Dobre Miasto: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
|||
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Dobrego Miasta | |dopełniacz wsi = Dobrego Miasta | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = dobre miasto2.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Kolegiata w Dobrym Mieście | + | |opis zdjęcia = Kolegiata w Dobrym Mieście. <br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Dobre Miasto ''' (niem. ''Guttstadt'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|gminie Dobre Miasto]]. W latach | + | [[image:dobre miasto.jpg|thumb|right|290px|Baszta Bociania.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] |
| + | [[image:dobre miasto3.jpg|thumb|right|290px|Cerkiew w Dobrym Mieście.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | [[image:dobre miasto4.jpg|thumb|right|290px|Biblioteka.<br>Fot. Mieczysław Kalski]] | ||
| + | ''' Dobre Miasto ''' (niem. ''Guttstadt'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)|gminie Dobre Miasto]]. | ||
| + | W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 10 671 mieszkańców. Funkcję burmistrza piastuje Beata Harań. | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Dobre | + | Dobre Miasto jest położone na [[Warmia|Warmii]], na obszarze [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], nad rzeką [[Rzeka Łyna| Łyną]], w odległości około 25 km od [[Olsztyn|Olsztyna]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności [[Prusowie|pruskiej]]. Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Wogenap|Henryka Wogenapa]] w 1329 roku. Stanowiło centrum dóbr biskupich. Do 1811 roku pełniło rolę siedziby kapituły warmińskiej. Od 1466 do 1772 roku Dobre Miasto znajdowało się w granicach Rzeczpospolitej, zachowując charakter obszaru autonomicznego. | + | Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności [[Prusowie|pruskiej]]. Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego [[Henryk Wogenap|Henryka Wogenapa]] w 1329 roku. Stanowiło centrum dóbr biskupich. Do 1811 roku pełniło rolę siedziby [[kapituła warmińska|kapituły warmińskiej]]. Od 1466 do 1772 roku Dobre Miasto znajdowało się w granicach Rzeczpospolitej, zachowując charakter obszaru autonomicznego. |
| − | W XIV-XV wieku wzniesione zostały mury miejskie z trzema bramami wjazdowymi: Głotowską, Ornecką i Łąkową. Między 1357 a 1389 rokiem wybudowano zespół kolegiacki. W czasie kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w latach | + | W XIV-XV wieku wzniesione zostały mury miejskie z trzema bramami wjazdowymi: Głotowską, Ornecką i Łąkową. Między 1357 a 1389 rokiem wybudowano zespół kolegiacki. W czasie kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519–1521 Dobre Miasto zostało zajęte i spustoszone przez wojska księcia [[Albrecht Hohenzollern|Albrechta Hohenzollerna]]. |
| − | W | + | W kolejnym stuleciu Dobre Miasto okupowały wojska szwedzkie (1626–1629), nękały je kontrybucje, grabieże, zniszczenia zabudowy mieszkalnej i gospodarczej, które doprowadziły do zubożenia ludności i klęski głodu. [[Epidemia dżumy 1709-1711|Epidemia dżumy]], która pustoszyła [[Warmia|Warmię]] na początku XVIII wieku, dotarła również do miasta. |
| − | W | + | W 1731 roku wzniesiono ratusz miejski. Jednak XVIII wiek to przede wszystkim czas wyniszczających pożarów, które miały miejsce w 1716, 1719, 1728, 1733 i 1771 roku. Ogień strawił większość miejskich zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. |
| − | Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie I wojny światowej miasto nie poniosło żadnych poważnych szkód, mimo że w sierpniu 1914 roku stacjonowały w nim wojska rosyjskie. W czasie Wielkiej Wojny Dobre Miasto było znane za sprawą Zakładu Galanterii Skórzanej Fischerów, który produkował | + | W XIX wieku miejscowość przez ponad 30 lat miała status miasta powiatowego. Na początku stulecia w miejscowości zaczęli się osiedlać [[Żydzi na Warmii i Mazurach|żydowscy kupcy]] wraz z rodzinami. W 1816 roku miejscowa diaspora składała się z 10 rodzin. W 1855 roku zakończono budowę dobromiejskiej synagogi, a w latach 60. XIX w. pracę rozpoczęła żydowska szkoła powszechna. W 1852 roku wybudowano fabrykę saletry, a w 1882 roku ruszyła praca w fabryce sukna. Dobre Miasto uzyskało połączenie kolejowe z [[Olsztyn|Olsztynem]] i [[Orneta|Ornetą]] w 1884 roku. |
