Giżycko (gmina wiejska)

Gmina Giżycko
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Marek Jasudowicz
Powierzchnia	297,06 km²
Liczba sołectw	27
Liczba miejscowości	40
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	8246 28 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NGI
TERYT	2806042
Urząd gminy ul. Mickiewicza 33 11-500 Giżycko
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Giżycko – gmina wiejska położona we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu giżyckiego. Siedziba gminy znajduje się w Giżycku. Gmina wiejska Giżycko jest gminą rolniczo-turystyczną, usytuowaną na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. O pięknie i atrakcyjności gminy stanowią lasy i wody jezior, m.in.: Niegocin, Kisajno, Dejguny, Dobskie, Tajty, Kruklin, Boczne i Tryd oraz urozmaicona, polodowcowa rzeźba terenu. Tereny gminy stwarzają doskonałe warunki do uprawiania turystyki oraz sportów wodnych i lodowych. Na jej jeziorach odbywają się różnorodne regaty żeglarskie, a na jeziorze Niegocin od lat organizowane się mistrzostwa Polski i Europy w żeglarstwie lodowym. W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat wójta uzyskał Marek Jasudowicz.

Zabytkowy budynek kuźni - Doba.
Fot. Eume. Źródło: Commons Wikimedia

Jezioro Niegocin - widok z wieży ciśnień w Giżycku.
Fot. Margoz. Źródło: Commons Wikimedia

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Giżycko zajmuje powierzchnię 297,06 km², w tym:

• użytki rolne: 45,5% (13516,2 ha)
• lasy: 16% (4753 ha)
• wody: 27,3% (8109,7 ha)

Gmina stanowi 26,5% powierzchni powiatu giżyckiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	8246	100	4070	49,4	4176	50,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	28		14		14

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Giżycko było dodatnie i wynosiło 71 osób, co stanowi 74,7% przyrostu ludności w powiecie giżyckim oraz 1,9% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Giżycko była częścią powiatu giżyckiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. W 1973 roku, w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Giżycko. W skład nowo utworzonej gminy weszły sołectwa: Antonowo, Bogacko, Bogaczewo, Gajewo, Grajwo, Guty, Kamionki, Kąp, Kożuchy Wielkie, Kruklin, Pieczonki, Sołdany, Spytkowo, Sterławki Małe, Sulimy, Szczybały Giżyckie, Świdry, Upałty, Wilkaski, Wilkasy, Wronka, Wrony.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat giżycki. Gmina Giżycko została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Giżycko w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim.

Gmina wiejska Giżycko graniczy z gminami: miejską Giżycko, Ryn, Miłki, Wydminy, Kruklanki, Pozezdrze, Węgorzewo oraz Kętrzyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Antonowo, Bogacko, Bogaczewo, Bystry, Doba, Gajewo, Grajwo, Guty, Kamionki, Kąp, Kozin, Kożuchy Wielkie, Kruklin, Pieczonki, Pierkunowo, Sołdany, Spytkowo, Sterławki Małe, Sulimy, Szczybały Giżyckie, Świdry, Upałty, Upałty Małe, Wilkaski, Wilkasy, Wronka, Wrony.

Pozostałe miejscowości: Poganty, Róg Pierkunowski, Gorazdowo, Dziewiszewo, Fuleda, Kożuchy Małe, Nowe Sołdany, Zielony Gaj, Sterławki Średnie, Kalinowo, Piękna Góra, Osiedle Grajwo.

Gospodarka

Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego w gminie Giżycko są: rolnictwo i turystyka. Produkcja rolna i obsługa rolnictwa skupiają się na terenach oddalonych od Giżycka, na użytkach rolnych zajmujących prawie połowę obszaru gminy, dokładnie 45,5%, w tym: 32,4% stanowią grunty orne (9625 ha), 13% (3862 ha) łąki i pastwiska; sady zajmują 0,1% (30 ha). W gminie dominują gleby średniej klasy III i IV, na których uprawiane są głównie zboża, m.in. pszenica, żyto, pszenżyto.

Ważną rolę odgrywa w gminie hodowla bydła mlecznego i produkcja mleka, dla którego podstawowym rynkiem zbytu jest OSM w Giżycku. Położenie gminy w Rejonie Zielonych Płuc Polski, w sercu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich ogranicza intensyfikację rolnictwa, ale stwarza konieczność i warunki dla ekologicznej produkcji rolnej.

