorany wynosiła pod koniec 2013 roku 416. W tym 25 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 391 tworzy sektor prywatny. 109 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 30 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 41 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm[1]. Do najistotniejszych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Agrokompleks W. Giers S.j. odział w Jezioranach, ALMAG Sp. z o.o. w Jezioranach, Iberia Dom Spółka z o. o. w Jezioranach, PHPU DROMADER w Jezioranach, "ROYAL" Sp. z o.o. w Jezioranach, DANIRES Sp. z o.o. w Jezioranach, zakład produkcyjny w Krokowie.
Gmina Jeziorany należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, do sieci miast Cittaslow oraz LGD "Warmiński Zakątek"; prowadzi również współpracę partnerską z niemiecką gminą Neuenkirchen.
Gmina Jeziorany należy do sieci miast Cittaslow.
Teren gminy Jeziorany położony jest w środkowej części Pojezierza Mazurskiego w dorzeczu Łyny wśród 9 malowniczych jezior rynnowych połączonych szeregiem rzek, w obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski. Warunki te umożliwiają rozwój turystyki. Jednak brak bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają proces jej rozwoju. Bazę turystyczną stanowią, m.in. gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Derc, Tłokowo, Zerbuń, Miejska Wieś[10].
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Jeziorany wynosiła 797 osób[1], co stanowi 8,9% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,9% ludności[11].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Wojewódzki Przegląd Kapel i Zespołów Śpiewaczych w Jezioranach
- Festiwal Pieśni i Piosenki Patriotycznej Nie rzucim ziemi skąd nasz ród
- Dożynki Gminne
Ludzie związani z gminą
- Aleksander Szczygło (1963-2010) – urodzony w Jezioranach polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV, V i VI kadencji, szef kancelarii Prezydenta RP, Minister Obrony Narodowej, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego; zginął tragicznie w katastrofie rządowego samolotu Tu-154M pod Smoleńskiem.
- Janina Kowalik (1945- ) – bibliotekarka, animatorka kultury, działaczka społeczna; mieszka w Radostowie.
- Ewa Maculewicz (1958- ) – artystka, tworzy wspólnie z mężem, rzeźbiarzem Tadeuszem Maculewiczem; mieszka w Dercu.
- Tadeusz Maculewicz – rzeźbiarz, tworzy wspólnie z żoną Ewą Maculewicz; mieszka w Dercu
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany należą[12]:
- założenia urbanistyczne starego miasta, pozostałości murów obronnych, zabytkowe domy (m.in. przy ul. Jedności Narodowej, Kajki, Konopnickiej, Kościelnej, Kościuszki, Krzywej, Mickiewicza, pl. Zamkowy).
- kaplica pw. św. Krzyża w Jezioranach
- kościół pw. św. Bartłomieja w Jezioranach wraz z plebanią
- kościół ewangelicko-augsburski w Jezioranach
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie
- kościół pw. św. Rocha w Tłokowie
- kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie
- kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie wraz z przykościelnym cmentarzem, ogrodzeniem i dzwonnicą
- kaplica pw. św. Marii Magdaleny w Krokowie
- kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Miejskiej Wsi
- kościół pw. św. Walentego w Piszewie
- kaplica pw. św. Stanisława w Studnicy
- kaplica pw. św. Floriana w Żerbuniu
- kaplica w Kikitach
- zespoły dworskie i dwory w Kalisie, Kiersztanowie, Modlinach, Wójtówku
- dwory w Ustniku
- dwór w Potrytach
- kapliczki, m.in. w: Żardenikach, Jezioranach, Radostowie.
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki rowerowe:
- czerwony: Jeziorany - Wójtkowo - Ustnik - Kalis - Lekity - Krokowo - Kostrzewy - Jeziorany
- niebieski: Jeziorany - Olszewnik - Żardeniki - Kikity - Biesówko - Zerbuń - Miejska Wieś - Jeziorany
- zielony: Jeziorany - Lekity - Derc - Frączki - Studzianka - Radostowo - Studnica - Jeziorany
- żółty: Jeziorany - Tłukowo - Kramarzewo - Frankowo - Ustnik - Wójtkowo - Jeziorany
- szlaki kajakowe:
- Jeziorany - Lidzbark Warmiński
- Jeziorany - Lutry
- liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
- jeziora, lasy, rzeki
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Jeziorany można uzyskać na stronach internetowych: UM Jeziorany oraz Warmiński zakątek.
Religia
- Parafia pw. św. Anny i św. Jerzego w Radostowie
- Parafia pw. św. Bartłomieja w Jezioranach
- Parafia pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika we Franknowie
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole Publiczne w Jezioranach
- Przedszkole Niepubliczne "Klub Maluszka" w Jezioranach
- Przedszkole Niepubliczne "Tęczowy Zakątek" w Jezioranach
- Szkoła Podstawowa w Radostowie
- Szkoła Podstawowa we Franknowie
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Żardenikach - Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Szkoła Przysposabiająca do Pracy
- Zespół Szkół w Jezioranach - Szkoła Podstawowa, Gimnazjum
- Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Jezioranach - Liceum Ogólnokształcące, Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Sport
W gminie działa Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jezioranach, który organizuje różnorodne imprezy, m.in.: turnieje Gminnej Ligi Piłki Halowej, zawody ligi tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej, spływy kajakowe, rajdy rowerowe, zawody strzeleckie, festyny rekreacyjno-sportowe.
Na terenie gminy działa klub:
- MKS Jeziorany
- UKS Sekcja Warcabowa
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjno-Sportowych w Jezioranach
- Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełno - SPRAWNYCH
- Stowarzyszenie Wspierania Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin - Żardeniki
- Stowarzyszenie "NASZ DERC"
- Stowarzyszenie "Talent Aktywizacja Rozwój Tolerancja Start" we Franknowie
- Stowarzyszenie "Trójkąt Warmiński" w Zerbuniu
- Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ziemi Jeziorańskiej
- Zespół Jezioranie
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[13]:
Rezerwaty przyrody:
- Rezerwat Ustnik (32,50 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny (16 429,9 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny (19 329,8 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany znajduje się 6 pomników przyrody, ochroną objeto , m.in: 2 głazy narzutowe: nieopodal brzegu Jeziora Luterskiego oraz w leśnictwie Kekity[13].
Zobacz też:
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ jeziorany.com.pl [20.10.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
- ↑ 13,0 13,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [1]
Bibliografia
Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim,isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska dla gminy Jeziorany na lata 2004-2007, z perspektywą na lata 2007-2010
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta Jeziorany [20.10.2014]
jeziorany.com.pl [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]
