Purda (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(Utworzono nową stronę "{{Gmina infobox |Gmina = Purda (gmina wiejska) |herb_gminy = |flaga_gminy = |mapa_gminy = |mapa_powiatu = |rozmiar_mapki = |ma...") |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
| − | |Gmina = Purda | + | |Gmina = Purda |
|herb_gminy = | |herb_gminy = | ||
| − | |flaga_gminy = | + | |flaga_gminy = |
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
|mapa_powiatu = | |mapa_powiatu = | ||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olsztyński | |powiat = olsztyński | ||
| − | |rodzaj_gminy = | + | |rodzaj_gminy = wiejska |
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Teresa Chrostowska |
| − | |adres_ug = | + | |adres_ug = Purda 19 |
| − | |kod_poczt_ug = 11- | + | |kod_poczt_ug = 11-030 Purda |
| − | |powierzchnia = | + | |powierzchnia = 318,12 |
| − | |sołectwa = | + | |sołectwa = 24 |
| − | |miejscowości = | + | |miejscowości = 61 |
|rok = 2013 | |rok = 2013 | ||
| − | |populacja = | + | |populacja = 8463 |
| − | |gęstość = | + | |gęstość = 27 |
|urbanizacja = | |urbanizacja = | ||
|nr_kier = 89 | |nr_kier = 89 | ||
| − | |tablica_rej = | + | |tablica_rej = NOL |
| − | |TERYT = | + | |TERYT = 2814102 |
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
| − | |www = http:// | + | |www = http://purda.pl/ |
| − | |bip = http://bip. | + | |bip = http://www.bip.purda.pl/ |
}} | }} | ||
| − | '''Gmina | + | '''Gmina Purda''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Purda|Purdzie]]. |
| − | + | Gmina rolnicza, o dużej powierzchni zalesienia posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. | |
| − | się w [[ | + | W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskała [[Teresa Chrostowska]].<ref>https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/purda,1462.html</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina wiejska | + | Gmina wiejska Purda zajmuje powierzchnię 318,12 km<sup>2</sup><ref name="p1"> [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3223 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS]</ref>, w tym: |
| − | *użytki rolne: | + | *użytki rolne: 29,1% (9264 ha) |
| − | *lasy: | + | *lasy: 52,7% (16782 ha) |
| − | *wody: | + | *wody: 6,6% (2099,6 ha) |
| − | + | Gmina stanowi 11,2% powierzchni powiatu olsztyńskiego. | |
| − | Gmina stanowi | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
| − | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name=" | + | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: |
| + | [[Plik: Zabytkowa chata w Kabornie.jpg|thumb|right|290px|Zabytkowa chata w Kabornie.<br/>Autor: Archetyp. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaborno_33.jpg Commons Wikimedia] ]] | ||
| + | [[Plik:Kościół w Klewkach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Świetych Walentego i Rocha w Klewkach<br/>Autor: Piotr Marynowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Klewki_-_kościół_(01).jpg Commons Wikimedia] ]] | ||
| + | [[Plik: Trakt Biskupi w Bałdach.jpg|thumb|right|290px|Trakt Biskupi w Bałdach<br/>Autor: Robert Reszka, 2014 r. Źródło: [http://www.pokochajmazury.com.pl/aleja-biskupow/ www.pokochajmazury.com.pl] | ||
| + | ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
| − | |- | + | |-- |
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || | + | |liczba ||8463 ||100 ||4247 ||50,2 ||4216 ||49,8 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|27 ||colspan=2|13,5 ||colspan=2|13,5 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Purda było dodatnie i wynosiło 99 osób<ref name="p1"/>. |
| − | [ | + | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == |
| + | Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Purda były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>. | ||
| − | + | W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>. Gromada Purda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>. | |
| − | |||
| − | [[ | + | Gmina Purda została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. W jej skład wchodziły obszary sołectw: [[Bałdzki Piec]], [[Butryny]], [[Chaberkowo]], [[Giławy]], [[Groszkowo]], [[Kaborno]], [[Klebark Mały]], [[Klebark Wielki]], [[Łajs (gmina Purda)|Łajs]], [[Marcinkowo (gmina Purda)|Marcinkowo]], [[Nerwik]], [[Nowa Kaletka]], [[Nowa Wieś]], [[Ostrzeszewo]], [[Pajtuny]], [[Patryki]], [[Pokrzywy]], [[Prejłowo]], [[Przykop]], [[Purda]], [[Purdka]], [[Silice]], [[Stara Kaletka]], [[Szczęsne]], [[Trękus]], [[Wygoda]], [[Wyrandy]], [[Zgniłocha]]. |
| − | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref> przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Purda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.<br/> | |
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę Purda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim. | ||
| − | + | Gmina wiejska Purda graniczy z gminami: [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]], [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|Dźwierzuty]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Jedwabno (gmina wiejska)|Jedwabno]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)|Olsztynek]], [[Stawiguda (gmina wiejska)|Stawiguda]] oraz z miastem [[Olsztyn]]. | |
| − | |||
| − | + | == Miejscowości na terenie gminy == | |
| + | Sołectwa: [[Bałdzki Piec]], [[Butryny]], [[Chaberkowo]], [[Giławy]], [[Kaborno]], [[Klebark Mały]], [[Klebark Wielki]], [[Klewki]], [[Marcinkowo (gmina Purda)|Marcinkowo]], [[Nowa Kaletka]], [[Nowa Wieś]], [[Ostrzeszewo]], [[Pajtuny]], [[Patryki]], [[Prejłowo]], [[Przykop]], [[Purda]], [[Purdka]], [[Silice]], [[Stary Olsztyn]], [[Szczęsne]], [[Trękus]], [[Trękusek]], [[Zgniłocha]]. | ||
| − | + | Pozostałe miejscowości: [[Bałdy]], [[Pokrzywy]], [[Stara Kaletka]], [[Gąsiorowo]], [[Groszkowo]], [[Nerwik]], [[Zaborowo (gmina Purda)|Zaborowo]], [[Bruchwałd]], [[Rykowiec]], [[Wygoda]], [[Biedówko]], [[Wojtkowizna]], [[Wyrandy]], [[Łajs (gmina Purda)|Łajs]], [[Nowy Ramuk]], [[Pajtuński Młyn]], [[Nowe Pajtuny]], [[Nowy Przykop]], [[Kopanki]], [[Purda Leśna]], [[Kośno]], [[Linowo (gmina Purda)|Linowo]], [[Kołpaki]], [[Giławki]], [[Wesołowo (gmina Purda)|Wesołowo]], [[Grabowo (gmina Purda)|Grabowo]], [[Dzierzgunka]], [[Dziuchy]], [[Przykopiec]], [[Zapurdka]], [[Mędrzyny]], [[Kaletka (gmina Purda)|Kaletka]], [[Lalka]]. | |
| − | + | == Gospodarka == | |
| − | + | Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Purda jest rolnictwo, uzupełniane przez turystykę, produkcję i usługi. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Użytki rolne zajmują 29% powierzchni gminy, w tym: 70% (6542 ha) stanowią grunty orne, 29% (2700 ha) łąki i pastwiska, a 0,2% (22 ha) sady. W gminie dominują gleby średnie IV klasy bonitacyjnej należące do kompleksów pszennych. | |
| + | Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej chów bydła mlecznego i opasowego oraz trzody chlewnej. | ||
| − | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Purda wynosiła pod koniec 2013 roku 696. W tym 18 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 678 tworzyło sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 59 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 116 firm w dziale budownictwo, 59 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 24 firmy<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych oraz warunków do szerszego rozwoju funkcji przemysłowych. Rzutują na to ograniczenia związane z ochroną środowiska przyrodniczego oraz szerszej bazy surowcowej (poza surowcem drzewnym i w ograniczonym zakresie kruszywa, kredy jeziornej, torfu).<br/> | |
| − | + | W gminie działają firmy: SPOMET Sp. z o.o. Marcinkowo, EkoMEBEL Klebark Mały, Parol - Ryby Kaborno. | |
| − | + | Leżąca w regionie [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]] gmina Purda stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) oraz położenie w pobliżu [[Olsztyn|Olsztyna]]. Warunki naturalnesprzyjają spływom kajakowym, wycieczkom rowerowym i pieszym, uprawianiu żeglarstwa, hippiki, wędkarstwa, myślistwa. Liczne atrakcje oraz baza turystyczna, którą stanowią: ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne, zachęcają do wypoczynku na terenie gminy. | |
| − | + | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gąsiorowo, Zgniłocha, Łajs, Silice, Butryny, Klewki, Pajtuny, Purda, Patryki, Nowa Kaletka<ref>[http://purda.pl/baza-turystyczna.html Urząd Gminy Purda ]</ref>. | |
| − | + | Gmina Purda należy do organizacji: | |
| + | * [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"|Stowarzyszenia "Dom Warmiński"]] | ||
| + | *[[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]] | ||