Rolnicy zamieszkujący wsie w niedalekim sąsiedztwie miasta Giżycka oraz położone bezpośrednio nad jeziorami prowadzą działalność mieszaną: rolniczo-turystyczną, prowadząc m.in. gospodarstwa agroturystyczne.

Gmina Giżycko leży w samym sercu Kraina Wielkich Jezior Mazurskich. Podstawowym bogactwem regionu są jeziora, lasy, niepowtarzalne krajobrazy i świeże powietrze. Niezwykle piękna i malownicza linia brzegowa jezior, liczne plaże, czyste akweny sprzyjają uprawianiu żeglarstwa i innych form turystyki wodnej. Liczne połączenia jezior kanałami tworzą szlak wodny długości około 200 km. Jeziora i lasy kuszą swym bogactwem, atrakcyjnymi łowiskami wędkarskimi i łowieckimi. Dodatkowym walorem jezior są występujące na nich wyspy (np. na jeziorze Kisajno jest ich 17), a wśród nich kilka rezerwatów. Dodatkowo dobrze rozwinięta jest baza turystyczna: hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, domki letniskowe, kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne, pola biwakowe oraz liczne porty jachtowe, zachęca do odwiedzania gminy Giżycko turystów z kraju i zagranicy.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pieczonki, Wronka, Bogacko, Bogaczewo, Doba, Guty, Kamionki, Kruklin, Kozin, Wrony, Sołdany, Szczybały Giżyckie, Sterławki Małe, Wilkaski, Wilkasy, Grajwo, Gajewo, Bystry.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Giżycko wynosiła w 2013 roku 728. W tym 11 podmiotów należały do sektora publicznego, pozostałe 717 tworzy sektor prywatny. 169 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 67 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 96 firm w dziale budownictwo, 51 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 50. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.

W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Istnieją liczne zakłady przetwórstwa i produkcji takie jak: Gospodarstwo Rybackie w Giżycku Sp. z o.o., "BIOX" Zakład Urządzeń Natleniających, Lake Jacht, P.P.U.H. Akwen Sp.J., SHAFRAN-SAIL, Trans-Żwir i inne.

Gmina wiejska Giżycko należy do Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka "Wielkie Jeziora Mazurskie", Mazurskiego Związku Międzygminnego – Gospodarka Odpadami, Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Giżycko wynosiła 569 osób, co stanowi 15,3% bezrobotnych w powiecie giżyckim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 15,6% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury i Rekreacji w Wilkasach
• Gminna Biblioteka Publiczna w Wilkasach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Ogólnopolski Festiwal Piosenki Turystycznej i Żeglarskiej "Ukleja" w Wilkasach
• Międzynarodowe Koncerty Muzyki Cerkiewnej
• Dożynki gminne

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gmin wiejskiej Giżycko należą:

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Dobie wraz z przykościelnym cmentarzem i kaplicą rodową rodu von Schenk zu Tautenburg, do którego dojeżdża się piękną aleją lipową
• zabytkowy budynek kuźni z XIX w. w Dobie
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Doba, Dziewiszewo, Kąp, Kożuchy Wielkie, Pieczonki, Spytkowo, Sterławki Małe, Sulimy, Upałty
• zespół dworski i folwarczny w Pierkunowie
• zespoły dworsko-parkowe w Sołdanach, Upałtach, Mioduńskich i Gorazdowie

