Dywity (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Agnieszka Sakowska-Hrywniak |
|adres_ug = ul. Olsztyńska 32 | |adres_ug = ul. Olsztyńska 32 | ||
|kod_poczt_ug = 11-001 Dywity | |kod_poczt_ug = 11-001 Dywity | ||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
|www = http://gminadywity.pl/ | |www = http://gminadywity.pl/ | ||
| − | |bip = | + | |bip = https://bip.ugdywity.pl/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Dywity''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] oraz [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dywity| Dywitach]]. | + | '''Gmina Dywity''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] oraz [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Dywity|Dywitach]]. Gmina rolnicza położona w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Olsztyn. W wyborach samorządowych w 2024 mandat wójta ponowne uzyskał [[Daniel Zadworny]]. W listopadzie 2024 r. w miejsce zmarłego Daniela Zadwornego, wójtem została [[Agnieszka Sakowska-Hrywniak]].<ref>https://www.olsztyn24.com/news/42702-agnieszka-sakowska-hrywniak-nowym-wojtem-gminy-dywity.html</ref> |
| + | <ref>https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281404#results_vote_elect_mayor_round_2</ref> | ||
| − | + | [[Plik: Kapliczka w Redykajnach.jpg|right|290px|thumb|Kapliczka w Redykajnach<br/>Fot. S. Czachorowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Redykajny_wies_sc_13.JPG Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | [[Plik: Kościół w Bukwałdzie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie<br/>Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bukwa%C5%82dKaplica1.JPG Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | ||
| − | + | [[Plik: Kościół w Brąswałdzie.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie<br/>Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Br%C4%85swa%C5%82dKo%C5%9Bci%C3%B3%C5%821.JPG Commons Wikimedia] ]] | |
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
Gmina wiejska Dywity zajmuje powierzchnię 161,16 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3213 Bank Danych Lokalnych GUS ]</ref>, w tym: | Gmina wiejska Dywity zajmuje powierzchnię 161,16 km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3213 Bank Danych Lokalnych GUS ]</ref>, w tym: | ||
| Linia 49: | Linia 46: | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|-- | |-- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 11011 || 100 || 5544 || 50,3 || 5467 || 49,7 | + | |liczba ||11011 ||100 ||5544 ||50,3 ||5467 ||49,7 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 68 || colspan=2| 34 || colspan=2| 34 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|68 ||colspan=2|34 ||colspan=2|34 |
|} | |} | ||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dywity było dodatnie i wynosiło 162 osób<ref name="p1"/>. | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dywity było dodatnie i wynosiło 162 osób<ref name="p1"/>. | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dywity były częścią [[Powiat olsztyński| powiatu olsztyńskiego]] w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dywity były częścią [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]] w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>. |
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>. Gromada Dywity przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl]</ref>. Gromada Dywity przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | ||
| − | Nowo utworzona gmina Dywity została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Brąswałd]], [[Bukwałd]], [[Dąbrówka Wielka]], [[Dywity]], [[Frączki]], [[Gady]], [[Gradki]], [[Kieźliny]], [[Ługwałd]], [[Nowe Włóki]], [[Plutki]], [[Redykajny]], [[Rozgity]], [[Różnowo]], [[Sętal]], [[Spręcowo]], [[Tuławki]], [[Zalbki]]. | + | Nowo utworzona gmina Dywity została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Brąswałd]], [[Bukwałd]], [[Dąbrówka Wielka]], [[Dywity]], [[Frączki]], [[Gady]], [[Gradki]], [[Kieźliny]], [[Ługwałd]], [[Nowe Włóki]], [[Plutki]], [[Redykajny]], [[Rozgity]], [[Różnowo (gmina Dywity)|Różnowo]], [[Sętal]], [[Spręcowo]], [[Tuławki]], [[Zalbki]]. |
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Dywity została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Dywity została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. | ||
| Linia 70: | Linia 67: | ||