| + | *[[Warmiński Związek Gmin|Warmińskiego Związku Gmin]] | ||
| + | *[[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]] | ||
| + | *[[Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie "Południowa Warmia"|Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia"]] | ||
| − | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa|Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna|aglomeracji Olsztyna]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. | |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Purda wynosiła 553 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 6,2% bezrobotnych w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]]. |
| − | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie | + | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 10,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. |
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| − | *[[ | + | *[[Gminna Biblioteka Publiczna w Purdzie]] |
| − | |||
| − | |||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| − | * | + | *[[Noc Świętojańska w Klebarku Wielkim]] |
| − | * | + | *[[lkwim: Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu i Zabawy - 2014|Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu, Zabawy – Bałdy]] |
| − | * | + | *Gminne Święto Plonów |
| − | |||
| − | |||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[ | + | *[[Henryk Błaszczyk]] – proboszcz [[Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim|parafii pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim]] |
| − | *[[ | + | *[[Joanna Pieniężna]] (1867–1929) – działaczka [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytowa]] na [[Warmia|Warmii]], właścicielka [[lkwim: Gazeta Olsztyńska|"Gazety Olsztyńskiej"]] |
| − | + | *[[Walenty Gotzheim]] (1804–1874) – ksiądz i misjonarz na [[Mazury|Mazurach]] | |
| − | + | *[[August Kiwicki]] (1879–1950) – działacz polityczno-społeczny na Mazurach | |
| − | *[[ | + | *[[Walenty Tolsdorf]] (1816–1905) – ksiądz katolicki, działacz społeczny i religijny, zwany "patriarchą Mazur" |
| − | + | *[[Bernard Żbik]] (1874–1940) – folklorysta, poeta, działacz warmiński | |
| − | + | *[[lkwim: Jan Suwała|Jan Suwała]] (1933–2003) – ksiądz, rzeźbiarz, twórca Galerii Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie | |
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Grażyna Kowiel|Grażyna Kowiel]] – malarka amatorka; mieszka w Prejłowie |
| − | *[[Jan | + | *[[lkwim: Wacław Ksawery Osiński|Wacław Ksawery Osiński]] (1868–1945) – duchowny katolicki, działacz polonijny w Republice Weimarskiej i Rzeszy Niemieckiej, działacz narodowy na Warmii |
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Jan Pietrzyk|Jan Pietrzyk]] (1956- ) – ksiądz, poeta, urodzony na Mazurach, mieszkający i działający na Warmii |
| − | *[[ | + | *[[lkwim: Leszek Sokoll|Leszek Sokoll]] (1952- ) – malarz, artysta, organizator wystaw, animator działań artystycznych; mieszka w Silicach |
| − | + | *[[lkwim: Maria Teresa Szałaj|Maria Teresa Szałaj]] (1949- ) – malarka amatorka, mieszka w Trękusie | |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Purda należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref>: | |
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach|kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach]] |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach]] |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[lkwim: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim|kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim]] wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią |
| − | *[[Kościół pw. | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Walentego i św. Rocha w Klewkach|kościół pw. Świętych Walentego i Rocha w Klewkach]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
| − | *[[Kościół pw. św. | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie Wielkiej|kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie]] |
| − | *[[Kościół pw. | + | *zespół pałacowy w Klewkach |
| − | + | *[[Kaplica w Kabornie|kaplica w Kabornie]] | |
| − | *[[ | + | *zabytkowe drewniane chaty w Kabornie |
| − | * | + | *kościół ewangelicki w Nowej Wsi |
| − | * | + | *zespół dworski w Trękusku |
| − | * | + | *[[Młyn w Pajtunach]] |