| + | |||
| + | Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie I wojny światowej miasto nie poniosło żadnych poważnych szkód, mimo że w sierpniu 1914 roku stacjonowały w nim wojska rosyjskie. W czasie Wielkiej Wojny Dobre Miasto było znane za sprawą Zakładu Galanterii Skórzanej Fischerów, który produkował osprzęt dla wojska. W 1929 roku miasto obchodziło 600-lecie powstania. Rok później zamieszkane było przez 5300 osób. | ||
Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Jan Majdecki]]. | Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Jan Majdecki]]. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | W latach 1977-1989 w mieście działał [[Komitet Miejsko-Gminny PZPR w Dobrym Mieście|Komitet Miejsko-Gminny PZPR]]. | ||
| + | |||
| + | Dobre Miasto należy do [[Międzynarodowe Stowarzyszenie Miast Cittaslow| Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow]]. | ||
| + | |||
| + | Funkcję burmistrza w latach 1990-2018 sprawował [[Stanisław Trzaskowski]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/dobre_miasto_gmina_miejsko_wiejska/21/1742/Burmistrz/ dobremiasto.com.pl] [10.12.2014]</ref>. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał Jarosław Kowalski.<ref>http://gazetaolsztynska.pl/547233,Zdecydowane-zwyciestwo-Piotra-Grzymowicza-RELACJA-NA-ZYWO.html</ref>. W Wyborach Samorządowych 2024 mandat uzyskała Beata Harań. | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | *Zakłady cukiernicze "Jutrzenka" | + | *Zakłady cukiernicze "Jutrzenka" Dobre Miasto Sp. z o.o. |
*[[DFM Sp. z o.o.]] | *[[DFM Sp. z o.o.]] | ||
*[[Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]] | *[[Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]] | ||
*DeLaval Corporation Sp. z o.o. | *DeLaval Corporation Sp. z o.o. | ||
| − | *Państwowe Przedsiębiorstwo Rolno - Usługowe | + | *Państwowe Przedsiębiorstwo Rolno-Usługowe |
*POL-MOT Warfama | *POL-MOT Warfama | ||
| − | *Producent Papieru Komputerowego | + | *Producent Papieru Komputerowego AKCENT |
*SUPERIOR - STREFAs.c. | *SUPERIOR - STREFAs.c. | ||
*"Wenestra"S.C. | *"Wenestra"S.C. | ||
| − | |||
| − | |||
==Kultura== | ==Kultura== | ||
*[[lkwim:Centrum Kultury w Dobrym Mieście|Centrum Kultury]] | *[[lkwim:Centrum Kultury w Dobrym Mieście|Centrum Kultury]] | ||
| Linia 76: | Linia 81: | ||
*[[lkwim:Galeria Baszta Bociania w Dobrym Mieście|Galeria Baszta Bociania]] | *[[lkwim:Galeria Baszta Bociania w Dobrym Mieście|Galeria Baszta Bociania]] | ||
*[[lkwim:Spotkania Poetyckie w Dobrym Mieście|Spotkania Poetyckie]] | *[[lkwim:Spotkania Poetyckie w Dobrym Mieście|Spotkania Poetyckie]] | ||
| − | |||
| − | |||
==Organizacje i stowarzyszenia== | ==Organizacje i stowarzyszenia== | ||
*[[Warmiński Związek Gmin]] | *[[Warmiński Związek Gmin]] | ||
| Linia 83: | Linia 86: | ||
*[[Stowarzyszenie "Dobre Przedszkole"]] | *[[Stowarzyszenie "Dobre Przedszkole"]] | ||
*[[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] | *[[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] | ||
| − | *[[Stowarzyszenie | + | *[[Stowarzyszenie "Druga Strona Ognia" w Dobrym Mieście|Stowarzyszenie "Druga Strona Ognia"]] |
*[[Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"]] | *[[Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"]] | ||
*[[Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło w Dobrym Mieście|Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło]] | *[[Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło w Dobrym Mieście|Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło]] | ||
| Linia 95: | Linia 98: | ||
*[[Klub Integracji Społecznej w Dobrym Mieście| Klub Integracji Społecznej]] | *[[Klub Integracji Społecznej w Dobrym Mieście| Klub Integracji Społecznej]] | ||
*[[Stowarzyszenie DOB-SAT]] | *[[Stowarzyszenie DOB-SAT]] | ||
| − | |||
| − | |||
==Religia== | ==Religia== | ||
*[[Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście |Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] | *[[Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście |Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] | ||
*[[Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej w Dobrym Mieście|Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej]] | *[[Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej w Dobrym Mieście|Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej]] | ||