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa <ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref>umiejscowiły gminę Dywity w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa <ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref>umiejscowiły gminę Dywity w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. | ||
| − | Gmina wiejska Dywity graniczy z gminami: [[Jonkowo (gmina wiejska)| Jonkowo]], [[Świątki (gmina wiejska)|Świątki]], [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)| Dobre Miasto]], [[Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)| Jeziorany]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)| Barczewo]] oraz z miastem [[Olsztyn]]. | + | Gmina wiejska Dywity graniczy z gminami: [[Jonkowo (gmina wiejska)|Jonkowo]], [[Świątki (gmina wiejska)|Świątki]], [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|Dobre Miasto]], [[Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)|Jeziorany]], [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]] oraz z miastem [[Olsztyn]]. |
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Barkweda]], [[Brąswałd]], [[Bukwałd]], [[Dąbrówka Wielka]], [[Dywity]], [[Frączki]], [[Gady]], [[Gradki]], [[Kieźliny]], [[Ługwałd]], [[Nowe Włóki]], [[Redykajny]], [[Rozgity]], [[Różnowo]], [[Sętal]], [[Słupy]], [[Spręcowo]], [[Tuławki]], [[Zalbki]]. | + | Sołectwa: [[Barkweda]], [[Brąswałd]], [[Bukwałd]], [[Dąbrówka Wielka]], [[Dywity]], [[Frączki]], [[Gady]], [[Gradki]], [[Kieźliny]], [[Ługwałd]], [[Nowe Włóki]], [[Redykajny]], [[Rozgity]], [[Różnowo (gmina Dywity)|Różnowo]], [[Sętal]], [[Słupy]], [[Spręcowo]], [[Tuławki]], [[Zalbki]]. |
| − | Pozostałe miejscowości: [[Lipniak]], [[Wopy]], [[Bukowina]], [[Dągi]], [[Plutki]], [[Myki]], [[Szypry]], [[Wadąg]]. | + | Pozostałe miejscowości: [[Lipniak]], [[Wopy (gmina Dywity)|Wopy]], [[Bukowina]], [[Dągi]], [[Plutki]], [[Myki]], [[Szypry]], [[Wadąg]]. |
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| Linia 89: | Linia 86: | ||
W gminie funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Ługwałd, Spręcowo, Różnowo, Sętal, Gady, Bukwałd, Brąswałd, Redykajny<ref>[http://dywity2.bloomnet.pl/strona/43 Urząd Gminy Dywity]</ref>. | W gminie funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Ługwałd, Spręcowo, Różnowo, Sętal, Gady, Bukwałd, Brąswałd, Redykajny<ref>[http://dywity2.bloomnet.pl/strona/43 Urząd Gminy Dywity]</ref>. | ||
| − | Gmina Dywity należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Warmiński Związek Gmin| Warmińskiego Związku Gmin]] oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]. | + | Gmina Dywity należy do [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]], [[Warmiński Związek Gmin|Warmińskiego Związku Gmin]] oraz [[LGD "Warmiński Zakątek"]]. |
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa| Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna| aglomeracji Olsztyna]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski| Tygrysów warmińsko-mazurskich]] – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa|Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna|aglomeracji Olsztyna]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. |
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dywity wynosiła 514 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 5,7% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim. | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dywity wynosiła 514 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 5,7% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim. | ||
| Linia 111: | Linia 108: | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
*[[Franciszek Barcz]] (1892-1939) – urodzony w Różnowie działacz oświatowy i narodowy na [[Warmia|Warmii]] i Powiślu | *[[Franciszek Barcz]] (1892-1939) – urodzony w Różnowie działacz oświatowy i narodowy na [[Warmia|Warmii]] i Powiślu | ||
| − | *[[Józef Tomke]] (1911-) – nauczyciel, kierownik [[Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie| Katolickiej Szkoły Polskiej w Brąswałdzie]] w latach 1935–1938 | + | *[[Józef Tomke]] (1911-) – nauczyciel, kierownik [[Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie|Katolickiej Szkoły Polskiej w Brąswałdzie]] w latach 1935–1938 |
| − | *[[Kazimierz Dawcewicz|ks. Kazimierz Dawcewicz]] (1958-) – duchowny katolicki, proboszcz [[Parafia pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach| | + | *[[Kazimierz Dawcewicz|ks. Kazimierz Dawcewicz]] (1958-) – duchowny katolicki, proboszcz [[Parafia pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach| parafii pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach]] |