| − | *[[ | + | *liczne [[Kapliczki|kapliczki]] m.in. w: [[Kapliczka w Trękusie |Trękusie]], [[Kapliczki w Klewkach|Klewkach]], Butrynach, Giławach, Groszkowie, Kabornie, Klebarku Wielkim, Kopankach, Marcinkowie, Nowej Kaletce, Nowej Wsi, Pajtunach, Pokrzywach, Przykopie, Purdzie, Starej Kaletce, Szczęsnem, |
| − | + | *oraz [[Krzyż metalowy w Silicach|krzyż metalowy w Silicach]] i [[Figura Salvatora Mundi w Pajtuńskim Młynie|figura Salvatora Mundi w Pajtuńskim Młynie]] | |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
| − | * | + | *szlaki kajakowe: |
| − | * | + | **trasa: [[jezioro Kośno]] – [[rzeka Kośna]] – [[Jezioro Silickie]] – [[Jezioro Klebarskie]] |
| − | * | + | **trasa: wieś Łajs - jezioro Kośno – rzeka Kośna – [[Kanał Elżbiety]] i [[Kanał Kiermas]] – [[Kanał Wiktorii]] – Jezioro Silickie |
| − | *[[ | + | **trasa "Linowska Struga": wieś Klewki – [[Jezioro Linowskie]] – Linowska Struga – [[Jezioro Klebarskie]] – Jezioro Silickie – Kanał Wiktorii do Kanału Kiermas – [[Jezioro Bogdańskie]] |
| − | * | + | *szlaki rowerowe: |
| − | + | **czarny: Olsztyn - Ostrzeszewo – Klebark Mały – Klebark Wielki – Silice – Patryki – Prejłowo – Giławy – Gąsiorowo – Rusek Wielki | |
| − | + | **czerwony: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – Klewki PKP – Kaborno – Nowa Wieś – Kopanki – Łajs – (Małszewo) | |
| + | **żółty: Olsztyn – Butryny – Nowa Kaletka – Zgniłocha | ||
| + | **niebieski: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny | ||
| + | **zielony I: Butryny – Nowa Kaletka – Butryny | ||
| + | **zielony II: Marcinkowo – Purda – Marcinkowo | ||
| + | **żółty II: Kaborno – Marcinkowo (szlak łączy miejscowość Kaborno (szlak czerwony) z miejscowością Marcinkowo (szlak zielony II) | ||
| + | **niebieski II: Patryki – Purda – Giławy (łączy szlak czarny (Patryki) ze szlakiem zielonym II (Purda), dalej wspólnie ze szlakiem niebieskim do Purdy i do Giław) | ||
| + | **czerwony II: szlak rozpoczyna się i kończy w Purdzie – na początku pokrywa się ze szlakiem zielonym II, w części końcowej pokrywa się ze szlakiem zielonym II i niebieskim II | ||
| + | **niebieski III: szlak wokół jezioro Kośno | ||
| + | *szlak konny im. Marion Dönhoff | ||
| + | *obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody | ||
| + | *zabytkowe parki dworskie w: Bałdach, Klewkach, Patrykach, Starym Olsztynie, Trękusku | ||
| + | *liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki|kapliczki]] | ||
| + | *Trakt Biskupi i [[Brama Warmińska w Bałdach]] | ||
| + | *Patrycki Młyn (możliwość zwiedzania) | ||
| + | *[[Warmiński Browar Parowy w Patrykach]] (możliwość zwiedzania i warzenia piwa) | ||
| + | *Park Rozrywki Aktywnej w Butrynach | ||
| + | *[[lkwim: Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie|Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie]] | ||
| + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Purda można uzyskać na stronie internetowej: [http://purda.pl/ UG Purda]. | ||
| − | + | == Religia == | |
| + | *[[Parafia pw. św. Jakuba w Butrynach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Purdzie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Walentego w Klewkach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie | + | W gminie wiejskiej Purda istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | *Przedszkole | + | *Przedszkole "Jarzębinki" w Klewkach |
| − | *Przedszkole | + | *Przedszkole w Purdzie |
| − | *[[Szkoła Podstawowa | + | *Publiczne Przedszkole w Nowej Wsi |
| − | *[[Szkoła Podstawowa | + | *[[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi]] |
| − | *[[ | + | *[[Publiczna Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Pezały w Purdzie]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa w | + | *[[Gimnazjum w Purdzie]] |
| − | *[[ | + | *[[Szkoła Podstawowa w Szczęsnem]] |
| − | + | *[[Zespól Szkolno-Przedszkolny w Butrynach]] – [[Przedszkole Samorządowe w Butrynach|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Barcza w Butrynach|szkoła podstawowa]] | |
| − | *[[Zespół | + | *[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Klebarku Wielkim]] – [[Publiczne Przedszkole w Klebarku Wielkim|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa w Klebarku Wielkim|szkoła podstawowa]] |