*[[ Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja w Dobrym Mieście | Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja]] | *[[ Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja w Dobrym Mieście | Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| + | *[[Jerzy Wehner]] | ||
*[[Roch Kraemer]] (Krämer) | *[[Roch Kraemer]] (Krämer) | ||
| + | *[[Baltazar Stockfisch]] | ||
*[[Jan Leo]] | *[[Jan Leo]] | ||
| + | *[[Michał Fox]] | ||
*[[Paweł Snopek]] | *[[Paweł Snopek]] | ||
*[[Andrzej Chryzostom Załuski]] | *[[Andrzej Chryzostom Załuski]] | ||
| + | *[[Jerzy Pranghe]] | ||
| + | *[[Karol Woelky]] | ||
*[[Zbigniew Kieżun]] | *[[Zbigniew Kieżun]] | ||
*[[Augustyn Bludau]] | *[[Augustyn Bludau]] | ||
| + | *[[Piotr Kolberg]] | ||
*[[Stanisław Drożyłowski]] | *[[Stanisław Drożyłowski]] | ||
*[[Józef Tuławski]] | *[[Józef Tuławski]] | ||
| Linia 115: | Linia 120: | ||
*[[Feliks Reich]] | *[[Feliks Reich]] | ||
*[[Jerzy Teschner]] | *[[Jerzy Teschner]] | ||
| − | + | *[[Franciszek Schmidt |Franciszek Ksawery Schmidt]] | |
| − | |||
==Sport== | ==Sport== | ||
*[[DKS Dobre Miasto]] | *[[DKS Dobre Miasto]] | ||
*[[Ośrodek Sportu i Rekreacji w Dobrym Mieście|Ośrodek Sportu i Rekreacji]] | *[[Ośrodek Sportu i Rekreacji w Dobrym Mieście|Ośrodek Sportu i Rekreacji]] | ||
| − | * | + | *Basen "Na Fali" w Dobrym Mieście |
*[[Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych w Dobrym Mieście|Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych]] | *[[Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych w Dobrym Mieście|Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych]] | ||
*[[Miejska Liga Piłki Siatkowej w Dobrym Mieście|Miejska Liga Piłki Siatkowej]] | *[[Miejska Liga Piłki Siatkowej w Dobrym Mieście|Miejska Liga Piłki Siatkowej]] | ||
| − | |||
| − | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
*[[Przedszkole Samorządowe nr 1 w Dobrym Mieście|Przedszkole Samorządowe nr 1]] | *[[Przedszkole Samorządowe nr 1 w Dobrym Mieście|Przedszkole Samorządowe nr 1]] | ||
*[[Przedszkole Samorządowe nr 2 w Dobrym Mieście|Przedszkole Samorządowe nr 2]] | *[[Przedszkole Samorządowe nr 2 w Dobrym Mieście|Przedszkole Samorządowe nr 2]] | ||
| − | * | + | *Punkt przedszkolny "Marysieńka" w Dobrym Mieście |
*[[Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia" w Dobrym Mieście|Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia"]] | *[[Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia" w Dobrym Mieście|Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia"]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema w Dobrym Mieście|Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema]] | *[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema w Dobrym Mieście|Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema]] | ||
| Linia 136: | Linia 138: | ||
*[[Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Dobrym Mieście|Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II]] | *[[Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II w Dobrym Mieście|Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II]] | ||
*[[Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka" w Dobrym Mieście|Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka"]] | *[[Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka" w Dobrym Mieście|Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka"]] | ||
| − | *[[ | + | *[[Zespół Szkół w Dobrym Mieście|Zespół Szkół w Dobrym Mieście]] |
| − | |||
| − | |||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
*[[Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny]] | *[[Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny]] | ||
| − | *Szlak pieszy o długości 42 km | + | *Szlak pieszy o długości 42 km. Przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Brąswałd]] – most nad sztucznym korytem Łyny – [[Barkweda]] – [[Bukwałd]] – [[Cerkiewnik]] – [[Głotowo]] – Dobre Miasto – [[Smolajny]] |
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kapliczki w Dobrym Mieście| | + | *[[Kapliczki w Dobrym Mieście| zabytkowe kapliczki przydrożne]] |
*[[lkwim:Baszta Bociania w Dobrym Mieście|Baszta Bociania]] | *[[lkwim:Baszta Bociania w Dobrym Mieście|Baszta Bociania]] | ||