*[[lkwim: Tomasz Kardacz|Tomasz Kardacz]] (1963- ) – lekarz, malarz amator, rysownik, tłumacz, pisarz; mieszka w Barkwedzie | *[[lkwim: Tomasz Kardacz|Tomasz Kardacz]] (1963- ) – lekarz, malarz amator, rysownik, tłumacz, pisarz; mieszka w Barkwedzie | ||
*[[lkwim: Barbara Zawistowska|Barbara Zawistowska]] – garncarka, ceramik, pracuje z bratem [[lkwim: Wiesław Zawistowski|Wiesławem Zawistowskim]] w pracowni w Dywitach | *[[lkwim: Barbara Zawistowska|Barbara Zawistowska]] – garncarka, ceramik, pracuje z bratem [[lkwim: Wiesław Zawistowski|Wiesławem Zawistowskim]] w pracowni w Dywitach | ||
| Linia 120: | Linia 117: | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Dywity należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Dywity należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie| kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie|kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie| kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie|kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie]] |
*[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach|kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach]] | *[[lkwim: Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach|kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach]] | ||
*[[Kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach|kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach]] wraz z plebanią | *[[Kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach|kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach]] wraz z plebanią | ||
| − | *[[lkwim: Kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach| kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach]] | + | *[[lkwim: Kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach|kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach]] |
| − | *[[Kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach| kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach]] | + | *[[Kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach|kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach]] |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu| kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu|kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu]] |
*kaplica w Tuławkach | *kaplica w Tuławkach | ||
*dwór w Słupach (obecnie budynek szkoły) | *dwór w Słupach (obecnie budynek szkoły) | ||
*młyn wodny w Barkwedzie | *młyn wodny w Barkwedzie | ||
| − | *liczne zabytki małej architektury sakralnej: [[Kapliczki| kapliczki]] warmińskie, [[Krzyże przydrożne| krzyże przydrożne]], [[Dzwonniczki ludowe|dzwonniczki ludowe]] m.in. w: [[Kapliczka w Brąswałdzie| Brąswałdzie]], [[Kapliczka w Bukwałdzie|Bukwałdzie]], [[Kapliczka w Sętalu|Sętalu]], Różnowie, [[Kapliczki w Nowych Włókach|Nowych Włókach]], [[Kapliczki we Frączkach|we Frączkach]], Dywitach, Gadach, Mykach, Kieźlinach, Redykajnach, Rozgitach, Wadągu, Zalbkach | + | *liczne zabytki małej architektury sakralnej: [[Kapliczki|kapliczki]] warmińskie, [[Krzyże przydrożne|krzyże przydrożne]], [[Dzwonniczki ludowe|dzwonniczki ludowe]] m.in. w: [[Kapliczka w Brąswałdzie|Brąswałdzie]], [[Kapliczka w Bukwałdzie|Bukwałdzie]], [[Kapliczka w Sętalu|Sętalu]], Różnowie, [[Kapliczki w Nowych Włókach|Nowych Włókach]], [[Kapliczki we Frączkach|we Frączkach]], Dywitach, Gadach, Mykach, Kieźlinach, Redykajnach, Rozgitach, Wadągu, Zalbkach |
| − | *[[Krzyż drewniany w Brąswałdzie| krzyż drewniany w Brąswałdzie]] | + | *[[Krzyż drewniany w Brąswałdzie|krzyż drewniany w Brąswałdzie]] |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| Linia 143: | Linia 140: | ||
*obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody | *obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody | ||
*jeziora, lasy | *jeziora, lasy | ||
| − | *liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki| kapliczki]] | + | *liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki|kapliczki]] |
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dywity można uzyskać na stronie internetowej: [http://gminadywity.pl/ UM Dywity]. | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dywity można uzyskać na stronie internetowej: [http://gminadywity.pl/ UM Dywity]. | ||