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: turnieje piłki nożnej | + | W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminne Zawody Latawcowe PREJŁOWO, Regaty Wioślarskie o Laur Świętego Jana w Klebarku Wielkim, Gminne Zawody Strzeleckie o Puchar Wójta Gminy Purda, mistrzostwa gminy w tenisie stołowym seniorów w Marcinkowie, turnieje piłki nożnej, siatkówki plażowej, biegi przełajowe.<br/> |
| − | + | Na terenie gminy działa klub: | |
| − | Na terenie gminy | + | *KP Purda |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Kultury i Sportu w Klewkach WIGOR]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Sportowe Gminy Purda]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Przyjaciół Klebarka Wielkiego "Nasza Wieś"]] |
| − | *[[ | + | *[[Towarzystwo Przyjaciół Gimu]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej im. św. Łazarza w Klebarku Wielkim LAZARUS]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie na rzecz Klebarka Małego]] |
| − | *[[Stowarzyszenie Rozwoju | + | *[[Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Prejłowa]] |
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Purda]] |
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3"> | + | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>: |
| − | + | Rezewaty: | |
| − | *[[Rezerwat | + | *[[Rezerwat Las Warmiński]] (1819,72 ha) |
| + | *[[Rezerwat Jezioro Kośno]] (1232,85 ha) | ||
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu | + | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej]] (131 425,2 ha) |
| − | + | Obszary [[Natura 2000]]: | |
| − | + | *[[Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka |Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka]] (116 604,69 ha) | |
| − | + | *[[Natura 2000 Ostoja Napiwodzko-Ramucka|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka]] (32 612,78 ha) | |
| − | *[[Natura 2000 | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Purda znajduje się 18 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: [[Użytek ekologiczny "Wzgórza Bartołckie" |"Wzgórza Bartołckie"]], [[Użytek ekologiczny "Klasztorne Łąki" |"Klasztorne Łąki"]], [[Użytek ekologiczny "Trzcinowisko Zgniłocha"|"Trzcinowisko Zgniłocha"]], [[Użytek ekologiczny "Wielosił"|"Wielosił"]], [[Użytek ekologiczny "Bogdany"|"Bogdany"]], [[Użytek ekologiczny "Czerwonka Duża"|"Czerwonka Duża"]], [[Użytek ekologiczny "Czerwonka Mała"|"Czerwonka Mała"]], [[Użytek ekologiczny "Dzika Korsakówka"|"Dzika Korsakówka"]], [[Użytek ekologiczny "Zbiornik retencyjny Purda Leśna"|"Zbiornik retencyjny Purda Leśna"]]<ref name="p3"/>. |
| − | *[[ | ||
| − | |||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej | ||
| − | Zobacz też: | + | ==Zobacz też:== |
| − | [[ | + | *[[Kiermas]] |
| − | + | *[[Dzwonniczki ludowe]] | |
| + | *[[Wały podłużne]] | ||
| + | *[[Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię]] | ||
| + | *[[Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]] | ||
| + | *[[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)]] | ||
| + | *[[Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"]] | ||
| + | *[[Stowarzyszenie "Nasze Gady"]] | ||
| + | *[[Głos Purdy]] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | == Bibliografia== | + | Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/> |
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> | |
| − | <br/> | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/> |
| − | + | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> | |
| − | [20. | + | [http://www.bip.purda.pl/ Projekt programu ochrony środowiska gminy Purda na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018, Purda 2011]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3223 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/> |
| − | + | [http://www.domwarminski.pl/ Stowarzyszenie Dom Warmiński]] [20.12.2014]<br/> | |
| − | [20. | + | [http://www.bip.purda.pl/ BIP Urzędu Gminy Purda] [20.12.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | [http://purda.pl/ Urząd Gminy Purda] [20.12.2014]<br/> |
| − | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim | + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http:// | + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery= | + | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://bip. | + | [http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/> |
| − | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20. | + | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Purda (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] |
| − | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20. | ||
| − | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20. | ||
| − | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 11:26, 14 sty 2019
| Gmina Purda | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Wójt | Teresa Chrostowska |
| Powierzchnia | 318,12 km² |
| Liczba sołectw | 24 |
| Liczba miejscowości | 61 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
8463 27 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 89 |
| Tablice rejestracyjne | NOL |
| TERYT | 2814102 |
| Urząd gminy Purda 19 11-030 Purda
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Gmina Purda – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Purdzie. Gmina rolnicza, o dużej powierzchni zalesienia posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskała Teresa Chrostowska.[1]
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Purda zajmuje powierzchnię 318,12 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 29,1% (9264 ha)
- lasy: 52,7% (16782 ha)
- wody: 6,6% (2099,6 ha)
Gmina stanowi 11,2% powierzchni powiatu olsztyńskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 8463 | 100 | 4247 | 50,2 | 4216 | 49,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
27 | 13,5 | 13,5 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Purda było dodatnie i wynosiło 99 osób[2].
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Purda były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim[3].
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Purda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy[5].
Gmina Purda została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Bałdzki Piec, Butryny, Chaberkowo, Giławy, Groszkowo, Kaborno, Klebark Mały, Klebark Wielki, Łajs, Marcinkowo, Nerwik, Nowa Kaletka, Nowa Wieś, Ostrzeszewo, Pajtuny, Patryki, Pokrzywy, Prejłowo, Przykop, Purda, Purdka, Silice, Stara Kaletka, Szczęsne, Trękus, Wygoda, Wyrandy, Zgniłocha.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7] przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Purda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Purda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
Gmina wiejska Purda graniczy z gminami: Barczewo, Dźwierzuty, Pasym, Jedwabno, Olsztynek, Stawiguda oraz z miastem Olsztyn.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bałdzki Piec, Butryny, Chaberkowo, Giławy, Kaborno, Klebark Mały, Klebark Wielki, Klewki, Marcinkowo, Nowa Kaletka, Nowa Wieś, Ostrzeszewo, Pajtuny, Patryki, Prejłowo, Przykop, Purda, Purdka, Silice, Stary Olsztyn, Szczęsne, Trękus, Trękusek, Zgniłocha.
Pozostałe miejscowości: Bałdy, Pokrzywy, Stara Kaletka, Gąsiorowo, Groszkowo, Nerwik, Zaborowo, Bruchwałd, Rykowiec, Wygoda, Biedówko, Wojtkowizna, Wyrandy, Łajs, Nowy Ramuk, Pajtuński Młyn, Nowe Pajtuny, Nowy Przykop, Kopanki, Purda Leśna, Kośno, Linowo, Kołpaki, Giławki, Wesołowo, Grabowo, Dzierzgunka, Dziuchy, Przykopiec, Zapurdka, Mędrzyny, Kaletka, Lalka.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Purda jest rolnictwo, uzupełniane przez turystykę, produkcję i usługi.
Użytki rolne zajmują 29% powierzchni gminy, w tym: 70% (6542 ha) stanowią grunty orne, 29% (2700 ha) łąki i pastwiska, a 0,2% (22 ha) sady. W gminie dominują gleby średnie IV klasy bonitacyjnej należące do kompleksów pszennych. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej chów bydła mlecznego i opasowego oraz trzody chlewnej.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Purda wynosiła pod koniec 2013 roku 696. W tym 18 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 678 tworzyło sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 59 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 116 firm w dziale budownictwo, 59 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 24 firmy[2]. Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych oraz warunków do szerszego rozwoju funkcji przemysłowych. Rzutują na to ograniczenia związane z ochroną środowiska przyrodniczego oraz szerszej bazy surowcowej (poza surowcem drzewnym i w ograniczonym zakresie kruszywa, kredy jeziornej, torfu).
