Iława (gmina wiejska)

Gmina Iława
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Rodzaj gminy	wiejska
Wójt	Krzysztof Harmaciński
Powierzchnia	424,21 km²
Liczba sołectw	27
Liczba miejscowości	61
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	12855 30 osób/km²
Strefa numeracyjna	89
Tablice rejestracyjne	NIL
TERYT	2807032
Urząd gminy ul. gen. Władysława Andersa 2A 14-200 Iława
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Iława – gmina wiejska położona w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i w centralnej części powiatu iławskiego. Siedziba gminy znajduje się w Iławie. Jedna z największych pod względem powierzchni gmin w Polsce, trzecia co do wielkości powierzchni gmina w województwie warmińsko-mazurskim. Gmina rolniczo-turystyczna o dużej powierzchni zalesienia i wielu walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Na jej terenie znajdują się liczne jeziora (w tym jedno z największych i najdłuższe jezioro w Polsce, tj. jezioro Jeziorak), lasy, urozmaicona rzeźba terenu, obszary objęte ochroną przyrody z unikatową roślinnością i gatunkami zwierząt. Władzę w gminie sprawuje wójt Krzysztof Harmaciński.

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Iława zajmuje powierzchnię 424,21 km², w tym:

• użytki rolne: 42,6% (18082 ha)
• lasy: 43,8% (18570 ha)
• wody: 7,2% (3041 ha)

Gmina stanowi 30,6% powierzchni powiatu iławskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi:

Iława (gmina wiejska)

Jezioro Jeziorak.
Źródło: UG Iława

 

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	12855	100	6323	49,2	6532	50,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	30		15		15

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Iława wynosiło -16 osoby, co stanowi 6,3% migracji w powiecie iławskim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej gmina Iława była częścią powiatu suskiego (z siedzibą w Iławie) w województwie olsztyńskim. W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gmina Iława stała się gromadą należącą do powiatu suskiego, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. został przemianowany na powiat iławski.

Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy. W 1973 roku reaktywowano gminę Iława, w jej skład weszły sołectwa: Dół, Dziarny, Gałdowo, Gardzień, Gulb, Karaś, Laseczno, Ławice, Mózgowo, Nejdyki, Nowa Wieś, Radomek, Segnowy, Siemiany, Starzykowo, Stradomno, Szałkowo, Wikielec, Wola Kamieńska, Ząbrowo.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa, przestał istnieć powiat iławski. Gmina Iława została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim.

Gmina Iława graniczy z gminami: Zalewo, Miłomłyn, Ostróda, Lubawa, Nowe Miasto Lubawskie, Biskupiec, Kisielice, Susz.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Dół, Dziarny, Franciszkowo, Frednowy, Gałdowo, Gardzień, Gromoty, Gulb, Kałduny, Karaś, Laseczno, Ławice, Mątyki, Mózgowo, Nowa Wieś, Radomek,Rudzienice, Siemiany, Skarszewo, Starzykowo, Stradomno, Szałkowo, Szymbark, Tynwałd, Wikielec, Wola Kamieńska, Ząbrowo.

Pozostałe miejscowości: Dziarnówko, Katarzynki, Kozianka, Mały Bór, Nowy Ostrów, Papiernia, Smolniki, Rodzone, Franciszkowo Dolne, Borek, Drwęca, Pikus, Stanowo, Wiewiórka, Prasneta, Jachimówka, Owczarnia, Dąbrowa, Sarnówek, Zazdrość, Julin, Lowizowo, Laseczno Małe, Tchórzanka, Przejazd, Urwisko, Szeplerzyzna, Rudzienice-Kałdunki, Rudzienice-Karłowo, Jeziorno, Tłokowisko, Szwalewo, Solniki, Nejdyki, Szczepkowo, Jażdżówki, Jezierzyce, Wilczany, Makowo, Emilianowo, Praszki, Sąpy, Kaletka, Kamień Duży, Kamień Mały, Kwiry, Windyki, Segnowy, Kamionka.

Gospodarka

Jedną z głównych gałęzi rozwoju gospodarczego gminy wiejskiej Iława jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują ponad 42% powierzchni gminy (jest to znacznie niższy, w porównaniu do areałów województwa, udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gruntów gminy), w tym: 28,1% stanowią grunty orne, 14% użytki zielone, a 0,3% sady. W większości są one na glebach IV klasy bonitacyjnej. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż i roślin okopowych. Hodowana jest trzoda chlewna, bydło opasowe i mleczne. W strukturze gospodarstw przeważają gospodarstwa małe i średnie (od 1 do 15 ha).