| + | ==Religia== | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Słupach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Różańcowej w Różnowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Mikołaja w Sętalu]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Rozalii w Kieźlinach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| Linia 157: | Linia 162: | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Spręcowie]] | *[[Szkoła Podstawowa w Spręcowie]] | ||
*[[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach]] | *[[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach]] | ||
| − | *[[Zespół Szkół w Tuławkach]] - [[Szkoła Podstawowa w Tuławkach| szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Tuławkach| gimnazjum]], Szkoła filialna we Frączkach | + | *[[Zespół Szkół w Tuławkach]] - [[Szkoła Podstawowa w Tuławkach|szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum w Tuławkach|gimnazjum]], Szkoła filialna we Frączkach |
| − | *[[Zespół Szkół w Dywitach]] - [[Szkoła Podstawowa im "Gazety Olsztyńskiej" w Dywitach|szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum Publiczne im. Marii Zientary Malewskiej w Dywitach| gimnazjum]] | + | *[[Zespół Szkół w Dywitach]] - [[Szkoła Podstawowa im "Gazety Olsztyńskiej" w Dywitach|szkoła podstawowa]], [[Gimnazjum Publiczne im. Marii Zientary Malewskiej w Dywitach|gimnazjum]] |
*[[Powiatowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Dywitach]] | *[[Powiatowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Dywitach]] | ||
== Sport == | == Sport == | ||
| Linia 177: | Linia 182: | ||
*[[Natura 2000 Warmińskie Buczyny |Specjalny obszar ochrony siedlisk Warmińskie Buczyny]] (1 525,85 ha) | *[[Natura 2000 Warmińskie Buczyny |Specjalny obszar ochrony siedlisk Warmińskie Buczyny]] (1 525,85 ha) | ||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Dywity znajduje się 7 pomników przyrody (ochroną objeto, m.in: [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buki|głaz narzutowy w leśnictwie Buki]], [[Głazy narzutowe w Kieźlinach| głazy narzutowe w Kieźlinach]]) oraz [[Użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"| użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"]]<ref name="p3"/>. | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Dywity znajduje się 7 pomników przyrody (ochroną objeto, m.in: [[Głaz narzutowy w leśnictwie Buki|głaz narzutowy w leśnictwie Buki]], [[Głazy narzutowe w Kieźlinach|głazy narzutowe w Kieźlinach]]) oraz [[Użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"|użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"]]<ref name="p3"/>. |
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. | + | Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją. |
==Zobacz też:== | ==Zobacz też:== | ||
Aktualna wersja na dzień 16:09, 19 lis 2024
| Gmina Dywity | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Wójt | Agnieszka Sakowska-Hrywniak |
| Powierzchnia | 161,16 km² |
| Liczba sołectw | 19 |
| Liczba miejscowości | 27 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
11011 68 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 89 |
| Tablice rejestracyjne | NOL |
| TERYT | 2814042 |
| Urząd gminy ul. Olsztyńska 32 11-001 Dywity
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Gmina Dywity – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego oraz powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dywitach. Gmina rolnicza położona w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Olsztyn. W wyborach samorządowych w 2024 mandat wójta ponowne uzyskał Daniel Zadworny. W listopadzie 2024 r. w miejsce zmarłego Daniela Zadwornego, wójtem została Agnieszka Sakowska-Hrywniak.[1] [2]
Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: Commons Wikimedia
Spis treści
- 1 Powierzchnia gminy
- 2 Demografia
- 3 Historia gminy jako jednostki administracyjnej
- 4 Miejscowości na terenie gminy
- 5 Gospodarka
- 6 Kultura i turystyka
- 7 Religia
- 8 Szkolnictwo
- 9 Sport
- 10 Inne organizacje i instytucje
- 11 Obszary chronione i pomniki przyrody
- 12 Ciekawostki
- 13 Zobacz też:
- 14 Przypisy
- 15 Bibliografia
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Dywity zajmuje powierzchnię 161,16 km2[3], w tym:
- użytki rolne: 60%
- lasy: 27%
- wody: 2%
Gmina stanowi 5,7% powierzchni powiatu olsztyńskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 11011 | 100 | 5544 | 50,3 | 5467 | 49,7 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
68 | 34 | 34 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dywity było dodatnie i wynosiło 162 osób[3].