W gminie działają firmy: SPOMET Sp. z o.o. Marcinkowo, EkoMEBEL Klebark Mały, Parol - Ryby Kaborno.
Leżąca w regionie Pojezierza Olsztyńskiego gmina Purda stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) oraz położenie w pobliżu Olsztyna. Warunki naturalnesprzyjają spływom kajakowym, wycieczkom rowerowym i pieszym, uprawianiu żeglarstwa, hippiki, wędkarstwa, myślistwa. Liczne atrakcje oraz baza turystyczna, którą stanowią: ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne, zachęcają do wypoczynku na terenie gminy.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gąsiorowo, Zgniłocha, Łajs, Silice, Butryny, Klewki, Pajtuny, Purda, Patryki, Nowa Kaletka[9].
Gmina Purda należy do organizacji:
- Stowarzyszenia "Dom Warmiński"
- Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich
- Warmińskiego Związku Gmin
- Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"
- Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia"
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Purda wynosiła 553 osób[2], co stanowi 6,2% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 10,4% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Noc Świętojańska w Klebarku Wielkim
- Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu, Zabawy – Bałdy
- Gminne Święto Plonów
Ludzie związani z gminą
- Henryk Błaszczyk – proboszcz parafii pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim
- Joanna Pieniężna (1867–1929) – działaczka plebiscytowa na Warmii, właścicielka "Gazety Olsztyńskiej"
- Walenty Gotzheim (1804–1874) – ksiądz i misjonarz na Mazurach
- August Kiwicki (1879–1950) – działacz polityczno-społeczny na Mazurach
- Walenty Tolsdorf (1816–1905) – ksiądz katolicki, działacz społeczny i religijny, zwany "patriarchą Mazur"
- Bernard Żbik (1874–1940) – folklorysta, poeta, działacz warmiński
- Jan Suwała (1933–2003) – ksiądz, rzeźbiarz, twórca Galerii Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie
- Grażyna Kowiel – malarka amatorka; mieszka w Prejłowie
- Wacław Ksawery Osiński (1868–1945) – duchowny katolicki, działacz polonijny w Republice Weimarskiej i Rzeszy Niemieckiej, działacz narodowy na Warmii
- Jan Pietrzyk (1956- ) – ksiądz, poeta, urodzony na Mazurach, mieszkający i działający na Warmii
- Leszek Sokoll (1952- ) – malarz, artysta, organizator wystaw, animator działań artystycznych; mieszka w Silicach
- Maria Teresa Szałaj (1949- ) – malarka amatorka, mieszka w Trękusie
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Purda należą[11]:
- kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach
- kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią
- kościół pw. Świętych Walentego i Rocha w Klewkach wraz z przykościelnym cmentarzem
- kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie
- zespół pałacowy w Klewkach
- kaplica w Kabornie
- zabytkowe drewniane chaty w Kabornie
- kościół ewangelicki w Nowej Wsi
- zespół dworski w Trękusku
- Młyn w Pajtunach
- liczne kapliczki m.in. w: Trękusie, Klewkach, Butrynach, Giławach, Groszkowie, Kabornie, Klebarku Wielkim, Kopankach, Marcinkowie, Nowej Kaletce, Nowej Wsi, Pajtunach, Pokrzywach, Przykopie, Purdzie, Starej Kaletce, Szczęsnem,
- oraz krzyż metalowy w Silicach i figura Salvatora Mundi w Pajtuńskim Młynie
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki kajakowe:
- trasa: jezioro Kośno – rzeka Kośna – Jezioro Silickie – Jezioro Klebarskie
- trasa: wieś Łajs - jezioro Kośno – rzeka Kośna – Kanał Elżbiety i Kanał Kiermas – Kanał Wiktorii – Jezioro Silickie
- trasa "Linowska Struga": wieś Klewki – Jezioro Linowskie – Linowska Struga – Jezioro Klebarskie – Jezioro Silickie – Kanał Wiktorii do Kanału Kiermas – Jezioro Bogdańskie
- szlaki rowerowe:
- czarny: Olsztyn - Ostrzeszewo – Klebark Mały – Klebark Wielki – Silice – Patryki – Prejłowo – Giławy – Gąsiorowo – Rusek Wielki
- czerwony: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – Klewki PKP – Kaborno – Nowa Wieś – Kopanki – Łajs – (Małszewo)
- żółty: Olsztyn – Butryny – Nowa Kaletka – Zgniłocha
- niebieski: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny
- zielony I: Butryny – Nowa Kaletka – Butryny
