Dywity (gmina wiejska)

Gmina Dywity
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Jacek Szydło
Powierzchnia	161,16 km²
Liczba sołectw	19
Liczba miejscowości	27
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	11011 68 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NOL
TERYT	2814042
Urząd gminy ul. Olsztyńska 32 11-001 Dywity
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dywity – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego oraz powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dywitach.

Gmina rolnicza położona w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Olsztyn.

Władzę w gminie sprawuje wójt Jacek Szydło.

Kapliczka w Redykajnach
Fot. S. Czachorowski. Źródło: [wikimedia.commons.org Commons Wikimedia] ]]

Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie
Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie
fot. Wesoły Geodeta. Źródło: Commons Wikimedia

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dywity zajmuje powierzchnię 161,16 km², w tym: *użytki rolne: 60% *lasy: 27% *wody: 2% Gmina stanowi 5,7% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	11011	100	5544	50,3	5467	49,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	68		34		34

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dywity było dodatnie i wynosiło 162 osób.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dywity były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim. W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Dywity przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy. Nowo utworzona gmina Dywity została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Plutki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Spręcowo, Tuławki, Zalbki. 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Dywity została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Dywity w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. Gmina wiejska Dywity graniczy z gminami: Jonkowo, Świątki, Dobre Miasto, Jeziorany, Barczewo oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Barkweda, Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Słupy, Spręcowo, Tuławki, Zalbki. Pozostałe miejscowości: Lipniak, Wopy, Bukowina, Dągi, Plutki, Myki, Szypry, Wadąg.