Szlaki i atrakcje turystyczne

• Szlak pieszy Wilkasy - Giżycko - Wilkasy - Niegocin - wzgórze św. Brunona - Giżycko, dworzec PKP (5 km)
• szlaki rowerowe:
  • szlak czarny – "Trasa Ziemi Giżyckiej": Giżycko – Sulimy – Pieczonki – Kruklanki – Wydminy – Lipieńskie – Miłki – Paprotki – Górko – Szymonka – Ławki – Skorupki – Rybical – Ryn – Knis – Salpik – Nakomiady – Owczarki – Porażki – Kronowo – Bogacko – Wrony – Piękna Góra – Giżycko (138 km)
  • szlak niebieski: Giżycko – Piękna Góra – Guty – Kamionki – Doba – Radzieje – Sztynort – Harsz – Pieczarki – Świdry – Pozezdrze – Przerwanki – Kruklanki – Grądy Kruklaneckie – Nowe Sołdany – Kożuchy Wielkie – Sulimy – Giżycko (67 km); krótsza wersja tej trasy, tzw. "trasa sztynorcka": Giżycko – Kamionki – Doba – Radzieje – Sztynort Duży – Harsz – Pieczarki – Świdry – Giżycko (58 km)
  • trasa "Pozezdrze": Giżycko – Świdry – Pieczarki – Harsz – Pozezdrze – Spytkowo – Gajewo – Giżycko (40 km)
  • szlak czerwony: Giżycko – Wilkasy – Bogaczewo – Gorazdowo – Staropole – Monetki – Stara Rudówka – Ryn – Knis – Salpik – Nakomiady – Owczarnia – Kwidzyna – Gierłoż – Kętrzyn – Święta Lipka (69 km)
  • szlak zielony: Giżycko – Bogaczewo – Kanał Kula – Rydzewo – Przykop – Miłki – Lipińskie – Szczepanki – Wydminy + (Sołtmany – Żywki – Kruklin – Grądy Kruklaneckie) (41 km + 20 km)
  • trasa "Niegocińska": Giżycko – Bystry – Ruda – Rydzewo – Bogaczewo – Strzelce – Wilkasy – Giżycko (32 km)
  • trasa "Jeziorko": Giżycko – Piękna Góra – Wrony – Sterławki Małe – Jeziorko – Szczybały Giżyckie – Wilkaski – Wilkasy – Giżycko (32,5 km)
• szlak kajakowy "szlakiem krzyżaków" jeziorami: Ryńskie – Tałty – Jagodne – Niegocin – Kisajno – Dargin – Dobskie (80 km)
• Szlak żeglugowy z Giżycka do Mikołajek
• ośrodek Wioska Turystyczna Wilkasy
• wioska indiańska w Spytkowie
• wiatrak holenderski w Sterławkach Małych (obecnie "dom" do wynajęcia)
• liczne rezerwaty przyrody występujące m.in. na wyspach oraz pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Giżycko można uzyskać w Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku i na stronie internetowej gizycko.turystyka.pl.

Religia

• Parafia pw. św. Jadwigi Królowej w Bystrym
• Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza w Giżycku

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Giżycko istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Szkoła Podstawowa im. Kazimierza Jagiellończyka w Wilkasach
• Publiczne Gimnazjum im. Szarych Szeregów w Wilkasach
• Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Upałtach
• Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Bystrym
• Publiczne Gimnazjum im. M. Kopernika w Bystrym
• Szkoła Podstawowa w Spytkowie prowadzona przez Stowarzyszenie "Edukator" w Łomży

Sport

W gminie wiejskiej Giżycko organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: mistrzostwa Mazur w pływaniu długodystansowym, mistrzostwa Polski i Europy w żeglarstwie lodowym, mistrzostwa Polski ICE-Optimist i DN Junior, Regaty 7 Cudów Mazur, zawody wędkarskie o puchar starosty giżyckiego, rajd rowerowy "Szlakiem Mazurskich Fortyfikacji", mazurski amatorski półmaraton rolkarski, mistrzostwa sportowo-obronne stowarzyszeń młodzieżowych, amatorskie zawody wspinaczkowe o puchar wójta gminy Giżycko, turniej szachowy o puchar wójta gminy Giżycko i inne.

Na terenie gminy działa:

• KS Wicher Wilkasy
• UKS BASKET Wilkasy
• Uczniowski Klub Żeglarstwa Regatowego Bystry

Inne organizacje i instytucje

• Zespół ludowy "Jarzębiny" z Wilkas

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Rezerwaty przyrody:

• rezerwat Torfowisko Spytkowo (2,1 ha)
• rezerwat Jezioro Kożuchy (28,16 ha)
• rezerwat Perkuny (3,5 ha)
• rezerwat Jezioro Dobskie (1833,22 ha)
• rezerwat Wyspy na jeziorach Mamry i Kisajno (215,35 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (85527 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (49297,2 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Jezioro Dobskie (6985,25 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Północnomazurska (14573,01 ha)

Użytki ekologiczne:

• Jezioro Wilkasy (41,59 ha)
• wyspy na jeziorze Niegocin

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie wiejskiej gminy Giżycko znajduje się 28 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej, w tym: okazy pojedynczych drzew oraz głazów narzutowych: głazowisko w okolicy Doby, głazowisko Fuledzki Róg, głaz narzutowy w Dziewiszewie.

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska gminy Giżycko na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011, Giżycko 2004.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Gminy Giżycko [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Gminy Giżycko [06.08.2014]
mazury.info.pl [20.10.2014]