Bardzo ważną rolę w gospodarce gminy odgrywa turystyka. Największymi atutami decydującymi o atrakcyjności turystycznej gminy wiejskiej Iława są występujące na jej terenie jeziora, lasy, tereny objęte ochroną przyrody, w tym rezerwaty. Jeziora z bogatą linią brzegową i duże połacie lasów pozwalają na uprawianie turystyki wodnej, pieszej, żeglarstwa, kajakarstwa i wędkarstwa. Na terenie gminy zlokalizowane są liczne szlaki turystyczne: wodne, piesze i rowerowe. Jednym z głównych szlaków wodnych jest Kanał Elbląski. Dodatkowym atutem gminy jest dobrze rozwinięta baza turystyczna, w tym baza noclegowa: hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe, pola namiotowe i gospodarstwa agroturystyczne.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Dół, Rudzienice, Szałkowo, Rudzienice-Karłowo, Makowo, Gardzień, Radomek, Siemiany.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Iława wynosiła w 2013 roku 893. W tym 12 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 881 tworzy sektor prywatny. 206 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 98 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 127 firm w dziale budownictwo, 119 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 26 firm. Na terenie gminy dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. W gminie dominują mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 10 pracowników.

Gmina Iława należy do Związku Gmin "Jeziorak", Związku Gmin Kanału Ostródzko-Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego, Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko", LGD Kanał Elbląski.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji oraz do tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe.

Gmina wiejska Iława współpracuje z gminami partnerskimi: gminą Mysłakowice (województwo dolnośląskie), gminą Istebna (województwo śląskie) oraz z gminami Pagegai (Litwa), Arona (Łotwa) i miastem Sovetsk z obwodu kaliningradzkiego.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Iława wynosiła 605 osób, co stanowi 14,2% bezrobotnych w powiecie iławskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 16,6% ludności.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

• Gminny Ośrodek Kultury w Lasecznie
• Biblioteki Gminne w strukturach GOK w Lasecznie: Laseczno, Ławice, Rudzienice, Siemiany, Ząbrowo

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

• Festiwal "Nad Jeziorakiem" w Siemianach
• Rock Blues Festiwal w Siemianach
• Festyn Behringowski w Ławicach
• "Spotkania z Folklorem" Festiwal folklorystyczny w Szałkowie
• Rejonowy Festiwal Pieśni i Piosenki Polskiej w Lasecznie
• dożynki gminne

Ludzie związani z gminą

• Zbigniew Kieżun – jeden z najbardziej znanych trenerów piłki nożnej na Warmii i Mazurach, szkoleniowiec najsilniejszych klubów w regionie: Stomilu Olsztyn, Olimpii Elbląg, Drwęcy Nowe Miasto Lubawskie, Jezioraka Iława
• Józef Kulesza (1910-2005) – rzeźbiarz amator z Nowej Wsi koło Iławy.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Iława należą:

• kościół pw. Świętej Trójcy w Frednowych wraz z przykościelnym cmentarzem
• kościół pw. Świętego Wojciecha w Gałdowie
• kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Lasecznie
• kościół pw. Matki Boskiej Królowej Polski w Rudzienicach
• kościół pw. Zesłania Ducha Świętego w Szymbarku wraz z przykościelnym cmentarzem
• pałac w Gardzieniu
• ruiny zamku w Szymbarku
• zespół folwarczny wraz z terenem dawnych ogrodów w Szymbarku