Gospodarka

Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Dywity są przemysł i usługi, które uzupełnia rolnictwo. W rolnictwie większość gospodarstw stanowią gospodarstwa indywidualne. Struktura ich wielkości jest niekorzystna. Większość z nich to gospodarstw małe (do 1 ha) i średnie (od 1-10 ha), brakuje natomiast dużych. Do podstawowych form gospodarowania w gminie zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż, roślin przemysłowych i pastewnych; w produkcji zwierzęcej dominuje hodowla trzody chlewnej i drobiu. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną. Gmina należy do średnio uprzemysłowionych. Rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dywity wynosiła pod koniec 2013 roku 1386. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 1367 tworzy sektor prywatny. 291 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 160 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 179 firm w dziale budownictwo, 41 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 25 firm. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Kieźliny" w Kieźlinach, Wipasz S.A. w Wadągu, Majjwerr Catering Dywity, PHU MYK POL w Mykach, PGF CEFARM w Dywitach, ASIMPEX w Dywitach, Zakłady Drzewne w Dywitach, Mebel Styl w Słupach, EUROGAZ-BOMBI w Słupach. Turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli. Gmina nie posiada atrakcji turystycznych o znaczeniu ponadlokalnym; dysponuje terenami o walorach krajobrazowych (urozmaicona rzeźba terenu, jezioro Wadąg, rzeki, lasy), jednak brak odpowiedniego zagospodarowania terenu i infrastruktury zmusza mieszkańców do korzystania z usług turystycznych w Olsztynie.
W gminie funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Ługwałd, Spręcowo, Różnowo, Sętal, Gady, Bukwałd, Brąswałd, Redykajny. Gmina Dywity należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Warmińskiego Związku Gmin oraz LGD "Warmiński Zakątek". W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dywity wynosiła 514 osób, co stanowi 5,7% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim. Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 7,9% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy *Gminny Ośrodek Kultury w Dywitach W ramach Gminnego Ośrodka Kultury funkcjonują: Gminna Biblioteka Publiczna w Dywitach (filie biblioteki znajdują się w Kieźlinach i Sętalu) oraz Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych w Gadach Wydarzenia kulturalne związane z gminą *Kiermas Warmiński w Brąswałdzie *Gminny Przegląd Pieśni i Piosenki Dziecięcej "GLISSANDO" w Dywitach *Prezentacje Dziecięcych Form Teatralnych Fraszka w Dywitach *Przegląd Sztuki Nieprofesjonalnej Kobiece Impresje *Folk-Art Festiwal w Gadach Ludzie związani z gminą *Franciszek Barcz (1892-1939) – urodzony w Różnowie działacz oświatowy i narodowy na Warmii i Powiślu *Józef Tomke (1911-) – nauczyciel, kierownik Katolickiej Szkoły Polskiej w Brąswałdzie w latach 1935–1938 *ks. Kazimierz Dawcewicz (1958-) – duchowny katolicki, proboszcz parafii pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach *Tomasz Kardacz (1963- ) – lekarz, malarz amator, rysownik, tłumacz, pisarz; mieszka w Barkwedzie *Barbara Zawistowska – garncarka, ceramik, pracuje z bratem Wiesławem Zawistowskim w pracowni w Dywitach *Maria Zientara-Malewska (1894-1984) – urodzona w Brąswałdzie poetka i prozaik, publicystka, nauczycielka, zbieraczka folkloru warmińskiego Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Dywity należą: * kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie wraz z przykościelnym cmentarzem * kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie *kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach *kościół pw. św. Marii Magdaleny we Frączkach wraz z plebanią * kaplica pw. św. Rozalii w Kieźlinach * kaplica pw. św. Matki Boskiej Szkaplerznej w Nowych Włókach * kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu *kaplica w Tuławkach *dwór w Słupach (obecnie budynek szkoły) *młyn wodny w Barkwedzie *liczne zabytki małej architektury sakralnej: kapliczki warmińskie, krzyże przydrożne, dzwonniczki ludowe m.in. w: Brąswałdzie, Bukwałdzie, Sętalu, Różnowie, Nowych Włókach, we Frączkach, Dywitach, Gadach, Mykach, Kieźlinach, Redykajnach, Rozgitach, Wadągu, Zalbkach * krzyż drewniany w Brąswałdzie Szlaki i atrakcje turystyczne *Szlak Kopernikowski – przebiega przez Brąswałd i Barkwedę *Szlak Napoleoński Barkweda - Konradowo *szlak kajakowy na rzece Łynie, *szlaki rowerowe: ** trasa "czerwona" – Dywity – Lipniak – Barkweda – Bukwałd – Buki – Pistki – Spręcowo – Brąswałd – Ługwałd – Dywity, **trasa "zielona" – Dywity – Ługwałd – Różnowo – Setal – Dabrówka Wielka – Kolonia Gady – Różnowo – Dagi – Dywity, *"Strusiolandia" w Bukwałdzie *obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody *jeziora, lasy *liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dywity można uzyskać na stronie internetowej: UM Dywity.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dywity istnieją następujące placówki edukacyjne: *Przedszkole Samorządowe "Juniorek" w Kieźlinach *Przedszkole Samorządowe w Dywitach *Przedszkole Samorządowe w Słupach *Niepubliczne Przedszkole "Mali odkrywcy" w Różnowie *Szkoła Podstawowa w Bukwałdzie *Szkoła Podstawowa w Spręcowie *Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Słupach *Zespół Szkół w Tuławkach - szkoła podstawowa, gimnazjum, Szkoła filialna we Frączkach *Zespół Szkół w Dywitach - szkoła podstawowa, gimnazjum *Powiatowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Dywitach

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Siatkarski MIX, gminny turniej tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej.
Na terenie gminy działa klub: *SRWSiO Burza Słupy

Inne organizacje i instytucje

*Stowarzyszenie "Ługwałd" *Stowarzyszenie "Nasze Gady" *Fundacja Prymus w Bukwałdzie

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: Obszary chronionego krajobrazu: *Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny (15 307,8 ha) Obszary Natura 2000: *Specjalny obszar ochrony siedlisk Warmińskie Buczyny (1 525,85 ha) Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Dywity znajduje się 7 pomników przyrody (ochroną objeto, m.in: głaz narzutowy w leśnictwie Buki, głazy narzutowe w Kieźlinach) oraz użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi".

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Zobacz też:

*wały podłużne *bitwa pod Barkwedą *Katolicka Szkoła Polska w Brąswałdzie *biblioteki polskie na Warmii *polski ruch teatralny na Warmii *"Gazeta Dywicka"

Przypisy

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43. poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972. nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.
Bank Danych lokalnych GUS [20.10.2014]
[http://www.domwarminski.pl/ Stowarzyszenie Dom Warmiński

[20.12.2014]

BIP Urzędu Gminy Dywity [20.10.2014]
Urząd Gminy Dywity [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]