*[[lkwim:Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście|Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] | *[[lkwim:Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście|Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] | ||
| − | *[[lkwim:Baptysterium w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Baptysterium w Bazylice w Dobrym Mieście|baptysterium w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Ambona w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Ambona w Bazylice w Dobrym Mieście|ambona w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Organy w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Organy w Bazylice w Dobrym Mieście|organy w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Ołtarz Mariacki w Bazylice w Dobrym Mieście|Ołtarz Mariacki w Bazylice]] | + | *[[lkwim:Ołtarz Mariacki w Bazylice w Dobrym Mieście|Ołtarz Mariacki w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Ołtarz Trójcy Świętej w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Ołtarz Trójcy Świętej w Bazylice w Dobrym Mieście|ołtarz Trójcy Świętej w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Ołtarz główny w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Ołtarz główny w Bazylice w Dobrym Mieście|ołtarz główny w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Ołtarz Świętej Anny w Bazylice w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Ołtarz Świętej Anny w Bazylice w Dobrym Mieście|ołtarz Świętej Anny w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | *[[lkwim:Rzeźba „Dobry Łotr” z Bazyliki w Dobrym Mieście| | + | *[[lkwim:Rzeźba „Dobry Łotr” z Bazyliki w Dobrym Mieście|rzeźba "Dobry Łotr" z Bazyliki Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych]] |
| − | * | + | *wieża ciśnień z 1905 r. |
| − | * | + | *pozostałości murów obronnych XIV-XV w. |
| − | * | + | *budynek dawnej rzeźni z 1889 r. |
| − | * | + | *gazownia miejska z początku XX w. |
| − | * | + | *cztery zabytkowe spichlerze |
| − | * | + | *domy przy ul. Wojska Polskiego, Warszawskiej, Sowińskiego, Orła Białego, Malczewskiego, Łużyckiej, Fabrycznej, Grunwaldzkiej i Górnej |
| − | * | + | *dawny ewangelicki dom parafialny z XIX w. |
| − | * | + | *[[Kościół ewangelicki w Dobrym Mieście|dawny kościół ewangelicki]], wzniesiony w XIX w. |
| − | *[[ | + | *[[Cerkiew pw. św. Mikołaja w Dobrym Mieście| Cerkiew pw. św. Mikołaja]] |
| − | |||
| − | == | + | ==Multimedia== |
| − | # | + | {{#ev:youtube|uDoIJE-wnYQ|500|left|}} |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | <references> | + | <references/> |
| + | |||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | Suchenek Zygmunt, ''Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii'', Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf stat.gov.pl. ''Ludność. Stan i struktura''] [10.12.2014].<br/> | ||
| + | [http://www.centrumkultury.pl Centrum Kultury w Dobrym Mieście] [24.11.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=Dobre%20miasto&searchphrase=all&Itemid=101&option=com_search| Stowarzyszenie Dom Warmiński] [10.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.dobremiasto.bil-wm.pl/ Baza Informacji Lokalnej] [10.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.dobremiasto.com.pl/ dobremiasto.com, oficjalny serwis Dobrego Miasta] [10.12.2014]<br/> | ||
| + | [http://dobremiasto.net/index.php/component/content/article/2-uncategorised/474-historia-w-pigulce?showall=1&limitstart=&Itemid=101/ dobremiasto.net] [09.03.2015]<br/> | ||
| + | [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/dobre-miasto/5,historia/ Wirtualny Sztetl] [10.12.2014]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria:Miasta]][[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Dobre Miasto (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 09:08, 23 kwi 2024
| Dobre Miasto | |||
| | |||
| |||
 Kolegiata w Dobrym Mieście.
Fot. Mieczysław Kalski | |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | olsztyński | ||
| Gmina | Dobre Miasto | ||
| Liczba ludności (2012) | 10 671 | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Dobre Miasto | |||
| Położenie na mapie Polski  Dobre Miasto | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Dobre Miasto (niem. Guttstadt) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 10 671 mieszkańców. Funkcję burmistrza piastuje Beata Harań.