Szlaki i atrakcje turystyczne

• szlaki żeglarskie:
  • Szlak Kanału Elbląskiego – Ostróda – Miłomłyn – Morąg – Małdyty – Pasłęk – Elbląg – Raczki Elbląskie – Jelonki – Drulity – Zalewo – Susz – Kisielice – Szymbark – Iława – Tynwałd – Boreczno – Miłomłyn – Ostróda
  • szlak żeglarski jezior Jeziorak i Ewingi: Iława – Siemiany – Jerzwałd – Zalewo (39 km)
  • szlak: Iława – Jeżdżówki – Chmielówka – Miłomłyn (32,2 km) – Małdyty – Jezioro Drużno – Elbląg (63,3 km) – Zalew Wiślany – Gdańsk – Morze Bałtyckie (73,4 km)
  • szlak: Iława – Jeżdżówki – Chmielówka – Miłomłyn – Ostróda – Stare Jabłonki (63,4 km)
• szlaki piesze:
  • Szlak pieszy Iława - Siemiany
  • Szlak Napoleoński: Kamieniec – Iława
  • Szlak pieszy Samborowo - Łąkorek
  • Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno
  • historyczno-przyrodniczy szlak turystyczny Szymbark - Kamieniec
  • leśne ścieżki dydaktyczne Nadleśnictwa Susz i Nadleśnictwa Iława
• szlaki rowerowe:
  • szlak niebieski Zalewo – Iława: Rąbity – Śliwa – Boreczno – Duba – Mozgowo – Karnity – Dębinka – Miłomłyn – Lubień – Liwa – Zalewo – Gil Mały – Gil Wielki – Wiewiórka – Frednowy – Tynwałd – Jezierzyce – Jażdżówki – Kwiry – Szakowo – Iława (68,5 km)
  • szlak zielony Elbląg – Iława: Elbląg (Rubno Wielkie) – Nowakowo – Kępa Rybacka – Bielnik II – Kazimierzowo – Władysławowo – Wikrowo – Jegłownik – Gronowo Elbląskie – Różany – Zwierzno – Kępniewo – Brudzędy – Stare Dolno – Święty Gaj – Kwietniewo – Rychliki – Jelonki – Lepno – Kreki – Jarnołtowo – Zalewo – Jerzwałd – Siemiany – Piotrkowo– Starzykowo – Szymbark – Ząbrowo – Kamionka – Iława (ok. 136 km)
  • kilku etapowy szlak czerwony wokół Jezioraka
• szlaki konne
• rejsy po kanale elbląskim
• liczne atrakcje przyrodnicze: jeziora, Kanał Iławski, Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, rezerwaty i pomniki przyrody
• liczne zabytki architektury sakralnej
• liczne zabytki archeologiczne, m.in.: grodziska w Golubiu, Smolnikach, Łaniochu, cmentarzyska w Łaniochu i Tynwałdzie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Iława można uzyskać na stronie internetowej UG Iława.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Iława istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Niepubliczne przedszkole "Uroczy Zakątek" w Rudzienicach
• Niepubliczne Przedszkole w Ławicach
• Przedszkole we Frednowach
• Samorządowa Szkoła Podstawowa we Franciszkowie
• Samorządowe Gimnazjum im. Olimpijczyków Polskich we Franciszkowie
• Samorządowa Szkoła Podstawowa im. Majora Henryka Dobrzańskiego - Hubala w Gałdowie
• Samorządowa Szkoła Podstawowa w Gromotach
• Samorządowa Szkoła Podstawowa w Wikielcu
• Samorządowa Szkoła Podstawowa w Lasecznie
• Samorządowa Szkoła Podstawowa im. Michała Lengowskiego w Rudzienicach
• Samorządowa Szkoła Podstawowa im. Twórców Literatury Dziecięcej w Ząbrowie
• Samorządowe Gimnazjum w Ząbrowie
• Szkoła Podstawowa we Frednowach
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Ławicach
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Tynwałdzie

Sport

W gminie Iława organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Długodystansowe Mistrzostwa Polski Żeglarzy Niepełnosprawnych w Siemianach, zawody drużyn OSP, Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Wójta Gminy, turnieje sołectw.
Działalnością sportową na terenie gminy Iława kieruje Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe w Iławie. Na terenie gminy działają:

• GKS Wikielec
• LZS Czarni Rudzienice
• GKS LZS Szymbark
• LZS OSA Ząbrowo

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

Parki krajobrazowe:

• Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego (25045 ha)

Rezerwaty przyrody:

• Jezioro Gaudy (318,78 ha; 86% stanowią bagna)
• Jezioro Jasne (106,30 ha)
• Jezioro Karaś (815,48 ha)
• Rzeka Drwęca (1344,87 ha)

Obszary chronionego krajobrazu:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy (17 472,4 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel (5 254,1 ha)
• Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Iławskiego (13031,7 ha)

Obszary Natura 2000:

• Obszar specjalnej ochrony ptaków Lasy Iławskie (25218,53 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Aleje Pojezierza Iławskiego (377,25 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Iławska (21029,35 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Radomno (929,37 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
• Specjalny obszar ochrony siedlisk Jezioro Karaś (814,84 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Iława znajdują się 54 pomniki przyrody pojedyncze okazy i aleje drzew), m.in. aleja około 100 sosen rosnących wzdłuż drogi gruntowej wiodącej z Szymbarka w kierunku północnym do szosy Iława–Susz.

Ciekawostki

• W 2012 roku Jeziorak uznany został przez czytelników magazynu podróżniczego "National Geographic Traveler" za jeden z siedmiu nowych cudów Polski.
• Przed II wojną światową woda z jeziora Jasne była wykorzystywana przez Niemców do produkcji piwa.

Zobacz też:

• Międzynarodowy Plener Plastyczny W co wierzymy? W pejzażu iławskim
• Wiosenny Plener Rzeźby Monumentalnej w Smolnikach

Bibliografia

Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program Ochrony Środowiska Gminy Ilawa na lata 2011 - 2014 z perspektywą na lata 2015 - 2018, Iława 2011
Strategia rozwoju gminy Iława na lata 2000-2015, Iława 2000.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy w Iławie [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
PKPI [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Gminy Iława [20.10.2014]