Pisz (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Pisz
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Andrzej Szymborski
Powierzchnia	633,70 km²
Liczba sołectw	43
Liczba miejscowości	63
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	27953 44 osób/km²
Strefa numeracyjna	87
Tablice rejestracyjne	NPI
TERYT	2816033
Urząd gminy ul. Gustawa Gizewiusza 5 12-200 Pisz
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Pisz – gmina miejsko-wiejska położona w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie piskim. Siedziba gminy znajduje się w Piszu. Największa pod względem powierzchni gmina w Polsce. Gmina rolnicza, o dużej powierzchni zalesienia w ogólnej powierzchni gminy, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Szymborski .

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Pisz zajmuje powierzchnię 633,70 km², w tym:

• użytki rolne: 27,4% (17393 ha)
• lasy: 46,5% (29502 ha)
• wody: 19,4% (12317 ha)

Gmina stanowi 35,7% powierzchni powiatu piskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Ratusz w Piszu.
Autor: Alina Zienowicz. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Piszu.
Autor: Alina Zienowicz. Źródło: Commons Wikimedia

Kościół pw. Świętych Piora i Pawła w Jeżach.
Autor: Duży Bartek. Źródło: Commons Wikimedia

Jezioro Wiartel.
Autor: Zoobek. Źródło: Commons Wikimedia

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	27953	100	14082	50,4	13871	49,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	44		22		22

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pisz wynosiło -38 osoby, co stanowi 15,1% migracji w powiecie piskim oraz 1% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Pisz były częścią powiatu piskiego w województwie olsztyńskim.

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady. Gromada Pisz przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej w 1972 roku, która przywracała podział państwa na gminy.

Gminę Pisz powołano na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku, w jej skład wchodziły obszary sołectw: Babrosty, Bogumiły, Hejdyk, Jagodne, Jaśkowo, Jeglin, Jeże, Karwik, Kocioł, Kwik, Łupki, Łysonie, Maldanin, Maszty, Pietrzyki, Pilchy, Piskorzewo, Pogobie Tylne, Pogobie Średnie, Rakowo Piskie, Rostki, Snopki, Stare Guty, Stare Uściany, Szczechy Małe, Szczechy Wielkie, Trzonki, Turośl, Turowo, Wąglik, Wiartel, Wielki Las, Zawady, Zdory, Zdunowo.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat piski. Gmina Pisz została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego.

W 1992 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 roku dokonano połączenia gminy i miasta Pisz w jedną jednostkę administracyjną.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Pisz w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim.

Gmina miejsko-wiejska Pisz graniczy z gminami: Rozogi, Ruciane-Nida, Mikołajki, Orzysz, Biała Piska oraz Kolno, Łyse, Turośl w województwie podlaskim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Babrosty, Bogumiły, Borki, Ciesina, Hejdyk, Imionek, Jagodne, Jeglin, Jeże, Kałęczyn, Karpa, Karwik, Kocioł, Kocioł Duży, Kociołek Szlachecki, Kwik, Liski, Łupki, Łysonie, Maldanin, Maszty, Pietrzyki, Pilchy, Pogobie Średnie, Pogobie Tylne, Rakowo, Rakowo Piskie, Rostki, Snopki, Stare Guty, Szczechy Małe, Szczechy Wielkie, Szeroki Bór Piski, Trzonki, Turośl, Turowo, Turowo Duże, Uściany, Wąglik, Wiartel, Zawady, Zdory, Zdunowo.

Pozostałe miejscowości: Anuszewo, Czarny Róg, Dziadki, Jabłoń, Jaśkowo, Jaśkowo (leśniczówka), Kulik, Lipa Przednia, Lipa Tylna, Lisie Jamy, Niedźwiedzie, Piskorzewo, Rybitwy, Szparki, Uściany Nowe, Wądołek, Wąglik-Kolonia, Wiartel Mały, Wielki Las, Zimna.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Pisz jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Użytki rolne stanowią nieco ponad 27% obszaru gminy, w tym: 45,9% (7999 ha) stanowią grunty orne, 53,9% (9382 ha) łąki i pastwiska, a 0,07% (12 ha) sady. Ukształtowanie terenu, wynikające z polodowcowego charakteru północno-wschodniej części Polski, słaba jakość gleb przeznaczonych pod uprawy nie są sprzyjającymi warunkami do rozwoju rolnictwa. Struktura zasiewów w gospodarstwach rolnych jest adekwatna do stosunkowo niskiej klasy bonitacyjnej gruntów oraz dość surowych warunków klimatycznych. Przeważa w niej uprawa zbóż wymagających mało żyznych i umiarkowanie żyznych gleb - mieszanki zbożowe, jęczmień, owies - oraz ziemniaków, roślin pastewnych i trawy z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt. Produkcja zwierzęca opiera się przede wszystkim na hodowli bydła mlecznego (produkcja mleka), żywca wieprzowego i wołowego.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Pisz wynosiła pod koniec 2013 roku 2327. W tym 120 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 2207 tworzy sektor prywatny. 578 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 157 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 265 firm w dziale budownictwo, 134 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 69 firm.