Spis treści
Położenie
Dobre Miasto jest położone na Warmii, na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, nad rzeką Łyną, w odległości około 25 km od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
Miasto zostało wniesione na terenie dawnego osadnictwa ludności pruskiej. Dobre Miasto zostało założone przez ówczesnego biskupa warmińskiego Henryka Wogenapa w 1329 roku. Stanowiło centrum dóbr biskupich. Do 1811 roku pełniło rolę siedziby kapituły warmińskiej. Od 1466 do 1772 roku Dobre Miasto znajdowało się w granicach Rzeczpospolitej, zachowując charakter obszaru autonomicznego.
W XIV-XV wieku wzniesione zostały mury miejskie z trzema bramami wjazdowymi: Głotowską, Ornecką i Łąkową. Między 1357 a 1389 rokiem wybudowano zespół kolegiacki. W czasie kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519–1521 Dobre Miasto zostało zajęte i spustoszone przez wojska księcia Albrechta Hohenzollerna.
W kolejnym stuleciu Dobre Miasto okupowały wojska szwedzkie (1626–1629), nękały je kontrybucje, grabieże, zniszczenia zabudowy mieszkalnej i gospodarczej, które doprowadziły do zubożenia ludności i klęski głodu. Epidemia dżumy, która pustoszyła Warmię na początku XVIII wieku, dotarła również do miasta.
W 1731 roku wzniesiono ratusz miejski. Jednak XVIII wiek to przede wszystkim czas wyniszczających pożarów, które miały miejsce w 1716, 1719, 1728, 1733 i 1771 roku. Ogień strawił większość miejskich zabudowań mieszkalnych i gospodarczych.
W XIX wieku miejscowość przez ponad 30 lat miała status miasta powiatowego. Na początku stulecia w miejscowości zaczęli się osiedlać żydowscy kupcy wraz z rodzinami. W 1816 roku miejscowa diaspora składała się z 10 rodzin. W 1855 roku zakończono budowę dobromiejskiej synagogi, a w latach 60. XIX w. pracę rozpoczęła żydowska szkoła powszechna. W 1852 roku wybudowano fabrykę saletry, a w 1882 roku ruszyła praca w fabryce sukna. Dobre Miasto uzyskało połączenie kolejowe z Olsztynem i Ornetą w 1884 roku.
Między 1823 a 1849 roku w Dobrym Mieście urzędował Sąd Powiatowy, a od 1879 Sąd Okręgowy. W 1905 roku uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych. W okresie I wojny światowej miasto nie poniosło żadnych poważnych szkód, mimo że w sierpniu 1914 roku stacjonowały w nim wojska rosyjskie. W czasie Wielkiej Wojny Dobre Miasto było znane za sprawą Zakładu Galanterii Skórzanej Fischerów, który produkował osprzęt dla wojska. W 1929 roku miasto obchodziło 600-lecie powstania. Rok później zamieszkane było przez 5300 osób.
Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Dobrego Miasta 2 lutego 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 65%. W sierpniu 1945 roku Dobre Miasto liczyło 435 mieszkańców. Pierwszym powojennym burmistrzem został Jan Majdecki.
W latach 1977-1989 w mieście działał Komitet Miejsko-Gminny PZPR.
Dobre Miasto należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow.
Funkcję burmistrza w latach 1990-2018 sprawował Stanisław Trzaskowski[1]. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał Jarosław Kowalski.[2]. W Wyborach Samorządowych 2024 mandat uzyskała Beata Harań.
Gospodarka
- Zakłady cukiernicze "Jutrzenka" Dobre Miasto Sp. z o.o.
- DFM Sp. z o.o.
- Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.
- DeLaval Corporation Sp. z o.o.
- Państwowe Przedsiębiorstwo Rolno-Usługowe
- POL-MOT Warfama
- Producent Papieru Komputerowego AKCENT
- SUPERIOR - STREFAs.c.
- "Wenestra"S.C.