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dywity były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim[4].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[5]. Gromada Dywity przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy[6].
Nowo utworzona gmina Dywity została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[7]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Plutki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Spręcowo, Tuławki, Zalbki.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Dywity została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa [9]umiejscowiły gminę Dywity w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
Gmina wiejska Dywity graniczy z gminami: Jonkowo, Świątki, Dobre Miasto, Jeziorany, Barczewo oraz z miastem Olsztyn.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Barkweda, Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Słupy, Spręcowo, Tuławki, Zalbki.
Pozostałe miejscowości: Lipniak, Wopy, Bukowina, Dągi, Plutki, Myki, Szypry, Wadąg.
Gospodarka
Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Dywity są przemysł i usługi, które uzupełnia rolnictwo.
W rolnictwie większość gospodarstw stanowią gospodarstwa indywidualne. Struktura ich wielkości jest niekorzystna. Większość z nich to gospodarstw małe (do 1 ha) i średnie (od 1-10 ha), brakuje natomiast dużych. Do podstawowych form gospodarowania w gminie zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż, roślin przemysłowych i pastewnych; w produkcji zwierzęcej dominuje hodowla trzody chlewnej i drobiu. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną.
Gmina należy do średnio uprzemysłowionych. Rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dywity wynosiła pod koniec 2013 roku 1386. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 1367 tworzy sektor prywatny. 291 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 160 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 179 firm w dziale budownictwo, 41 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 25 firm[3]. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Kieźliny" w Kieźlinach, Wipasz S.A. w Wadągu, Majjwerr Catering Dywity, PHU MYK POL w Mykach, PGF CEFARM w Dywitach, ASIMPEX w Dywitach, Zakłady Drzewne w Dywitach, Mebel Styl w Słupach, EUROGAZ-BOMBI w Słupach.
Turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli. Gmina nie posiada atrakcji turystycznych o znaczeniu ponadlokalnym; dysponuje terenami o walorach krajobrazowych (urozmaicona rzeźba terenu, jezioro Wadąg, rzeki, lasy), jednak brak odpowiedniego zagospodarowania terenu i infrastruktury zmusza mieszkańców do korzystania z usług turystycznych w Olsztynie.
W gminie funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Ługwałd, Spręcowo, Różnowo, Sętal, Gady, Bukwałd, Brąswałd, Redykajny[10].
Gmina Dywity należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Warmińskiego Związku Gmin oraz LGD "Warmiński Zakątek".