- zielony II: Marcinkowo – Purda – Marcinkowo
- żółty II: Kaborno – Marcinkowo (szlak łączy miejscowość Kaborno (szlak czerwony) z miejscowością Marcinkowo (szlak zielony II)
- niebieski II: Patryki – Purda – Giławy (łączy szlak czarny (Patryki) ze szlakiem zielonym II (Purda), dalej wspólnie ze szlakiem niebieskim do Purdy i do Giław)
- czerwony II: szlak rozpoczyna się i kończy w Purdzie – na początku pokrywa się ze szlakiem zielonym II, w części końcowej pokrywa się ze szlakiem zielonym II i niebieskim II
- niebieski III: szlak wokół jezioro Kośno
- szlak konny im. Marion Dönhoff
- obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
- zabytkowe parki dworskie w: Bałdach, Klewkach, Patrykach, Starym Olsztynie, Trękusku
- liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
- Trakt Biskupi i Brama Warmińska w Bałdach
- Patrycki Młyn (możliwość zwiedzania)
- Warmiński Browar Parowy w Patrykach (możliwość zwiedzania i warzenia piwa)
- Park Rozrywki Aktywnej w Butrynach
- Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Purda można uzyskać na stronie internetowej: UG Purda.
Religia
- Parafia pw. św. Jakuba w Butrynach
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach
- Parafia pw. św. Michała Archanioła w Purdzie
- Parafia pw. św. Walentego w Klewkach
- Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Purda istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole "Jarzębinki" w Klewkach
- Przedszkole w Purdzie
- Publiczne Przedszkole w Nowej Wsi
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Pezały w Purdzie
- Gimnazjum w Purdzie
- Szkoła Podstawowa w Szczęsnem
- Zespól Szkolno-Przedszkolny w Butrynach – przedszkole, szkoła podstawowa
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Klebarku Wielkim – przedszkole, szkoła podstawowa
Sport
W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminne Zawody Latawcowe PREJŁOWO, Regaty Wioślarskie o Laur Świętego Jana w Klebarku Wielkim, Gminne Zawody Strzeleckie o Puchar Wójta Gminy Purda, mistrzostwa gminy w tenisie stołowym seniorów w Marcinkowie, turnieje piłki nożnej, siatkówki plażowej, biegi przełajowe.
Na terenie gminy działa klub:
- KP Purda
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie Kultury i Sportu w Klewkach WIGOR
- Stowarzyszenie Sportowe Gminy Purda
- Stowarzyszenie Przyjaciół Klebarka Wielkiego "Nasza Wieś"
- Towarzystwo Przyjaciół Gimu
- Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej im. św. Łazarza w Klebarku Wielkim LAZARUS
- Stowarzyszenie na rzecz Klebarka Małego
- Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Prejłowa
- Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Purda
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Rezewaty:
- Rezerwat Las Warmiński (1819,72 ha)
- Rezerwat Jezioro Kośno (1232,85 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (131 425,2 ha)
Obszary Natura 2000:
- Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka (116 604,69 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka (32 612,78 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Purda znajduje się 18 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: "Wzgórza Bartołckie", "Klasztorne Łąki", "Trzcinowisko Zgniłocha", "Wielosił", "Bogdany", "Czerwonka Duża", "Czerwonka Mała", "Dzika Korsakówka", "Zbiornik retencyjny Purda Leśna"[12].
Zobacz też:
- Kiermas
- Dzwonniczki ludowe
- Wały podłużne
- Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię
- Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku
- Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)
- Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"
- Stowarzyszenie "Nasze Gady"
- Głos Purdy
Przypisy
- ↑ https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/purda,1462.html
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Urząd Gminy Purda
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Projekt programu ochrony środowiska gminy Purda na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018, Purda 2011
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Purda [20.12.2014]
Urząd Gminy Purda [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]
.jpg){kind=link}