Kultura
- Centrum Kultury
- Stowarzyszenie Chór Concordia
- Dni Młodzieży
- Ogólnopolski Festiwal Muzyki Alternatywnej
- Grupa iTeDe
- Metal Blow Fest
- Zespół Ludowy Seniorzy
- Międzynarodowe Spotkania Rodzin Muzykujących
- Plener Malarski Warmińska Jesień
- Galeria Baszta Bociania
- Spotkania Poetyckie
Organizacje i stowarzyszenia
- Warmiński Związek Gmin
- Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
- Stowarzyszenie "Dobre Przedszkole"
- Stowarzyszenie "Dom Warmiński"
- Stowarzyszenie "Druga Strona Ognia"
- Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"
- Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym koło
- LGD "Warmiński Zakątek"
- Stowarzyszenie na Rzecz Oświaty w Dobrym Mieście
- Dobromiejskie Stowarzyszenie Bezrobotnych
- Stowarzyszenie "Nasze Gady"
- Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze. Oddział w Dobrym Mieście
- Związek Harcerstwa Polskiego
- Młodzieżowy Klub Integracji Społecznej
- Klub Integracji Społecznej
- Stowarzyszenie DOB-SAT
Religia
- Parafia pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- Parafia pw. św. Faustyny Kowalskiej
- Parafia greckokatolicka pw. Świętego Mikołaja
Ludzie związani z miejscowością
- Jerzy Wehner
- Roch Kraemer (Krämer)
- Baltazar Stockfisch
- Jan Leo
- Michał Fox
- Paweł Snopek
- Andrzej Chryzostom Załuski
- Jerzy Pranghe
- Karol Woelky
- Zbigniew Kieżun
- Augustyn Bludau
- Piotr Kolberg
- Stanisław Drożyłowski
- Józef Tuławski
- Zygmunt Kamiński
- Feliks Reich
- Jerzy Teschner
- Franciszek Ksawery Schmidt
Sport
- DKS Dobre Miasto
- Ośrodek Sportu i Rekreacji
- Basen "Na Fali" w Dobrym Mieście
- Gminne Zrzeszenie Ludowych Zespołów Sportowych
- Miejska Liga Piłki Siatkowej
Edukacja
- Przedszkole Samorządowe nr 1
- Przedszkole Samorządowe nr 2
- Punkt przedszkolny "Marysieńka" w Dobrym Mieście
- Przedszkole Niepubliczne "Jaś i Małgosia"
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. Józefa Bema
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Rotmistrza Witolda Pileckiego
- Gimnazjum Niepubliczne Stowarzyszenia na Rzecz Oświaty
- Gimnazjum Publiczne im. Jana Pawła II
- Gimnazjum Niepubliczne "Nasza Jedynka"
- Zespół Szkół w Dobrym Mieście
Turystyka
- Szlak Kopernikowski: Olsztyn – Mingajny
- Szlak pieszy o długości 42 km. Przebieg trasy: Olsztyn – Brąswałd – most nad sztucznym korytem Łyny – Barkweda – Bukwałd – Cerkiewnik – Głotowo – Dobre Miasto – Smolajny
Zabytki
- zabytkowe kapliczki przydrożne
- Baszta Bociania
- Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- baptysterium w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- ambona w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- organy w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- Ołtarz Mariacki w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- ołtarz Trójcy Świętej w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- ołtarz główny w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- ołtarz Świętej Anny w Bazylice Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- rzeźba "Dobry Łotr" z Bazyliki Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych
- wieża ciśnień z 1905 r.
- pozostałości murów obronnych XIV-XV w.
- budynek dawnej rzeźni z 1889 r.
- gazownia miejska z początku XX w.
- cztery zabytkowe spichlerze
- domy przy ul. Wojska Polskiego, Warszawskiej, Sowińskiego, Orła Białego, Malczewskiego, Łużyckiej, Fabrycznej, Grunwaldzkiej i Górnej
- dawny ewangelicki dom parafialny z XIX w.
- dawny kościół ewangelicki, wzniesiony w XIX w.
- Cerkiew pw. św. Mikołaja
Multimedia
Przypisy
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Suchenek Zygmunt, Dobre Miasto: skrawek uroczej Warmii, Olsztyn 2011.
stat.gov.pl. Ludność. Stan i struktura [10.12.2014].
Centrum Kultury w Dobrym Mieście [24.11.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński [10.12.2014]
Baza Informacji Lokalnej [10.12.2014]
dobremiasto.com, oficjalny serwis Dobrego Miasta [10.12.2014]
dobremiasto.net [09.03.2015]
Wirtualny Sztetl [10.12.2014].