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dywity wynosiła 514 osób[3], co stanowi 5,7% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 7,9% ludności[11].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
W ramach Gminnego Ośrodka Kultury funkcjonują: Gminna Biblioteka Publiczna w Dywitach (filie biblioteki znajdują się w Kieźlinach i Sętalu) oraz Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych w Gadach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Kiermas Warmiński w Brąswałdzie
- Gminny Przegląd Pieśni i Piosenki Dziecięcej "GLISSANDO" w Dywitach
- Prezentacje Dziecięcych Form Teatralnych Fraszka w Dywitach
- Przegląd Sztuki Nieprofesjonalnej Kobiece Impresje
- Folk-Art Festiwal w Gadach
Ludzie związani z gminą
- Franciszek Barcz (1892-1939) – urodzony w Różnowie działacz oświatowy i narodowy na Warmii i Powiślu
- Józef Tomke (1911-) – nauczyciel, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Brąswałdzie w latach 1935–1938
- ks. Kazimierz Dawcewicz (1958-) – duchowny katolicki, proboszcz parafii pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach
- Tomasz Kardacz (1963- ) – lekarz, malarz amator, rysownik, tłumacz, pisarz; mieszka w Barkwedzie
- Barbara Zawistowska – garncarka, ceramik, pracuje z bratem Wiesławem Zawistowskim w pracowni w Dywitach
- Maria Zientara-Malewska (1894-1984) – urodzona w Brąswałdzie poetka i prozaik, publicystka, nauczycielka, zbieraczka folkloru warmińskiego
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Dywity należą[12]:
- kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie
- kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach
- kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach wraz z plebanią
- kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach
- kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach
- kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu
- kaplica w Tuławkach
- dwór w Słupach (obecnie budynek szkoły)
- młyn wodny w Barkwedzie
- liczne zabytki małej architektury sakralnej: kapliczki warmińskie, krzyże przydrożne, dzwonniczki ludowe m.in. w: Brąswałdzie, Bukwałdzie, Sętalu, Różnowie, Nowych Włókach, we Frączkach, Dywitach, Gadach, Mykach, Kieźlinach, Redykajnach, Rozgitach, Wadągu, Zalbkach
- krzyż drewniany w Brąswałdzie
Szlaki i atrakcje turystyczne
- Szlak Kopernikowski – przebiega przez Brąswałd i Barkwedę
- Szlak Napoleoński Barkweda - Konradowo
- szlak kajakowy na rzece Łynie,
- szlaki rowerowe:
- trasa "czerwona" – Dywity – Lipniak – Barkweda – Bukwałd – Buki – Pistki – Spręcowo – Brąswałd – Ługwałd – Dywity,
- trasa "zielona" – Dywity – Ługwałd – Różnowo – Setal – Dabrówka Wielka – Kolonia Gady – Różnowo – Dagi – Dywity,
- "Strusiolandia" w Bukwałdzie
- obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
- jeziora, lasy
- liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dywity można uzyskać na stronie internetowej: UM Dywity.
Religia
- Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Słupach
- Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Różańcowej w Różnowie
- Parafia pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie
- Parafia pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach
- Parafia pw. św. Mikołaja w Sętalu
- Parafia pw. św. Rozalii w Kieźlinach
- Parafia pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Dywity istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole Samorządowe "Juniorek" w Kieźlinach
- Przedszkole Samorządowe w Dywitach
- Przedszkole Samorządowe w Słupach
- Niepubliczne Przedszkole "Mali odkrywcy" w Różnowie
- Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie
- Szkoła Podstawowa w Spręcowie
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach
- Zespół Szkół w Tuławkach - szkoła podstawowa, gimnazjum, Szkoła filialna we Frączkach
- Zespół Szkół w Dywitach - szkoła podstawowa, gimnazjum
- Powiatowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Dywitach
Sport
W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Siatkarski MIX, gminny turniej tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej.
Na terenie gminy działa klub:
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[13]:
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny (15 307,8 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Warmińskie Buczyny (1 525,85 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Dywity znajduje się 7 pomników przyrody (ochroną objeto, m.in: głaz narzutowy w leśnictwie Buki, głazy narzutowe w Kieźlinach) oraz użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"[13].
Ciekawostki
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
Zobacz też:
- wały podłużne
- bitwa pod Barkwedą
- Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie
- biblioteki polskie na Warmii
- polski ruch teatralny na Warmii
- "Gazeta Dywicka"
Przypisy
- ↑ https://www.olsztyn24.com/news/42702-agnieszka-sakowska-hrywniak-nowym-wojtem-gminy-dywity.html
- ↑ https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281404#results_vote_elect_mayor_round_2
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Urząd Gminy Dywity
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ 13,0 13,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43. poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972. nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.
Bank Danych lokalnych GUS [20.10.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Dywity [20.10.2014]
Urząd Gminy Dywity [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]