W gminie aktywną działalność prowadzą firmy branży drzewnej, m.in.: fabryka "SKLEJKA-PISZ" PAGED Spółka Akcyjna i firma Telmex Sp. z o.o. w Piszu. Coraz większe nadzieje wiąże się jednak z szeroko rozumianym przemysłem turystycznym, dla rozwoju którego istnieją na terenie gminy dogodne warunki przyrodnicze (jeziora, lasy, urozmaicone ukształtowanie powierzchni, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu). Bazę noclegową w gminie stanowią: hotele, ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Snopki, Wiartel, Łupki, Zdory, Jaśkowo, Karwik oraz campingi i pola namiotowe.

Gmina Pisz należy do LGD "Mazurskie Morze''.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji , obszarów o ekstremalnie niskiej dostępności komunikacyjnej.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Pisz wynosiła 2719 osób, co stanowi 43,1% bezrobotnych w powiecie piskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 15,3% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Piski Dom Kultury
• Muzeum Ziemi Piskiej w Piszu
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Piszu

Filie biblioteki znajdują się w Hejdykach i Jeżach.

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Pisz Music Festival
• Spotkania Laureatów Ogólnopolskich Konkursów Poetyckich i Poezji Śpiewanej w Piszu
• Piski Przegląd Form Teatralnych
• Międzynarodowy Jarmark św. Jana w Piszu
• Dożynki Gminne

Ludzie związani z gminą

• Danuta Grabowska - zajmuje sie tkactwem; córka Czesławy Klisiatys.
• Czesława Klisiatys (1934?- ) - tkaczka ludowa, palmiarka.
• Zofia Puławska - tkaczka ludowa, palmiarka.
• Klemens Oleksik (pseud.: Daniel Olszyna, Klemens Dąbrowa, Promyk, Jacek Zwoleń) (1918-1992) – poeta, prozaik, autor utworów dla dzieci oraz literacko opracowanych baśni warmińskich i mazurskich, redaktor.
• Stanisław Janusz Monkiewicz (1947- ) – piski fotografik, wydawca, autor licznych zdjęć przyrodniczych z Warmii i Mazur.
• Radosław Sobczak (1981- ) – pianista pochodzący z Pisza.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pisz należą:

• układ urbanistyczny miasta, ruiny zamku, ratusz i zabytkowe domy, m.in. przy ul. Daszyńskiego, Rybackiej, Wyzwolenia w Piszu
• kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Piszu wraz z przykościelnym cmentarzem
• wodociągowa wieża ciśnień w Piszu
• kościół pw. Świętych Piotra i Pawła w Jeżach
• kościół pw. Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej w Kociołku Szlacheckim
• kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Turośli
• cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Imionek, Pogubie Średnie, Uściany
• cmentarz z okresu I wojny światowej w Jeżach, Snopkach,
• leśniczówka w Turośli

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlak Wielkich Jezior Mazurskich
• szlak żeglugowy z Mikołajek do Pisza
• szlak żeglugowy z Pisza do Węgorzewa
• szlak żeglugowy z Pisza do Rucianego-Nida
• szlak kajakowy Ruciane-Nida - Pisz - jezioro Nidzkie - Wiartel - stanica wodna PTTK Jabłoń - Pisz)
• Powiatowy Szlak Turystyczny "Śniardwy – Mazurskie Morze"
• żółty szlak pieszy Ruciane Nida - Pisz
• szlaki rowerowe:
  • szlak niebieski "Wokół Jeziora Śniardwy": Pisz - Niedźwiedzi Róg - Wejsuny - Popielno - Mikołajki - Dziubiele - Suchy Róg - Tuchlin - Zdęgówko - Wężewo - Okartowo - Zdory - Szczechy Wielkie - Pisz
  • szlak niebieski "Łąki Pisowodzkie": Pisz - Łupki - Kocioł Duży - Bogumiły - Pogobie Średnie - Pisz
  • szlak zielony "Szeroki Bór": Pisz - Mały Wiartel - Wiartel - Szeroki Bór - Snopki - Pisz
  • szlak czerwony "Puszczańska": Pisz - Jabłoń - Pogobie Tylne - Wądołek - Pogobie Średnie - Pisz
  • "Szlak Niedźwiedzi": Pisz - Snopki - Jagodzin - Szeroki Bór - Wejsuny - Pisz
  • "Szlak Pojezierze": Pisz - Snopki - Karwik - Zdory - Szeroki Ostrów - Rostki - Maldanin - Pisz
• ścieżki i szlaki Mazurskiego Parku Krajobrazowego
• obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
• jeziora, lasy
• trasa historyczna "Piska Pozycja Ryglowa" (schrony bojowe w Piszu)
• pozostałości Fort Lyck na wyspie Czarci Ostrów

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Pisz można uzyskać na stronach internetowych: pisz.pl oraz lotmp.pl]

Religia

• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piszu
• Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach
• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Piszu

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Pisz istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Piszu
• Niepubliczne Przedszkole "Sosenka" w Piszu
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Piszu - Szkoła Filialna w Snopkach
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Henryka Sienkiewicza w Piszu
• Szkoła Podstawowa w Hejdyku
• Szkoła Podstawowa w Jeżach
• Szkoła Podstawowa w Kotle Dużym
• Szkoła Podstawowa im. ks. Jerzego Popiełuszki w Liskach
• Szkoła Podstawowa w Trzonkach
• Publiczna Szkoła Podstawowa w Uścianach prowadzona przez Stowarzyszenie "EDUKATOR" w Łomży
• Katolickie Gimnazjum im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Piszu
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Piszu
• Gimnazjum nr 1 im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Piszu
• Niepubliczne Gimnazjum w Piszu prowadzone przez Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. dr. Władysława Klementowskiego w Łupkach - szkoła podstawowa, gimnazjum w Łupkach, Szkoła Przysposabiająca do Pracy, ZSZ
• Gminny Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Piszu - szkoła podstawowa, gimnazjum
• Zespół Szkół nr 1 w Piszu - gimnazjum, Liceum Ogólnokształcące
• Zespół Szkół Ogólnokształcących w Piszu - Liceum Ogólnokształcące, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
• Zespół Szkół Zawodowych w Piszu - Liceum Profilowane, Technikum, ZSZ
• Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia w Piszu

Sport

W gminie funkcjonuje Miejsko-Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Piszu; działają kluby:

• KS Mazur Pisz
• TSK Roś Pisz
• ALLIANCE TEAM Pisz

Inne organizacje i instytucje

• Piski Chór Kameralny
• Chór Rezonans Gminnego Zespołu Szkół w Piszu
• zespół Graf Hotel
• Piski Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Piskie Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Pisz Roś
• Stowarzyszenie Historyczne Piska Pozycja Ryglowa
• Towarzystwo Miłośników Ziemi Piskiej

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Park krajobrazowy:

• Mazurski Park Krajobrazowy (53 655 ha)

Rezerwaty:

• Rezerwat Jezioro Nidzkie (2934,71 ha)
• Rezerwat Jezioro Pogubie Wielkie (670,8 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Szeroki Bór (591,5 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Wschód (9 250 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy i Jezior Piskich (43 629,8 ha)

Obszary Natura 2000:

• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Piska (57 826,61 ha)
• Obszar specjalnej ochrony ptaków Ostoja Poligon Orzysz (21 207,98 ha)
• Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Piska (172 802,21 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pisz znajdują się 24 pomniki przyrody, ochroną objęto, m.in.: głaz narzutowy we wsi Kocioł Duży oraz pojedyncze okazy i aleje drzew.

Zobacz też:

• Eksport towarów drzewnych i meblarskich
• Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację w województwie olsztyńskim
• Obozy jenieckie na Warmii i Mazurach 1939-1945
• Pozycja Piska
• Mazury
• "Znad Pisy"

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1991 nr 87 poz. 397, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Bank Danych Lokalnych GUS, Największe gminy pod względem powierzchni [20.12.2014]
Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Pisz na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2018
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
BIP Urzędu Miasta Pisz [20.12.2014]
Portal Miejski Pisz [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]